________________
मिथिला ૧૮૨
मुक्तावेणी સ્થા અને વેદના વર્ણને સરખાવે; સ્તાનમાં મદુરાનું દેવળ મોટામાં મોટું અને
ભવિષ્યપુરાણ, ખંડ ૧,૧૩૯, અને ૮૩). સુંદરમાં સુંદર છે. ત્યાં અગાડી સેનાના મિથિસ્ટી. તિરહુટ તે જ.
ધ્વજતંભ છે. એને અરૂણતંભ કિવા બિfથા (૨). જનકપુર (વિદેહ શબ્દ જુઓ). | સેનાતાલગાછ (સોનેરીતાડવૃક્ષ) કહે એ વિદેહની રાજધાની હતું. (ભાગવત,
છે. દક્ષિણ હિંદુસ્તાનમાં દરેક દેવળની અગાડી ધ , અ૦ ૧૩). બૌદ્ધ ગ્રંથોમાં એને આવા સ્તંભ હોય છે. આ અરૂણતંભે મિથુલુ નામે વર્ણવ્યું છે. (સ્પેન્સ હાર્ડનું મંદિરમાં પૂજા કરવાને સમય નિર્ણય કરવા
બુદ્ધિઝમ, પા૦ ૧૯૬). ૧૪મા સૈકાના સારું યંત્રની ગરજ સારે છે. જો કે મધ્યથી તે ૧૬ મા સૈકાના મધ્ય સુધી મિથિ- હાલ મૂળ ઉદ્દે ભૂલી જવાય છે અને આ લામાં બ્રાહ્મણ રાજવંશ રાજ્ય કરતા હતા. સ્તંભે દેવળના શણગાર રૂપ જ ગણાય છે. એ વંશના છઠ્ઠા રાજાનું નામ શિવસિંહ હતું. | મિથુઝુ. મિથિલા તે જ. વિદ્યાપતિ આ રાજાના દરબારમાં હતો. મિશ્રાઅયોધ્યામાં સીતાપુર જીલ્લામાં આવેલું (જન્ટ એન્ડ સેટ બં૦ ૧૮૮૪, પા૦ ૭૬ સુપ્રસિંદ્ધ તીર્થ મિશિખ એ જ. એ દધિચી અને વિદ્યાપતિના કાને અંતે કરેલું !
ઋષિને આશ્રમ હતો. (પદ્મપુરાણ, સ્વર્ગ, લખાણું). આ રાજાએ કવિ વિદ્યાપતિને
(આદિ), અ૦ ૧૨). પણ એ કુરૂક્ષેત્ર તીર્થ ઈ. સ. ૧૪૦૦ અને લક્ષ્મણુસેન સંવતના હોય એમ જણાય છે. ૨૯૩ માં વાવ્રતી ઉપર આવેલા જરાઈલ
અ બંગાળામાં હુગલીની ઉત્તરમાં આવેલી પરગણુનું વિશાપિ નામનું ગામ બક્ષિસ આપ્યું હતું. એની રાજધાની ગજરપુરમાં હતી.
ત્રિવેણી તે જ. અલાહાબાદમાં આવેલી બખ્તિયાર ખીલજીએ વિક્રમશિલા વિહારને
યુક્તવણીથી જુદી જણવા સારું એને મુક્તાવેણી નાશ કર્યો ત્યારપછી આ મિથિલાની
કહે છે. (વરાહપુરાણ અ૦ ૧પર). યુક્તવિદ્યાપીઠ જે બ્રાહ્મણોની વિદ્યાપીઠ હતી તે
વેણીમાં ગંગા, યમુના અને સરસ્વતી સંગમ
થઈને એકઠી વહે છે. પણ મુક્તવેણીમાં આ ૧૪ મા સૈકામાં અસ્તિત્વ ધરાવતી. નવદીપની વિદ્યાપીઠના ઉદય વડે આ વિદ્યાપીઠની કીર્તિ
ત્રણ નદીઓ જુદી જુદી અને જુદી દિશામાં અસ્ત થઈ.
વહે છે. (બૃહતધર્મપુરાણ, પૂર્વ ખંડ,
અ૦ ૬; જ૦ એ. સેટ બં૦ ૧૫ મીનાક્ષી. જ્યાં અગાડી સતીની આંખે કપાઈને !
૧૮૪૭, પા૦ ૩૯૩; ડીમનીનું ત્રિવેપડી હતી તે સ્થળ-શક્તિની એક પીઠ-મદુરા | ણીના દેવળેનું વર્ણન). પક્ષોની અને તે જ. મીનાક્ષી દેવીનું દેવળ શહેરમાં આવેલું ટોલેમીએ ત્રિવેણીને ઉલ્લેખ કર્યો છે કે એ છે. (દેવી ભાગવત, ૭, ૮૦ ૩૮). સસંગ્રામને એક ભાગ હતે. (કવિ કંકણનાયકવંશના પહેલા રાજા વિશ્વનાથે આ દેવળ ચંડી, પા. ૧૯૬). ત્રિવેણી ઘાટ પાસે ઈ. સ. ૧૫૪૦ માં બંધાવ્યું કહેવાય છે.
આવેલા સપ્તર્ષિના દેવળને સણગ્રામના વિજેતા (ફસનને હિંદુસ્તાન અને પૂર્વના
ઝફરખાનના મકરબામાં ફેરવી નાખ્યું છે. સ્થાપત્યને ઇતિહાસ, પ૦ ૩૬૪). મથુરા (જવે એ સાવ બં૧૯૧૦, પા. ૫૯). શબ્દ જુઓ. આ દેવીને મનુષ્યને ભગ ૧૨ મા સિકામાં થઈ ગએલા ધોઈ કવિના આપવામાં આવતા. (જએ૦ સે. બં પવનદૂત (કલેક ૩૩) કાવ્યમાં મુક્તવેણીને ૫ ૭, ભા. ૧, પા૦ ૩૭૯). દક્ષિણ હિંદુ. એ ઉલ્લેખ છે.
Aho! Shrutgyanam
