Book Title: Updesh Prasad Part 04
Author(s): Vishalsensuri
Publisher: Virat Prakashan Mandir
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022160/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ITE A upadezaprAsAda (bhAga) lekhaka : zrI virATa T bI . Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM ho ahaM namaH zAsanasamrAT AcAryadeva zrImad vijayanemisUrIzvarajI sadgurubhyo namaH pIyUSapANi AcAryavarya zrImad vijayaamRtasUrIzvarajI sadgurubhyo namaH virATa prakAzana chetAlIsamuM AcArya zrImad vijayalakSmIsUrIzvarajI viracita upadezaprAsAda mahAgraMtha (bhAga cotho) gurjara bhAvAnuvAda -: preraka H madhura upadezaka-rAjezvara rAjazekharasUrIzvarajI ma. -: AyojakaH bAlamuni bAlamuni zrI dhanaMjayavijayajI ma.sA. zrI ariMjayavijayajI ma.sA. - lekhakaH zAsanaprabhAvaka pUjyapAda AcAryabhagavaMta zrImad vijayavizAlasenasUrIzvarajI mahArAja sAheba (zrI virAT) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: prakAzaka : zrI virATa prakAzana maMdira The. zrI vizAla jaina kalA saMsthAna, taLeTI roDa, pAlitANA-364270. prAptisthAno zrI pIyUSapANi pArzvanAtha tIrthadhAma mu. varasAvA, po. mIrA, jI. thANA, mahArASTra, pIna-401104. Ph.: 022-28457414, M : 09820898653 | zrI vizAla jaina kalA saMsthAnA (jaina myujhiyama) taLeTI roDa, pAlitANA-364270 M : 8128941641 bharata grAphiksa 7, nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-380001. Ph. : 079-22134176, CM : 9925020106 AvRtti - pAMcamI vIra saM. 2537 - vi.saM. 2067 - nemi saMvata 28 * I.sa. 2010 pracArArthe kiMmata : rUA. 200-00 seTa bhAga 1 thI 5 - kiM. rUA. 900-00 mudrakaH bharata grAphiksa nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-1. phona : 079-22134176, mo : 9925020106 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama pUjya AcAryadeveza rAjezvara rAjazekharasUrIzvarajI ma.sA.no saMkSipta paricaya vichIyA (jhAlA) nivAsI dazAzrImALI jhaverI zivalAla nAgaradAsa - mAtA kAMtAbenanI kukSIe IndoramAM janmyA ne muMbaImAM moTA thayA. zrI ramezabhAI dIkSita thayA pahelA potAnA moTAbhAI vizAlavijayajInA prabhAvamAM rahyA. traNa varSa temanI pAse rahyA ane karmagraMtha, tattvArtha, saMskRta buka Adino suMdara abhyAsa karyo. temanI paripakvatA jANI mahAsuda-13 nA roja kInolI (murabADa) mukAme A. zrI priyaMkarasUrijI ma.sA.nA varad haste dIkSA vaDIdIkSA thaI. nAma rAkhyuM rAjazekharavijayajI. muni zrI vizAlavijayajInA ziSya tera varSanA nAnakaDA rAjazekharavijayajI dIkSAdinathI ja guru saMgAthe vicaratA rahyA. jema jema samaya vItato gayo tema tema temanI kuzAgra buddhi khIlatI rahI. DahApaNa jhaLakatuM rahyuM. samarpaNabhAvamAM AtmA raMgAto rahyo. thoDA vakhatamAM ja vyAkaraNa-nyAya-siddhAMtasAhitya-stavano-sajjhAyono adbhuta abhyAsa karyo. teozrIno sumadhura kaMTha daherAsara-upAzrayane maMtramugdha karato rahyo. teozrI adbhuta kAryadakSatA dharAvatA hatA. e samaye guruma. sAthe koInI paNa sahAya vInA AkhuM hindustAna vicaryA ane zAsana prabhAvanAnA mahAna kAryo-tIrthayAtrAo karI. pU. merusUrijI ma., pU. devasUrijI ma., pU. hemacaMdrasUrijI ma.nI nizrAmAM potAnA gurumahArAja sAthe moTA yogo karyA ane AcAryapadavI sudhI pahoMcyA. Ama zrI rAjazekharasUrijI sarjaka ane vyAkhyAnadAtA tarIke prasiddhi pAmyA. saMvata 2030 mAM guru mahArAjanI nizrAmAM rahIne pAlItANAmAM myujhIyama mATe TrasTa kAyama karyuM. A saMsAranuM ekamAtra jaina myujhIyama che. pAlItANAmAM AvyA ane myujhIyama na joyuM teNe kazuM nathI joyuM ema kahevuM paNa asthAne nahi gaNAya. AvA alaukika myujhIyamanI sthApanA-vikAsa-jALavaNI AdimAM teozrIno ananya phALo hato. