________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૬
અશોક અને એના અભિલેખ
સર્વ કાલે અને સર્વત્ર મળવાની છૂટ આપું છુંમહામાત્રને કંઈ તાકીદનું કામ સપાયું હેય ને એ બાબતમાં પરિષદમાં કંઈ વિવાદ (મતભેદ) કે પુનર્વિચારણા ઉપસ્થિત થાય તો તે મને તરત જ જણાવવું, કેમ કે હું સર્વલોકહિતને સથી મોટું કર્તવ્ય માનું છું. એનાથી મોટું કોઈ કર્મ નથી. પ્રજાજનોના કામકાજની બાબતમાં અશોક કામ કરતાં ધરાતો નહિ ને તે કહેતો કે હું જે કંઈ કરું છું તે ભૂતના (પ્રાણીઓના) ત્રણમાંથી મુકત થવા માટે.
અશોકે કલિગ દેશ જીત્યો ત્યારે તેમ કરતાં લાખો માણસોને જે ખુવારી અને હેરાનગતિ થઈ તેનાથી તેને પાર વિનાનો સંતાપ અને પશ્ચાત્તાપ થયો. આથી એણે જાહેર કર્યું કે જે કઈ તેફાન કરશે, તેને જેટલું માફ કરી શકાય તેટલું માફ કરવામાં આવશે. પોતાના રાજ્યની અટવી (જંગલ) સાથે પણ એ અનુનયની નીતિ રાખે છે ને છતાં તે સ્પષ્ટત: પશ્ચાત્તાપમાં પોતાને પ્રભાવ દર્શાવી તેઓએ શરમાવું જોઈએ ને તોફાન કરવાં ન જોઈએ એ સ્પષ્ટ કરે છે.'
અસ્ત્રથી મેળવાતા વિજયને એણે નિવાર્ય હોય ત્યાં સુધી નિવારવા ને અનિવાર્ય બને ત્યારે પણ તેમાં સહનશીલતા અને હળવી સજાનું વલણ અપનાવવા ભલામણ કરી છે. એને બદલે એ ધર્મવિજયને ચાહતો, જે સર્વત્ર પ્રીતિરસથી ભરેલો હોય છે.
અશોક સજા પામેલા અપરાધીઓ તરફ અનુકંપા ધરાવતો. અંગચ્છેદની રૂએ ચા છેદની સજા પામેલા અનેક અપરાધીઓને એ ચક્ષુદંન આપતી અર્થાત ચક્ષછેદની સજા માફ કરતો. ક્યારેક પ્રાણદાન સુધીની કૃપા કરતો. કેદીઓને
એ રાહતના ત્રણ દિવસ આપતો, જેથી એ દરમ્યાન એમના સગાંસંબંધીઓ તેઓની દેહાંતદંડની સજા હળવી કરાવે શકે ને તેઓ પિતે દાન ઉપવાસ વગેરે વડે પરલોકનું પાથેય બાંધી શકે.'
પિતાના રાજમાં તેમ જ આસપાસનાં બીજાં રાજ્યોમાં રાજા અશોકે મનુષ્યો તથા પશુ માટે દવાદારૂની સગવડ કરી ને ઔષધ તરીકેની વનસ્પતિ જ્યાં જ્યાં ન હોય ત્યાં ત્યાં મંગાવીને રોપાવી. રસ્તાઓ પર દર આઠ કોસે કૂવા ખોદાવ્યા
૧-૨. શૈલલેખ નં. ૧૩. ૩-૪. સ્તંભલેખ નં. ૨. ૫. સ્તંભલેખ નં. ૪. ૬. શૈલખ નં. ૨.
For Private And Personal Use Only
