________________
એના બે ભેદ છે. (૧) “ઉપશમ કષાયી” - જેમ ચૂલામાં રાખની નીચે અગ્નિ ભારેલો છે. (દબાયેલો છે, તે પ્રમાણે ક્રોધાદિ કષાયને જ્ઞાનાદિ ગુણોથી દબાયેલો પણ હજી એ તપાવેલા કષાયનો ઉદય થવાનો સ્વભાવ છે, (૨) “ક્ષણ કષાયી - જેમ દેવતા ઉપર પાણી છાંટી તેને સાવ ઠારી નાખે છે તે પ્રમાણે કષાયરૂપી અગ્નિને શાંત કરી પોતાના આત્માને મૂળ ગુણો, ઉત્તર ગુણો વગેરેનો જરા પણ દોષ લાગવા દે નહિ. ફક્ત કોઈ ઉપશમ નિયંઠાને મરણ સમયે સંજવલનનો લોભ કિંચિત્ માત્ર રહે છે. બાકી સર્વ પ્રકારે શુદ્ધ છે (ગુણસ્થાન ૧૧, ૧૨.)
(૬) “સ્નાતક નિયંઠા” - કચરો ને કાંકરા વીણીને શુદ્ધ કરેલા દાણા પાણીથી ધોઈ, સાફ લૂગડાથી લૂછે તો રજમલરહિત અતિ શુદ્ધ અને નિર્મળ થાય છે, તે પ્રમાણે સ્નાતક નિગ્રંથ ચાર ઘનઘાતી કર્મ રહિત, યથાખ્યાત ચારિત્રવાળા અને ખુદ તીર્થકર ભગવાન અગર તો કેવળી ભગવાન સમજવા (ગુણસ્થાન ૧૩, ૧૪.)
આ ૬ પ્રકારના નિયંઠા છે, તેમાંથી ૧,૪,૫,૬ એ ચાર નિયંઠાનો જન્મ પંચમકાળમાં નિષેધ છે. ફક્ત બીજા પ્રકારના “બકુશ” અને ત્રીજા પ્રકારના ‘કષાય કુશીલ” એ બે જાતના નિયંઠા હોય છે.
નિયંઠા સંબંધી વર્ણન જાણી, સાધુઓનું ન્યૂનાધિક જ્ઞાન અને ક્રિયા જોવામાં આવે તો પક્ષપાત વધારવો નહિ. તેમ રાગ, દ્વેષની વૃધ્ધિ કરવી નહિ. માત્ર યથાતથ્ય ગુણની પરીક્ષા કરવી. સો રૂપિયાનો પણ હીરો હોય છે અને લાખ રૂપિયાનો પણ હીરો હોય છે એમ વિચારવું, સો રૂપિયાવાળા હીરાને કોઈ કાચ નહિ કહે પણ હીરો જ કહેશે. કાચ તો તેને કહેવાય કે જેઓમાં સંયમનો જરા પણ ગુણ નથી, એવા પાંચ પ્રકારના સંયમ રહિત સાધુ અવંદનીય કહ્યા છે.
૫ પ્રકારના અવંદનીય સાધુ (૧) “પાસત્યા', (૨) “ઉસન્ના', (૩) “કુશીલિયા', (૪) “સંસત્તા', (૫) “અપછંદા’ હવે તેનું વર્ણન કરે છે.
(૧) પાસત્યા' - એના બે ભેદ છે. (૧) “સર્વવત પાસત્યા' તે જેઓ જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રથી તદ્દન ભ્રષ્ટ હોય, બહુરૂપી ભાંડ ભવાયાની પેઠે માત્ર વેશધારી જ હોય, (૨) દેશવ્રત પાસત્યા' તે ૯૬ દોષવાળો આહાર લે અને લોચ કરે નહિ. | વિ૫૪ સાધુજી અધિકાર
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
