Ansho Shastrona

Author(s): Amarguptasuri, Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious

Page 27

૭૪. સત્તર પ્રકારના સંયમનો બીજો પ્રકાર : (૧ થી ૫) હિંસા, અસત્ય, ચોરી, મૈથુન અને પરિગ્રહ : એ પાંચેય
આશ્રવોની (નવા બંધનનાં કારણોની) વિરતિ કરવી તે પાંચ પ્રકાર. (૬ થી ૧૦) સ્પર્શનેન્દ્રિય વગેરે પાંચ ઇન્દ્રિયોનો નિગ્રહ કરવો અર્થાત્ તેના
અનુકૂળ - પ્રતિકૂળ વિષયો પર રાગ-દ્વેષ નહીં કરવો તે પાંચ પ્રકાર. (૧૧ થી ૧૪) ક્રોધ, માન, માયા, લોભ : એ કષાયોનો જય એટલે ઉદયમાં
આવેલાને વશ નહીં થવું અને ઉદિત ન હોય તેને ઉત્પન્ન નહીં કરવા
તે ચાર પ્રકાર. (૧૫ થી ૧૭) મન, વચન, કાયાની અશુભ પ્રવૃત્તિ રૂપી દંડોની વિરતિ
એટલે નિરોધ કરવો તે ત્રણ પ્રકાર. એમ સત્તર પ્રકારે સંયમ કરી શકાય છે.
તપસ્યા આસેવી આત્મિક જ્ઞાનાદિ ગુણોની પ્રાપ્તિરૂપ ઉત્તમ લાભ
મેળવવાના ધ્યેયને પહોંચી વળવું. (૬) સંયમ : અનાદિકાળના સાહજિક થઇ ગયેલા અશુભ સંસ્કારોને
આધીન થઇ પ્રમાદાદિ અશુભ આચરણમાં વર્તતા જતા આત્માને
નિયમિત રાખવો. વિષય-કષાયાદિની પ્રવૃત્તિથી સાવચેત રહેવું. (૭) સત્ય : તથ્ય, પથ્ય, મિત, હિતકારી અને વીતરાગપ્રભુની આજ્ઞા
મર્યાદાને નહીં ઓળંગનારું અવસરોચિત બોલવું. શૌચ:બાહ્ય પ્રતિભાસિક શરીરાદિની પવિત્રતા કરતાં વધુ મહત્ત્વવાળી અને આદર્શ કરણીયરૂપ આંતરિક પ્રવૃત્તિઓની પવિત્રતા માટે જાગૃત રહેવું. મૈત્રી આદિ ભાવનાઓથી વિશુદ્ધ અંતઃકરણવાળા બનવું. આકિંચન-નિષ્પરિગ્રહ : મૂચ્છ, મમત્વભાવ ઉત્પન્ન થાય તેવા મોહક પદાર્થોનું ગ્રહણ ન કરવું. ધર્મનાં ઉપકરણોનો પણ વધુ પડતો
સંચય ન કરવો. (૧૦) બ્રહ્મચર્ય : વ્યવહારિક સ્ત્રી-પુરુષસંયોગરૂપ મૈથુનનો સર્વથા ત્યાગ
કરી આત્માની ચિરવિશુદ્ધ સાહજિક જ્ઞાનાદિ ગુણોના આસેવનરૂપ દેશોમાં રમણતા મેળવવા પ્રયત્નશીલ થવું.
૭૫. દશ પ્રકારનો શ્રમણધર્મ : (૧) ક્ષાંતિ-ક્ષમા : ક્રોધને કાબૂમાં રાખવો. હડહડતા અન્યાય, અપરાધ
કરનાર ઉપર પણ માનસિક અહિતની ઇચ્છાસરખી પેદા ન થવા દેવી. સ્વ-પર હિતકારક સહનશીલતાનો સુદઢ અભ્યાસ કરવો. માર્દવ-નમ્રતા : મદ, અભિમાનનો ત્યાગ કરવો. ગુણ-ગુણી ઉપર અનુરાગ બુદ્ધિ કેળવવી. યોગ્ય વિનય મર્યાદાના અભ્યાસી બનવું.
કુળ, જાતિ આદિ આઠેય મદને સ્વ-પર હાનિકારક સમજી વર્જવા. (૩) આર્જવ-સરળતા : સર્વ પ્રકારના માયા, દંભ, છળ, પ્રપંચ, કપટ
આદિકનો ત્યાગ કરવો. નિષ્કપટભાવે કથન-વર્તનની એકવાક્યતા
સાધી આદર્શ માનસિક પવિત્રતા જાળવવી. (૪) મુક્તિ-નિલભતા-સંતોષઃ ઇચ્છામાત્રનો નિગ્રહ કરી પરમ શાંતિ,
સુધારસનો આસ્વાદ કરવો. વિષયસુખની તૃષ્ણાને વધારનારા સાંસારિક પદાર્થોની મોહમાયાથી અલગ થઇ સાહજિક સ્વસંવેદ્ય સુખનો અનુભવ કરવો. તપ: ઇન્દ્રિયોના વિકારો અને માનસિક અશુભ ભાવોના નિરોધપૂર્વક પૂર્વકર્મનો ક્ષય કરનારી બાહ્ય, અભ્યતર ભેદવાળી વિવિધ
9 અંશો શાસ્ત્રોના • ૩૪ )
૭૬. દેશવિધ સાધુ સામાચારી :
શ્લોક : इच्छा मिच्छा तहक्कारो, आवस्सिया य निसिहीया । आपुच्छणा य पडिपुच्छा, छंदणा य निमंतणा ॥ उवसंपया य काले, सामाचारी भवे दसहा वि ॥१॥ ઇચ્છકાર સામાચારી : દીક્ષાપર્યાયમાં નાના સાધુ પાસે કોઇ પણ કામ કરાવવાના પ્રસંગે તેના હાર્દિક અભિપ્રાય-ઇચ્છા તપાસવાનો
ખ્યાલ રાખવો. (૨)
મિથ્યાકાર સામાચારી : પ્રમાદાદિ કારણે જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રને હિતકારી પ્રવૃત્તિથી વિપરીત કાંઇ પણ આચરણ થઇ જાય તેની હાર્દિક શુદ્ધિપૂર્વક ફરીથી તેવું ન થવાની ચોકસાઇપૂર્વકની “મિચ્છામિ દુક્કડ” શબ્દના પ્રયોગપૂર્વક માફી માંગવી.
વ અંશો શાસ્ત્રોના ૩૫ ૦