________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૦. ઇતિહાસમાં અશોકનું સ્થાન
અશોક ભારતના એક મહાન રાજવી હતો એ નિઃશંક છે. પરંતુ એની ધર્મિષ્ઠ તમન્ના મૌર્ય સામ્રાજ્યની રાજકીય સિદ્ધિને પ્રતિકૂળ નીવડી હોય, તો એને સફળ રાજવી ન ગણાવાય એવી ફરિયાદ રહે છે.
આથી ઇતિહાસકારોએ અશોકને જગતની અનેકવિધ નામાંકિત વ્યકિતઓ સાથે સરખાવ્યો છે.
છે. વ્હાઇસ ડેવિશે અશોકે કરેલો બૌદ્ધ ધર્મને સ્વીકાર અને બૌદ્ધ સંઘને એણે આપેલું પ્રોત્સાહન ભારતમાંથી ધર્મસંપ્રદાયને દેશવટો દેવા રૂપે, એની પડતીના પહેલા પગથિયારૂપ હતાં એમ માનીને અશોકને રોમના મહાન સમ્રાટ કન્ટન્ટાઇન સાથે સરખાવ્યો છે, કેમ કે ખ્રિસ્તી ધર્મમાં થયેલી આધ્યાત્મિક અવનતિ એણે એ ધર્મસંપ્રદાય પર કરેલા ઉપકારોને લીધે લઈ હોવાનું જણાય છે. પરંતુ ભારતમાં બૌદ્ધ ધર્મની પડતી તો અશોકના સમય પછી કેટલાક શતક બાદ શરૂ થઈ ને ભારતમાં થયેલો તેનો ઘણો લેપ તો અશોકના સમય પછી પૂરી એક સહસ્રાબ્દી બાદ થવા લાગેલો. અશોકે બૌદ્ધ સંઘને અનુચિત ભેટ આપેલી એ માન્યતા તો સિનની દંતકથાઓ પરથી ઘડાયેલી છે, જેમાંની ઘણી વિગતો અશ્રદ્ધય નીવડી છે.
કેટલાક એવું માને છે કે કોન્સ્ટટાઈનની જેમ અશોકે પણ રાજકીય હેતુઓ સિદ્ધ કરવા ધર્મપ્રસારને પ્રોત્સાહન આપેલું. પરંતુ કોન્સ્ટન્ટાઈને તો અભ્યદય પામતા ખ્રિસ્તી ધર્મનું ઉપરીપણું હેતુપુર:સર અને ગણતરીપૂર્વક અપનાવ્યું હતું, ખ્રિસ્તી ધર્મના અનુયાયીઓને સલામતી આપી હતી ને યજ્ઞાદિ પુરાણી પ્રથાઓની મનાઈ ધાર્મિક નહિ પણ રાજકીય હેતુઓથી ફરમાવી હતી, જ્યારે અશોકે તો અનુયાયીઓની બહુમતી ધરાવતા કુલપરંપરાગત ધર્મને સ્થાને રાજકીય વર્ચસ
9. Buddhism, p. 222.
2. Rhys Davids, Buddhist India, pp. 297 f.; Rapson, Ancient India, p. 101; Thapar, op. cii., p. 145.
For Private And Personal Use Only
