________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વાસ્તુકલા અને શિલ્પકલામાં પ્રદાન
પહેલાં પૂરનો અને પછી આગનો ભોગ બનેલા છે. સ્તંભવાળા સભાગૃહની દક્ષિણે એકબીજાને સમાંતર એવી લાકડાની સાત પીઠિકાઓ મળી છે. એ દરેક ૩૦ ફટ લાંબી, ૬ ફટ પહોળી અને ૪ ફટ ઊંચી છે. એમાં મુખ-મંડપના સ્તંભોને અપૂર્વ ચેકસાઈથી સાલવવામાં આવ્યા છે. આમ પટના પાસે થયેલા પુરાવસ્તુકીય ઉલ્બનનમાં પ્રાચીન પાટલિપુત્રના રાજપ્રાસાદના લાકડાના તેમ જ પથ્થરના કેટલાક અવશેષ પ્રાપ્ત થયા છે. પોતાના સમસ્ત રાજ્યમાં શિલારંભ અને શિલાલેખોનો વ્યાપક પસાર કરનાર અશોકે પાટલિપુત્રમાંના રાજપ્રાસાદમાંય શિલાને ઉપયોગ કરાવ્યો હોય એ તદ્દન સંભવિત છે
પ અને વિહારો-ધાર્મિક સ્થાપત્યમાં અશોકનું પ્રદાન આથીય વધુ જાણીતું છે. બૌદ્ધ અનુશ્રુતિ તો અશોકે ૮૪,022 વિહાર બંધાવ્યા હોવાનું જણાવે છે. એમાં જણાવ્યા મુજબ અશોકે પોતાના ગુરુ મોગ્ગલિપુત્ર તિસ્સને બૌદ્ધ ધર્મને વિસ્તાર કેટલો છે એમ પૂછતાં તેમણે જણાવ્યું કે ધર્મના ૮૪,૦૦૦ નિકાય છે; આ પરથી અશોકે એ દરેકના માનમાં એકેક વિહાર બંધાવવા નક્કી કર્યું; ને ભારતભરમાં ૮૪,૦2 નગરો પસંદ કરી ત્યાં પોતાના સામંતો દ્વારા ૮૪,૦૦૦ વિહાર બંધાવ્યા. એમાં પાટલિપુત્ર વિહાર અશોકે પોતે બંધાવ્યો.
ફા-હ્યાન નેવે છે કે અશોકે આઠ સ્તૂપોને નાશ કરી તેને બદલે ૮૪,022 સૂપ બંધાવ્યા, કેમ કે માનવદેહનાં અસ્થિ ૮૪,૦22 અણુનાં બનેલાં છે. ભગવાન બુદ્ધ પરિનિર્વાણ પામ્યા ત્યારે તેમનાં અસ્થિ આઠ હકદારોને વહેંચી આપવામાં આવેલાં ને તે દરેકે તેના પર એકેક ખૂ૫ ચગાવેલો.૫ એ પૈકી હાલ નેપાલની સરહદ પર પિપાવાના સ્તૂપના અવશેષ હાથ લાગ્યા છે.'
પરંતુ “દિવ્યાવદાનમાં આપેલી અનુકાલીન અનુશ્રુતિ જણાવે છે કે અશોકે એ આઠમાંના સાત સ્તૂપ ખેલાવી નાખી તેમાંનાં અસ્થિ પોતે બંધાવેલા હજારો તૂપમાં વહેંચી દીવેલાં.9 એક સ્તૂપને નાગોએ બચાવી લીધેલો. આગળ જતાં ફી-હ્યાને પણ આ અનુશ્રુતિ નોંધી છે.
9. Myökerji, op. cit., pp. 96 f. ૨-૩. Ibid, p. 80. ૪. Ibid, pp. 80 . ૫-૬. Ibid, p. 80, p. . ૭–૮. Ibid.
For Private And Personal Use Only
