Ansho Shastrona

Author(s): Amarguptasuri, Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious

Page 68

૧૮૫. ભાવ અથવા અત્યંતર ગ્રંથિ ચૌદ :
(૧) મિથ્યાત્વ (૨) હાસ્ય (૩) રતિ (૪) અરતિ (૫) ભય (૬) શોક (૭) દુગંછા (2) પુરુષવેદ (૯) સ્ત્રીવેદ (૧૦) નપુંસકવેદ (૧૧) ક્રોધ (૧૨) માન (૧૩) માયા (૧૪) લોભ.
૧૮૧. નવ નિયાણાં :
निवं धणि नारी नर सुर अप्पप्पवियार अप्पावयारत्तम् । सढ्ढत्तं दरिदत्तं, वज्जो नव नियाणाइम् ॥
(રત્નસંચય ગ્રંથમાં ગા.૩૩૪) અર્થ : (૧) રાજા, (૨) ધનવાન, (૩) સ્ત્રી, (૪) પુરુષ, (૫) દેવ થાઉં. (૬) જે દેવલોકમાં પોતાના શરીરે જ પ્રવિચાર મૈથુન કરાય છે એવા દેવલોકમાં ઉત્પન્ન થાઉં. (૭) જે દેવલોકમાં બિલકુલ પ્રવિચાર-મૈથુન નથી ત્યાં ઉત્પન્ન થાઉં. (૮) શ્રાવકના કુળમાં ઉત્પન્ન થાઉં. (૯) દરિદ્ર થાઉં – આ નવ નિયાણાં વર્જવાયોગ્ય છે.
૧૮૬.દ્રવ્ય અથવા બાહ્ય ગ્રંથિ નવ :
(૧) ધન (૨) ધાન્ય (૩) હિરણ્ય (૪) સુવર્ણ (૫) ક્ષેત્ર (૬) વાસ્તુ (૭) કુખ્ય (૮) દ્વિપદ (૯) ચતુષ્પદ.
ઉપર લખ્યા મુજબ અભ્યતર ગ્રંથિ ૧૪ તથા બાહ્યગ્રંથિ આ બંને પ્રકારને ગ્રંથિ માનેલી છે. તેને છોડીને નીકળ્યા તેને નિગ્રંથ કહ્યા છે. (પ્રકરણરત્નસંચય ભાગ ૧લાના પંચનિગ્રંથિ પાન-૧૭૬)
૧૮૨. સાત મોટા વ્યસનો :
(૧) જુગાર (૨) માંસ (૩) દારૂ (૪) વેશ્યા (૫) શિકાર (૬) ચોરી (૭) પારકી સ્ત્રી.
૧૮૩.તેર કાઠિયા અને ષડુ રિપુ :
(૧) આળસ (૨) મોહ (૩) અવજ્ઞા (૪) માન (૫) ક્રોધ (૬) પ્રમાદ (નિદ્રા-મદિરાપાનાદિ) (૭) કૃપણતા (૮) ભય (૯) શોક (૧૦) અજ્ઞાન (૧૧) વ્યાપ (આમતેમ જોયા કરવું તથા મનને બીજે ને બીજે ઠેકાણે મોકલવું તે.) (૧૨) વિકથા (રાજકથા, ભક્તકથા, સ્ત્રીકથા, દેશકથા) (૧૩) વિષયવાસના.
ષડ઼ રિપુ : (૧) કામ (૨) ક્રોધ (૩) લોભ (૪) માન (૫) મદ (૬) મત્સર (હર્ષ). શ્લોક : आलस्स मोहावण्णा, थंभा कोहा पमाय किवण्णत्ता । भयसोगा अण्णाणा, वक्खेव कुऊहला रमणा ॥ १ ॥
૧૮૭.નવ બાહ્યગ્રંથિ (પરિગ્રહ) :
खित्त वत्थू धणधन्न संचओ मित्तणाइ संजोगो । जाण सयणासणाणि य दासदासी कुव्वियं च ॥ ३५० ॥
(રત્નસંચય ગ્રંથ) અર્થ: (૧) ક્ષેત્ર (જમીન) (૨) વાસ્તુ (ઘર, હાટ વગેરે) (૩) સોનું, રૂપું વગેરે ધન અને ધાન્યનો સંચય (૪) મિત્ર અને જ્ઞાતિજનોનો સંયોગ. (૫) યાન (અશ્વ, હાથી, ગાય, ભેંસ વગેરે ચતુષ્પદ) (૬) શયન (શવ્યા, વસ્ત્ર વગેરે) (૭) આસન (સિંહાસન, પાલખી વગેરે) (૮) દાસ, દાસી વગેરે નોકર (દ્વિપદ) તથા (૯) કુપ્ય (તાંબુ, પિત્તળ વગેરે ધાતુ-ઘરવેકરી) - આ નવ પ્રકારની બાહ્યગ્રંથિ છે.
૧૮૪. આઠ મદ :
(૧) જાતિમદ (૨) કુળમદ (૩) બળમદ (૪) રૂપમદ (૫) તપમદ (૬) ઐશ્વર્યમદ (૭) વિદ્યામદ (૮) લાભમદ.
૧૮૮.મૈથુનમાં જીવહિંસા :
સ્ત્રીઓની યોનિમાં ગર્ભજ (મનુષ્યો) ઉત્કૃષ્ટથી લક્ષપૃથકત્વ એટલે એક, બે, ત્રણથી ચાવત્ નવ લાખ ઉત્કૃષ્ટ જીવો તે સિવાય બેઇન્દ્રિય જીવો અસંખ્યાતા અને સંમૂર્વિચ્છમ (મનુષ્યો) પણ અસંખ્યાતા ઊપજે છે અને મરે
વ અંશો શાસ્ત્રોના ૧૧૭ ૦
અંશો શાસ્ત્રોના ૧ ૧૧૬ )