________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અશોક અને એના અભિલેખે
રાજ્યકાલનો આરંભ ઈ. પૂ. ૩૨૨ના અરસામાં મૂકવામાં આવ્યો છે. ચંદ્રગુપ્ત એ અનુસાર લગભગ ઈ. પૂ. ૩૨૨થી ૨૯૮ સુધી રાજ્ય કર્યું ગણાય; ને સિલોનની અનુકૃતિ અનુસાર બિંદુસારનો રાજ્યકાલ લગભગ ઈ. પૂ. ૨૯૮થી ૨૭૦ સુધીનો ગણાય. આ હિસાબે અશોકના રાજ્યારોહણનો સમય ઈ. પૂ. ૨૭)નો અંકાય.
પાલિ ગ્રંથ અનુસાર અશોકનો અભિષેક ભગવાન બુદ્ધના પરિનિર્વાણ પછી ૨૧૮ વર્ષે થયો. સિલનમાં હાલ ભગવાન બુદ્ધનું પરિનિર્વાણ ઈ. પૂ. ૫૪૪માં થયું ગણાય છે, એ અનુસાર અશોકનો અભિષેક ઈ. પૂ. ૩૨૬માં થયો ગણાય. પરંતુ ત્યારે તો મગધમાં નંદવંશનું રાજ્ય પ્રવર્તતું હતું. બુદ્ધનું પરિનિર્વાણ અગાઉ ઈ. પૂ. ૪૮૩માં થયેલું ગણાતું એવું માલૂમ પડે છે. એ અનુસાર અશોકને અભિષેક ઈ.પૂ. ૨૬૫ના અરસામાં થયો ગણાય. ચીનની અનુશ્રુતિ અનુસાર બુદ્ધનું પરિનિર્વાણ ઈ.પૂ. ૪૮૬માં થયું હોવાનું મનાય છે; એ ગણતરીએ અશોકનો અભિષેક ઈ.પૂ. ૨૬૮ના સુમારમાં થયો ગણાય.
અશોકના રાજ્યકાલના નિર્ણય માટે એના શૈલલેખ નં. ૧૩માં કરેલા સમકાલીન વિદેશી રાજાઓનો ઉલ્લેખ ઉપયોગી નીવડયો છે. એમાં આ પાંચ રાજાઓનો ઉલ્લેખ કરેલો છે – વનરાજ અંતિયોક, તુલાય, અંતેકિન, મગ અને અવિકસુંદર. આમાંનો યવનરાજ તિલોક એ સીરિયાને ગ્રીક રાજા અંતિયોક બીજો (ઈ.પૂ. ૨૬૧-૨૪૬) છે. તુલમાય એ મિસરનો ગ્રીક રાજા તોલમાય (ટોલેમી) બીજો (ઈ.પૂ. ૨૮૫-૨૪૭) છે. અંતેકિન એ ગ્રીસ પાસે આવેલ મકદુનિયાને રાજા અંતિગોન ગોનત (ઈ.પૂ. ૨૭૬-૨૩૯) છે. મગ એ ઉત્તર આફ્રિકામાં આવેલ કિરિનીના રાજા મગ (લગભગ ઈ.પૂ. ૨૫૮થી લગભગ ઈ.પૂ. ૨૫૦) છે. અલિકસુંદર એ પ્રાય: ગ્રીસમાં આવેલ એપિરસનો રાજા અલેકસદર (ઈ.પૂ. ૨૭૨થી લગભગ ઈ.પૂ. ૨૫૫) છે. આ બધા રાજાઓના રાજ્યકાલમાં ઈ.પૂ. ૨૫૮થી ૨૫૫નાં વર્ષ સામાન્ય હોઈ અશોકનો આ અભિલેખ એ દરમ્યાન લખાયો હોવો જોઈએ. આ લેખ અશોકના અભિષેક પછી ૧૩ વર્ષે લખાયો લાગે છે. આ ગણતરીએ એને અભિષેક ઈ.પૂ. ૨૭૧-૨૬૮ દરમ્યાન થયેલ હોવો જોઈએ.
4. V. A. Smith, Early History of India (4th edition), pp. 122 ff.
૨. મંદા, ૫, ૨૧. અહીં રાજ્યાભિષેકનો ઉલ્લેખ છે, રાજ્યારોહણનો નહિ,
૨. કેટલાક એને એને બદલે ગ્રીસમાંના કોરિન્થના રાજા અલેકસોંદર (ઈ.પૂ. ૨૫૨–લગભગ ઈ.પૂ. ૨૪૪) તરીકે ઓળખાવે છે.
For Private And Personal Use Only
