________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨, અભિલેખે
અશોકના અંગત ઇતિહાસ માટે એના અભિલેખ વિપુલ અને મહત્ત્વનું સ્થાન ધરાવે છે. અનુકાલીન અનુકૃતિઓની સરખામણીએ અશોકના પોતાના અભિલેખો ઘણી પ્રમાણિત માહિતી પૂરી પાડે છે.
અશોકના અભિલેખેનો સંગ્રહ કનિંગહમે કરેલો તે ૧૮૭૭માં પ્રકાશિત થયો. હશે કરેલું તેનું સંસ્કરણ ૧૯૨૫માં પ્રગટ થયું. તે પછીયે અશોકના કેટલાક વધુ અભિલેખ પ્રકાશમાં આવ્યા છે. ડૉ. રાજબલી પાન્ડેયે તૈયાર કરેલો નો સંગ્રહ ૧૯૬૫માં પ્રસિદ્ધ થયો છે.
આ અભિલેખ ભારતમાં બિહાર, ઉત્તર પ્રદેશ, પૂર્વ પંજાબ, રાજસ્થાન, મધ્ય પ્રદેશ, ગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર, ઓરિસા, આ પ્રદેશ અને મૈસૂર રાજ્યમાં આવેલા છે. એ ઉપરાંત નેપાલની તરાઈમાં, પશ્ચિમ પાકિસ્તાનના વાયવ્ય સરહદ પ્રદેશમાં તેમ જ અફઘાનિસ્તાનના ઉત્તર-પૂર્વ તથા દક્ષિણ ભાગમાં પણ કેટલાક લેખ મળ્યા છે. અભિલેખોનાં પ્રાપ્તિસ્થાનના નકશા માટે આકૃતિ ૧ જુઓ.
શિલાલેખોના પ્રકાર : આ બધા અભિલેખ શિલા પર કોતરેલા છે. શિલાના પ્રકારની દૃષ્ટિએ આ શિલાલેખોના ચાર પ્રકાર પડે છે: ૧. શલલેખ (શૈલ અર્થાત્ મોટી શિલા પર કોતરેલા લેખ), ૨. સ્તંભલેખો (સ્તંભ પર કોતરેલા લેખ), ૩. ગુફાલેખો (ગુફાની દીવાલ પર કોતરેલા લેખ) અને ૪. ફલકલેખ (ફલક અર્થાત્ નાની શિલા પર કોતરેલા લેખ).
૧. શૈલલેખે ચાર પ્રકારના છે:
(૧) ચૌદ શૈલલેખો – ગિરનાર (જિ. જૂનાગઢ, ગુજરાત), કાલસી (જિ. દેહરાદૂન, ઉત્તર પ્રદેશ), માનસેહરા (જિ. હજારા, પશ્ચિમ પાકિસ્તાન), શાહબાજગઢી (જિ. પેશાવર, પશ્ચિમ પાકિસ્તાન), અને એરંગુડી (જિ. કલ, આન્ધ પ્રદેશ) પાસે આ લેખમાલાની એકેક પ્રત કોતરેલી છે (આકૃતિ ૧૨).
ધલી (જિ. પુરી, ઓરિસા) તથા જગઢ(જિ. જામ, આ% પ્રદેશ)માં આ લેખમાલાના લેખ નં. ૧થી ૧૦ અને નં. ૧૪ કોતર્યા છે.
For Private And Personal Use Only
