Ansho Shastrona

Author(s): Amarguptasuri, Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious

Page 70

(૨) રસનેન્દ્રિયના પાંચ વિષયઃ (૧) તિક્ત-તીખો (૨) કટુક-કડવો (૩)
કષાય-તૂરો (૪) આમ્લ-ખાટો (૫) મધુર-મીઠો. (૩) ધ્રાણેન્દ્રિયના બે વિષય : (૧) સુરભિ-સુગંધ (૨) દુરભિ-દુર્ગધ. (૪) ચક્ષુરિન્દ્રિયના પાંચ વિષય : (૧) શ્વેત-સફેદ (૨) રક્ત-લાલ (૩)
પીળો-પીત (૪) હરિત-લીલો (૫) કૃષ્ણ-કાળો. (૫) શ્રોત્રેન્દ્રિયના ત્રણ વિષય : (૧) સચિત્ત (૨) અચિત્ત (૩) મિશ્ર.
ઉપરના ૨૩વિષયોમાંથી શ્રોત્રેન્દ્રિયના વિષયોને બાદ કરતાં બાકીના ૨૦ વિષયોને સચિત્તાદિ ૩ થી ગુણતાં ૬૦ થાય. ફરી શુભ અને અશુભથી ગુણતાં ૧૨૦થાય અને તેને રાગ અને દ્વેષથી ગુણતાં ૨૪૦ થાય. હવે શ્રોત્રેન્દ્રિયના ૩ વિષયોને શુભ અને અશુભથી ગુણતાં ૬ થાય. ફરી રાગ અને દ્વેષથી ગુણતાં ૧૨ થાય. આ બાર ભેદો ને ઉપરના બસો ચાળીસ મળીને (૨૪૧૨=૨૫૨) બસો બાવન વિકાર થાય.
અનુસાર જગતના પદાથોની પરિણતિ થવાનું ભાન ન હોવાના કારણે મળેલા જગતના પદાર્થોને આત્માધીન રાખવા નિરંતર વ્યાકુળતા થવી. શઠઃ કર્મનાં બંધનોની વિષમતા ભૂલી જઇ ગમે તેમ જગતના પદાર્થો વધુ પ્રમાણમાં મેળવવા વિચાર, ઉચ્ચાર અને આચારમાં વિસંવાદી વર્તન રાખી ઠગબાજી, દંભ, પ્રપંચ, માયા આદિ સેવી મોહવાસનાને પૂર્ણ કરવા ધૂની પ્રવૃત્તિ કરવી તેમ જ જગતમાં બાહ્ય દૃષ્ટિએ અધર્મી
પાપી તરીકે નહીં ઓળખાવવાનો ડોળ-દેખાવ રાખવો. (૭) અજ્ઞ: અનાદિકાલીન મોહવાસનાને આધીન બની સુખ, શાંતિ પ્રાપ્ત
કરવા અર્થે તનતોડ પ્રયત્ન, હાડમારી અને દોડધામ કરવા છતાં પરિણામે નિતાંત દુ:ખદાયી કર્મોનાં બંધનોમાં પોતે ફસાઇ જવું. આ જાતની પરિસ્થિતિ; અજ્ઞાન દશા, સદુપાયની જાણકારી ન હોવાના કારણે જ ઊભી થાય છે અને પોતાની જ પ્રવૃત્તિઓ પોતાને દુઃખી
બનાવનારી નીવડે છે. (૮) નિષ્ફળ-આરંભી : તત્તાતત્ત્વ-હેયોપાદેયનો વિવેક નહીં હોવાના
કારણે શુભાનુષ્ઠાનો કે વ્યવહારિક પ્રવૃત્તિઓ તમામ લગભગ આંધળો દળે ને કૂતરું ચાટી જાય’ એની જેમ નિષ્ફળ જેવી કરવી કે બનાવી દેવી. કારણ કે સન્માર્ગ કે સદુપાયની જાણકારીને બદલે મિથ્યા ઉપાયોમાં સદુપાયોની બુદ્ધિ હોવાથી ફળને આશ્રયીને તમામ પ્રવૃત્તિ કેવળ શ્રમ, ખેદ ઉપજાવનારી થાય છે. શુદ્ધ શ્રદ્ધા વિનાની ક્રિયા છાર પર લીંપણ જેવી હોઇ આશયશુદ્ધિના અભાવે સુંદર પ્રવૃત્તિ પણ આભાસરૂપે જ નીવડે છે.
૧૯૩. ભવાભિનંદીનાં લક્ષણ : (૧) શુદ્ર : તુચ્છ સ્વભાવવાળા હોવું. સંસારના ક્ષણભંગુર તુચ્છ
પદાર્થોની પ્રાપ્તિથી મલકાઇ જવું. વિચારણા તુચ્છ હોવી. (૨) લોભરતિ : સંસારના મોહક પદાર્થોની મમતાના ઘેનમાં ભાનભૂલો
બની પૌગલિક પદાર્થોની ઉત્તરોત્તર વધનારી તૃષ્ણાની પ્રબળતાથી ધાંધલિયું જીવન ગુજારવું. દીન : સાંસારિક પદાર્થો મેળવવી, સાચવવા માટે હંમેશાં માનસિક | દીનતા દર્શાવવા રૂપે પરમુખપ્રેક્ષી બન્યા રહેવું. (૪) મત્સરી : વિષયોના ઉપભોગમાં જ જીવનની કૃતાર્થતા હોવાની
માન્યતાના કારણે બીજા પાસે વધુ વિષયોપભોગની સામગ્રી નિહાળી અદેખાઇ કરવી, બીજાની આબાદી કે ચઢતી દશા સાંખી ન શકવી. પુણ્યકર્મની વિચિત્ર લીલા વીસરી જઇ “મારા કરતાં બીજો કેમ વધુ આબાદી ભોગવી શકે ?!' ઇત્યાદિનીચી કક્ષાના વિચારો પેદા કરવા. ભયવાન : સાંસારિક જડ પદાર્થો પરની વધુ મમતાના કારણે રખે ને કોઈ લઇ ન જાય, કોઇ લૂંટી ન જાય આદિ વ્યાકુળતાથી નિતાંત ભયવિહવળ દશા અનુભવવી તથા શુભાશુભ કર્મના વિપાક
વ અંશો શાસ્ત્રોના ૧ ૧૨૦ )
૧૯૪.ભવાભિનંદીનાં વિશેષ લક્ષણો : (૧) આહારને અર્થે : જો હું સામાયિક, પૌષધ આદિ ધર્મકરણી કરીશ
તો જમવાનું મળશે એવી વિચારણાથી ધર્મકરણી કરે. (૨) પૂજાવાના અર્થે : હું ધર્મકરણી કરીશ તો લોકોમાં પૂજનીક બનીશ
એવો અભિપ્રાય રાખે. (૩) ઉપધિ અર્થે : વસ્ત્રપાત્રાદિને અર્થે ધર્મકરણી કરે.
વ અંશો શાસ્ત્રોના ૦ ૧૨૧ ૦