________________
૨૪૯.મરણ સમયે કઇ વેશ્યા :
अन्तर्मुहूर्ते गते, अन्तर्मुहूर्ते शेषके चैव । लेश्याभिः परिणताभिः, जीवा गच्छन्ति परलोकम् ॥
(ઉત્તરા-૩૪મા ૬૦મી ગાથા) ભાવાર્થ: (જે લેશ્યામાં જીવ મૃત્યુ પામે છે તે વેશ્યાવાળાં સ્થાનોમાં જીવ ઉત્પન્ન થાય છે.) અંતર્મુહૂર્તનું આયુષ્ય જયારે બાકી રહેલ હોય ત્યારે પરભવલેશ્યાના પરિણામ થાય છે અને તે વેશ્યાથી યુક્ત બનેલા જીવો પરલોકમાં જાય છે. વિશેષમાં તિર્યંચ અને મનુષ્યો આગામી ભવલેશ્યાનું અંતર્મુહૂર્ત ગયા પછી પરલોકમાં જાય છે જ્યારે દેવ અને નારકીઓ સ્વભવલેશ્યાનું અંતર્મુહર્ત બાકી રહેલ હોય ત્યારે પરલોકમાં જાય છે.
કે જીવે સાધ્ય રોગની પેઠે પૂર્વે ઉપક્રમયોગ્ય જ કર્મ બાંધ્યું હોય છે. જેમ સાધ્યરોગ ઉપક્રમ સિવાય લાંબે કાળે નાશ પામે છે અને ઉપક્રમથી શીધ્ર નાશ પામે છે. પણ અસાધ્ય રોગ તો મરણ થયે જ નાશ પામે છે તેવી રીતે કર્મ પણ સાધ્ય અથવા અસાધ્ય એમ બંને પ્રકારનાં હોય છે.
અમુક કર્મ બાંધતી વખતે ઉપક્રમેયોગ્ય બાંધ્યું હોય છે. તે ઉપક્રમની સામગ્રી પ્રાપ્ત ન થાય તો જેટલી સ્થિતિનું બાંધ્યું હોય તેટલી સ્થિતિ પર્યંત ભોગવ્યા સિવાય ક્ષયપામતું નથી અને ઉપક્રમની સામગ્રી પ્રાપ્ત થાય તો શીધ્રપણે અંતર્મુહૂર્નાદિ અલ્પકાળમાં જ પ્રદેશોદય વડે ભોગવાઇને નાશ પામે છે (સાધ્યરોગની જેમ). પરંતુ જે કર્મ નિકાચિતપણે બાંધ્યું હોય છે તે કર્મ બાંધતી વખતે જ એવું અસાધ્ય બાંધ્યું હોય છે કે તેને સેંકડો ઉપક્રમ લાગે તોપણ તે જેટલા કાળ પર્યત ભોગવવાનું હોય તેટલા કાળપર્યત ભોગવ્યા વિના નાશ પામતું નથી.
૨૫૨.પાંચ કારણ :
(૧) કાળ (૨) સ્વભાવ (૩) ભવિતવ્યતા (૪) કર્મ (૫) પુરુષાર્થ.
પ્રકીર્ણક ૨૫૦.દેવતાઓ કેટલાં કારણથી મનુષ્યલોકમાં આવે ? :
(૧) તીર્થંકરનાં પાંચ કલ્યાણકમાં. (૨) મહર્ષિઓના તપના પ્રભાવથી. (૩) પૂર્વ જન્મના સ્નેહથી.
૨૫૩. શૌચ પાંચ પ્રકારે :
सत्यं शौचं, तपः शौचं, शौचमिन्द्रियनिग्रहः । सर्वभूतदया शौचं, जलशौचं तु पञ्चमम् ॥
સત્ય, તપ, ઇન્દ્રિયનિગ્રહ, સર્વ જીવોનીદયા શૌચસ્વરૂપ છે, જ્યારે જળથી થનાર શૌચ તો પાંચમું છે. બાહ્યશુદ્ધિ જળાદિકથી, અંતરની શુદ્ધિ જ્ઞાન, ધ્યાન (સમ્યક ક્રિયા) તથા તપરૂપ પાણીથી થાય છે. દુષ્કર્મો દુષ્કૃત)ની શુદ્ધિ આલોચના, નિંદાઅનેગએત્રણ પ્રકારે થાય છે. (વિંશતિસ્થાનકપદકથાદ, મહેન્દ્રપાલકથાનક)
૨૫૧.નિકાચિત કર્મ :
(વિશેષાવશ્યકભાષ્યમાં ભા.૨ પા.૧૬૧) सव्वपगईणमेवं परिणामवसा उवक्कमो होज्जा । પાથરના તવસ નિવડ્યાપિ ૨૦૪૬ / વિ.આ.ભા.
પરિણામવશાત્ અનિકાચિત સર્વ પ્રકૃતિનો ઉપક્રમ થાય છે અને નિકાચિત કર્મનો પણ પ્રાયઃ તપ વડે ઉપક્રમ થાય છે. (પા.૧૬૫).
ननु तन्न जहोवचियं, तहाणुभवओ कयागमाईया । तप्पाओगं तं चिय तेण, चियं सज्झरोगोव्व ॥ २०५४ ॥ अणुवकमओ नासइ कालेणोवक्कमेण खिप्पंपि । कालेणेवाऽसज्झो सज्झासज्झं तहा कम्मम् ॥ २०५५ ॥
‘કર્મ જેવું બાંધ્યું હતું તેવું ઉપક્રમ્યા પછી અનુભવાતું નથી તેથી અકૃતાગમાદિ દોષો થાય છે” એમ કહેવામાં આવે તો તે અયોગ્ય છે. કેમ
અંશો શાસ્ત્રોના * ૧૫૨ ).
(૨)
૨૫૪.છ ઋતુઓ : (૧) વર્ષા : જૂન-૨૧ (આદ્ર)થી ઓગષ્ટ-૨૨ સુધી લગભગ અષાઢ
શ્રાવણ માસ. શરદ : ઓગષ્ટ-૨૩ થી ઓક્ટોબર-૨૨ સુધી લગભગ ભાદરવોઆસો માસ. હેમંત : ઓક્ટોબર-૨૩ થી ડિસેમ્બર-૨૧ સુધી લગભગ કારતકમાગસર માસ.
વે અંશો શાસ્ત્રોના ૧ ૧૫૩ છે.
