________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫. ધર્મભાવના
અશોકનો કુલપરંપરાગત ધર્મ બ્રાહ્મણધર્મ હતો. આગળ જતાં એણે બૌદ્ધ, ધર્મ અંગીકાર કર્યો. છતાં એ સાંપ્રદાયિક સંકુચિતતાથી પર હતો.
વિશાળ ધર્મદૃષ્ટિ–અશોક અંગત રીતે બૌદ્ધ ધર્મના અનુયાયી હતો. એણે પોતાના અમુક લેખ બૌદ્ધ સંઘને લગતા લખાવ્યા ને કોતરાવ્યા છે. પરંતુ પોતાની સમસ્ત પ્રજાને ઉદ્દેશીને એણે જે ધર્મશાસન લખાવ્યાં છે, તેમાં પોતાના ધર્મસંપ્રદાયની સંકુચિત દૃષ્ટિ રહેલી નથી, માનવધર્મની વિશાળ ધર્મદૃષ્ટિ રહેલી છે.
સાંપ્રદાયિક સમવાય-- શૈલલેખ નં. ૭માં એ સ્પષ્ટ ઇચ્છે છે કે સર્વ સંપ્રદાય સર્વત્ર વસે, કેમ કે તે સર્વે સંયમ અને ભાવશુદ્ધિ ઇચ્છે છે. લોકો વિવિધ છંદ અને વિવિધ રાગ ધરાવતા હોઈ, વિવિધ સંપ્રદાયોને અનુસરે એ સ્વાભાવિક છે, પરંતુ સંયમ અને ભાવશુદ્ધિ એ એને મન સર્વ સંપ્રદાયનું પરમ ધ્યેય રહેલું છે
શૈલલેખ નં. ૧૨માં એ સર્વ સંપ્રદાયના અનુયાયીઓ --- શ્રમણો (સાધુઓ) તથા ગૃહરઘા તરફ આદરભાવ દર્શાવે છે. તેઓને એ દાન અને માનથી સંમાને છે, પરંતુ ખાસ કરીને તેઓના સારની (તત્ત્વની) વૃદ્ધિ ઇચ્છે છે. આ બાબતમાં એ વાણીને સંયમનું ઘણું મહત્તવ દર્શાવે છે, કેમ કે સામાન્ય રીતે લોકોનું વલણ પિતાના સંપ્રદાયની પ્રશંસા અને પારકા સંપ્રદાયની નિંદા કરવાનું હોય છે. આમ કરવાથી તેઓ પોતાના સંપ્રદાયનું ભલું થતું માને છે, પરંતુ ખરેખર તો તેને હાનિ થતી હોય છે. ઊલટું, જ્યારે જ્યારે તક મળે ત્યારે ત્યારે પારકા સંપ્રદાયની પણ પૃશંસા કરવી જોઈએ. એમ કરવાથી એ પારકા સંપ્રદાયનું તેમ જ પિતાના સંપ્રદાયનું ભલું કરે છે. જુદા જુદા સંપ્રદાયના અનુયાયીઓ સમવાય (પરસ્પર સંપર્ક) સાધે ને એકબીજાના સંપ્રદાય વિશે જાણે એ ઇષ્ટ છે. સર્વ સંપ્રદાય બહુશ્રુત અને કલ્યાણકારી બને. સર્વ સંપ્રદાયનું જે સારતત્તવ છે તેની વદ્ધિ થતી રહે એ જ પરમ ઇષ્ટ છે.
આમ અશોક અહીં બૌદ્ધ ધર્મનો મહિમા ગાતો નથી. પરંતુ સર્વધર્મસંપ્રદાયો તરફ સભાવ દર્શાવે છે ને સાંપ્રદાયિક વૈમનસ્ય ન રાખવા અનુરોધ કરે છે. અ૦ ૫
For Private And Personal Use Only
