________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૦
અશોક અને એના અભિલેખે
નહિ ધરાવતો બૌદ્ધ ધર્મ અપનાવ્યો હતો ને પશુહિંસાનો નિષેધ જીવદયાની દૃષ્ટિએ કર્યો હતો. કોન્સન્ટાઇનનાં છેવટનાં વર્ષોમાં તેને ધર્મ શંભુમેળા જેવો વિચિત્ર બની ગયો હતો, જયારે અશોક તો આખર સુધી અંગત રીતે બૌદ્ધ ધર્મને અને સાર્વજનિક દૃષ્ટિએ માનવ ધર્મને વળગી રહ્યો હતો.
કેટલાકે અશોકને રોમના સમ્રાટ માર્કસ ઓરેલિયસ ઍન્ટોનિયસ(ઈ.સ. ૭૨૧-૮૧૦)ની સાથે સરખાવ્યો છે. એ રોમન સમ્રાટ અંગત જીવનની બાબતમાં અશોકને બરોબરિયો હતો ને બુદ્ધિવિકાસની બાબતમાં તો અશોકને પણ ટપી તે હતો. પરંતુ ઉચ્ચ આદર્શના આચરણમાં એ રોમન સાર્વભૌમત્વ તરફ પક્ષપાત ધરાવતો અને ખ્રિસ્તીઓ પર સિતમ ગુજારતો, જ્યારે અશોક સર્વ ધર્મો તરફ સદ્ભાવ ધરાવવાના આદર્શનું પૂર્ણ પરિપાલન કરતો ને પોતાની આદર્શ ધર્મભાવનાના પ્રસાર માટે અવિરત જહેમત ઉઠાવતો.
કોઈ વળી અશોકને ઇંગ્લેન્ડના મહાન રાજા આક્રૂડ કે શાર્લમેનની સાથે અથવા અરબોના પહેલા ખલીફ ઉમરની સાથે સરખાવે છે.કે પરંતુ તેઓ તો મહાન યોદ્ધા હતા કે મહાન શાસક હતા. જગતના ઇતિહાસમાં એવા તો બીજા અનેક રાજવીઓ ગણાવી શકાય એમ છે. શાર્લમેને સેકસનને જીતીને તેમને પોતાના ખ્રિસ્તી સંપ્રદાયમાં ભેળવ્યા ને એ નવા ધર્મસંપ્રદાય દ્વારા તેઓને પોતાના રાજકીય વર્ચસ નીચે સ્થિર કર્યા. અશોકે બૌદ્ધ ધર્મનો પ્રસાર એવા હેતુથી કર્યો ને એ પ્રસાર દ્વારા પિતાનું રાજકીય સાર્વભૌમત્વ જમાવ્યું એમ માનવું અસ્થાને છે. અશોકની મહત્તા તો મુખ્યત્વે એણે મનુષ્યજાતિનું ઐહિક તેમ જ પારલૌકિક હિતસુખ સાધવા માટે જે સનિષ્ઠ અને સક્રિય પુરુષાર્થ કર્યો તેને આભારી છે.
સર્વધર્મસભાવ તથા સર્વધર્મસારદોહનની બાબતમાં અશોકને મુગલ શહેનશાહ અકબરની સાથે સરખાવવામાં આવ્યો છે. અકબરે સર્વ સંપ્રદાયના સિદ્ધાંતથી વાકેફ થઈ ‘દીન-ઇ-ઇલાહી' નામે વિશ્વધર્મ સ્થાપવા કોશિશ કરી હતી,
- ૧. “અશોકચરિત', પૃ. ૨૦૭-૨૦૮; સ્મિથકૃત હિંદુસ્તાનનો પ્રાચીન ઇતિહાસ, પૃ. ૨૪૯-૫૦.
૨. Macphail, Asoka, p. 80; C. H. I. Vol, I p. 509. ૩. અશોકચરિત પૃ. ૨૦૮-૨૦૯
7. Macphail, As'oka, pp. 80 ff. - ૫-૬. Thapar, op. cil, p. 145.
9. Encyclopaedia of Religion and Ethics, Vol. II, p. 127.
For Private And Personal Use Only