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. rAjazekharasUrijI ma. potAnA gurumahArAjanI sAthe paDachAyAnI jema rahyA. eka divasa paNa guruthI chuTA paDela nahi. saM. 2065 nuM comAsu gurumahArAjanI nizrAmAM bhAyaMdara mukAme karyuM. zAMta sudhArasa graMthanA AdhAre abhuta vyAkhyAno ApyA. hajAronI medanI AvatI. stavana-sajhAyomAM to temanI mAsTarI hatI. pratikramaNamAM teozrI stavana-sajhAya prakAze tyAre moTI saMkhyAmAM Avela bhAvukavarga DolavA lAge. saralatA-sahajatAparopakArItA-vicakSaNatA Adi guNo joI dhanyatAno anubhava thAya. gurukRpAe jaina myujhIyamanI sthApanA karI. te Aje karoDo rUpiyAmAM paNa na thaI zake. temanI kalpanA buddhi paNa acaraja pamADe tevI hatI. gurukRpAthI dAdAgurunI smRtimAM zrI piyUSapANi pArzvanAtha tIrthadhAma nAmanuM mahAna tIrtha muMbaI (dahIMsara pAse)mAM sthApana karyuM. je AkhA dezamAM prasiddha che. para mA chellA comAsAmAM bhAyaMdara mukAme hajAro zrAvakonI parSadAmAM vyAkhyAna ApatA. 45 AgamanI tapazcaryAnI kriyA karAvatA temaja pratikramaNamAM stavano sajhAyathI sahune DolAvatA. Ama bhAyaMdara mukAme teozrI sahunA vahAlA thayA. teo kalA marmajJa dirghadRSTA ane samaya Ave sahune sAcavI lenAra hatA. teozrIne ekAda varasathI sAmAnya hArTanI takalIpha hatI. DaoNkTare kaheluM bahu ciMtA jevuM nathI davA lejo ne sAcavajo. paNa Azo suda 13 nA vijaya muhUrte teo IcchA vinA gocarI mATe badhA sAthe beThA, vAparyA vinA ja samAdhipUrvaka kALadharma pAmyA. temanI pAlakhIne zrI pIyuSapANi tIrthamAM laI javAI. 25 hajAra mANasa sAthe hatuM ne pAMca hajAra mANaso to varasatA varasAde pIyuSapANi sudhI pahoMcyA. jaya jaya naMdA, jaya jaya bhadAnA jayaghoSapUrvaka zeTha zrI ratilAla jeThAbhAI salota parivAre sAro evo caDhAvo bolI agnidAhano lAbha lIdho. rAjezvara rAjazekharasUrijI sadehe ApaNI sAthe nathI, paNa temane AraMbhela kAryo ApaNe vahelAmAM vahelI take pUrNa karavAnA che. - AcArya zrI vizAlasenasUri (virATu) Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvabharamAM eka mAtra advitIya ane alaukika jaina myujhIyama zrI vizAla jaina kalA saMsthAna -: preraNA - AzIrvAda - mArgadarzana :kalAvid pUjya AcArya bhagavaMta zrI vizAlasenasUrIzvarajI mahArAja sAheba (zrI virAT) uddeza ane hetu 1. sarvane suvidita che ke arthalolupa tattvo prAcIna jaina kalAkRtio, hastaprato, mUrtio AdinI corI karIne ke karAvIne tene mAmulI ke moMghI kiMmate vecI nAMkhe che. 2. A paNa suvidita che ke kalA-mUlyanA ajJAnanA lIdhe vyaktigata ke saMghanA jJAnabhaMDAromAM dastAvejI hastaprato, kalAkRtio Adino udhaI, bheja, vAMdA Adi vinAza kare che. 3. evuM paNa bane che ke saMghanA jJAnabhaMDAromAMthI AvI durlabha vastuo copaDe noMdhAyelI hovA chatAM ya, te konI pAse che tenI koI cokkasa mAhitI maLatI nathI. 4. ane A paNa jagajAhera che ke jagyAnA abhAve temaja AvI durlabha kRtionA aitihAsika mahattvanA jJAnanA abhAve te dariyAmAM paNa padharAvI devAya che. A ciMtAjanaka paristhitine zakya tamAma prayAsothI rokavA temaja samAjane prAcIna sAhitya kalA ane saMskRtinA vArasAnuM yathArtha mahAmUlya samajAvavA temaja sAdhanonI maryAdAmAM rahIne jyAMthI paNa tevo prAcIna vAraso maLe tyAMthI te meLavIne tenuM yogya jatana karavAno A saMgrahAlayano mukhya ane vizALa zubha uddeza che. A uparAMta vartamAna sAhitya, kalA ane saMskRtine zilpa, citra ane akSaramAM aMkita karIne bhAvi peDhIne Ajano dastAvejI vAraso ApavAnI amArI nema ane saMniSTha prayatna che. -saMgrahAlayanA lAbha (1) gauravavaMtA jaina ItihAsa ane jaina vibhUtio viSe dastAvejI ane pratyakSa jJAna ane mAhitI maLe che. (2) prAcIna zilpa, raMga, rekhA, zailI, lIpI Adi zIkhavA maLe che. (3) tatkAlina veSa, vyavahAra, vicAra vagerenI aitihAsika jANakArI maLe che. nivedaka : TrasTIo 16 zrI vizAla jaina kalA saMsthAna (jaina myujhIyama) taLeTI roDa, pAlitANA-394270, AvI mahattvAkAMkSI yojanA mATe Apano sahakAra apekSita che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM ho ahaM namaH kAMIka prAstAviko parama upakArI tIrthaMkara paramAtmAe vizvanA ekAMtahitane mATe je kalyANakArI vANI pharamAvI, te aneka pAtromAM jhIlAI Aje paNa kalyANamArgane prazasta karI rahI