________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૮
અશોક અને એના અભિલેખે
બંધાવેલી ઘણી ઈમારતો ને એણે ઘડાવેલા ઘણા સ્તંભ હાલ નામશેષ છે; જો એ વાસ્તુકૃતિઓ તથા શિલ્પકૃતિઓ મોજૂદ રહી હોત, તો અશોકે વાસ્તુકલા તથા શિલ્પકલામાં પણ કેટલું અને કેવું પ્રદાન કરેલું તેનું વધુ મૂલ્ય આંકી શકાત.
આમ અશોકે ભાષા, લિપિ, અભિલેખો, વાસ્તુકલા અને શિલ્પકલા જેવાં ક્ષેત્રોમાં પણ ગણનાપાત્ર પ્રદાન કરેલું છે. એની દૃષ્ટિએ આ પ્રદાન આનુષંગિક હશે, પરંતુ ભારતના સાંસ્કૃતિક ઇતિહાસની દૃષ્ટિએ એ ગણનાપાત્ર સ્થાન ધરાવે છે.
છતાં અશોકનું એથી મોટું પ્રદાન બૌદ્ધ ધર્મના અભ્યદયમાં થયેલું છે એ સ્પષ્ટ છે.
અશોકના અભિલેખ એની ઇચ્છા પ્રમાણે ચિરસ્થિતિક રહ્યા, પરંતુ લિપિસ્વરૂપના સતત થતા રહેતા પરિવર્તનને લઈને એ શતકોથી અવાચ્ય બની ઉપેક્ષિત રહેલા. પ્રાચીનલિપિવિદોના ભગીરથ પ્રયત્નોથી ગઈ સદીમાં એ વંચાયા ને પ્રકાશિત થયા ત્યારથી અશોકે એમાં વ્યકત કરેલી ઉદાત્ત ધર્મભાવના દ્વારા એ દેવોના પ્રિય પ્રિયદર્શી રાજાનાં ધર્માનુશીલન તથા ધર્માનુશાસન સુવિદિત થયાં ને ભારતીય સંસ્કૃતિના જ નહિ, જગતની માનવ-સંસ્કૃતિના ઇતિહાસમાં અશોકને એક ચિરસ્મરણીય રાજર્ષિનું સ્થાન પ્રાપ્ત થયું છે. આઝાદ ભારતે રાષ્ટ્રપ્રતીક તરીકે અશોકના સારનાથ શિલાખંભની ભાવવાહી કલાત્મક સિંહ-શિરાવટીને પસંદ કરીને એ રાજર્ષિ તરફને સમાદર દર્શાવ્યો છે. એ શિરાવટીના ફલકમાં રહેલું ચારે દિશામાં પ્રવર્તતું ધર્મચક્ર પ્રાચીન ભારતમાં વ્યકત થયેલી માનવ-સંસ્કૃતિની ઉદાત્ત ભાવનાને હરહંમેશ ચારે દિશામાં પ્રવર્તતી રાખે એવો સંદેશો આપી રહ્યું છે.
For Private And Personal Use Only
