________________
છે. એના મૂળ શ્લોક ૧૧૦૯ છે.)
૪ છેદસૂત્ર
જેવી રીતે વસ્ત્ર ફાટે કે પાત્ર ફૂટે તો તેને થીગડાં આદિ લગાવી સાંધીને બરાબર ઠીક કરી લેવામાં આવે છે તેવી જ રીતે, ગ્રહણ કરેલાં સંયમવ્રતમાં નાનામોટા દોષ લાગવાથી તે ખંડિત થાય ત્યારે પ્રાયશ્ચિત્ત લઈને તેને સાંધવા કે શુદ્ધ કરવાનું નિમ્નોક્ત સૂત્રોમાં કથન છે. તેથી તેને છેદસૂત્ર કહેવામાં આવે
(૧) વ્યવહાર સૂત્રઃ તેના ૧૦ ઉદ્દેશ છે.
પહેલાં ઉદ્દેશામાં નિષ્કપટ, સકપટ આલોચકનું પ્રાયશ્ચિત. પ્રાયશ્ચિત લીધા પછી ફરી પ્રાયશ્ચિતનું કામ કરે તેનું, પરિહારિક તપ વચ્ચમાં છોડવાનું. એકલ- વિહારીનું, શિથિલને પાછો ગચ્છમાં લેવાનું કારણ અને પ્રાયશ્ચિત બતાવ્યાં છે, પરમત આશ્રયી ગૃહસ્થ થઈ પુનઃ સાધુ થવાનું અને આલોચના કોની પાસે કરવી તેનું કથન છે.
બીજા ઉદ્દેશામાં બે અથવા ઘણા સાધુ એકસરખી સમાચારીવાળા સદોષી હોય તેને સદોષી રોગીની પણ વૈયાવચ્ચ કરવાનું, અનવસ્થિત પુનઃ સંયમારોપણ, આળ ચડાવનારા, ગચ્છ છોડી પાછા ગચ્છમાં આવે તથા એક પક્ષી સાધુ સાધુના પરસ્પરના સંભોગનું કથન છે.
ત્રીજા ઉદ્દેશામાં ગચ્છાધિપતિ કોણ થઈ શકે ? તેમના આચાર, થોડા કાળનાને પણ આચાર્ય બનાવે, યુવાવસ્થાવાળા સાધુ કેવી રીતે રહે. ગચ્છમાં રહીને કે છોડીને અનાચરણ સેવે અને મૃષાવાદીને પદવી ન દેવાનું કથન છે.
ચોથા ઉદ્દેશામાં આચાર્યનો પરિવાર આચાર્યનો વિહાર આચાર્યનું મૃત્યુ. થયે શું કરવું ? યુવાચાર્ય સ્થાપન, ભોગાવલી ઉપશમન, વડી દીક્ષા શાસ્ત્રાદિ અર્થ અન્ય ગચ્છમાં જવાનું, સ્થવિરને વિના આજ્ઞાએ વિચરવાનું, ગુરુ કેવી રીતે રહે? બન્ને બરાબરીના થઈને ન રહેવું ઇત્યાદિ કથન છે.
પાંચમાં ઉદ્દેશામાં સાધ્વીનો આચાર, સ્થવિર સૂત્ર ભૂલે તો પણ પદવી યોગ્ય, સાધુ સાધ્વીના ૧ર સંભોગ, પ્રાયશ્ચિત્ત દેવા યોગ્ય આચાર્ય અને સાધુ સાધ્વી પરસ્પર વૈયાવચ્ચ કેવી રીતે કરે તેનું કથન છે. છઠ્ઠા ઉદ્દે શામાં સાધુને સાંસારિક સંબંધીઓને ઘેર જવાની વિધિ, આચાર્ય,
શ્રી જૈન તત્ત્વ સાર ૧૨૯ |
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