che. upadeza vinA-bodha vinA aMdhAruM che. mukhyatAe bodha ApavAnA adhikArI gItArtha guru mahArAjo che. upadeza ApavAnI kaLAmAM sAdhuo naipuNya ane jJAna meLave e uddezathI vyAkhyAnalekhananA kuzaLa AlekhanakAra AcAryapravara zrImad vijayalakSmasUrIzvarajI mahArAjAe upadezaprAsAda eTale upadezano mahela nAmano A mahAgraMtha varasa divasanA vyAkhyAnonI goThavaNapUrvaka racyo che, A graMthane mahelanI upamA laI yathArtha nAmAbhidhAna arpe che. A mULagraMtha saraLa saMskRtamAM che. temAM vipula sAhityanuM saMkalana ane ghaNuM badhuM tattva bharyuM che. potAnA gurubhAI zrI premavijayajInI preraNAthI temaNe A graMtha racI ghaNo upakAra karyo che, kemake vartamAnamAM paNa ghaNA sAdhu-munirAjo Adi A graMthanA AdhAre vyAkhyAna vAMcavAnI zarUAta karI zakyA che. ghaNI jarUrI hoI A pAMcamI navI AvRtti chapAvAI. prastuta graMthanI A pAMcamI AvRtti ja A graMthanI lokapriyatAnuM pratika che. | mukhya graMtha paNa khaMDamAM vaheMcAyelA che. prathama khaMDamAM samyaktvanuM svarUpa, bIjA khaMDamAM dezavirati-zrAvakadharmanuM svarUpa ane trIjA khaMDamAM sarvavirati-munidharmanuM svarUpa varNaveluM che, A traNe khaMDane pAMca bhAgamAM vaheMcI gujarAtI bhASAMtara rUpe jainadharma prasAraka sabhAe varSo pahelA chapAvela, je Aje duprApya che. bhASAnuM sauSThava ne viSayanuM sarala-viziSTa nirUpaNa thAya, kathAone thoDI maThAravAmAM Ave to graMtha vadhAre upakAraka thAya e udezathI A pAMce bhAgo ame navesarathI lakhyA che, AmAM vadhAre kAMI kahevApaNuM rahetuM nathI. kAraNa ke graMtha pote ja potAnI vAta kaheze. zrAvaka mAtranA gharamAM A pAMce bhAga hovA jarUrI che. eka AkhA varasano AmAM nitya navo svAdhyAya che, 360 divasa pramANe 360 viSayo-tenuM nirUpaNa ane te para 360 jJAnabodhavardhaka AkarSaka kathAo che, je ghaNo bodha Apaze ne upakAra karaze. 10 varSa pUrve chapAyelA A pAMca bhAgonI ghaNA vakhatathI ghaNI mAMgaNI hatI, sthAnakavAsI-terApaMthI ghaNAM sAdhu-sAdhvIjInI paNa mAMga hatI. sAcA arthamAM A graMtho sAcA grAhakanAM hAthamAM pahoMce tevA gaurabharyA AzayathI A graMthonuM paDatara bhAve vecANa rAkhela che. li. zrI mahAvIrasvAmI janmakalyANaka divasa A. vizAlasenasUri (zrI virATa) pAlItANA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pragaTa thaI cUkyo che zrI virAT prakAzananA adbhuta grantho bhagavAna mahAvIranI aMtima dezanA (bhAga 1 tathA 2) zrI uttarAdhyayanasUtra upara pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrImad vijayavizAlasenasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA preraka pravacano AvRtti trIjI kiMmata mAtra rUA. 100-00 (bhAga 1 tathA 2 nI rUA. 200-00) prAptisthAno zrI pIyUSapANi pArzvanAtha tIrthadhAma varasAvA, po. mIrA, jI. thANA, mahArASTra, pIna-401104. Ph. : 022-28457414, M: 09820898653 preraka pravacano -: A granthanI viziSTatAo : zrI vizAla jaina kalA saMsthAna (jaina myujhiyama) taLeTI roDa, pAlitANA-364270 M : 8128941641 * 800 thI adhika peja * suMdara geTa apa nayanaramya mudraNa * pAkuM bAInDIMga Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 viSayAnukrama pRSTha pa9 - w che w ja w . . 75 ........... viSaya | pRSTha viSaya pUjAno vidhi... | vezyAnuM svarUpa ... damayaMtInI kathA ............... .......... 1| priyaMkara rAjAnI kathA.................... zrI jinezvaradevanI dIpaka pUjA ............ 7 | dhADa pADanAra cha puruSonuM daSTAMta ......... dIpapUjA viSe dhanAnuM daSTAMta .............. 8 vicAryA vinA kArya na karavuM............ jJAnAbhyAsa karavo ...................... | utAvaLe kAma karavuM nahi................ yavaRSinI kathA ........................ 10| pAMca kAraNo............................66 jJAnanI virAdhanA tyajo ..................14] bhavitavyatA aMge rAvaNanI kathA......... guNamaMjarI ane varadattanI kathA...........16 karma pariNAmanI prabaLatA ............ abhayadAna ............. ............. ratnacaMdranuM daSTAMta.................... abhayadAna upara daSTAMta ................ 23| kAlAdika pAMca kAraNo ............... govALanuM dRSTAMta . .... 24 kullakakumAranuM dRSTAMta . ........ anukaMpAdAna aMge jagaDuzAnuM daSTAMta ......26 | manuSya janmanI durlabhatA. dAnadharmanI dezanA ....................... 27 | bhAva vaMdananI saphaLatA................. pAtra dAnanI mahattA . 31 | zItalAcAryanuM daSTAMta .................. dhannAjInuM dRSTAMta....... | nava niyANAno tyAga karavo ...... cAra prakArano dharma ................ | tAmalI tApasanuM daSTAMta................ dharmatattvane grahaNa karavuM....................40 | jJAna-kriyAthI mokSa .................... kapilamuninI kathA ...................... 40 dRSTAMta ...... .............. niraticAra munijIvananuM phaLa ............ upadeza mATe yogyatA jarUrI che.......... puMDarika-kaMDarikanI kathA ................... | kadAgrahano tyAga karavo ............... sArI sobata karavI.................. 46 | | goThAmAhilanuM daSTAMta ............... prabhAkara vipranuM dRSTAMta .. sarva visaMvAdI AThamo nihava........ AMtarika cha zatruono tyAga .............1 | zrataniMdakanuM caritra ................... - 102 apramatta banavuM ..... | vacanathI baMdhAyela karmano vipAka........ selakamuninuM daSTAMta.. 54| amaradatta ane mitrAnaMdanI kathA........ 105 kArtika pUrNimAnuM mahAbhya.......... | mAnano tyAga karo.................... drAviDa-vArikhillanI kathA ...............57] bAhubalinuM dRSTAMta ........ . 83 2pa m 6 6 0 .94 N ....... Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya mAyApiMDathI thatA doSo aSADhAbhUtimuninuM dRSTAMta ati lobha na karavo . sAgarazeThanuM dRSTAMta . lobhano khADo purAto nathI subhUma cakravartinuM dRSTAMta krodhapiMDanuM svarUpa lobhapiMDanuM svarUpa siMhakesarIyAnuM dRSTAMta dazamA ahvA (kALa) paccakkhANanA bheda ane tenuM phaLa kuviMda vaNakaranI kathA pratyAkhyAnanA 10 prakAro dAmantakanuM dRSTAMta .. vrata bhAMgavAnuM kaTu phaLa matsyodaranI kathA maunaekAdazInuM mahAtmya suvratazeThanI kathA. zaMkA tyAgo .. ASADhAcAryanuM udAharaNa mithyAtvanA bhedo mithyAtva choDavuM muzkela che. gozALAnuM dRSTAMta paramAtmAnI AzAtanAnuM phaLa . jJAnAcArano prathama AcAra...... zrI sAgarAcAryanuM dRSTAMta akALe svAdhyAyathI hAni bIjo AcAra vinayAcAra. Arya sthUlabhadra AcArya zrI caMDarudrAcAryanuM dRSTAMta pRSTha viSaya 114 | trIjo jJAnAcAra-bahumAna 114 be naimittikanuM dRSTAMta... 117 | zrI kumArapALa mahArAjAnuM dRSTAMta 117 | cotho AcAra-upadhAna vahana 119 | yoganuM bahumAna 119 | yoga vahananI sthiratAnuM dRSTAMta 123 | anidghana-pAMcamo AcAra 126 | rohaguptanI kathA . 126 | vyaMjanAnihnava-chaThTho zrutAcAra samrAT azoka ane kuNAla pRSTha 189 190 192 194 199 201 206 207 212 214 216 218 218 219 220 224 224 228 150 sUtrano-zrutano hitakArI artha karavo .. 154 kSullakamuninuM dRSTAMta 154 bherInuM dRSTAMta 228 232 234 159 | darzanAcArano prathamAcAra-niHzaMka 166 | zrI gaMgAcAryanuM dRSTAMta . 234 166 | darzanAcArano bIjo AcAra-ni:kAMkSA .... 239 239 241 129 | vidyAdharanuM dRSTAMta 132 | arthAniAva sAtamo zrutAcAra 136 | zrI hemacaMdrasUrijInuM dRSTAMta 138 | bharaDAnuM dRSTAMta 141 | kuMDakolikanuM dRSTAMta 142 | zruta-artha anihnava-AThamo zrutAcAra 148 | zrI abhayadevasUrijI 170| kSullakamuninuM dRSTAMta 172 | muni azvamitrajInI kathA 174 | darzanAcA2no trIjo AcAra178 | nirvicikitsA 183 | bhogasAra zrAvakanuM dRSTAMta.. 184 | darzanAcArano cotho AcAra 186 | amUDhadRSTitva . 244 ......... 244 249 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 297 300 *.. 304 viSaya pRSTha viSaya lepazreSThInuM daSTAMta ..................... 249 | rajAsAdhvInuM daSTAMta.................. 295 darzanAcArano pAMcamo AcAra | cAritrAcArano trIjo AcAradharmajananI prazaMsA ..... 