________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અશોક અને એના અભિલેખે
ઠીક ઠીક મતભેદ રહે છે. પાલિ ત્રિપિટકમાં એ નામનો કોઈ ગ્રંથ કે એ નામનું કોઈ સૂત્ર નથી. ‘વિતા-સમુત્કર્ષ ' એટલે તે ઉત્કૃષ્ટ વિનય અથવા વિનયનો સાર (નિોડ) એવા બે જુદા જુદા અર્થ થાય છે. પહેલા અર્થમાં કેટલાક આ પર્યાયને વિનયપિટકના “મહાવગ્ન'માંના “ધમ્મચક્કાવત્તાનસુર’ (ધર્મચક્રવર્તનસૂત્ર) તરીકે ઘરાવે છે, જેમાં ભગવાન બુદ્ધ મૃગદાવ(સારનાથ)માં પ્રથમ ઉપદેશ દ્વારા કરેલા ધર્મચક્રપ્રવર્તન દરમ્યાન ચાર આર્યસત્ય અને અષ્ટાંગિક માર્ગ સહિત “મનિઝમપટિપદા” (મધ્યમ-પ્રતિપદા) વિશે પ્રવચન કરેલું.'
અથવા અહીં બુઘોષે જણાવેલાં ચાર મહત્વનાં સૂત્રો પૈકીનું ‘તુવઠક સુર’ ઉઝ હોય એવું શ્રી. . સ. ભાંડારકર સૂચવે છે. તેમાં “પટિપદા” (ધાર્મિક ક્રિયાઓ), “પાતિમખ’ (ઉપદેશ) અને સમાધિ (ધ્યાન)ને ઉપદેશ આપેલો છે. ડૉ. બહુ અહીં “દીપનિકાય'માંનું “સિગાલો વાદ-સુત્તન’ ઉદ્દિષ્ટ હોવાનું સૂચવે છે, કેમ કે તે “ગિરિ-વિનય' (ગૃહસ્થ માટેના વિનય = નિયમો) હોઈ સંઘના સર્વ વર્ગોને ઉપયોગી છે. શ્રી શૈલેન્દ્રનાથ મિત્ર વળી એવું સૂચવે છે કે “વિનયસમુત્કર્ષ' તે “મજિઝમનિકાય'માંનું “સમ્પરિસ સુત્ત' છે. કોઈ વળી એને
અંગુત્તરનિકાય'માં પણ દર્શાવે છે. આ બધા પૈકી “ધમ્મચક્કપત્તનસુર” અને સિગાવાદ-સુન્નત ને લગતાં સૂચન વિશેષ સંભવિત લાગે છે.
(૨) (મારા)– કેટલાક આ પર્યાયને “દી નિકાય'માંના ‘સંગીતિકુત્ત’ કે ‘દસુત્તર-સુર’ તરીકે ઓળખાવે છે, તો શ્રી. ધર્માનંદ કોસંબી એને “ગુત્તરનિકાય'માંના ‘ચત્તારો અરિયવંસા' (ચાર આર્યવંશ) તરીકે ઘટાડે છે. કોઈ એને “દસરિયવાસા' (દસ આર્મ-નિવાસો) પણ ગણે છે. અહીં ‘આઈ-’ એ આર્ય (ઉમદા) જનોએ પાળવાના પરંપરાગત આચાર-નિયમ
9. Mookerji, op. cit., p. 118; Basak, op. cit., p. 131. ૨. Asoka, p. 91. ૩. JRAS, 1915, p. 809. ૪. IA, XLVII, pp. 8 ft. 4. D. C. Sircar, Select Inscriptions, p. 78, n. 2. 5. Basak, op. cii., p. 131. 9. Indian Antiquary, 1912, pp. 37 ff. 6. Mookerji, As'oka, p. 118, n. 4.
For Private And Personal Use Only
