________________
જૈન તત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં
પાણી, અગ્નિ, વાયુમાં આવ્યો. પછી કીડી વગેરે ત્રસજીવ બન્યો. પછી પાંચ ઇન્દ્રિયવાળો હાથી, ઘોડો બનીને માણસ બન્યો. દેવ કે નારક પણ થયો. આમ દરેક આત્મા આ ચાર ગતિઓમાં અનંતકાળ સુધી પરિભ્રમણ કરે છે. આ બધો તેનો અંધકાર-સમય કહેવાય છે. જ્યાં કોઈ વિશિષ્ટ ગુણનો પ્રકાશ પ્રગટે નહિ ત્યાં અજ્ઞાનતા, મિથ્યાત્વ, અવિરતિ વગેરેનો ગાઢ અંધકાર જ હોય ને ?
જીવ જ્યારે સમગદર્શન અને સમ્યગુજ્ઞાન પામે ત્યારે જ પ્રકાશ થયો કહેવાય. ત્યારથી જ તેના ભવોની- મુખ્ય ભવોની- ગણતરી થાય.
પરમાત્મા મહાવીરદેવનો આત્મા ‘નયસાર' તરીકેના ગ્રામમુખીના ભાવમાં સમ્યગદર્શન પામે છે એટલે તે તેમનો પ્રથમ ભવ ગણાય છે. (આ પૂર્વે અનંતા ભવ-મનુષ્ય, દેવ સુધ્ધાનાં, વેપધારી જૈન સાધુના પણ તેણે કરી ચૂક્યા હોય છે.) પ્રથમ ભવથી મોક્ષ પામવા સુધીના બધા મળીને અસંખ્ય ભવો તારકના આત્માએ કર્યા, પરંતુ તેમાં જે મુખ્ય ભવો હતા તે માત્ર ૨૭ હતા. તેમાં ૨૭મો ભવ એટલે તીર્થંકર પરમાત્મા મહાવીરદેવ તરીકેનો અંતિમ ભવ.
‘નયસારથી મહાવીર' તરીકેની ભવયાત્રામાં ઘણા બધા ઉત્થાન (Ups) અને પતન (Down) થયાં; ઘણી બધી ગંભીર ભૂલો કરી. તેના કારણે સંસારભ્રમણ ખૂબ થયું. સાતમી નારકે પણ આ જીવને જવું પડયું. ઘોર અહંકાર કરવાના કારણે એક કોટાકોટિ સાગરોપમ ચાલે તેવું નીચગોત્ર કર્મ મરીચિન ભવમાં બાંધ્યું. જેમાં બાકી રહેલા માત્ર ૮૨ દિવસ મહાવીરદેવ તરીકેના અંતિમ ભવની શરૂઆતમાં (ગર્ભકાળમાં દેવાનંદાની કુક્ષિમાં રહીને) નિર્દય કર્મરાજાએ વસુલ કર્યા.
એક વાત દરેક જીવ માટે નક્કી છે કે જો તે એક વાર સમ્ય દર્શનનું ઉત્થાન (Up) પામે પછી ભલે હજારો વાર તેનું પતન (Dowm) તે તે ભવોમાં થાય પણ તેને છેવટે તો એવો (UP) જ મળવાનો કે તે આત્મા મોક્ષના ઉત્થાન તરફ જ ધસતો રહે. તેને ‘ડાઉન’ આવે જ નહિ.
પરમાત્માને પણ છેલ્લા ભવોમાં સતત ઉત્થાન ચાલુ રહ્યું. તેમાં છેલ્લેથી ત્રીજા (૨૫માં) ભવમાં તેમના હૈયે વિશ્વમાત્રના સર્વ જીવોને સર્વથા દુઃખમુકા, પાપમુક્ત કરી દેવાની જે કરુણા ભાવના ઉત્પન્ન થઈ, પરાકાષ્ઠાએ પહોંચી તે વખતે - તે નંદન રાજકુમારના - ૨૫માં ભવમાં તેમણે નિકાચિત (સર્વથા અતૂટ) એવું તીર્થંકર નામકર્મ બાંધ્યું. આ કર્મ ૨૭માં ભવમાં ૪૨ વર્ષની
