________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અશોક અને એના અભિલેખ
વિવિધ અધિકરણો( ખાતાં)ના અધ્યક્ષ, અન્ય સચિવ, ગુપ્તચશે, પ્રાંતિક વહીવટ, નગરને અને ગામનો વહીવટ ઇત્યાદિ વિશે સુવિકસિત રાજ્યતંત્ર પ્રવર્તતું.'
ધર્મ, દયા અને અનુકંપાથી પ્રેરાઈ અશોકે એમાં કેટલાક સુધારાવધારા દાખલ કર્યા.
રાજયમાં પ્રાણીઓના વધ અને પ્રાણીઓને થતી ઈજાની બાબતમાં ઘણા પ્રતિબંધ મૂક્યા. દા.ત. બલિ માટે થતી પ્રાણી-હત્યાની મનાઈ ફરમાવી, જેમાં હિંસા થતી હોય તેવા મેળાવડાની મનાઈ કરી, રાજરસોડામાં ભેજન માટે થતા પ્રાણીઓના વધને લગભગ બંધ કરાવ્યો, ઘણાં પ્રાણીઓને અવધ્ય જાહેર કર્યો, પર્વદિનેએ મત્સ્યવધની મનાઈ કરી, પર્વદિનેએ ઘોડાઓને શાને બળદોને ડામ દઈ ચિહન કરવાની મનાઈ ફરમાવી, પર્વદિનેએ બકરા, ઘેટા, ડુક્કો વગેરેને ખસી કરવાની મનાઈ કરી, કૂકડાની ખસી કરવાની ફરમાવી અને વનમાં આગથી હિંસા કરવાનો નિષેધ કર્યો. ટૂંકમાં, બને ત્યાં સુધી “ જીવને જીવથી પોપવા નહિ' એ નિયમને અમલમાં મૂક્યો.
અગાઉના રાજાઓની જેમ અશક પગ સાર્વજનિક સગવડનાં પરમાર્થ-કાર્ય કરતો. માર્ગ પર દર અર્ધા કોણે કૂવા ખેદાવો, માર્ગ પર છાપા માટે વડ વગેરેનાં ઝાડ રોપાવતો અને આરામગૃહ વગેરે બંધાવતો. ઔષધને ઉપયોગી વનસ્પતિ મંગાવત ને ઠેરઠેર રોપાવતો. આ સર્વેમાં એ માત્ર મનુષના જ નહિ, પશુઓના હિતને પણ લક્ષમાં રાખતા. આમ અશોકની પરમાર્થવૃત્તિ ભૂતમાત્રને આવરી લેતી.
કલિંગનો વિજય કરતાં થતી પારાવાર ખુવારી જોઈને કે શસ્ત્રવિજયને સ્થાને ધર્મવિજયની ભલામણ કરી. શસ્ત્રવિજય અનિવાર્ય નીવડે ત્યાં પણ તેણે સહનશીલતા અને હળવા દંડની ભલામણ કરી. પોતાના રજજુકોને પણ કેદીઓ તરફ અનુકંપા રાખવા ફરમાવ્યું. દેહાંતદંડ અને અન્ય દંડ પામેલા તેમ જ કેદમાં
9. Mookerji, AIU, pp. 62 ff. ૨. શૈલલેખ નં. ૧. ૩. સ્તંભલેખ નં. ૫. ૪. તંભલેખ. નં. ૭. ૫. શૈલલેખ નં. ૨. ૬-૭. શૈલલેખને. ૧૩.
For Private And Personal Use Only
