________________
afete
અધર પેશિસ અને ચિરાન્ડ ઈન્ ધિ ડિસ્ટ્રિકટ ઓફ્ સરન ઉપરના જલ એક્ ધિ એશિયાટિક સેાસાકિટ એક્ એ ગાલ, પુસ્તક ૭૨ માં છાએલે નંદલાલ ડૅ. તે લેખ ) વૈશાલીમાં
હતા
ત્યારે નીચેનાં સ્થળે એ મુદ્દ રહ્યા હતા. ઉદ્દેન મન્દિર, ગૌતમ મન્દિર, સપ્તબક મન્દિર, બહુપુત્રક મન્દિર, સરન્દ મન્દિર, અને ચાપાલ મન્દિર (જીએ મહાપરિનિષ્પ્રાનસુત્ત, ૫૦ ૩; સ્પેન્સ હાર્ડિનું મેન્યુઅલ એક્ બુદ્ધિઝમ, પા૦ ૩૪૩ ) વૈશાલીમાં ખુદ્દ રહ્યા હતા તેવાં ખીજા' ચળાનાં નામ સારૂ જીએ દિવ્યાવદાન (ફાવેલની આવૃિત્ત, પ્ર૦૧૧ અને ૧૨.) ઐત્તિજ્જ. વસ્યા તે આ જ. જીએ બ્રહ્મપુરાણ, અ૦ ૨૭ ) વૈદ્યાર્થી, વેગવતી તે આ જ. ( જુ દેવી
ભાગવત, ૮, અ૦૧૧; પ્રોફેસર વિલ્સનનુ મેકેન્સી કલેકશન, પા૦ ૧૪૨, ૨૧ ). વ્રજ્ઞ. બાલ્યાવસ્થામાં નંદરાજાએ કૃષ્ણને ઉછેર્યો
હતા તે જમના નદીની સામી તીરે મથુરાંની નજીક આવેલું પુરાણું ગે!કુલ યા મઠ્ઠાવન નામનું ગામડું. ( આ ભાગવતપુરાણ ૧૦, અ૦ ૩ ). જ્યાં કૃષ્ણે બાળક્રીડા (માળચેષ્ટા અને લીલા) કરી હતી તે વૃંદાવન અને પાસેનાં ગામડાંઓને વ્રજ કહેતા. જે પ્રસૂતિવાસમાં મહામાયા જન્મી હતી અને જ્યાં કૃષ્ણને એની જગ્યાએ મુકવામાં આવ્યા હતા તે ખ’ડ મહાવનમાં બતાવવામાં આવે છૅ. આ ખંડ અને નંદનું ધર એ ઉંચા ટેકરા ઉપર આવેલાં છે. નોંદના ઘરમાં એક મોટા સ્થંભવાળેા ખંડ છે. તેમાં કૃષ્ણનું પારણું, પુતનાના પ્રાણ હર્યાં હતા તે સ્થળ તથા જ્યાં શિવ ખાળ શ્રૃશ્વરનું દર્શીન કરવા આવ્યા હતા તે બધું બતાવવામાં આવે છે. નંદુના આવાસથી થાડે દૂર બાળ કૃષ્ણે
૨૧૮
વ્રજ્ઞમંડ∞
ઉથલાવી પાડેલા ઉખળ અને તેાડી પાડેકાં મે અર્જુન ઝાડનું સ્થળ આવેલાં છે. મહાવન યા પુરાણા ગેાકુલના જેવું ગાકુલ યા નવીન ગેાકુળ વલ્લભાચાર્યે વસાવ્યું અને તેમાં પણ મહાવનમાં બતાવવામાં આવે છે તે મશહુર સ્થળા છે. એમ માનવામાં આવે છે કે જે સ્થળે નંદ રાણી યશાદાએ માયા ઉફે ચેાનિદ્રાને જન્મ આપ્યા હતા અને જ્યાંથી વસુદૈવ ખાળ કૃષ્ણને મુકી માયાને ઉપાડી ગયા હતા તે જ સ્થળે નવા ગેાકુળમાં શ્યામલાલનું મંદીર આવેલું છે. ઔર'ગજેમના વખતમાં ગાકુળ (નવું ગેાકુળ)માં આવેલા નંદના મહેલને મસ્જીદમાં ફેરવી નાખવામાં આવ્યા હતા. ગામની બહાર પુતનાંખર છે જ્યાં આગળ કૃષ્ણે પુતનાને મારી હતી એમ કહેવાય છે. ગ્રાઉસના મત પ્રમાણે ગ્રીક લેકાએ જેતે કિલસાભેરસ કહ્યું છે તે જ મહાવન. અને આધુનિક વ્રજ તે પુરાણા અનૂપદેશ. ( જીએ ગ્રાઉસનું મથુરાં ) રાધિકાની જન્મભૂમિ અષ્ટિગ્રામ હતું. (જીએ આદિપ`, અ૦ ૧૨). વળી ગેાકુળ અને
મડળ શબ્દો જુએ,
વ્રજ્ઞમંદજી ઇજમડળમાં ઘણાં ગામડાં, ગામેા અને રાધા અને કૃષ્ણનાં ચરિત્રા સાથે સંબંધ ધરાવતાં પવિત્ર સ્થળેા મળી ૮૪ કાશના પ્રદેશને સમાવેશ થાય છે. ભાદ્ર માસમાં જાત્રાળુએ મથુરાથી પÖટન શરૂ કરી ખસુસ કરીને ખાર વન તથા ૨૪ ઉપવનનેાથી ભેટ લે છે. મહેાલિ ગામડામાં મધુ નામના દૈત્યને મધુવન દુગ છે; તર્સીમાં તાલવન છે જ્યાં બળરામે ધેનુક રાક્ષસને હરાવ્યા હતા. રાધાકુંડમાં અરિષ્ટ આખલાને માર્યાં કૃષ્ણે પેાતાનાં પાપ ધાઇ નાખ્યાં હતા તે શ્યામકુંડ અને રાધાકુંડ નામના મે પવિત્ર કુડા છે. ગાવ નમાં માનસ ગંગા નામના તળાવને કાંઠે ગેાવન પર્વત આવેલ છે ત્યાં હરીદેવનું પુરાણું મંદિર છે.
ખાદ
Aho! Shrutgyanam
