Ansho Shastrona

Author(s): Amarguptasuri, Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious

Page 69

છે. તે સર્વ જીવોનો નાશ એક વખતના સ્ત્રીસંભોગથી એકીસાથે થાય છે. (ધર્મસંગ્રહમાં તેમ જ સંબોધપ્રકરણ ત્રીજા અધિકારમાં પાઠ છે.)
(૧) અજ્ઞાન : હિતાહિતવિવેચનશક્તિનો અભાવ. (૨) સંશય : શુભ પ્રવૃત્તિના આખરી પરિણામમાં શંકા. (૩) વિપર્યય : ધ્યેય-ઉદ્દેશ્યનું વિસ્મરણ. (૪) રાગ : અનાત્મ પદાર્થો પર આસક્તિ. (૫) દ્વેષ : પૌગલિક પદાર્થોના કારણે મનોવ્યાક્ષેપ. (૬) સ્મૃતિભ્રંશ : માનસિક ધારણાનો અભાવ. (૭) યોગદુપ્પણિધાન : મન, વચન, કાયાની અશુભ પ્રવૃત્તિ. (૮) ધમનાદર : સાધવા લાયક હિતકારી પ્રવૃત્તિ તરફ બેદરકારી.
શ્લોક : प्रमादोऽज्ञान-संशय-विपर्यय-रागद्वेष-स्मृतिभ्रंश-। -योगदुष्प्रणिधान-धर्मानादरभेदादष्टविधः ॥
(યોગશાસ્ત્રવૃત્તિ પ્ર.૧ ગ્લો. ૨)
૧૮૯.હિંસાના પ્રકાર ત્રણ : (૧) સ્વરૂપહિંસા : અંતઃકરણમાં દયાના પરિણામ વર્તતા છતાં બાહ્ય
ક્રિયા કરતાં જે હિંસા થાય તે સ્વરૂપહિંસા કહેવાય છે. (૨) હેતુહિંસા : કૃષિ વગેરેના હેતુ માટે જે હિંસા થાય છે તે હેતુહિંસા
કહેવાય છે. (૩) અનુબંધહિંસા : અંતઃકરણમાં કલુષિત પરિણામ વર્તતા નિર્દયપણે
જે હિંસા થાય છે તે અનુબંધહિંસા કહેવાય છે.
પ્રથમાંગમાં કહ્યું છે કે કોઇ મુનિએ અકસ્માત કાચું લુણ વહોર્યું હોય તે વહોરાવનાર ગૃહસ્થ જો પાછું ન લે તો મુનિએ તેને જળમાં ઘોળીને પી જવું. તેમ કરવાથી તેણે શ્રી જિનેશ્વરની આજ્ઞા પાળેલી હોવાથી તેને પૃથ્વીકાય જીવની હિંસા ન લાગે. તે જ પ્રમાણે ગૃહસ્થને પણ જિનપૂજા વગેરેમાં હૃદયની અંદર દયાભાવ હોવાથી હિંસા લાગતી નથી. (ઉપદેશપદ ભા. ૨ પા.૪૮).
હિંસા હેતુ અયતનાભાવે, જીવવધે તે સ્વરૂપ; આણાભંગ મિથ્યામતિભાવે, તે અનુબન્ધવિરૂપ. ૧૯ (સીમંધરસ્વામીના દોઢસો ગાથાનાસ્તવનમાં ચોથીઢાળમાં ૧૯મી ગાથા) તત્પર્યાયવિનાશો, દુઃખોત્પાદસ્તથા ચ અંકલેશઃ | એષ વધો જિનભણિતો, વર્જયિતવ્ય: પ્રયત્નન. (ધર્મબિન્દુ૨/૫૭ ટીકા)
(૧) આત્માના પર્યાયનો નાશ કરવો (૨) તેને દુ:ખ ઉત્પન્ન કરવું અને (૩) ક્લિષ્ટ અધ્યવસાય કરવો – એ ભગવંતે હિંસા કહેલી છે. તેનો પ્રયત્ન વડે ત્યાગ કરવો.
૧૯૧.પ્રમાદના પાંચ પ્રકાર : (૧) મદ્ય : કોઇ પણ પદાર્થોનું વ્યસનરૂપે ગાઢ આસક્તિપૂર્વક સેવન. (૨) વિષય : ઇન્દ્રિયોની વૃત્તિને પોષણ કરવાની વૃત્તિ. (૩) કષાય ? કર્મોના બંધનને ગાઢ કરનારી મોહઘેલછાભરી વૃત્તિ.
નિદ્રા: ઇન્દ્રિય તથા મનની પ્રવૃત્તિઓની સુસ્તી - સુસ્ત કાર્યપ્રવૃત્તિ. (૫) વિકથા જ્ઞાન-ધ્યાનાદિસિવાયની (કલ્યાણમાર્ગને બાધક)તમામ પ્રવૃત્તિ.
શ્લોક : મર્જ વિસયકષાયા, નિદા વિકહા પંચમી ભણિયા, એએ પંચ પમાયા, પાડંતિ ઘોર સંસારે. (સંબોધસિત્તરી ૫૫/૭૩)
(૪) નિદ્રા : ઇ
૧૯૦.પ્રમાદના આઠ પ્રકાર :
પ્રમાદ એટલે જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર સિવાયની પ્રવૃત્તિમાં તત્પરતા દાખવવી તે.
4 અંશો શાસ્ત્રોના ૧ ૧૧૮ 6)
૧૯૨.ઇન્દ્રિયોના વિષયો અને વિકારો :
પાંચ ઇન્દ્રિયોના તેવીસ વિષયો અને બસો બાવન વિકારો : (૧) સ્પર્શનેન્દ્રિયના આઠ વિષય: (૧) ગુરુ-ભારે (૨) લઘુ-હલકો (૩)
શીત-ઠંડો (૪) ઉષ્ણ-ગરમ (૫) મૃદુ-પોચો (૬) કઠિન (૭) સ્નિગ્ધચીકણો (૮) રૂક્ષ-લૂખો.
વ અંશો શાસ્ત્રોના ૧ ૧૧૯ ૦