________________
तमालिक
છે. એ પવિત્ર જગ્યાએ એકવાર યાને હૈય- ! નો જન્મ થયો હતો. આ હૈહય હૈહયવંશને સ્થાપનાર અને કાર્તવીરાનને પ્રપિતામહ હતે. (દેવી ભાગવત, ખં, ૬, ૮૦
૧૦-૨૩ ). સમઢિવા. તમાલિક ઉપરથી તમલુક અને
તામ્રલિસિકા ઉપરથી તમલિકા પાંદ વિકૃત
થયેલાં નામો છે. તામ્રલિપ્તિ તે. રાત્રિની. તમલિક, તામ્રલિપ્તિ તે જ. સમઢિત્તિ તામ્રાપ્તિ તે જ. તામ્રલિપ્તિ તલિપ્તિ ઉપરથી વિકૃત થયેલું નામ હોય તે
સ્પષ્ટ છે. તરું . મેસોરની દક્ષિણ પૂર્વ તરફ ૩૦ મૈલ
ઉપર કાવેરી નદી પર આવેલું ચેલા અગર ચેરાની રાજધાનીનું શહેર તલકાડ તે જ આ શહેર; હાલ કાવેરી નદીની રેતીમાં દટાઈ ગયેલું છે. શીવન તે જ. મિ. રાઈસના મત પ્રમાણે તલકાડનું જુનું નામ તાલવનપુરા હતું (એ૦િ ઈન્ડ૦ ૫૦ ૩, પા૦ ૧૬૫ ). ત્રીજ સૈકામાં ગંગાવંશના રાજાઓનું રાજ દક્ષિણ મિસોરના પ્રદેશની પેલી બાજુ અત્યન્ત વિસ્તરેલું હોઈને ૪૬ હજાર ગંગાવાહી કહેવાતું. અગ્યારમા સૈકામાં તામીલ પ્રદેશમાં ચૌલાઓએ ગગારાજ્યનું ઉચ્છેદન કર્યું હતું. મૈસરના પ્રદેશમાં હાઈસલ રાજ હતું જેની રાજધાની દોરાસમુદ્ર ( ધારસમુદ્ર) હતી. ( જે આ૨૦ એ એસ ૦ ૧૯૧૧ ,
પ૦ ૮૧૫ ). તાનપુર. તલ કાડ શબ્દ જુઓ . તક્ષાઢા પંજાબમાં રાવલપિડી જીલ્લામાં
આવેલું તક્ષશિલા તે જ. અટક અને રાવલપિન્ડીની વચમાં કાલાકાસિરાઇ ની ઇશાનમાં એક મેલ ઉપર શાહઢેરીની પાસે આ શહેર હતું એમ જનલ કન્નડામ કહે છે. એ જગ્યા એમણ કિલ્લેબંધીવાળા કઈ શહેરનાં ખંડિયરે દીઠાં હતાં. (જુઓ. ડલમેન્ટ |
तक्षशिला રેકની શાહરી અગાડીનાં ઈમારતી ખંડેરો અને તક્ષશિલાની જગ્યાનો નિર્ણય જે એક સેટ બં, ૧૮૭૦, પાત્ર ૮૯: આર૦ સે. રિત ૫૦ ૨, પા૦ ૧૨૫). શાહઢેરીથી વાયવ્યમાં આઠ મૈલ ઉપર હસનઅબ્દુલ નામની જગ્યા ઉપર તક્ષશિલા હતું એમ ફેંચ-માટિનનું મંતવ્ય છે. પિતાના દીકરા તક્ષની નામ ઉપરથી રામચંદ્રના ભાઈ ભરતે આ નગરીનું નામ તક્ષશિલા પાડીને એને અહિંને રાજા નિમ્યો હતે. (રામાયણ ઉત્તરકાંડ, સર્ગ ૧૧૪, ૨૦૧). પરંતુ દિવ્યાવદાનમાં (ડા આર૦ મિત્રનું નેપાળનું સંસ્કૃત બુદ્ધિસ્ટ વાંગ્મય પાત્ર ૩૧૦). આમ કહ્યું છે કે પિતાના એક પૂર્વજન્મમાં બુદ્ધ ભદ્રશિલાના રાજા હતા અને એમનું નામ ચંદ્રપ્રભા હતું. તે વખત એમણે એક ભિક્ષુક બ્રાહ્મણને પિતાને શિરચ્છેદ કરવા દીધો હતો અને તે વખતથી આ શહેરનું નામ તક્ષશિલા પડયું હતું. કથાસરિત્સાગરમાં તક્ષશિલા વિતસ્તા યાને ઝેલમના કાંઠે આવ્યાનું લખ્યું છે. ( કથાસરિત્સાગર ભાગ ૪. અ૭ ૨૭, અને ટેનિનું ભાષાન્તર પુત્ર ૧. પાઠ ર૩૫). તક્ષશિલાનો રાજા એમ ફી (અબ્બી) સિકંદરના તક્ષશિલાના આક્રમણના વખતે તેને તાબે થયે હતે. પોતાના બાપના વખતમાં અશોક જયારે પંજાબનો સૂબો હતો, ત્યારે તક્ષશિલામાં રહેતે હતે. (અશેકાયદાન ડા૦ આરવ એવી મિત્રનું નેપાળનું સંસ્કૃત બુદ્ધિસ્ટ વાંગ્મય પાત્ર ૬). બિંદુસારના મરણ વખતે અશકને મોટાભાઈ સુમન આ જગ્યાનો સુબો હતો. તે અશેની સાથેની લડાઈમાં માર્યા ગયે અને અશોક મગધ રાજા થયા. તક્ષશિલા એક વખતે ગાંધારની રાજધાની હતી. ( ડારિડેવીડસ-બુદ્ધિસ્ટ જન્મકથાઓ ૫૦ ૧, પા. ૨૬૬-નંદિ-વિશા
Aho! Shrutgyanam
