________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અશકને લગતી બૌદ્ધ દંતકથાઓ
૧૯
ધર્મ અંગીકાર કર્યો ને પછી શ્રમણત્વની દીક્ષા પણ લીધી. અશોકના અભિષેકના ૨૮મા વર્ષે એની પ્રિય રાણી અસમ્પિમિત્રા મૃત્યુ પામી. એ પણ બૌદ્ધ ધર્મમાં અનુરાગ ધરાવતી. ચાર વર્ષ બાદ અશોકે તિષ્યરક્ષિતાને રાણી કરી, એ પછી ચાર વર્ષે એ રાણીએ ઈર્ષાથી બોધિવૃક્ષનો નાશ કરવા કોશિશ કરી, પણ તેમાં તે નિષ્ફળ નીવડી. એ પછી ચાર વર્ષે અશોક મૃત્યુ પામ્યો. એણે ૩૭ વર્ષ રાજ્ય કરેલું.
ભારતના સંસ્કૃત બૌદ્ધ સાહિત્યમાં, ખાસ કરીને દિવ્યાવદાન માંના “અશોકાવદાનમાં તેમજ પદ્યબદ્ધ ‘અશોકાયદાન'માં અશોક વિશે જે દંતકથાઓ આપવામાં આવી છે, તેનો સાર આ પ્રમાણે છે:
રાજા બિંદુસારને સુશીમ નામે પુત્ર હતો. સુભાંગી નામે બ્રાહ્મણ પત્નીથી રાજાને અશોક અને વિગતાશોક નામે બે પુત્ર થયા. અણમાનીતા કુમાર અશોકને સાધન સરંજામ વિના તક્ષશિલાનો બળવો શમાવવા મોકલવામાં આવ્યો ને છતાં એ એમાં સફળ થઈ પાછો ફર્યો. મહામાન્ય ખલ્લતકે જયેષ્ઠ રાજપુત્ર સીમની ઉદ્ધતાઈ જોતાં શોકને ગાદીએ બેસાડવાનું નક્કી કર્યું. અસીમ તક્ષશિલામાં બળવો શમાવવા ગયો ત્યારે રાજાનું મૃત્યુ થતાં અશોકને રાજમુકુટ પહેરાવવામાં આવ્યો. પિતાનો અધિકાર પ્રાપ્ત કરવા જતાં સુસીમ મૃત્યુ પામ્યો. અશોક શરૂઆતમાં ઘણો કર હતો. એણે પાંચસો અમાત્યોની ખદ્ગથી હત્યા કરી, પાંચસો સ્ત્રીઓને જીવતી બળાવી, ચંડરિક નામે મારો શેકી નરકાગાર કરાવ્યું, તેમાં ચમત્કારિક રીતે સાજાસમાં રહેલા બલવંડિત કે રામુદ્ર નામે ભિક્ષુની પ્રેરણાથી બૌદ્ધ ધર્મ અંગીકાર કર્યો, અજાતશત્રુએ રામગામના નાગરક્ષિત સ્તૂપ સિવાયના સાત સ્તૂપોમાંથી અસ્થિ લઈ બંધાવેલા સ્તૂપમાંથી ભગવાન બુદ્ધનાં અસ્થિ કઢાવી અશોકે એને ૮૪ હજાર નવા તૂપમાં ફાળવી દીધાં. ભદન્ત ઉપગુપ્તના માર્ગદર્શન નીચે લુંબિનીવન, કપિલવસ્તુ, બોધગયા, ઋષિપત્તન (સારનાથ), કુશિનગર, શ્રાવસ્તી વગેરે બૌદ્ધ તીર્થસ્થાનની યાત્રા કરી. યુકિતપ્રયુકિતથી ભાઈ વીતાશોકને બૌદ્ધ ધર્મ અંગીકાર કરાવ્યો. બૌદ્ધ ધર્મને દ્રપ કરતા બ્રાહ્મણ પરિવ્રાજકોને અશોક દૂર સજા કરતો, તેમાં અજાણતાં વીતાશોકની હત્યા થઈ જતાં અશોકે દેહાંતદંડની સજા નાબૂદ કરી.
યુઅન શ્વાંગ, જે સાતમી સદીમાં ચીનથી ભારતના પ્રવાસે આવેલો, ને વીતાશોકને બદલે મહેન્દ્રનું નામ આપે છે. તે જણાવે છે કે મહેન્દ્ર શરૂખાતમાં વિલાસી હતો, પરંતુ સગવશાત તેને હૃદયપલટો થતાં તેણે બૌદ્ધ ધર્મ અંગીકાર કર્યો ને સિલોન જઈ ત્યાં
9. Smith, As oka, Ch. VII.
For Private And Personal Use Only