257| eSaNAsamiti ............ zrI kAmadeva zrAvakanI kathA............. 258 | muni dhanazarmAnuM daSTAMta ............... dharmIjananI prazaMsA (2) ............... 261 cotho-pAMcamo cAritrAcAra............ zrI hemacaMdrasUrijI..................... 261| zrI dharmarucinuM udAharaNa .............. darzanAcArano chaThTho AcAra-sthirIkaraNa .. 268 | traNa gupti ........................ mahArAjA kumArapALano prabaMdha .......... 269 | | manogupti upara jinadAsa zeThanuM dRSTAMta . 304 sthirIkaraNa . ...................... 274 | sAtamo cAritrAcAra-vacanagupti. . 304 kumArapALa rAjAnuM daSTAMta .............. 274 | cAritrAcArano AThamo aticAradarzanAcArano sAtamo bheda kAyagupti ............................ 306 sAdhamikavAtsalya.. | tapAcAra ... rAjA kumArapALanuM daSTAMta ............ 282 | marSImuninuM daSTAMta ...................... 309 patnInuM pativAtsalya .................. 284 | lemarthIe pAcho vicitra abhigraha lIdho. 310 darzanAcArano AThamo AcAra-prabhAvanA. 287 | tapasyAnI yathArthatA.................... 313 cAritrAcAranA ATha prakAra pahelo tapAcAra-anazana .............. 315 prathama IryAsamiti..................... 291) dhanyamuninuM daSTAMta .................... 318 zrI varadattamuninuM udAharaNa ............ 293 | bIjo tapAcAra-uNodarI ............... 320 cAritrAcArano bIjo AcAra tapAcArano trIjo A repa .... 321 bhASAsamiti | daDhaprahArInI kathA .. ...... 322 282] tapAcAra ............. 308 *. 294) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 OM hrIM arju namaH namo namaH zrI gurunemisUraye zrI vijayalakSmIsUrIzvarajI mahArAjA viracita upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga cotho (gujarAtI vivaraNa) 212 pUjAno vidhi nizcayAd bhavyajIvena, pUjA kAryA jine zituH / damayantyeva kalyANa, sukhasaMtatidAyinI // bhAvArtha :- "bhavya prANIe damayaMtInI jema sukha ane kalyANanI paraMparAne karanArI jinezvaranI pUjA avazya karavI joIe." damayaMtInI kathA niSadha kosalAnagarIno rAjA hato ane bhIma vidarbha dezano. niSadha rAjAne be putro hatA. ekanuM nAma naLa ane bIjAnuM nAma kube2. bhIma rAjAne saMtAnamAM mAtra eka putrI ja hatI. tenuM nAma damayaMtI hatuM. damayaMtI lagna yogya uMmaranI thatAM tenA pitA bhImarAjAe teno svayaMvara yojyo, bhImarAjAnA AmaMtraNathI svayaMvaramAM seMkaDo rAjakumAro, maMtrIputro ane zreSThIputro AvyA. damayaMtIe A saumAMthI niSadharAjAnA putra naLanA kaMThe varamALA paherAvI, bhImarAjAe naLa damayaMtInAM dhAmadhUmathI lagna karyAM ane jamAIne aneka hAthI, ghoDA, ratno, suvarNa vagere ApyAM. pachI zubha divase pitAe putrIne bhInI AMkhe sAsare vaLAvI. naLa damayaMtIne laIne potAnA rAjya kosalA AvavA nIkaLyo, temanI sAthe anya kuTuMbIjano ane snehIjano paNa hatA. jAna cAlatI cAlatI eka jaMgalamAM AvI pahoMcI. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 jaMgalamAM surakSita sthAne paDAvanI vyavasthA karatAM karatAM ja sUryAsta thaI gayo. gADha jaMgala ane sUryAstano samaya, AgaLano rasto temaja AjubAjunuM kaMI spaSTa dekhAvuM muzkela banyuM. aMdhakAranA lIdhe sau mUMjhavaNa anubhavI rahyA. kayA raste javuM? kyAM paDAva nAMkhavo? tyAM acAnaka navavadhU damayaMtIe potAnA kapALa paranA saubhAgyatilakane lUchyuM. tilaka lUchatAM ja temAMthI prakAzanAM kiraNo prakaTyAM. aMdhAruM thoDuMka dUra thayuM. tilakanA e tejamAM damayaMtIe sAme joyuM, to tyAM teNe eka vRkSa nIce eka munine dhyAnamAM sthira UbhelA joyA. teNe e paNa joyuM ke eka hAthI tenI sUMDhathI muninA zarIrane ghasI rahyo hato. lAgatuM hatuM ke e hAthI madonmatta banyo hato. ane potAnA madane sUMDhathI muninA zarIrane kharaDI rahyo hato. madanA kAraNe tyAM bhamarAonuM jhuMDa muninA zarIra para maMDarAI rahyuM hatuM ane e bhamarAo temanA zarIrane DaMkha mArI rahyA hatA. paraMtu muni to potAnA dhyAnamAM sthira ane aDola UbhA hatA. damayaMtI saMskArI hatI. naLa paNa