________________
प्रतिस्थान
, તાપી નદીની એક શાખા વિશેષ. (પદ્મ- શાલિવાહન રાજાની રાજધાની અને જન્મ
પુરાણુ, ઉત્તરાખંડ, અ૦૪૧) પણ પાણું ભૂમિ હતું. ( પરંતુ પંચનદ શબ્દ શબ્દ જુઓ.
જુઓ. ) અિરિશ્ચિયન સમુદ્રના “ પેરિપ્લgu (૨) ગોદાવરી નદીની શાખા પિરા નદી
સમાં (પા ૧૯૫ માં) એને પઠાણ તે જ ( બ્રહ્મપુરાણુ, અ૦ ૧૦૬ ),
કહ્યું છે. એને બુદ્ધિોએ ( જાતક કેબ્રિજ પ્રજ્ઞાપતિથી અલાહાબાદમાં આવેલું પવિત્ર સ્થળ
આવૃત્તિ, ભા૦ ૩, પ૦ ૨ ) પિતલી કહ્યું વિશેષ. અહિયાં બ્રહ્માએ યજ્ઞો કર્યા હતા. આ
છે. આંધ્ર-દેશમાં આ સ્થળ વ્યાપારનું મોટું સ્થળ અલેપીનું દેવળ છે. શક્તિને બરડે અહિં
મથક હતું અને એ દેશની રાજધાની હતું. કપાઈ પડવાને લઈને આ સ્થળ એક પીઠ
( પદ્મપુરાણ, ઉત્તર, અ૦ ૬૨; કથા ગણાય છે. આ દેવળમાં કઈ પ્રતિમા ન
સરિત્સાગર, ( ટોનીનું ભાષાન્તર )પુત્ર હેતાં માત્ર વેદીઓ જ છે. ગયામાં એક,
૧, અ૦ ૬, પાઠ ૩ર; વાડ અને દક્ષિણમાં બિરજા ( જાજપુર )માં એક,
ઔરંગાબાદનાં પુરાતન સ્થળે). મહાપશ્ચિમમાં પુષ્કરમાં એક, ઉત્તરમાં સમંત
રાષ્ટ્ર શબ્દ જુઓ. આ સ્થળ પુરાતન– પંચકમાં એક અને મધ્યમાં પ્રયાગમાં એક
અમકની રાજધાની હેઈ એને અલક કિવા આમ આખા હિંદમાં બ્રહ્માની કુલ પાંચ
મુલક કહેતા. (સુત્તનિપાત, પારાયન વગ્ય, વેદીઓ છે. ( વામન પુરાણુ, અ૦ ૨૨ ).
પુત્ર ૧; સ્પેન્સહાર્ષિના બુદ્ધિઝમના પ્રજાપતિની સમંતપંચકમાં આવેલી ઉત્તર
મેન્યુઅલમાં બાબરીને ઈતિહાસ ). વેદીના સંબધમાં મહાભારત, શલ્ય–પર્વને ૫૪ મે અધ્યાય જુઓ.
ઇતિરસ્થાન. (૩) ગંગા નદીને હામે કિનારે પ્રત્ય. અહિચ્છત્ર તે જ. ( હેમકેષ; મહા
અલાહાબાદની હામે આવેલું જૂસી તે. આ ભારત, આદિપવ, અ૦ ૬૩).
સ્થળ હાલ પણ પ્રતિસ્થાપુર કહેવાય છે.
( કુર્મપુરાણ, અ૦ ૩૭; પતિ થાન. બિઠુર તે જ. અહિં અગાવ ઉત્તાન
અગ્નિપાદ રાજાના કિલ્લાના ખંડિયર અદ્યાપિ
પુરાણ, અ૦ ૩; વિક્રમોર્વશી, અંક ૨; આવેલાં છે એમ કહેવાય છે. સુપ્રસિદ્ધ
મહાભારત, વનપવ, અ૦ ૮૫ ). આ ધવ આ ઉત્તાનપાદ રાજાને પુત્ર હોઈ આ
સ્થળ રાજા પુરૂરવ અને બીજા રાજાઓની જગ્યાએ જમ્યો હતો. એણે મથુરાના વનમાં
રાજધાની હતું. ( લિંગપુરાણ, ખંડ, ૧, તપ કર્યું હતું.
અ૦ ૬૫; ભવિષ્ય પુરાણુ, પ્રતિસગપર્વ, તિરથાન. ( ૨) બ્રહ્મપુરી પ્રતિસ્થાન તે. આ
ખં૦ ૨, અ૦ ૨ ). પ્રયાગ શબ્દ જુઓ. સ્થળને હાલ પૈઠાણ યાને પટ્ટન યાને મંજીલ
રાજા ઈલાએ આ શહેર વસાવ્યું હતું. -પટ્ટન યાને મૂંગીપટ્ટન યાને માંગી-પૈઠાણ
(રામાયણ, ઉત્તરકાંડ, સ, ૯૦). આ કહે છે. એ અશ્વક યાને મહારાષ્ટ્રનું મુખ્ય
સ્થળમાં ઉત્તરની બાજુએ હંસ–પ્રવતન શહેર હાઈ ઓરંગાબાદ જીલ્લામાં ઔરંગા
નામનું યાત્રા સ્થળ આવેલું છે અને ગંગાના બાદની દક્ષિણે ૨૮ મિલ ઉપર ગોદાવરી
કિનારે ઉર્વશી તીર્થ અને બીજાં યાત્રાનાં નદીના ઉત્તર કિનારા ઉપર આવેલું છે.
સ્થળો આવેલાં છે. પૈઠાણુ નામ પતિસ્થાન નામના પાલી ભાષાના પ્રતિરથાન. (૪) હાલને ગુરૂદાસપુર જીલ્લો રૂપ પ્રતિસ્થાન ઉપરથી વિકૃત થયેલું છે. આ યાને ઔદુમવરનું મુખ્ય શહેર પઠણકેટ તે જ. સ્થળ ઈસ્વી સન ૭૮મા શકસંવત સ્થાપનાર ! પ્રતિgના. પ્રતિસ્થાન નામનું પ્રાકૃત રૂપ પઠાણ
Aho! Shrutgyanam
