________________
સમજવાં. એવી યોગ્યતા ચૌદ પૂર્વધરોને જ હોય છે. માટે અહીં વિશિષ્ટ ચૌદ પૂર્વધરો રૂપ લોકમાં તત્ત્વોનો પ્રદ્યોત કરનારા ભગવંત લોકપ્રદ્યોત કહ્યા-જાણવા. (ગણધર ભગવંતને પ્રદ્યોત કરનારા - ધર્મસંગ્રહ ભાષાંતરમાંથી પાન-૪૦૪ માંથી.)
૧૭. ભગવાન હૈયામાં રહે તો...
हृदि स्थिते च भगवति क्लिष्टकर्मविगम इति । ६/४८ નતાનતવનયોવિરોધાવિત્તિ ।। ૬/૪૧ (ધર્મબિંદુ)
અર્થ : ભગવંત હૃદયમાં રહેવાથી ક્લિષ્ટ (મોહનીય) કર્મોનો નાશ થાય છે. કારણ કે પાણી અને અગ્નિનો પરસ્પર વિરોધભાવ છે.
૧૮. ચાર મહાગોપાદિ ઉપમા-અરિહંતની :
(૧) મહાગોપ – છકાયરૂપ ગોકુળ - જીવસમૂહને પાળનારા હોવાથી. (૨) મહામાહણ – જગતમાં દયાનો પડહ વજડાવનારા હોવાથી જગતના તાત એવા.
(૩) મહાનિર્યામક - સંસારસમુદ્રનો પાર પમાડનારા હોવાથી ભાવનિર્યામક. (૪) મહાસાર્થવાહ - જગતના જીવોને મોક્ષમાર્ગે લઇ જતા હોવાથી.
૧૯. જઘન્યકાળે વીસ તીર્થંકર હોય તે :
દરેક મહાવિદેહની ૮-૯-૨૪-૨૫ મી વિજયમાં એકેક હોય એટલે જંબુઢીપમાં ચાર, ધાતકી ખંડના પૂર્વ અને પશ્ચિમ મહાવિદેહમાં આઠ અને પુષ્કરવરાર્ધના આઠ મળી વીશ તીર્થંકર હોય. હાલ તે પ્રમાણે છે. વિજયના આંક દરેક વખતે આ પ્રમાણે જ હોય તેમ નક્કી નથી.
૨૦. ઉત્કૃષ્ટકાળે એકસો સિત્તેર તીર્થંકર હોય તે :
પાંચ ભરત, પાંચ ઐરવત અને પાંચ મહાવિદેહની પૂર્વ-પશ્ચિમની
મળી એકસો સાઇઠ વિજયમાં એમ એકસો સિત્તેર ઠેકાણે એકેક તીર્થંકર ઉત્કૃષ્ટ કાળે હોય. શ્રી અજિતનાથ સ્વામીના વારે તે પ્રમાણે હતા.
+
અંશો શાસ્ત્રોના ૧૨૦
૨૧. ચાર અને બત્રીશ તીર્થંકરો :
પૂર્વે કહેલી બત્રીશ વિજયોમાં ૧-૧ તીર્થંકર ગણવાથી ઉત્કૃષ્ટકાળે બત્રીશ તીર્થંકર હોય અને જઘન્યથી ચાર તીર્થંકર હોય. તે મહાવિદેહમાં તીર્થંકરપણે હોય. મતાંતરે બે તીર્થંકરો પણ મહાવિદેહમાં જ કહ્યા છે. (દંડક પ્રકરણમાંથી)
•
૨૨. જઘન્ય કાળે અને ઉત્કૃષ્ટ કાળે કેટલા તીર્થંકર હોય : મહાવિદેહક્ષેત્રમાં જઘન્ય કાળે વીસ તીર્થંકર હોય, તે એકેક તીર્થંકર એકેક લાખ પૂર્વના થાય તે વારે બીજા તીર્થંકરનો જન્મ થાય તથા ગર્ભમાંહે હોય : એમ ચોરાશી લાખ પૂર્વના આયુષ્યમાં વ્યાસી તીર્થંકર બીજા થાય. એવી રીતે સરવાળે જઘન્ય કાળે ૮૪ x ૨૦ = ૧૬૮૦ તીર્થંકર હોય અને જે કાળે એકસો સિત્તેર તીર્થંકર ઉત્કૃષ્ટ વિચરતા હોય તે વારે પાંચ મહાવિદેહની એકસો સાઇઠ વિજયના પ્રત્યેકના ૧૬૦૪ ૮૪ = ૧૩૪૪૦માં પાંચ ભરત અને પાંચ ઐરવતના ૧૦ તીર્થંકર ભેળવતાં કુલ ૧૩૪૫૦ તીર્થંકર ઉત્કૃષ્ટકાળે હોય છે.
(‘અઢીદ્વીપના નકશાની હકીકત’ પુસ્તકમાંથી પા. ૧૭માંથી)
*
૨૩. મહાવિદેહમાં સહચારી ચોર્યાશી તીર્થંકરોની પરંપરા : (૧)
મહાવિદેહમાં અત્યારે જે વીશ વિહરમાન તીર્થંકરો છે તેમનો જન્મ સમકાળે શ્રી કુંથુનાથ અને શ્રી અરનાથ સ્વામીના સમયના વચગાળામાં થયો છે.
(૨) આ વીસ તીર્થંકરોની દીક્ષા પણ સમકાળે જ શ્રી મુનિસુવ્રતસ્વામી અને શ્રી નમિનાથસ્વામીના સમયના વચગાળામાં થઇ છે.
(૩) આ વીસ તીર્થંકરોએ એક હજાર વર્ષ છદ્મસ્થ અવસ્થામાં પસાર કરી પછી સમકાળે કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું છે.
આ વીસ તીર્થંકરો આવતી ચોવીસીમાં સાતમા અને આઠમા ઉદય અને પેઢાલ તીર્થંકરના સમયના વચગાળામાં સમકાળે મોક્ષે જશે.
(૫) આ પ્રત્યેક તીર્થંકરની પાંચશે ધનુષની કાયા, ચોર્યાશી ગણધરો, દશ લાખ કેવળજ્ઞાનીઓ, સો કોટી સાધુઓ અને સો કોટી સાધ્વીજીનો પરિવાર હોય છે.
અંશો શાસ્ત્રોના ૧૩
(૪)
