________________
बरेन्द्र
૧૫૬ વરેન્દ્ર, બંગાળમાં મલદા જિલ્લામાં આવેલું
બરિન્દ તે. (દેવીપુરાણ અધ્યાય ૩૯).! આ જિલે ગોમસ્તપુર, નવાબગંજ, ગજેલ અને મલદાના થાણુઓ મળીને બન્યો છે. પ્રાચીન પુંડરાજનો એ એક ભાગ હતો. ગંગા, મહાનંદા, કામરૂપ અને કરતેયા એ આની ચતુસીમાઓ હતી. બાબરાથી ઉત્તરે સાત માઈલ ઉપર આવેલું મહાસ્થાન એ આનું મુખ્ય શહેર હતું. મહાસ્થાનને બરેદ્ર પણ કહેતા. (જ) એસો બં૦ ૧૮૭૫,
પા૦ ૧૮૩). પંડવર્ધન શબ્દ જુઓ. વા. હ્યુનશાંગે આ સ્થળને પિ-લુ-શા કહ્યું છે.
યુસફાઈ પ્રદેશમાં પેશાવરથી ઈશાનમાં ચાલીસ માઈલ ઉપર શાહબાઝગરી તે આ સ્થળ એમ ઓળખાવ્યું છે. આ જગાએ અશે
કને એક શિલાલેખ છે. વાદ્રપુરી. બંગાળાના આદિસુર અને બલાલ
સેન રાજાઓની રાજધાની. હાલ એને રામપાલ યાને બલ્લાલવાડી કહે છે. ઢાકા છલામાં મુનશીગંજની પશ્ચિમે ચાર માઈલ ઉપર વિક્રમપુર પાસે આવેલું છે. જનરલ કનીંગહામને મતે (આર્કિટ સ૮ રિ૦). સેન રાજાઓ મુસલમાનોએ ગૌડને કબજે લીધા પછી આ જગાએ રહેતા. (આર્કિ સવ રિ૦, ૫૦ ૩, પા. ૧૬૩). આ જગાએ વલભસેનના કિલ્લાના ખંડેરો અદ્યાપી જણાય છે. પાલ વંશના રાજા રામપાલે આ સ્થળ વસાવ્યું હતું એમ કહેવાય છે. કિલ્લાની અગાડી આવેલા મોટા તળાવને હજી રાજા રામપાલનું સરોવર કહે છે. એ ત્રીજા વ્યાધ્રપાલને છોકરે અને મદનપાલને પિતા હતો. આદિલ્સરના નિમંત્રણથી કને જથી આવેલા પાંચ બ્રાહ્મણોએ કિલાના દરવાજાની પાસે આવેલા એક સ્થંભને ! પલ્લવિત કરીને તેનું ગુંજારિયા વૃક્ષ બનાવ્યું છે હતું. આ વૃક્ષ અદ્યાપિ અસ્તિત્વમાં છે. એઓએ રાજાને આશીર્વચન વખતે રાજાને '
बल्लालपुरी આશીર્વચન સારું આણેલાં ફૂલ આ સ્થંભ ઉપર મૂક્યાં હતાં. આ આદિસુર જયંત યાને આદિસર ઈ. સ. ૭૩૨ માં ગાડના સિંહાસનારૂઢ થયો હતો. એણે પુત્રષ્ટી યજ્ઞ કરવાને માટે કાજથી પાંચ બ્રાહ્મણોને તેડાવ્યા હતા અને તેમને રહેવાને પંચકુટી, હરિ કુટી, કામકુટી, કંકગ્રામ અને વટગ્રામ નામના પાંચ ગામો બક્ષિસ આપ્યાં હતાં. રામપાલથી આશરે એક માઈલ ઉપર આવેલું પંચસાર સ્થળ આ પાંચે ગામ મળીને બનેલું છે. બલ્લાલના બાપ વિજયસેન બંગાલ સર કરીને ગૌડની ગાદી ઉપર ઈ. સ. ૧૪ ૭૨ માં બેઠો હતો. ઇ. સ. ૧૧૧૯ માં સિંહાસનારૂઢ થયેલો બકલાલસેન આ જગાને છેલ્લે રાજા કહેવાય છે. એની રાણીઓ અને કુટુંબના માણસે ચીતા ખડકીને બળી મુઆં હતાં. કિલામાં એમને બળી મરવાની જગ્યા અદ્યાપિ પણ બતાવાય છે. મણિપુરના યવન સરદાર બાયદુંબ ઉપર એણે વિજય મેળવ્યો તે જ ક્ષણે એક કબુતરની જોડી એના પરા
જ્યની ખબર લઈને આવી હતી. આ યવન સરદારને લેક આખ્યાયિકામાં બાબા આદમ કહ્યો છે. મહાસ્થાનના ઉગ્રમાધવ નામના સુપ્રસિદ્ધ મહાદેવના ધર્મગિરિ નામના મહંતની ઉશ્કેરણીથી આ યવન સરદાર વિક્રમપુર જે બલ્લાલપુર પણ કહેવાતું હતું તેના ઉપર સ્વારી કરી હતી. રાજાએ ધર્મગિરિ મહંતનું અપમાન કરીને તેને હદપાર કર્યો હતે. (આનંદભટ્ટનું બલાલ ચરિત, પ્રકરણ ૨૬ અને ૨૭). બલ્લાલવાડીની ઉત્તરે અડધા માઈલ ઉપર આ બાયાÉબયાને બાબા આદમને
જે આવેલ છે. તિબેટના લામા ધર્મને મહાન સુધારક દીપકર શ્રી જ્ઞાન આ જગ્યાએ જો હતો. એ ઈ. સ. ૧૦૩૮ માં તિબેટ ગયો હતો અને ત્યાં અતીશ એ નામે ઓળખાતે. રામપાલમાં ચંદ્ર અને વર્મા રાજવંશોની પણ રાજધાની હતી,
Aho! Shrutgyanam