saMskArI hato. bannee muni pAse jaIne bhAvathI vaMdanA karI. anya snehIjano ane parijanoe paNa vaMdanA karI. munie saune "dharmalAbha ApyA ane dharmadezanA ApI. naLanA manamAM jijJAsA saLavaLatI hatI ke potAnI patnI damayaMtInA saubhAgyatilakamAMthI teja kevI rIte prakaTyuM? munizrIe dezanA pUrI karI. tyAre naLe vinayapUrvaka potAnI jijJAsA jaNAvI. munizrI bolyA: "he naLa ! damayaMtIe koI eka bhavamAM AtmollAsapUrvaka pAMcaso AyaMbila karyAM hatAM. e tapa daramiyAna teNe bhAvi tIrthaMkara zrI zAMtinAtha bhagavAnI utkaTa bhAvathI vidhipUrvaka pUjA karI hatI. tapanI pUrNAhuti thatAM teNe bhavya ujamaNuM karyuM hatuM. e ujamaNAmAM teNe covIsa tIrthaMkaranA bhAla pradezamAM ratnajaDita suvarNatilaka caDAvyAM hatAM. e bhavamAM teNe je UchaLatA haiye ane zuddhipUrvaka jinapUjA karI hatI. AthI e puNyanA prabhAvathI Aje damayaMtInA saubhAgyatilakamAMthI teja kiraNo prakaTyAM che. damayaMtIno pUrvabhava jANIne saunI jinezvara deva pratyenI bhAvanA vadhu sudRDha banI. saue damayaMtInI vizuddha ane ullasita jinapUjAnI anumodanA karI. A pachI naLa jAna sAthe sahIsalAmata kosalAnagarI AvI pahoMcyo. samaya jatAM niSadha rAjAe naLane potAnA rAjyanI javAbadArI bhaLAvI dIdhI ane pote dIkSA lIdhI. dIkSA jIvanamAM saMyama dharmanuM utkRSTa pAlana karIne je svarge gayA. A daramiyAna maLe nyAya ane nItithI rAjyanuM saMcAlana karIne saunAM dila jItI lIdhAM. naLanI vadhatI jatI sattA ane lokapriyatAthI teno nAno bhAI kubera adekhAInI AgamAM baLavA lAgyo ane naLarAjAnAM chidro jovA lAgyo. eka divase kubere naLarAjAne ghRta (jugAra) ramavA lalacAvyo. naLa ramavA taiyAra thayo tyAre ghaNAe tene kuberanI jALamAM na phasAvavA samajAvyo. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 paraMtu naLe koInI vAta mAnI nahi ane kubera sAthe jugAra ramavA beTho. pAsA pheMkAtA gayA. naLa eka pachI eka bAjI hArato gayo. kahyuM che ke hArelo jugArI bamaNuM rame. naLa jItavA mATe vadhu ramato gayo. paNa dareka bAjImAM kuberanI ja jIta thatI gaI. naLa ghaNuM badhuM hArI gayo. rAjya paNa hArI gayo. toya naLe ramata baMdha na karI. jItavAnI AzAe ane lAlace teNe chello dAva khelyo. A dAvamAM naLe patnI damayaMtIne hoDamAM mUkI. naLa damayaMtIne paNa hArI gayo. tyAre kubere harakhAtAM kahyuM : "bhAI ! have bAjI sameTI lo. tame badhuM ja hArI beThA cho. have tame mane A rAjya ane tamArI patnI ApI do ane ahIMthI bIje cAlyA jAva." kuberane patnI ApI devAnI mAMgaNIthI sau coMkI UThyA. vaDIloe kuberane khUba samajAvyo. chevaTe teNe mAnyuM ane teNe naLane damayaMtI pAchI ApI dIdhI. tene laIne naLa paherele ja kapaDe nagara bahAra nIkaLI gayo. cAlatAM cAlatAM banne eka moTA jaMgalamAM AvyAM. cAlIne banne thAkI gayAM hatAM. AthI eka jhADa nIce banne jaNa bhoMya para ja sUtAM. paraMtu naLane UMgha nahotI AvatI. jugAramAM sarvasva hArI javAthI naLa have sAva kaMgALa thaI gayo hato. aneka ciMtAo tene satAvavA lAgI. sauthI vadhu ciMtA tene damayaMtInI thavA lAgI. AjanI bhISaNa garIbAImAM patnInuM bharaNapoSaNa karavAnI tenAmAM zakti na hatI. bahu vicAranA aMte teNe eka kaparo nirNaya lIdho. damayaMtI ghasaghasATa sUI gaI che tenI khAtarI karIne teNe tenA pAlava upara potAnA ja lohInA akSarathI kakaLatA haiye ane AMsubhInI AMkhe lakhyuM. "priye ! Ama tane choDIne jatAM mAro jIva jarAya nathI cAlato. paraMtu e sivAya bIjo koI upAya mane jaNAto nathI. AjanI sthitimAM huM tane mArI sAthe rAkhI zakuM tema nathI. jo, ahIMthI vaTavRkSanI tarapha kuMDinapura javAno rasto che ane jamaNI tarapha kesUDAnA jhADa pAse thaIne kosalAnagarI tarapha javAno rasto che. A bemAMthI sAsare ke piyare tAre jyAM javuM hoya tyAM tuM jaje." ATaluM lakhIne potAnAM AMsune lUchato lUchato naLa damayaMtIne ghanaghora rAte ane gADha bihAmaNA jaMgalamAM ekalI mUkIne cAlI nIkaLyo. tenAthI jarAya calAtuM na hatuM. patnIne choDavAnI vedanAthI tenA paga