________________
पश्विमोदधि
પશ્ચિમોષિક અરબી સમુદ્ર તે. પદ્મપુરાણ, સ્વર્ગ ખંડ,
પશુપત. કારાવન શબ્દ એ ( મત્સ્યપુરાણ, અ૦૨૨ ).
૧૩૫
પશુપતિનાથ નેપાળમાં મૃગસ્થળમાં આવેલું સુપ્રસિદ્ધ મહાદેવનું દેવળ (દેવીપુરાણ, અ૦ ૬૩; સ્વયંભુપુરાણ, અ૦ ૮ ), અશાકની દીકરી ચારૂમતીએ ખટમ ટ્રૂથી વાયવ્યમાં આશરે ત્રણ મૈલ ઉપર વાધમતીને પશ્ચિમ કિનારે આ દેવળ બંધાવ્યુ` હતું. વાધરી અને મહાદેવની આખ્યાયિકાના સબન્ધ આ દેવળની જોડે છે. શિવચતુરદશીની રાત્રે આ દેવળમાં એ વાત કહેવામાં આવે છે કે પોતે મારેલાં પક્ષિઓમાંથી લેહીના ટીપાં મહાદેવને માથે પડવાથી તેને અભિષેક માની લઇને આ વાધરીને શકરે મુક્તિપ્રદાન કર્યું હતું, એવું આ વાતમાં આવે છે. (સ્કંદપુરાણ, માહેશ્વરખડ, કેદારખંડ, ૧, અ૦ ૩૩ ). નદીના પૂર્વ તરફના કિનારે દેવળની રહામે ચાં વૃક્ષેા અને જંગલથી ‘ભરેલી એક ટેકરી આવી રહી છે. એને મૃગસ્થલી કહેવામાં આવે છે ( રાઇટના નેપાલના ઇતિહાસ પા૦ ૨૧ અને ૮૧ ). પણ શિવપુરાણમાં જ્ઞાન સંહિતામાં ૭૪ મા અધ્યાયમાં બનાવ અ ગિરિ ઉપર અન્યાનું લખ્યું છે. પશુપતિનાચને પશુપતિ પણ કહે છે. પદ્મવ પલ્લવ તે જ, બ્રહ્માંડપુરાણ, અ૦ ૫૧. શ્લોક ૪૬).
આ
પધ્રુવ આ પ્રદેશ કારામાંડલ કિનારા ઉપર આવેલા છે. સાતમા સૈકાની પૂર્વે આ કર બરાસનું વસતી સ્થાન હતું. ( રેપસનનુ હિંદુસ્થા નના સિક્કા નામનું પુસ્તક, પા૦ ૩૭ ). કાંચીપુર શબ્દ જુએ. પધ્રુવ (ર) પડ્તવ તેજ. ( પદ્મપુરાણ, ઉત્તર ખંડ, અ૦ ૧૩ ). પક્ષીતીર્થ. તિલકકુનરમ ( પવિત્ર સમડી
पाटलीपुत्र
આની ટેકરી) મદ્રાસ ઇલાકામાં ચિંગલપુટ અને મદ્રાસની વચ્ચે ચિંગલપુર જીલ્લામાં આવેલું એક મોટું ગામ વિશેષ. આ યાત્રાનું સુપ્રસિદ્ધ સ્થળ છે. (એપિગ્રાફકા ઇંડિકા, પુ૦૩, પા૦ ૨૭૦; ) ચેતન્ય ચરણામૃત ભાગ ૨, અ૦ ૯. ) આ સ્થળ ચિંગલપુટથી ઈશાનમાં સાત મૈલ ઉપર આવેલું છે આમ અરચાવતારમાં કહેલું છે. વૈદ્યરાજ યાને વેગિરીશ્વર નામના મહાદેવ અને પાર્વતીના દેવળની પાસે વેદગિર નામની ટેકરી ઉપર આ પવિત્ર જગા આવેલી છે. ત્યાં આવેલા કુવા પાસે યાત્રાળુએ છેડા અગાડી કાળા ડાઘવાળી પેાખવાળા ધાળી સમડીની જાતના પક્ષીને આવેલાં જોવાને એકઠા થાય છે. કહેવાય છે કે આ પક્ષીઓ દરરાજ મધ્યાહ્ને ત્યાં આવે છે. આ જગ્યાા મહંત આ પક્ષીને ખવડાવવાનું નૈવેદ્ય લઈ ને પક્ષીઓના આવવાની વાટ જુએ છે. આ પક્ષીઓ આવે ત્યારે અધા યાત્રાળુઓ દંડવત કરીને તેમની ભાવના યુક્ત પ્રાના કરે છે કેમકે આ પક્ષીઓ શિવ અને પાર્વતી છે આમ મનાયેલુ છે. ખારાક ખાઈ ને અને પાણી પીને આ પક્ષીઓ પાછાં ઉડી જાય છે. ( ઈંડિયન એકિવરી, પુ૦ ૧૦ ( ૧૮૮૧ ), પા૦ ૧૯૮ ). પાયજાવતી. ભવભૂતીએ માલતી-માધવના અંકમાં ઉલ્લેખ કરેલી ચંબલ– નદીની શાખા વિશેષ. વખતે કલ–ટાડે પેાલટા કહેલી એ નદી આ હેાય. (ટાડતુ રાજસ્થાન, પુ૦ ૧, યા ૪ ).
નવમા
પાટટીપુત્ર. વૈશાલીના વયા યાને વૃજીએના ( મહાલગ્ન, ભાગ ૬, અ૦ ૨૮ ) હુમલાએથી બચાવ કરવાને યુદ્ધના સમકાલીન મગધ નરેશ અખતશત્રુના સુનિદ્દ અને વસકાર નામના એ પ્રધાનાએ ઈસ્વી સન
Aho! Shrutgyanam
