________________
કે– ત્રણ ભુવનના સ્વામી એવા આ ભગવંતને હે ભવ્યો ! તમે સેવો. સમવસરણ ન હોય ત્યારે પણ આઠ પ્રાતિહાર્ય તો હોય છે. અતિશય એટલે ઉત્કૃષ્ટતા, વિશિષ્ટ ચમત્કારવાળા ચાર ગુણો : (૯) અપાયાપગમાતિશય ઃ (અપાય એટલે ઉપદ્રવ તેનો અપગમ એટલે નાશ) બે પ્રકારના છે.
(અ) સ્વાશ્રયી : એટલે પોતાના સંબંધમાં અપાય એટલે ઉપદ્રવનો દ્રવ્યથી અને ભાવથી નાશ કર્યો છે તે.
દ્રવ્યથી ઉપદ્રવ : સર્વ રોગો પોતાના ક્ષય થઇ ગયા હોય છે. ભાવથી ઉપદ્રવ ઃ અંતરંગ એવાં અઢાર દૂષણ કે જે નીચે પ્રમાણે છે : (૧) દાનાંતરાય (૨) લાભાંતરાય (૩) વીર્યંતરાય (૪) ભોગાંતરાય (૫) ઉપભોગાંતરાય (૬) હાસ્ય (૭) રતિ (૮) અરિત (૯) ભય (૧૦) શોક (૧૧) જુગુપ્સા (૧૨) કામ (૧૩) મિથ્યાત્વ (૧૪) અજ્ઞાન (૧૫) નિદ્રા (૧૬) અવિરતિ (૧૭) રાગ (૧૮) દ્વેષ. (બીજી રીતે પાન ૮ ઉપર)
(બ) પરાશ્રયી : એટલે જેનાથી પારકાના ઉપદ્રવ નાશ પામે એટલે જ્યાં ભગવંત વિચરે ત્યાં દરેક દિશામાં મળીને સવાસો યોજન સુધીમાં પ્રાયઃ રોગ, મરકી, વૈર, અતિવૃષ્ટિ આદિ થાય નહીં. (૧૦) જ્ઞાનાતિશય ઃ જેનાથી ભગવાન લોકાલોકનું સ્વરૂપ સર્વ પ્રકારે જાણે છે તે. કારણ કે તેમને કેવળજ્ઞાન હોય છે. તેથી તેમને કોઇ પણ વિષયમાં અજ્ઞાન હોતું નથી.
(૧૧) પૂજાતિશય ઃ જેનાથી શ્રી તીર્થંકરભગવંત સર્વને પૂજ્ય બને છે એટલે ભગવંતની પૂજા; રાજા, બળદેવ, દેવતા, ઇન્દ્રાદિ કરે છે અગર કરવાની અભિલાષા કરે છે તે.
(૧૨) વચનાતિશય : જેનાથી શ્રી તીર્થંકર ભગવંતની વાણી દેવ, મનુષ્ય, તિર્યંચને પોતપોતાની ભાષામાં સમજાય છે. કારણ કે તેમની વાણી
સંસ્કારાદિક ગુણવાળી છે. આ વાણી પાંત્રીસ ગુણસહિત છે. તે ગુણો ક્રમાંક નંબર ચૌદમાં બતાવ્યા પ્રમાણે જાણવા.
•
•
+
અંશો શાસ્ત્રોના ૨
સિદ્ધ ભગવાનના આઠ ગુણ :
અનંતજ્ઞાન : જ્ઞાનાવરણીયકર્મનો ક્ષય થવાથી આ ગુણ પ્રાપ્ત થાય છે. આથી લોકાલોકના સ્વરૂપને સમસ્ત પ્રકારે જાણે છે. અનંતદર્શન : દર્શનાવરણીયકર્મનો ક્ષય થવાથી આ ગુણ પ્રાપ્ત થાય છે. આથી લોકાલોકના સ્વરૂપને સમસ્ત પ્રકારે દેખે છે. અવ્યાબાધ સુખ : વેદનીયકર્મનો ક્ષય થવાથી સર્વ પ્રકારની પીડારહિત નિરુપાધિકપણું પ્રાપ્ત થાય છે.
(૩)
(૪)
અનંત ચારિત્રઃ મોહનીયકર્મનો ક્ષય થવાથી આ ગુણ પ્રાપ્ત થાય છે. આમાં ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ અને યથાખ્યાત ચારિત્રનો સમાવેશ થાય છે. (૫) અક્ષયસ્થિતિ : આયુષ્યકર્મનો ક્ષય થવાથી નાશ નહીં થાય એવી
અનંત સ્થિતિ પ્રાપ્ત થાય છે. સિદ્ધની સ્થિતિની આદિ છે પણ અંત નથી. તેથી સાદિઅનંતસ્થિતિ કહેવાય છે.
૨.
(૧)
(૨)
(૬) અરૂપીપણું : નામકર્મનો ક્ષય થવાથી વર્ણ, ગંધ, રસ અને સ્પર્શ રહિત થાય છે. કેમ કે શરીર હોય તો એ ગુણો રહે છે પણ સિદ્ધને શરીર નથી તેથી અરૂપીપણું પ્રાપ્ત થાય છે.
(૭) અગુરુલઘુ : ગોત્રકર્મનો ક્ષય થવાથી આ ગુણ પ્રાપ્ત થાય છે તેથી ભારે, હળવો અથવા ઊંચ-નીચપણાનો વ્યવહાર રહેતો નથી. (૮) અનંતવીર્ય : અંતરાયકર્મનો ક્ષય થવાથી અનંતદાન, અનંતલાભ,
અનંતભોગ, અનંતઉપભોગ અને અનંતવીર્ય શક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે. સમસ્ત લોકને અલોક અને અલોકને લોક કરી શકે તેવી શક્તિ સ્વાભાવિક સિદ્ધમાં રહેલી હોય છે છતાં તેવું વીર્ય કદી ફોરવતા નથી અને ફોરવશે નહીં. કેમ કે પુદ્ગલ સાથેની પ્રવૃત્તિ એ તેમનો ધર્મ નથી. એ ગુણથી પોતાના આત્મિક ગુણોને છે તેવાને તેવારૂપે ધારી રાખે છે, ફેરફાર થવા દેતા નથી.
આચાર્ય મહારાજના છત્રીસ ગુણ :
(૧) સ્પર્શનેન્દ્રિય (૨) રસનેન્દ્રિય (૩) ઘ્રાણેન્દ્રિય (૪) નેત્રેન્દ્રિય (૫) શ્રોત્રેન્દ્રિય : આ પાંચ ઇન્દ્રિયોના ત્રેવીશ વિષયોમાં મનગમતા ઉપર રાગ અને અણગમતા ઉપર દ્વેષ આચાર્ય મહારાજ કરે નહીં.
અંશો શાસ્ત્રોના – ૩
૩.
