Book Title: Agam 05 Bhagwati 01 Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧ આભોગ નિર્વર્તિત, અનાભોગ નિર્વર્તિત. તેમાં અનાભોગ નિવર્તિત આહારેચ્છા નિરંતર થાય છે. આભોગ નિર્વર્તિત આહારેચ્છા જઘન્યથી ચોથભક્ત, ઉત્કૃષ્ટથી દિવસ પૃથત્વે થાય છે. શેષ સર્વે અસુરકુમાર મુજબ યાવત્ અચલિતકર્મને નિર્જરતા નથી. એ રીતે સુવર્ણકુમારોને યાવત્ સ્વનિતકુમારોને પણ જાણવા. હે ભગવન્ ! પૃથ્વીકાયિકોની સ્થિતિ કેટલો કાળ કહી છે ? હે ગૌતમ ! જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટથી 22,000 વર્ષની છે. ભગવદ્ ! પૃથ્વીકાયિકો કેટલે કાળે શ્વાસ લે છે અને છોડે છે? ગૌતમ ! તેઓ વિવિધ કાળે શ્વાસ લે છે અર્થાત તેમનો શ્વાસોચ્છાસ કાળ નિશ્ચિત નથી. ભગવન્! પૃથ્વીકાયિકો આહારાર્થી છે? હા, ગૌતમ ! તેઓ આહારાર્થી છે. ભગવન્! પૃથ્વીકાયિકોને કેટલે કાળે આહારેચ્છા થાય છે ? ગૌતમ ! તેઓને નિરંતર આહારેચ્છા રહે છે. ભગવદ્ ! પૃથ્વીકાયિકો શેનો આહાર કરે છે ? ગૌતમ ! દ્રવ્ય થકી નૈરયિકની માફક યાવત્ વ્યાઘાત ન હોય તો છ એ દિશામાંથી આહાર કરે છે. વ્યાઘાત હોય તો ત્રણ-ચાર કે પાંચ દિશામાંથી કરે. વર્ણથી કાળા-નીલાપીળા-લાલ-અને શુક્લ દ્રવ્યનો આહાર કરે છે. ગંધથી સુગંધી-દુર્ગધી, રસથી બધા રસ, સ્પર્શથી આઠે સ્પર્શવાળાનો આહાર કરે છે. બાકી બધું પૂર્વવત્ જાણવું. હે ભગવન્! તેઓ કેટલો ભાગ આહારે છે? કેટલો ભાગ આસ્વાદે છે ? ગૌતમ ! અસંખ્યાત ભાગ આહારે, અનંત ભાગ ચાખે અર્થાત સ્પર્શપણે અનુભવે છે. (યાવ) ભગવન્તેણે આહાર કરેલા પુદ્ગલો કેવા રૂપે વારંવાર પરિણમે છે ? ગૌતમ ! સ્પર્શેન્દ્રિયરૂપે વિવિધ પ્રકારે પરિણમે, બાકી નૈરયિક માફક જાણવું. યાવત્ અચલિત કર્મને નિર્જરતા નથી. એ રીતે યાવત્ વનસ્પતિકાયિક જાણવું. વિશેષ એ કે જેની જેવી સ્થિતિ હોય તે કહેવી. અને સર્વેનો ઉચ્છવાસ વિમાત્રાએ જાણવો. બેઇન્દ્રિયોની સ્થિતિ પ્રજ્ઞાપના સૂત્રોનુસાર કહેવી, તેમનો ઉચ્છવાસ વિમાત્રાએ કહેવો. બેઇન્દ્રિયોના આહાર વિષયક પ્રશ્ન - ગૌતમ ! અનાભોગ નિર્વર્તિત આહાર પૂર્વવત્ જાણવો. આભોગ નિવર્તિત આહારની ઇચ્છા વિમાત્રાએ અસંખ્યય સામયિક અંતર્મુહૂર્તે થાય છે. બાકી બધું પૂર્વવત્ યાવત્ અનંતા ભાગને આસ્વાદે છે. હે ભગવન્! બેઇન્દ્રિય આહારપણે જે પુદ્ગલો ગ્રહણ કરે તે શું સર્વેને આહારે કે સર્વને ન આહારે ? ! બેઇન્દ્રિયોનો આહાર બે રીતે - લોમાહાર અને પ્રક્ષેપાહાર. તેમાં જે પુદ્ગલોને લોમાહારપણે ગ્રહણ કરે છે, તે બધા સંપૂર્ણપણે ખાય છે. જે પ્રક્ષેપાહારપણે પુદ્ગલો લેવાય છે તેમાંનો અસંખ્યાત ભાગ ખાવામાં આવે છે, બીજા અનેક હજાર ભાગો ચખાયા અને સ્પર્શાયા વિના જ નાશ પામે છે. હે ભગવન્! તે ન ચખાયેલા, ન સ્પર્શાયેલા પુદ્ગલોમાં કયા કયા પુદ્ગલો અલ્પ, બહુ, તુલ્ય અને વિશેષાધિક છે ? ગૌતમ ! ન ચખાયેલા પુદ્ગલો સૌથી થોડા છે અને ન સ્પર્શાવેલા અનંતગુણ છે. ભગવનબેઇન્દ્રિયો જે પુદ્ગલોને આહાર પણે લે છે, તે પુદ્ગલો કેવા રૂપે વારંવાર પરિણમે છે ? ગૌતમ ! તે પુદ્ગલો વિવિધ પ્રકારે જિહેન્દ્રિય અને સ્પર્શેન્દ્રિયપણે વારંવાર પરિણમે છે. હે ભગવન્ ! બેઇન્દ્રિય જીવોને પૂર્વે આહારેલા પુદ્ગલો પરિણમ્યા છે ? હે ગૌતમ ! એ બધું પૂર્વવત્ કહેવું યાવત્ ચલિતકર્મને નિજેરે છે. ત્રણ અને ચાર ઇન્દ્રિયવાળાની સ્થિતિમાં ભેદ છે શેષ સંપૂર્ણ વર્ણન પૂર્વવત જાણવું યાવત્ અનેક હજાર ભાગો સૂંઘાયા, ચખાયા અને સ્પર્શાયા વિના જ નાશ પામે છે. ભગવનું ! એ ન સૂંઘાયેલા, ન ચખાયેલા, ન સ્પર્શાવેલા પુદ્ગલોમાં કયા કોનાથી થોડા, બહુ, તુલ્ય કે AS મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 10
