Ansho Shastrona

Author(s): Amarguptasuri, Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious

Page 60

૧૪૬. અસ્વાધ્યાય :
આર્કાથી સ્વાતિનક્ષત્રનો સૂર્ય હોય તે સિવાયના શેષ કાળે અલ્પ વરસાદ પડે તોપણ બંધ થયા પછી ત્રણ પ્રહર સુધી અસ્વાધ્યાય ગણાય. (ધર્મસંગ્રહ ભા.ર માં અસ્વાધ્યાયિક પ્રકરણ અને પગામસિજા એના અર્થમાં)
૧૪૩.મતિજ્ઞાની, શ્રુતજ્ઞાની, અવધિજ્ઞાની, મન:પર્યવજ્ઞાની,
ચૌદપૂર્વીઓ કેટલા ભવ દેખે : (સેનપ્રશ્ન ૧૪૨ પા.૫૮ માંથી) પ્રશ્નઃ “અવધિજ્ઞાની સંખ્યાતા, અસંખ્યાતા ભવને દેખે છે. એવી રીતે મન:પર્યવજ્ઞાની પણ દેખે છે અને કેવળજ્ઞાની નક્કી અનંતભવ દેખે છે. જાતિસ્મરણજ્ઞાની તો નિયમથી સંખ્યાતા ભવને દેખે’ એમ આચારાંગની ટીકામાં કહેલ છે તેવી રીતે ચૌદપૂર્વીઓ અસંખ્યાત ભવ જાણે ? ઉત્તર: “સંખાઇએ ભવે” આ ગાથા ગણધરોને આશ્રયીને આવશ્યક સૂત્રમાં કહી છે. આ અનુસારે બીજા પણ સંપૂર્ણ ચૌદપૂર્વીઓ અસંખ્યાત ભવ જાણે – એમ કહી શકાય છે. કેમ કે શ્રુતજ્ઞાનનું તુલ્યપણું છે.
| વિવિધ પ્રશ્નોત્તર ભાગ ૧લામાં સોળમાં પ્રશ્નના ઉત્તરમાં (પા.૮) જણાવે છે કે, જતિસ્મરણજ્ઞાન પાછલા નવ ભવ સુધી દેખે છે તે મતિજ્ઞાનનો ભેદ છે – આ પ્રમાણે વિનયધરચરિત્રમાં લખેલું છે.
ભક્ષ્યાભઠ્ય સંબંધી
૧૪૭. બાવીશ અભક્ષ્યનાં નામ :
(૧) મધ (૨) માખણ (૩) મદિરા (૪) માંસ (૫) વડના ટેટા (૬) ઉંબરાના ફળ (૭) કાકોદુમ્બરી (૮) પીપળાની પીપડી (૯) પીપળાનાં ટેટાં (૧૦) બરફ (૧૧) અફીણ સોમલ (સર્વ જાતનાં ઝેર) (૧૨) કરા (૧૩) કાચી માટી (૧૪) રાત્રિભોજન (૧૫) બહુબીજવાળી વસ્તુ (૧૬) બોળ અથાણાં (૧૭) દ્વિદળ (કાચા દહીં, દૂધ સાથે કઠોળ ખાવું તે) (૧૮) રીંગણાં (૧૯) અજાણ્યાં ફળ (૨૦) તુચ્છ ફળ (ગુંદા, જાંબુ, કરમદાં, કોઠીમડા, ખસખસ, બોર વગેરે) (૨૧) ચલિતરસ (જેનો સ્વાદ બિલકુલ બગડી ગયો હોય તેવી વસ્તુ) (૨૨) અનંતકાય (જેમાં અનંત જીવો હોય તે).
૧૪૪.ચૌદ તથા અઢાર વિદ્યા :
(દ્રવ્યલોકપ્રકાશ તૃ.સર્ગ. પા.૩૮૬)
(૧) ઋ ટ્વેદ (૨) યજુર્વેદ (૩) સામવેદ (૪) અથર્વવેદ – આ ચાર વેદ છે. તેનાં છ અંગ છે : (૧) શિક્ષા (૨) કલ્પ (૩) વ્યાકરણ (૪) છંદ (૫)
જ્યોતિષ (૬) નિયુક્તિ - એ છ વેદનાં અંગ છે. એમ ચાર વેદ અને છ અંગ તથા (૧) મીમાંસા (૨) તર્કશાસ્ત્ર (ન્યાયશાસ્ત્ર) (૩) ધર્મશાસ્ત્ર (૪) પુરાણ - એમ ચૌદ વિદ્યા કહેવાય છે. હવે તેમાં (૧) આયુર્વેદ (૨) ધનુર્વેદ (૩) ગાંધર્વ (૪) અર્થશાસ્ત્ર ભેળવીએ તો એ ચારસહિત અઢાર વિદ્યાઓ કહેવાય છે.
૧૪૮.બત્રીશ અનંતકાયનાં નામ :
(૧) સૂરણ (૨) લસણ (૩) લીલી હળદર (૪) બટાટા (૫) લીલો કચૂરો (૬) શતાવરી (૭) હીરલીકંદ (૮) કુંવાર (૯) થોર (૧૦) ગળો (૧૧) સકરીયા (૧૨) વંશ કારેલા (૧૩) ગાજર (૧૪) લુણી (૧૫) લોઢી (૧૬) ગરમર (ગીરી કર્ણિકા) (૧૭) કુમળાં પાંદડાં (૧૮) ખરસૈયો (૧૯) થેકની ભાજી (૨૦) લીલી મોથ (૨૧) લુલીના ઝાડની છાલ (૨૨) ખીલોડા (૨૩) અમૃતવેલી (૨૪) મૂળાના કંદ (૨૫) ભૂમિફોડા (બિલાડીના ટોપ) (૨૬) નવા અંકુરા (૨૭) વત્થલાની ભાજી (૨૮) સુવેર વેલ (૨૯) પાલકની ભાજી (૩૦) કુણી આંબલી (૩૧) રતાળું (૩૨) પીંડાળું.
૧૪૫.મોટી ચૌદ વિદ્યાઓનાં નામ :
(૧) નભોગામિની (૨) પરશરીરપ્રવેશિની (૩) રૂપપરાવર્તની (૪) સ્તંભની (૫) મોહની (૬) સુવર્ણસિદ્ધિ (૭) રજતસિદ્ધિ (૮) રસસિદ્ધિ (૯) બંધથોભિની (૧૦) શત્રુપરાજયની (૧૧) વશીકરણી (૧૨) ભૂતાદિદમની (૧૩) સર્વસંપન્કરી (૧૪) શિવપદપ્રાપણી.
4 અંશો શાસ્ત્રોના ૧ ૧૦૦ )
વે અંશો શાસ્ત્રોના ૧ ૧૦૧