________________
पिस्तपुर
તેામાંથી નિકળે છે. ત્યાં અગાડી તે ઉત્તર તરફ વ્હેતી હાવાને લીધે એને ઉત્તર પિનાકિની કહે છે. ( હેમિલ્ટનનું ઈસ્ટ ઈંડિ ગેઝેટિયર ).
પાપનિ તે જ દક્ષિણ પિનાકિની.
૧૪૫
વિસ્તપુર. ગાદાવરી જીલ્લામાં આવેલું પીઠાપુર તે જ. સમુદ્રગુપ્તે આ શહેર જીત્યું હતું. એ શહેરમાં લિંગની પુરાતન રાજધાની હતી ( સ્મિથના હિંદુસ્થાનના પ્રાચીન ઇતિહાસ, પા૦ ૨૮૪). ગયાપાદ તે જ. મિથવા. બિહાર તે જ. ( મિસિસ સિલેર સ્ટીવન્સનનું હાર્ટ એફ જનિઝમ, પા૦ ૪૧ ).
પ્રિન્સ્યુઝ. પંજાબમાં કર્નલ જીલ્લામાં સરસ્વતી નદીના કિનારા ઉપર આવેલું પેહાઆ. અહિ અગાડી પ્રસિદ્ધ બ્રહ્મયેાનિતીર્થ આવેલું છે. એ થાણેશ્વરની પશ્ચિમે ૧૪ મૈલ ઉપર આવેલું છે, ( મહાભારત, વન ૫, ૦ ૮૩; ભાગવત દશમ સ્કંધ, અ૦૭૭,કનિ મ્હામની હિંદુસ્તાનની પ્રાચીન ભગાળ, પ્ર૦ ૧૪૬ પા૦ ૧૦૧; એપિ૦ ઇંડિકા, પુ૦૧, પા॰ ૧૮૪ ). પૃથૂક ઓલવતીને કિનારે આવેલું છે એવું વામનપુરાણુ ( અ૦ ૫૮, શ્લાક ૧૧૫ ) માં લખેલું છે. પૃથૂદકના માટે જ॰ એ સા॰ અઁ, ૧૮૫૩, પા૦ ૬૭૩ જુએ. કુંવેશ. પાઉ ડ, પુંવર્ધન અને ગૌડ તેજ,
( મર્હાનેા કાષ, પુ૦ ૩, પા૦ ૧૦૯, ૧૧૦ ). પુંડના નામના પ્રથમ ઉલ્લેખ ઐતરેયસ્રાહ્મણમાં જાય છે. ગિટરના મત પ્રમાણે પુંડ્ર અને પૌંડુ એ એ દેશે! જુદા હતા. કાશી નદીની પૂર્વે પૂનિયાના ભાગ મડ જીલ્લા, દિનાજપુરના કેટલાક ભાગ અને રાજશાહી વગેરે મળીને પુંડ્ર થયેલા હતા. પાઉડ શબ્દ જુએ. ( પૂર્યાં હિંદુસ્થાનના પ્રાચીન દેશા, જએ સાવ અં૦ ૧૮૭૭, પા૦૮૫). પુંવર્ધન. માડાથી છ મૈલ અને ગૌડની શા
૧૯
पुंड्रवर्धन
નમાં ૨૦ મૈલ ઉપર આવેલું પાછલા વખતમાં ફિરાજાબાદ કહેવાતું પાંડુવા તે જ. ( સર એચ. ઇલિયટને હિંદુસ્થાનના શ્રૃતિહાસ, પુ૦ ૩, પા૦ ૨૯૮; ગરૂડપુરાણ, ખંડ ૧, અ૦ ૮૧ ). આ શહેર પ્રથમ મહાનંદા નદીને કિનારે આવ્યું હતું. હાલ એ નદી પશ્ચિમ તરફ ૪ મૈલ આઘી ખસી ગઈ છે. પુંકુદેશ યાને પૌન્ડુની રાજધાની અહિંયા હતી. ( પાંડ્ર શબ્દ જી ). અહિયાં પાતાળી દેવીનું મંદિર હતું. ( પદ્મ પુરાણ, ઉત્તરખંડ, અ૦ ૧૧ ) પ્રેફેસર વિલ્સનના મતે (વિષ્ણુ પુરાણ, ખંડ ૨, પા૦ ૧૩૪, ૧૭૭ ) પૌદેશના પુરાતન રાજ્યમાં રાજશાહી, દિનાજપુર, રગપુર, માલ્ઝા, એગરા અને તિહુ ત વગેરે શ્વાઓને સમાવેશ થતા. ટૂંકામાં આ દેશ તે ઉત્તર અંગાળ જ હતા. મિ॰ વેસ્ટમેકાટ આ દેશ બિનાજપુર જીલ્લામાં આવેલ પિંજર અને ખર્ધનકુટી ( અથવા ખેત્તાલ) તરીકે ઓળખાવે છે. ( જ૦ એ૦ સેવ ખ′૦ ૧૮૭પ, પા૦ ૧૮૮; વળી જ૦ એ સા૦ ૦ ૧૯૦૮ પા૦ ૨૬૭ ઉપર પ્રાચીન અગાળાની ભૂગાળ એ વિષય ઉપરનું લખાણ જીઆ). કનિંગ્ઝામ આ રાજધાનીને ખેાગરા જીલ્લામાં આવેલી કરતાયા નદી ઉપર આવેલા મહાસ્થાન ગઢ તરીકે ઓળખાવે છે. એ સ્થળ અધ્નનકુટિથી દક્ષિણે ૧૨ મૈલ અને અને ખેાગરાથી ઉત્તરે ૭ મૈલ ઉપર આવેલું છે. આ સ્થાન પત્રના હાય એમ પણ એ કહે છે. ( વરેન્દ્ર શબ્દજીએ ). અવધાન કલ્પમાં સુમાગધાવધાનમાં પુંડ્રવન સરસ્વતીથી પૂર્વમાં ૧૬૦ યેાજન યાને ૬૪૦ મૈલ દૂર આવ્યાનું કહ્યું છે. પુંડ્રવનના વિસ્તાર ગમે તેટલેા હાય પણ એ તા નિશ્ચિત છે કે માડા છઠ્ઠો આમાં ગણાતા. જ એ સા॰ ખં પુ૦ ૧૫માં પેાતાની ઈરીથ્રીયન— સમુદ્રના પેરિપ્લસ ઉપરની પ્પિણીઓમાં જેમ્સ
Aho! Shrutgyanam
