________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૪
અશક અને એના અભિલેખે
એકંદરે જોતાં આ સર્વ લેખ ધર્મવિષયક હાઈ ધર્મલેખ' છે. એમાંના કેટલાકમાં રાજાની પોતાની પ્રવૃત્તિઓની જાહેરાત છે, તો કેટલાકમાં અધિકારીઓને આજ્ઞા કરેલી છે. પરંતુ સર્વ લેખોને ઉદ્દેશ સાર્વજનિક ઘોષણા અને વિજ્ઞાપનનો છે. પૂર્વકાર્યો તથા દાનના ઉલ્લેખોનો ઉદ્દેશ પણ અંગત યશ કે કીતિને બદલે અનુકરણીય દૃણત તરીકે છે.
સમયાંકન –અશોકના કેટલાક અભિલેખમાં તે તે લેખ રાજાએ ક્યા કયા વર્ષે લખાવ્યો તે જણાવ્યું છે ને તે વર્ષ એના અભિષેકથી ગણેલાં છે.
કંદહારના લેખ અશોકના રાજ્યકાલના વર્ષ ૧૦ ના છે.
ચૌદ શૈલલેખોમાં લેખ નં. ૩માં ‘અભિષેકને બાર વર્ષ થયે મેં આ ફરમાવ્યું છે' અને નં.૪માં “અભિષેકને બાર વર્ષ થયે દેવોના પ્રિય પ્રિયદર્શી રાજાએ આ લખાવ્યું છે” એવો ઉલ્લેખ આવે છે. વળી સ્તંભલેખ નં. ૬ માં “અભિષેકને બાર વર્ષ થયે મેં ધર્મલિપિ લખાવી’ એવો ઉલ્લેખ આવે છે. આ ઉલ્લેખો પરથી અશોકે બાર વર્ષે ધર્મલિપિઓ લખાવી અને એ ધર્મલિપિઓ તે ઉપર જણાવેલા શૈલલેખ હોવાનું સ્પષ્ટ થાય છે. શૈલલેખ નં. ૧ અને ૨ પણ એ વર્ષે લખાયા લાગે છે. આ ચાર લેખો વચ્ચે વિષયનો કે લેખનને કોઈ કમી રહેલે ન હોઈ, એ લેખ અલગ અલગ રીતે લખાયા લાગે છે.
લેખ નં. પ માં “અભિષેકને તેર વર્ષ થયે મેં ધર્મ-મહામાત્ર કર્યા' એવો ઉલ્લેખ આવે છે, એથી એ લેખ એ વર્ષે કે એ પછી લખાયો છે. લેખ નં. ૬ થી ૧૩ પણ એ વર્ષે લખાયા હશે. લેખ નં. ૧૪ આ આખી લેખમાલાના ઉપસંહારરૂપે હોઈ છેક છેલ્લે, પ્રાય: અભિષેકને ૧૪ વર્ષ થયે, લખાયો લાગે છે.
ગુફામાંના પહેલા બે લેખ અભિષેક વર્ષ ૧રના છે. ત્રીજો લેખ વર્ષ. ૧૯નો છે.
રુમ્મિનિદેઈ અને નિગ્લીવના સ્તંભલેખ વર્ષ ૨૦ના છે.
સાત સ્તંભલેખોમાંના લેખ નં. ૧, ૪, ૫ અને ૬ વર્ષ ૨૬ના છે, જ્યારે લેખ નં. ૭ વર્ષ ૨૭ને છે. આ પરથી આ લેખમાલાના પહેલા છ લેખ વર્ષ ૨૬માં અને સાતમો લેખ વર્ષ ૨૭માં લખાયો લાગે છે. છેલ્લો લેખ એક જ સ્થળે અને જુદા મોડમાં કોતરાયો. ઈ સ્પષ્ટત: પાછળથી ઉમેરાય છે.
બાકીના અભિલેખ સમયનિર્દેશ વિનાના છે. એની અંદર આવતા અમુક ઉલ્લેખો પરથી એનો સાપેક્ષ સમયાન્વય તારવી શકાય.
For Private And Personal Use Only
