________________
આચરણને કપટથી છુપાવી બીજાઓને ઠગે, પોતાને સદાચારીમાં ગણાવે.) (૨૦) અભાવથી સભામાં સત્ય બોલનારને પણ જુદ્દો ગણાવે. (૨૧) નિત્ય કલહ કરે. (૨૨) બીજાને વિશ્વાસ ઉત્પન્ન કરીને (અટવી વગેરેમાં લઈ જઇને) તેનું ધન વગેરે લૂંટી લે. (૨૩) એ જ રીતે પરને વિશ્વાસ પમાડીને તેની સ્ત્રીને લોભાવે-લલચાવે. (૨૪) કુમાર નહીં છતાં બીજાની આગળ પોતાને કુમાર તરીકે જણાવે. (૨૫) એ રીતે બ્રહ્મચારી નહીં છતાં પોતાને બ્રહ્મચારી જણાવે. (૨૬) જેની સહાયથી પોતે ધનાઢ્ય થયો હોય તેના ધનનો લોભ કરે. (૨૭) જેના પ્રભાવથી પોતે લોકપ્રસિદ્ધ થયો હોય તેને કોઇ રીતે અંતરાય કરે. (૨૮) રાજા , સેનાપતિ, મંત્રી, રાષ્ટ્રચિંતક આદિ ઘણા જીવોના નાયકને હણે. (૨૯) નહીં જોવા છતાં કપટથી ‘હું દેવોને દેખું છું” એમ કહી લોકોમાં પ્રભાવ વધારે. (૩૦) દેવોની અવજ્ઞા કરે અર્થાત્ ‘વિષયાંધ દેવોનું શું પ્રયોજન છે? હું જ દેવ છું' એમ બીજાઓને જણાવે.
૨૦૬.અઢીદ્વીપમાં ચંદ્ર-સૂર્ય :
જંબુદ્વીપમાં ૨ ચંદ્ર-૨ સૂર્ય, લવણસમુદ્રમાં ૪ ચંદ્ર-૪ સૂર્ય, ધાતકીખંડમાં ૧૨ ચંદ્ર-૧૨ સૂર્ય, કાલોદધિસમુદ્રમાં ૪૨ ચંદ્ર-૪૨ સૂર્ય, અર્ધ પુષ્કરવરદ્વીપમાં ૭૨ ચંદ્ર-૭૨ સૂર્ય = ૧૩૨ ચંદ્ર-૧૩૨ સૂર્ય.
અઢીદ્વીપની બહાર ચંદ્ર, સૂર્ય, ગ્રહ, નક્ષત્ર, તારા બધા સ્થિર છે. તેઓ સદા એક જ સ્થાને સ્થિર રહે છે. તેથી તેમનો પ્રકાશ એક લાખ યોજન પ્રમાણ સ્થિર રહે છે. તેથી દિવસ-રાત્રિના કાળમાનનો વ્યવહાર સંભવતો નથી. ચંદ્ર, સૂર્ય અસંખ્ય છે એટલે તેના ઇન્દ્રો પણ અસંખ્ય છે.
દ્રવ્યાનુયોગ સંબંધી
ક્ષેત્ર
૨૦૭.પૃથ્વીથી જ્યોતિષચક્ર (સૂર્ય-ચંદ્રાદિ) કેટલું દુર ચાલે છે :
(બૃહત્સંગ્રહણી ગા.૫૦ મી પા.૧૨૬)
મેરુપર્વતની સપાટી સમીપે આવેલ સમભૂલા પૃથ્વીની સપાટીથી ૧૬00 ગાઉનો એક યોજન (પ્રમાણ-અંગુલથી ગણાય છે) એવા ૭૯૦યોજન ઊંચે જઈએ ત્યારે જ્યોતિષચક્રની શરૂઆત થાય છે. તે સ્થળે મેરુથી ચારે બાજુ ૧૧૨૧ યોજન દૂર રહીને ફરતું ‘તારામંડળ’ આવેલું છે. તેનાથી ૧૦ યોજન ઊંચે એટલે સમભૂતલાથી 20 યોજન ઊંચે પ્રથમ સૂર્ય, તેનાથી ૮૦યોજન ઊંચે એટલે સમભૂતલાથી ૮૮૦યોજન ઊંચે પ્રથમ ચંદ્ર. તેનાથી ૪ યોજન ઊંચે એટલે સમભૂતલાથી ૮૮૪યોજન ઊંચે નક્ષત્રપરિમંડળ. તેનાથી ૪ યોજન ઊંચે એટલે સમભૂતલાથી ૮૮૮ યોજન ઊંચે બુધાદિક ગ્રહો. તેનાથી ૩યોજન ઊંચે એટલે સમભૂતલાથી ૮૯૧ યોજન ઊંચે શુક્રાદિ ગ્રહો. તેનાથી ૩ યોજન ઊંચે એટલે સમભૂતલાથી ૮૯૪ યોજન ઊંચે બૃહસ્પત્યાદિ. તેનાથી ૩ યોજન ઊંચે એટલે સમભૂતલાથી ૮૯૭ યોજન ઊંચે મંગલ પ્રહાદિ. તેનાથી ૩ યોજન ઊંચે એટલે સમભૂતલાથી ૯00 યોજન ઊંચે શનિશ્ચરાદિ ગ્રહો હોય છે.
એક તારાથી બીજા તારાનું મેરુ વ્યાઘાતાશ્રયી અંતર મેરુનો લગભગ ૧૦ હજારનો વ્યાસ મેળવતાં ૧૨, ૨૪ર યોજન થાય છે.
૨૦૪. “છ” દ્રવ્યો :
(૧) ધર્માસ્તિકાય (૨) અધર્માસ્તિકાય (૩) આકાશાસ્તિકાય (૪) પુદ્ગલાસ્તિકાય (૫) જીવાસ્તિકાય (૬) કાળ.
૨૦૫.ચૌદ રાજલોકનું પ્રમાણ :
એક દેવ સૌધર્મ દેવલોકથી હજાર ભાર લોઢાના ગોળાને પોતાના સર્વ બળથી ભૂમિ ઉપર ફેંકે ત્યારે તે ગોળાને પૃથ્વી પર આવતા છ માસ, છ દિવસ, છ પ્રહર, છ મુહૂર્ત, છ ઘડી અને છ પળ જેટલો સમય લાગે ત્યારે એક રાજનું પ્રમાણ થાય. તેવા ચૌદ રાજલોક છે.
૨૦૮.જંબુદ્દીપની જગતિ :
આ દ્વીપને ફરતો એક કોટ છે; જે મૂળમાં ૧૨ યોજન પહોળો, ઉપર ૪ યોજન પહોળો, ૮ યોજન ઊંચો અને દ્વીપની પરિધિ જેટલી લંબાઈવાળો
વ: અંશો શાસ્ત્રોના જ ૧૨૯
4 અંશો શાસ્ત્રોના ૧ ૧૨૮ 65