bhAre thaI gayA hatA. chatAMya parANe pagane DhasaDato ane raDato raDato e satata cAlato ja rahyo. cAlatAM cAlatAM ja savAra paDI. e savAramAM teNe dAvAnaLa joyA. dAvAnaLamAM baLatA prANIonA AkraMda sAMbhaLyA. tyAM ja teNe eka mAnava avAja sAMbhaLyo : "he IzvAku kuLanA mukuTamaNi naLanareza ! mAruM rakSaNa kara ! mAruM rakSaNa kara !" potAnuM nAma sAMbhaLIne naLe e avAjanI dizA tarapha dhyAnathI joyuM. to tyAM eka jhADanI ghaTAmAM baLatA eka sApane joyo. teNe joIne naLe pUchyuM : "he nAgarAja ! tame mAruM nAma kevI rIte jANyuM? ane tame amArA jevI mAnavavANI paNa bolI zako cho? tame koNa cho?' Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 sApe kahyuM: "he naLa! pUrvabhavanA saMskArathI huM tAruM nAma jANuM chuM ane mAnavavANI boluM chuM paNa e badhI vAto pachI karIza. tame mane pahelAM A AgamAMthI bacAvI lo." naLa turata ja jhADa pAse gayo ane AganI jvALAmAMthI sApane potAnA hAthathI pakaDIne bahAra kheMcI kADhyo. AgamAMthI bahAra AvatAM ja sApe naLane jorathI DaMkha mAryo. naLa cIsa pADI UThyo. thoDIvAre teNe AMkha kholIne joyuM to potAnuM asalI rUpa adRzya thaI gayuM hatuM ane te kUbaDo banI gayo hato. eka to sApanA jhaMkhanI vedanA ane temAM AvuM kUbaDAnuM kurUpa. naLa AthI bheMkAra raDavA lAgyo. tyAre sApe kahyuM : he naLa ! tuM raDa nahi. zAMta thA. huM sApa nathI. huM tArA pUrvabhavano pitA chuM. mAyA karIne meM tane tArA ja hita mATe chetaryo che. tArA paranA rAganA lIdhe huM brahmadevalokamAMthI Avyo chuM. he vatsa! hajI tAre bharatAInuM rAjya bhogavavAnuM che. tuM A zrIphaLa ane karaMDiyo tArI pAse rAkha. zrIphaLamAMthI vastro kADhIne ane karaMDiyAmAMthI alaMkAro kADhIne paherIza eTale tane tAruM mULa svarUpa prApta thaze." Ama kahIne naLanI vinaMtIthI tene susumArapurI nagarI pAse mUkIne e devatA adazya thaI gayo. naLa susumArapurImAM paga mUkyo tyAre tyAM cotarapha hAhAkAra macyo hato. eka hAthI madamAM gAMDotUra banyo hato ane tenI aDapheTamAM AvatA darekane te kacaDI nAMkhato hato. naLe e hAthIne sAmethI dhasamasato Avato joyo ane teNe potAnA buddhi kauzalyathI e hAthIne vaza karI laIne eka sthAne bAMdhI dIdho. tyAra pachI e nagarInA rAjA dadhiparNa pAse gayo. teno ucita vinaya karyo ane vinaMtI karI : "he kRpALu rAjan ! huM naLarAjAno rasoiyo chuM. naLarAjA jugAramAM sarvasva hArI jatAM te potAnI rANIne laIne kyAMka cAlyA gayA che. AthI huM ApanI pAse kAmanI apekSAe Avyo chuM. huM sUryapAka rasoI jANuM chuM. to Apa mane ApanI sevAmAM rAkhI lo." dadhiparNa rAjAe turata ja kUbaDA naLane potAne tyAM rAkhI lIdho. eka divasa A kUbaDo rAjAnA bAgamAM pharI rahyo hato. tyAM eka brAhmaNe tene be zloka saMbhaLAvyA : anAryANAmalajjAnAM, durbuddhinAM hatAtmanAm / chAM maLe nAceva, ya: suptAmatyapriyAm vizvAsasya vallabhAM snigdhAM, suptAmekAkinI vane / tyaktuMkAmopi jAtaH kiM, tatraiva hi na bhasmasAt // 2 // bhAvArtha :- "je naLarAjAnI jema sUtelI patnIno tyAga kare che te mANasane anArya puruSomAM nirlajjatAmAM, dubuddhimAM ane AtmabamAM prathama rekhA samAna jANavo. snehavALI Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 patnIne vizvAsa pamADI ane pachI chetarIne jaMgalamAM ekalI UMghatI mUkIne tajI javAnI icchAvALo naLa te ja samaye baLIne kema khAkha na thaI gayo ?" zloko sAMbhaLIne kUbaDAe brAhmaNanI prazaMsA karI ane tene thoDIka dakSiNA paNa ApI. pachI teNe pUchyuM : 'he bhUdeva ! tame kharekhara vidvAna cho. tamArI jema mane paNa ema ja thAya che ke patnIne UMghatI choDI janAra naLarAjA tyAM ne tyAM ja kema baLI na gayo ? paNa bhUdeva ! tamane A badhI kevI rIte khabara paDI ? zuM tame naLarAjAne maLyA cho ? rANI damayaMtIne maLyA cho ? A aMge tame kaMI paNa jANatA ho to mane kaho." brAhmaNe kahyuM : 'tame to naLarAjAnA rasoiyA hatA, AthI tamane naLarAjAnI ciMtA thAya te svAbhAvika che. mane jeTalI khabara che, te huM tamane kahuM. rANI damayaMtI