Book Title: Agam 01 Ang 01 Aacharang Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
५३४
आचाराङ्गसूत्रे
अत्रोच्यते - मिध्यात्वक्षयोपशमात्रसरे ज्ञानावरणीयानन्तानुबन्धिकषायरूपचारित्रमोहनीयादिकर्मणामपि क्षयोपशमो भवतीति कृत्वा सम्यक्त्वे सति श्रुतश्रवच्छादयो भवन्तीत्युच्यते । यथा केवलज्ञानावरणक्षयजन्यमपि केवलज्ञानं चारिमोहनीयांशकषायक्षये सत्येव भवतीति । यथा वा मिथ्यात्वक्षयोपशमलभ्यमपि सम्यक्त्वमनन्तानुबन्धिकषायरूपचारित्रमोहनीयोदये सति न लभ्यते । उक्तञ्च - उपयुक्त प्रतीत होता है । निष्कर्ष यही है कि श्रुतश्रवणेच्छादिकों को सम्यग्ज्ञान और सम्यक्चारित्रका ही फल मानना चाहिये, सम्यक्त्व का नहीं ।
समाधान - - शङ्काकार की शङ्का ठीक नहीं । कारण कि जिस समय मिथ्यात्वका क्षयोपशम होता है उस समय ज्ञानावरणीय और अनन्तानुबंधिकषायरूप चारित्रमोहनीयादिक कर्मों का भी क्षयोपशम होता है । इसी ध्येय को लेकर - 'सम्यक्त्व के होने पर श्रुतश्रवणेच्छादिक होते हैं' ऐसा कहा गया है । जैसे - केवलज्ञान, केवलज्ञानावरणके क्षय से उत्पन्न होता है, परन्तु जब तक चारित्रमोहनीय कर्म के अंश-भेदस्वरूप कषायों का क्षय नहीं होता तब तक केवलज्ञानकी उत्पत्ति नहीं होती, अतः केवलज्ञान की उत्पत्ति इनके क्षय होने पर ही होती है । इसी प्रकार सम्यक्त्व भी यद्यपि मिथ्यात्वके क्षयोपशम से ही होता है, परन्तु जब तक अनंतानुबंधिकषायरूप चारित्रमोहनीयका उदय बना रहता है तब तक यह प्राप्त नहीं हो सकता है ।
માનવું ઉપયુકત પ્રતીત થાય છે. નિષ્કર્ષ એ છે કે શ્રુતશ્રવણેાહિકોને સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યકૂચારિત્રનું જ ફળ માનવું જોઈએ, સમ્યક્ત્વનું નહિ.
સમાધાન—શકાકારની શંકા ઠીક નહિ, કારણ કે જે વખતે મિથ્યાત્વના ક્ષયાપશમ થાય છે તે વખતે જ્ઞાનાવરણીય અને અનંતાનુબ ંધિકષાયરૂપ ચારિત્ર મોહનીયાદિક કર્મોના પણ ક્ષય થાય છે.
એ ધ્યેયને લઈને જ− સમ્યક્ત્વના થવાથી શ્રુતશ્રવણુચ્છાદિક થાય છે ’એવું કહેવામાં આવ્યું છે. જેવી રીતે કેવળજ્ઞાન કેવળ જ્ઞાનાવરણના ક્ષયથી ઉત્પન્ન થાય છે; પરન્તુ જ્યાં સુધી ચારિત્રમેહનીય કર્મના અશ–ભેદ–સ્વરૂપ કષાયાનો ક્ષય નથી થતા ત્યાં સુધી કેવળજ્ઞાનની ઉત્પત્તિ નથી થતી, માટે કેવળજ્ઞાનની ઉત્પત્તિ એનો ક્ષય થવાથી જ થાય છે. એવી જ રીતે સમ્યક્ત્વ પણ યદ્યપિ મિથ્યાત્વના ક્ષાપશમથી જ થાય છે, પરંતુ જ્યાં સુધી અનંતાનુ ધિકષાયરૂપ ચારિત્ર મહુનીયના ઉદય મન્યા રહે છે ત્યાં સુધી તે પ્રાપ્ત થતું નથી.
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
