Agam 05 Bhagwati 01 Gujarati Translation

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar

Page 11

આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧ વિશેષાધિક છે ? હે ગૌતમ ! સૌથી થોડા ન સૂંઘાયેલા પુદ્ગલો છે, તેથી અનંતગુણ ન આસ્વાદેલા, તેથી અનંતગુણ ના સ્પર્શાવેલા પુદ્ગલો છે. ત્રણ ઇન્દ્રિયવાળા જીવોએ ગ્રહણ કરેલ આહાર દ્રાણ-જીભ-સ્પર્શ ઇન્દ્રિયપણે વારંવાર પરિણત થાય છે. ચઉરિન્દ્રિયોએ ખાધેલો આહાર દ્રાણ-જીભ-સ્પર્શ-ચક્ષુ ઇન્દ્રિયપણે વારંવાર પરિણમે છે. પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિકોની સ્થિતિનું કથન કરીને તેનો ઉચ્છવાસ વિમાત્રાએ(અનિયતકાલે)કહેવો. અનાભોગ નિર્વર્તિત આહાર તેમને પ્રતિસમય અવિરહિત હોય છે. આભોગ નિર્વર્તિત આહાર જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટથી છઠ્ઠ ભક્ત હોય છે. બાકી બધું ચતુરિન્દ્રિય માફક જાણવું યાવત્ ચલિત કર્મને નિજેરે છે. મનુષ્યોના સંબંધોમાં પણ એમ જ જાણવું. વિશેષ એ કે - તેઓને આભોગ નિવર્તિત આહાર જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટથી અઠ્ઠમ ભક્ત અર્થાત ત્રણ દિવસે હોય છે. તે આહાર શ્રોત્રેન્દ્રિયાદિપણે વિવિધ પ્રકારે વારંવાર પરિણમે છે. બાકી બધું ચતુરિન્દ્રિય માફક જાણવું યાવત્ નિજરે છે. વાણવ્યંતરોની સ્થિતિમાં ભિન્નતા છે. બાકી બધું નાગકુમારોની જેમ જાણવું. એ રીતે જ્યોતિષ્કોને જાણવા. વિશેષ એ કે - ઉચ્છવાસ જઘન્યથી મુહૂર્ત પૃથત્વ અને ઉત્કૃષ્ટથી પણ મુહૂર્ત પૃથત્વ છે. આહાર જઘન્યથી દિવસ પૃથત્વ અને ઉત્કૃષ્ટથી પણ દિવસ પૃથત્વ. બાકી પૂર્વવત્. વૈમાનિકોની સ્થિતિ ઔધિક કહેવી. ઉચ્છવાસ જઘન્ય મુહૂર્ત પૃથત્વઉત્કૃષ્ટથી ૩૩-પશે. આહાર આભોગ નિવર્તિત જઘન્યથી દિવસ પૃથત્વ, ઉત્કૃષ્ટથી 33,000 વર્ષે. બાકી બધું પૂર્વવત્ યાવત્ નિર્જરાવે છે. સૂત્ર-૨૨ ' હે ભગવન્ ! જીવો શું આત્મારંભી છે, પરારંભી છે કે તદુભયારંભી છે કે અમારંભી છે ? ગૌતમ ! કેટલાક જીવો આત્મારંભી છે, પરારંભી છે કે તદુભયારંભી છે, પણ અનારંભી નથી. કેટલાક જીવો આત્મારંભી છે, પરારંભી છે કે તદુભયારંભી નથી, પણ અનારંભી છે. હે ભગવન્! એમ કેમ કહો છો કે કેટલાક જીવો આત્મારંભી છે ઇત્યાદિ ગૌતમ ! જીવો બે ભેદે કહ્યા - સંસારી અને સિદ્ધ. તેમાં આ અસંસાર સમાપન્નક-સિદ્ધ છે તે આત્મારંભી નથી યાવતુ અનારંભી છે અને જે સંસારી છે તે બે ભેદે છે - સંયત, અસંયત. તેમાં જે સંયત છે તે બે ભેદે - પ્રમત્ત સંયત, અપ્રમત્ત સંયત. તેમાં જે અપ્રમત્ત સંયત છે તે આત્મારંભી નથી યાવત્ અનારંભી છે. જે પ્રમત્ત સંયત છે, તે શુભ યોગની અપેક્ષાએ આત્મારંભી નથી થાવત્ અનારંભી છે, અશુભ યોગની અપેક્ષાએ આત્મારંભી પણ છે યાવત્ અનારંભી નથી. જેઓ અસંયત છે, તે અવિરતિ અપેક્ષાએ આત્મારંભી પણ છે યાવત્ અનારંભી નથી. તેથી આ કહ્યું. ભગવન્! નૈરયિકો આત્મારંભી, પરારંભી, ઉભયારંભી કે અનારંભી છે ? ગૌતમ ! નૈરયિકો આભારંભી છે યાવત્ અનારંભી નથી. ભગવન્! એમ કેમ કહ્યું? ગૌતમ ! અવિરતિ અપેક્ષાએ કહ્યું. એ રીતે અસુરકુમાર પર્યન્ત - યાવત્ - પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક પર્યન્ત, મનુષ્યોને સામાન્ય જીવો માફક જાણવા, માત્ર સિદ્ધોનું કથન છોડી દેવું. વાણવ્યંતરથી વૈમાનિક પર્યન્ત નૈરયિકની જેમ જાણવા. લેશ્યાવાળાને ઔધિક(સામાન્ય જીવો)માફક જાણવા. કૃષ્ણ-નીલ-કાપોત લેશ્યાવાળાને ઔધિવત જાણવા, વિશેષ એ કે– પ્રમત્ત, અપ્રમત્તનું અહીં કથન ન કરવું. તેઉપદ્મ-શુક્લ લેશ્યાવાળાને સામાન્ય જીવોની જેવા જાણવા. વિશેષ એ કે - તેમાં સિદ્ધોનું કથન ન કરવું. સૂત્ર-૨૩ ભગવન્! જ્ઞાન ઇહભવિક છે, પરભવિક છે, કે તદુભયભવિક છે ? ગૌતમ ! ઇહભાવિક પણ છે, પરભવિક પણ છે, તદુભયભવિક પણ છે. દર્શન પણ એમ જ જાણવું. ભગવન્! ચારિત્ર ઇહભવિક છે, પરભવિક છે કે તદુભયભવિક ? હે ગૌતમ ! તે ઇહભવિક છે. પરભવિક કે મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 11