________________
૧૮
આ
વિનાશ કર્યા પછી તે જ જગ્યાએ બાંધેલું સ્પષ્ટ જણાય છે. યુદ્ધના શિષ્ય સારપુત્રને રતૂપ તે જ ભૂતેશ્વરનું હેરૂં એવું મંતવ્ય છે. હ્યુનશાંગે વર્ણન કરેલા સાત રતૂપેામાં સારપુત્રના સ્તૂપના સમાવેશ થાય છે. દેવળમાં માહિષમર્દિની એકરૂપ પાતાલેશ્વરી દેવીની મૂર્તિ, નીચે ભેાંયરામાં આવેલી છે, સિરાજમાલપુરની પાસે આવેલા ક્રમદમાના ટેકરામાં વાનરતૂપના અને કેશવદેવના મંદીર સહિત યવિહારના સમાવેશ થાય છે એવું મત છે. ઈ.સ. ૧૬૬૯માં એ જગાએ મસીદ બાંધવાને ઔરંગજેએ પડાવી નાખેલા કેશવદેવના મંદીરનું રામરામના દેવળ તરીકે વરનીયરે આમેહુબ વર્ણન કરેલું છે. મથુરાને મધુપુરી પણ કહેતા. હાલના મથુરાથી નૈઋત્યમાં પાંચ માઈલ ઉપર આવેલું મહેાલી તે જ મધુપુરી. આ જગ્યાએ મધુ દૈત્ય રહેતા હતા. મધુના પુત્ર લવણુને રામચંદ્રના ભાઇ શત્રુઘ્ને મારી નાખ્યા હતા. શત્રુને પહેલાં મધુવન હતું તે જગ્યાએ હાલનું મથુરા વસાવ્યું હતું. ( બ્રાઉઝનું મથુરા, ૫૦ ૪; હરિવંશ, ખંડ ૧, અ૦ ૫૪ ). જનરલ કનિંગહામને વસુદેવના શિલાલેખા મથુરામાંથી મળી આવ્યા હતા. આ વસુદેવ વખતે પુરાણામાં કહેલા કણ્વ વંશને પહેલેા રાજા એ હાય. એ હિન્દુસ્તાનના વાયવ્ય પ્રદેશના અને પંજાબના ઈ. સ. ની પૂર્વે અને ત્યારપછી રાજ્યકર્તા હતા. દુશ્ક જશ્ક અને કનિશ્ક, આ ત્રણને એ પૂર્વગામી હતા. ( આર્કિ૦ સર્વે રીપોર્ટ, પુ૦ ૩, પા૦ ૪૨ જીઆ). મથુરાને મધુરા પણ કહેતા. (રામાયણ, ઉત્તરખંડ,સર્ગ ૧૦૮,સુબાઈની આવૃત્તિ); મધુરા શબ્દ જુએ
मथुरा
આ
મથુરા (૨) મદ્રાસ ઇલાકામાં આવેલું વૈગઇ નદીના કિનારા ઉપરનું પાંડવ રાજ્યની રાજ્યધાનીનું ખીજું શહેર મથુરા
मद्गलगिरि
(પદ્મપુરાણ, ઉત્તર, અધ્યાય ૯૫ ) મધુરા યાને મદુરા તે જ. કુલશેખરે આ શહેર વસાવ્યાનું કહેવાય છે. સંયુક્ત પ્રાન્તમાં આવેલા મથુરાને પડછે આને દક્ષિણ મથુરાં પણ કહે છે. ( બૃહત્ શિવપુરાણ, ખંડ ૨, અધ્યાય ૨૦ ). ઈ. સ. ૧૨૫૦ અગર ૧૨૫૧માં ગાદીએ આવેલા જયવર્માની અહી' રાજધાની હતી. આ શહેર કર્નોટના ાયસલ રાજા સેમેશ્વરે જીતી લીધું હતું. (એપીગ્રાફીકા ઇન્ડિકા, પુ૦૩, પા૦ ૮). આ શહેરમાં મીનાક્ષી દેવીનું સુપ્રસિદ્ધ દેવળ અને સુંદરેશ્વર મહાદેવનું દેવળ આવેલાં હતાં. ( વિલ્સનના મેકેન્ઝીના સંગ્રહ, પા. ૨૨૬). મીનાક્ષી શબ્દ જુએ. મયૂર્વાન માંગીર તે જ (મટ્ટુગલગિરિજીએ). માિિ બહારમાં આવેલું માંગીર તે જ. યુદ્ધના એક શિષ્ય મુગલપુત્રે અહીંના એક ધનાઢય વેપારીને બુધ'માં દાખલ કર્યાં હતા. મગિરિ અને મગલિંગર એ માગાગિરિ ઉપરથી વિકૃત થયેલાં નામે છે. મુદ્દગલ પુત્રને મુગલ ઋષિ કહેતા હતા અને એને આશ્રમ માંગીરની પાસે હતા. ( પી。 ધાસલનું ભારતભ્રમણ ). માંગીરના કષ્ટ હારીણી યાને કષ્ટહરણધાટ રાવણને માર્યાનુ પાપ ધોઈ નાખવાને રામચદ્રજીએ તે જગાએ સ્નાન કરેલું હાવાથી પવિત્ર ગણાય છે. રાવણુ જો કે રાક્ષસ હતા પરંતુ જાતે બ્રાહ્મણ હેાવાથી રામચન્દ્રજીતે તેને મારી નાખ્યાનું પાપ લાગ્યું હતું. રાવણુની હત્યાનું પાપ નિવારણ કરવાને શ્રીરામચન્દ્રે અયેાધ્યામાં હરદાઈથી આયમાં ૨૮ માઈલ ઉપર આવેલા હત્યાહરણ નામના પવિત્ર તલાવમાં તેમજ અયેાધ્યામાં આવેલા સુલતાનપુરથી આગ્નેયમાં ૧૮ માઈલ ઉપર આવેલા ધાપાપ નામની જગ્યાએ ગેાતિ નદીમાં પશુ સ્નાન કર્યું હતું, ( સુરરનું માન્યુમેન્ટલ એન્ટિકવીટી
Aho! Shrutgyanam
