________________
વલયાકારે રહેલો તે કોટ છે. તેનેજગતિ કહેવાય છે. તેને વિજય, વિજયવંત, જયંત અને અપરાજિત નામનાં ચાર દ્વાર છે. (દંડકપ્રકરણમાંથી)
૨૦૯. આગમ પુરુષ : શરીરનાં અંગો
ઉપાંગો દક્ષિણપાદ શ્રી આચારાંગ સૂત્ર શ્રી ઔપપાતિક સૂત્ર વામપાદ શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્ર શ્રી રાજપ્રશ્નીય સૂત્ર દક્ષિણજાનુ શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર શ્રી જીવાભિગમ સૂત્ર વામજાનું શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર દક્ષિણો શ્રી ભગવતી સૂત્ર શ્રી સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર વામોરુ શ્રી જ્ઞાતાધર્મકથાગ સૂત્ર શ્રી ચંદ્રપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર દક્ષિણબાહુ શ્રી ઉપાસકદશાંગ સૂત્ર શ્રી જંબુદ્વીપ સૂત્ર વામબાહુ શ્રી અંતકૃતદશાંગ સૂત્ર શ્રી નિરયાવલિકા સૂત્ર નાભિ શ્રી અનુત્તરોપપાતિક સૂત્ર શ્રી કલ્પાવતંસિકા સૂત્ર વલ શ્રી પ્રશ્નવ્યાકરણ સૂત્ર શ્રી પુષ્પિકા સૂત્ર ગ્રીવા શ્રી વિપાક સૂત્ર શ્રી પુષ્પચૂલિકા સૂત્ર શિર શ્રી દૃષ્ટિવાદ સૂત્ર શ્રી વૃષ્ણિદશા સૂત્ર
૨૧૧. અલોકમહત્તાદૃષ્ટાંત
(દ્રવ્યલોકપ્રકાશ સર્ગ.૨ ગાથા ૩૦ થી ૩૭) અલોકાકાશ અનંત છે. એની મોટાઈનું ઉદાહરણ-અસત્ કલ્પનાએ :
સુદર્શન નામના સુરગિરિ (મેરુપર્વત)ની દશે દિશાઓમાં કોઇક ૧૦ કૌતુકી દેવો રહેલા છે અને માનુષોત્તર પર્વતને છેડે એટલે મેરુપર્વતના ૨૨ લાખ યોજન દૂર આઠ દિશાઓને વિષે બહિર્મુખ કરીને બહારના દ્વીપ સમુદ્રો તરફ મુખ કરીને) રહેલી આઠ દિગુકુમારીઓએ સહુએ એકસાથે ફેંકેલો બલીપિંડ પૃથ્વી ઉપર પડ્યા વિના અદ્ધરથી જ તેઓમાંનો કોઇ એક દેવ જે ગતિ વડે કરીને શીધ્ર ઉપાડી લે તેવી શીધ્રગતિએ અલોકનો અંત દેખવાની ઇચ્છાએ તે દેવો દશે દિશાઓમાં એકસાથે ચાલવા માંડે. હવે તે વખતે કોઇક ગૃહસ્થને ૧ લાખ વર્ષના આયુષ્યવાળો પુત્ર જન્મ્યો. પુનઃ તે પુત્રને ઘેર પણ તેવો જ ૧ લાખ વર્ષના આયુષ્યવાળો પુત્ર જન્મ્યો. વળી એ પુત્રને પણ તેવો જ પુત્ર જન્મ્યો. એ પ્રમાણે સાત પેઢીઓ સુધી લાખ લાખ વર્ષના આયુષ્યવાળા પુત્રનો જન્મ થતો રહ્યો. હવે કાળે કરીને તેવા પ્રકારના સાતે પુત્રો મરણ પામ્યા. ત્યાર બાદ તેનાં હાડ, મજજી , માંસ વગેરે અને તેઓનું નામ પણ અનુક્રમે નાશ પામ્યું. હવે એ વખતે કોઇક જિજ્ઞાસુ શ્રી સર્વજ્ઞ ભગવંતને પ્રશ્ન કરે કે, હે સ્વામિન્ ! તે દેવોનું અગતક્ષેત્ર (જવાને બાકી રહેલ ક્ષેત્ર) ઘણું છે કે, ગતક્ષેત્ર (ગયેલ-ઉલ્લંઘન કરેલ ક્ષેત્ર) ઘણું છે ? તે વખતે શ્રી સર્વજ્ઞ ભગવંત ઉત્તર આપે કે ઉલ્લંઘેલ ક્ષેત્ર અતિ અલ્પ છે અને બીજું જવાનું બાકી રહેલ ક્ષેત્ર ઘણું છે. અને તે અહીં ઉલ્લંઘન કરેલ ક્ષેત્ર, બાકી રહેલ ક્ષેત્રથી અનંતમા ભાગ જેટલું અલ્પ છે. અર્થાતુ હજુ અનંતગુણ ક્ષેત્રે જવાનું બાકી છે..
૨૧૦.ત્રસનાડીનું સ્વરૂપ :
(ત્રિષષ્ઠિશલાકાપુરુષચરિત્ર, બીજું પર્વ, ત્રીજા સર્ગમાં ૭૯૭ થી ૮૦૦)
અધોલોક, તિર્યકુલોક અને ઊર્ધ્વલોકથી ભેદ પામેલા સમગ્ર લોકના મધ્યભાગમાં ચૌદ રાજલોકપ્રમાણ ઊર્ધ્વ, અધો લાંબી ત્રસનાડી છે. તે પહોળાઇમાં ને વિસ્તારમાં એક રાજલોકપ્રમાણ છે. એ ત્રસનાડીની અંદર સ્થાવર અને ત્રસ : બંને પ્રકારના જીવો છે અને એની બહાર માત્ર સ્થાવર (સૂક્ષ્મ) જ છે. કુલ વિસ્તાર નીચે સાત રાજલોકપ્રમાણ મધ્યમાં, તિર્યલોકે એક રાજલોકપ્રમાણ, બ્રહ્મદેવલોક પાંચ રાજલોકપ્રમાણ અને પર્યતે સિદ્ધશિલાએ એક રાજલોક છે. સારી રીતે પ્રતિષ્ઠિત થયેલી આકૃતિવાળો
આ લોક કોઇએ કર્યો નથી અને કોઇએ ધારણ કર્યો નથી. તે સ્વયંસિદ્ધ નિરાધારપણે આકાશમાં રહેલો છે.
૨૧૨.પ્રમાણાંગુલ એટલે શું?
(બૃહત્સંગ્રહણી ગા.૩૧૪ વિશેષાર્થમાં પા.૫૮૩)
પ્રમાણાંગુલ ઉત્સધાંગુલથી અઢીંગણું વિસ્તારવાળું અથવા એક ઉત્સધાંગુલથી પ્રમાણાંગુલ (ક્ષેત્રફળના હિસાબે) હજારગણું મોટું તે
વ અંશો શાસ્ત્રોના ૧ ૧૩૧ ૦
4 અંશો શાસ્ત્રોના ૧ ૧૩૦ )
