________________
૧૪૩
पावनी
प्राग्बोधी-डुंगर આ નામ પાર્વતી નદીના પૂર્વ તરફના ડભાંડારકરના મતે વિંધ્ય પર્વતમાળાના જે ફાંટાનું છે. પશ્ચિમ તરફની પાર્વતી નદી ભાગમાંથી ચંબલ અને બેટવા નદીઓ નિકળે ચંબલ નદીને મળે છે. થેનટનના છે તે ભાગ વિશેષ (હિસ્ટ્રી એફડેખન,
ગેઝેટમાં પરબુટિ અને સિંદ શબ્દો જુઓ. ખંડ ૩; વરાહપુરાણ, પ્રકરણ ૮૫ ). પવનો અંબાલા છલામાં કુરુક્ષેત્રમાં આવેલી અરવલીની પર્વતમાળાઓ અને પાથર પર્વતઘગ્ગર નદી અથવા ખરું જોતાં ઘગ્ગર અને માળા સહિત રાજપૂતાનાના ડુંગરે આમાં આવી સરસ્વતી મળીને થયેલી સરસ્વતીને નામે જાય છે. વખતે પાથર શબ્દ પારિપાત્રનું ઓળખાતી પુરાતન કાળમાં ઘણી જ પવિત્ર વિકૃત રૂ૫ હેય. અપરાન્ત, સૈારાષ્ટ્ર, મનાતી નદી તે. પાવની યાને પવિત્ર કરનારી શક, માલપ (માળવા), મલક અને બીજા આ નદી ગંગા નદીના પૂર્વ તરફના હેણો- પ્રદેશને પરિપત્રમાં સમાવેશ થાય છે. માંની એક છે. ( રામાયણ, આદિપર્વ, વસ્તુતઃ સારાંશમાં હિંદુસ્થાનના સમસ્ત સગ ૪૩). ગંગા અને સરસ્વતીના સંગમ પશ્ચિમ કિનારાના મોટા ભાગના અગાડી ભરત આ નદી ઉતર્યા હતા. પ્રદેશનો એમાં સમાવેશ થઈ જાય છે. (રામાયણ, અયોધ્યાકાંડ, સગ ૭૧). રામાયણમાં જણાવ્યા પ્રમાણે પારિપાત્ર સરસ્વતી ગંગાને મળી ગઈ હોય કે નહી યાને પારિયાલ્ટ પશ્ચિમ સમુદ્ર ઉપર આવેલે પણ એ ખરું છે કે થાણેશ્વરની ઉત્તરે હતે. ( કિરિકઘાકાંડ, સર્ગ ૪૨, લેક સરસ્વતી કિનારે ગંગાતીર્થ નામનું પ્રસિદ્ધ ર૦ ). તીર્થ છે. પિતાના પાપ નાશ થાય એ માટે વારિક ( ૨) હિંદુકુશ અને પામીર તે. ગંગાએ પિતે આ ગંગાતીર્થમાં સ્નાન કર્યું | ( નિષધ શબ્દ જુઓ). હતું. ( કનિહામને આ૦િ એન્ડ રિ૦ ,
gns. પરિપત્ર (૧) તે જ. (વામનપુરાણ, ૧૮૬૩, પ૦ ૬૪; પંજાબ ગેઝેટીયર, |
પ્ર. ૧૩; બ્રહ્માંડ પુરાણ, ખં૦ ૨, અંબાલા જીલે, પા૦ ). ઘરગર યાને
પ્ર૦ ૧૬ ). સરસ્વતી આહાદિનીની પૂર્વે આવેલી છે. આહાદિની પણ ગંગાની પૂર્વ તરફની શાખા
gવા. દક્ષિણ અફગાનિસ્થાનમાં આવેલી પેશીએમાંની એક છે (રામાયણ, અયોધ્યાકાંડ,
નની ખીણ છે. (પાષાણપર્વત શબ્દ સગ ૩૧, અને આદિપર્વ અ૦ ૪૩). |
જુઓ. ). સામાન્ય રીતે ઘગ્ગર એ મુખ્ય નદી અને પાછળ (૨) બાલેક્ષ શબ્દ જુઓ. સરસ્વતી એને મળનારે ફરે એમ | પ્રાણી સુજા. બુદ્ધગયાથી વાયવ્યમાં ત્રણ મૈલ લેખાતું. (પંજાબ ગેઝેટિયર, અંબાલા ઉપર ફલ નદીની આડે આવેલે મોર જીલ્લ, પ્રકરણ ૧, પા. ૫).
ડુંગર તે. આ ડુંગર ઉપરથી બુદ્ધ તપ કરવારો (૨) વૈદ્યનાથ યાને ચિતાભૂમિ તે જ. | વાને બુદ્ધગયામાં ગયા હતા. (આર્કિ,
(બૃહત શિવપુરાણ, ભાગ, ૨, અ૦ ૩). | સર્વે રિ૦ ૫૦ ૩, પ૦ ૧૦૫ ). આ ofપાત્ર. ચંબલ નદીના મૂળ અગાડીથી પર્વતની નૈઋત્યમાં મેર સરોવર આવેલું છે
ખંભાતના અખાત સુધી ગયેલ વિંધ્ય અને તેને લીધે પર્વતનું નામ મોરા-તાલ-કાપર્વતમાળાને પશ્ચિમ તરફને ભાગ વિશેષ. પહાડ કહેવાય છે. મંજૈલી અને શાહીપુરાના (એશિયા રિસર્ચ, પૃ. ૮, પા. ૩૩૮). ગામોમાં થઈને એક ગુફા જાય છે. એ
Aho! Shrutgyanam
