________________
૪ ચોળપટ્ટોઃ સ્થવિરો માટે પાતળો, યુવાનોને માટે જાડો, સ્થવિરોના
ચોળપટ્ટાને બમણો કર્યાથી અને યુવાનોના ચોળપટ્ટાને ચારગણો
કર્યાથી હાથપ્રમાણે સમચોરસ થાય તેટલું માપ જાણવું. » સંથારો અને ઉત્તરપટ્ટો : અઢી હાથ લાંબા અને એક હાથને ચાર
આંગળ પહોળા જાણવા. ૪ દાંડો : પોતાના શરીરની ઊંચાઇ પ્રમાણે એટલે કે કાન કે નાસિકાના
છેડા સુધીનો જો ઇએ.
૯૦. સાધુઓને ઔધિક અને ઔપગ્રહિક ઉપધિ રાખી શકાય :
વિકલ્પી મુનિરાજો ને બે પ્રકારની ઉપધિ હોય છે. એક ઔધિક અને બીજી ઔપગ્રહિક. સંયમના પાલનમાં સહાયકારી એવા નિત્ય વપરાશનાં સાધનોને ઔધિક ઉપધિ ગણાય છે અને અપ્રાપ્ય, દુષ્માપ્ય આદિ પ્રસંગે સાધુઓને જરૂર પડ્યે ઉપયોગ કરાવવાની ફરજ બજાવવા સમુદાયના નાયકો જે વધારાની ઉપધિને સંગ્રહી રાખે તે ઔપગ્રહિક ઉપધિ ગણાય છે. (વંદિત્તા સૂત્રની ટીકામાં પા. ૯માં)
શ્રી આચારાંગસૂત્રમાં સાધુનાં કપડાં બાબત પ્રસ્તાવે છે. તેમાં જિનકલ્પી, સ્થવિરકલ્પી, સ્નાતક, નિગ્રંથ આદિ દરેક પ્રકારના સાધુને આશ્રયીને ચાર કપડાં રાખવાનું ઔધિક કથન છે. તેમ શ્રી નિશીથચૂર્ણ, શ્રી ઓઘનિયુક્તિ વગેરે અનેક પંચાંગીમાંના મૌલિક ગ્રંથોમાં વિકલ્પી મુનિને આશ્રયીને ચૌદ અને જરૂર પડ્યે એથીય વધારે વસ્ત્રો રાખવાનાં અનેક વિશેષ કથનો પણ છે. આ શાસ્ત્રીય વચનોના આધારે સાધુઓને ઔધિક અને ઔપગ્રહિક : એમ બે પ્રકારની ઉપાધિ રાખવામાં કોઇ પ્રકારે પોતાના આચારમાં ભ્રષ્ટતા તો પ્રાપ્ત થતી નથી પરંતુ તેમ વર્તવામાં તેઓને શ્રી જિનાજ્ઞાનું પાલન છે.
ધોબીએ ધોતા-ફૂટવાથી છિદ્રો પડેલું હોય, અતિજીર્ણ થવાથી બીજા બીજા ખરાબ વર્ગોના ટુકડાથી સાંધેલું હોય, એવું વસ્ત્ર લેવાથી, શુભ-અશુભ ફળ આપે છે. અર્થાત્ વસ્ત્રના નવભાગ કલ્પીને જોતાં તેના અમુક ભાગોમાં એ દોષો હોય તો શુભ અને અમુક ભાગોમાં હોય તો અશુભ ફળ આપે છે. એ ભાગોનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે.
દિવ્ય | આસુરી | દિવ્ય માનુષ્ય | રાક્ષસ | માનુષ્ય દિવ્ય | આસુરી | દિવ્ય
વસ્ત્રના સ્વકલ્પનાથી ચાર ખૂણાના ચાર ભાગો, છેડાના બે ભાગો, કિનારીના મધ્યના બે ભાગો અને એક વસ્ત્રનો મધ્ય ભાગ : એમ કુલ નવ ભાગો કલ્પવા. તેમાં ખૂણાના ચાર ભાગોને ‘દિવ્ય’ છેડાના (દશીઓના) મધ્યના બે ભાગોને “માનુષ્ય' અને કિનારીના મધ્યના બે ભાગોને “આસુરી” અને મધ્યના એક ભાગને ‘રાક્ષસ” કહ્યો છે. એ ભાગોમાં અનુક્રમે ‘દિવ્ય” ભાગમાં ઉપર જણાવેલા અંજનાદિ ડાઘ (લેપ) વગેરે પૈકીનું કોઇ દૂષણ હોય તો તે વસ્ત્ર લેવાથી સાધુને વસ્ત્રાપાત્રાદિકનો સુંદર (ઉત્તમ) લાભ થાય. માનુષ્યભાગમાં દૂષિત હોય તો મધ્યમ લાભ થાય. ‘આસુરી” ભાગમાં દૂષિત હોય તો બિમારી થાય અને “રાક્ષસ” ભાગમાં દૂષિત હોય તો મરણ થાય. (ધર્મસંગ્રહ ભા. ૨ પા.૧૩૯).
(૨)
૯૨. સાત પિંડેષણા : (૧) સંસૃષ્ટા : હાથ અને વાસણ ખરડાય તેવી ગોચરી વહોરવી અગર
ખરડાયેલ હાથથી, વાસણથી ગોચરી વહોરવી.
અસંસૃષ્ટા : હાથ અને વાસણ ન ખરડાય તેવી ગોચરી વહોરવી. (૩) ઉદ્ઘતાઃ ગૃહસ્થ પોતાના માટે રસોઇના વાસણમાંથી કાઢી રાખેલ
હોય તેમાંથી વહોરવું. (૪) અલ્પલપા : જે ચીજ વહોરતાં હાથ અને વાસણ ન ખરડાય અગર
થોડા ખરડાય તે ચીજ વહોરવી. અવગૃહીતા : ગૃહસ્થ પોતાના ખાવા માટે થાળી અગર વાટકીમાં કાઢી રાખેલ રસોઇ વહોરવી.
૧ અંશો શાસ્ત્રોના ૧૫૧
૯૧. વસ્ત્રના દોષો :
આંખનો સુરમો કે તેલનું કાજળ વગેરે અંજનવાળું, દીવાની મેશ કે કાજળ વગેરે અંજનવાળું, કાદવ ઇત્યાદિથી ખરડાયેલું, ઉંદર, કંસારી વગેરેએ ખાધેલું (કરડેલું), અગ્નિથી બનેલું હોય, તુણનારે સુણેલું હોય,
અંશો શાસ્ત્રોના ૫૦ )
