________________
શુભાશુભ કર્મો જ છે વ્યક્તિ નિમિત્ત માત્ર છે.
શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રના ૨૦ અધ્યયનમાં અનાથીમુનિ શ્રેણિક રાજાને કહે છે....
अप्पा कत्ता विकत्ता य, दुहाण य सुहाण य ।
अप्या मित्तममितं च, दुप्पट्ठिय. सुपट्ठिओ ॥३७॥ સુખ દુઃખનો કર્તા આત્મા જ છે. શુભકાર્યથી મિત્ર બને છે અશુભ કાર્યથી શત્રુ બને છે. સદાચારને સેવનાર અને દુરાચારમાં પ્રવર્તનાર પણ આત્મા જ છે. જેવા કર્મ કરે છે એવા ફળ મળે છે. આ પ્રકારની સાચી સમજણ સમકિતીને હોવાથી તેઓ “મિત્તી કે સન્ન મૂકું, વેર મ ર '' સર્વજીર્વોથી મારે મૈત્રી છે, કોઈની પણ સાથે વેર નથી આવી મૈત્રી ભાવના ભાવતાં રહી સમભાવને ધારણ કરે છે, અને વિચારે છે કે “ડીપા માપ ન મોભg 0િ I' કરેલા કર્મ કોઈને પણ છોડતાં નથી, પદાર્થો, સંબંધો અનિત્ય છે. ક્ષણભંગુર છે માટે મારે કોના પર રાગ દ્વેષ કરવો, આવું વિચારી સમકિતી જાવ દરેક બનાવમાં સમભાવથી રહે છે. (૨) વેર : અંતઃકરણમાં નિરંતર વૈરાગ્યભાવ રાખે.
शरीरमनसा जंतो, वेदना प्रभवादभवत् ।
स्वप्नेन्द्रजाल संकल्पपादरतिः संवेग उच्यते ।। અર્થ : દેહ સંબંધી રોગાદિ દુઃખ તે શારીરિક અને મન સંબંધી ચિંતાદિ દુઃખ તે માનસિક. આ બંને પ્રકારનાં દુઃખો વડે સંસારી જીવો દુઃખી થઈ રહ્યા છે. વળી, ધન કુટુંબાદિ પૌગલિક સંપદા છે તે પણ સ્વપ્નવતુ કે ઇન્દ્રજાળના જેવી મિથ્યા અને નાશવંત છે. તેના સંયોગથી સુખની પ્રાપ્તિ કોઈ પણ પ્રકારે થતી નથી. આમ સમજી સમકિતી જીવ સંસારના સર્વ સંબંધથી ઉદાસીન ભાવ ધારણ કરે, નિરંતર વૈરાગ્યભાવમાં રમણ કરે તે સંવેગ કહેવાય છે. (૩) નિર્વેદ : આરંભ પરિગ્રહથી નિવૃત્તિભાવ ધારણ કરે. કારણ કે આરંભ પરિગ્રહ મહા અનર્થનું મૂળ છે; દાવાનળની જેમ ક્ષમા, શીલ સંતોષાદિ ગુણોનો ઘાતક છે, મિત્રતાનો નાશક અને વૈરવિરોધનો વધારનાર છે. અનેક અવગુણોનો ભંડાર છે. આરંભ પરિગ્રહનો ત્યાગ કરવાથી આત્મા નિજગુણ પ્રગટ કરી શકે
શ્રી જૈન તત્ત્વ સાર ૨૮૭ |
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