savAre jAgyAM ane bAjumAM naLarAjAne na joyA tethI temane dhrAsako paDyo. bebAkaLI najare AjubAju joyuM, tyAM temanI najara pAlava para lakhelA lohInA akSaro para paDI. e lakhANa temaNe vAMcyuM. pati surakSita che te jANIne temanA haiye zAMti thaI. pachI temane potAnA piyara javAnuM nakkI karyuM ane e tarapha cAlavA mAMDyuM. raste cAlatAM temane eka moTA sArtha-kAphalAno bheTo thayo. tyAM ja coroe e kAphalAne lUMTavAno prayAsa karyo. damayaMtIe e samaye evo jorathI hAkoTo pADyo ke coro gabharAIne koIne lUMTyA vinA ja tyAMthI bhAgI chUTyA. damayaMtInA A sattva ane zakti joIne sArthapatie tene praNAma karyA. tenI khabara-aMtara pUchI teno paricaya meLavyo. 'A to naLarAjAnI rANI' ema jANatAM sArthapatie teno khUba ja Adara-satkAra karyo ane eka rAjamAtAnI jema temane sAcavavA lAgyA. damayaMtIe vicAryuM : varSAno samaya che. mArA lIdhe sArthane temanA sthaLe pahoMcavAmAM vilaMba thaze, AthI huM ekalI ja cAlI nIkaLuM' Ama vicArIne sArthapatine jaNAvyA vinA te nIkaLI paDI. rastAmAM koI rAkSase upadrava karyo. paraMtu damayaMtI rAkSasathI jarA paNa bhaya na pAmI. vIratAthI rAkSasano sAmano karyo. damayaMtInI hiMmata joIne rAkSase khuza thaIne kahyuM : "he devI ! tuM jarA paNa amaMgaLa na vicArIza. tane tArA patino samAgama bAra varase thaze.' A pachI damayaMtI koI parvatanI guphAmAM rahevA lAgI. tyAM teNe zrI zAMtinAtha bhagavAnanI mATInI pratimA banAvI. A jinezvara bhagavaMtanI damayaMtI vidhipUrvaka ane bhaktipUrvaka trikALa pUjA karatI. haMmezAM tapamAM rahetI. bhUmi para paDelAM pAkAM phaLathI te peTapUrti karIne potAnA divaso dharmadhyAnamAM pasAra karatI. thoDA divasa bAda pelo sArthapati potAnA sArthakAphalA sAthe e guphA pAse AvI pahoMcyo. damayaMtIne tapa ane dharmadhyAnamAM rata joIne te vadhu prabhAvita banyo. tenI pAsethI upadeza zravaNa karIne te jainadharmI banyo. A sAthe ja e jaMgalamAM rahetA pAMcaso tApasoe paNa jainadharma Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 aMgIkAra karyo. Ama tyAM tApasapura nAmanuM eka nAnakaDuM nagara banI rahyuM. eka samaye tyAM trikALajJAnI AcArya bhagavaMta zrI yazobhadrasUrijI vizALa ziSya parivAra sAthe padhAryA. damayaMtIe ullAsathI gurubhakti karI ane vinayathI pUchyuM: "he bhagavaMta ! Aja mArAM kayAM karma udayamAM AvyAM che ke jethI mArA patino viyoga thayo che? Apa te kahevA mArA para anugraha karo." AcArya bhagavaMtazrIe kahyuM : "pUrvabhavamAM tuM mammaNa nAmanA rAjAnI vIramati nAme mAnItI rANI hatI. eka divasa tame banne mahelanI bahAra kyAMka javA mATe nIkaLyAM. rastAmAM sAme tane sarva prathama eka muni maLyA. ane te apazukana mAnyA. AthI teM e munine bAra ghaDI sudhI rokI rAkhyA. pachIthI e munine teM khamAvyA. e bhavamAM munine bAra ghaDI sudhI rokI rAkhIne teM je karma bAMdhyuM hatuM te tane A bhavamAM udayamAM AvyuM che. A karmanA pariNAme tane tArA patino bAra varasa sudhI viyoga raheze. muni bhagavaMtanI avahelanA karavAthI kevA karma baMdhAya che te potAnA ja pUrvabhavathI jANIne damayaMtI have vadhu utkaTa bhAvathI gurubhakti karavA lAgI. eka divasa tene koIe khabara ApyA: "he rAjamAtA ! thoDIvAra pahelAM ja meM ApanA patidevane joyA hatA. A sAMbhaLatAM ja damayaMtI e dizAmAM doDI. tyAM rastAmAM koI rAkSasIe upadrava karyo. paraMtu damayaMtInA ziyaLanA prabhAvathI rAkSasI tenuM kaMI ja ahita karI zakI nahi. tyAMthI cAlatI te acalapuramAM AvI. te nagaramAM caMdrayazA rANI rahetI hatI. A rANI tenI mAsI hatI. mAsIe bhANejanuM premapUrvaka svAgata karyuM. tenI pAsethI tenI ApavItI sAMbhaLI. mAsIe tarata ja kuMDinapura potAnI benane jANa karI. potAnI putrInI bhALa maLatAM ja bhImarAjA acalapuramAM Avyo ane damayaMtIne potAne tyAM laI gayo. Ama he pAkavid ! tArA naLarAjAnI rANI Aja tenA piyaramAM sahIsalAmata che." damayaMtI kSemakuzaLa che ane tenAM mA-bApane tyAM che e jANIne kUbaDAnA veSamAM rahelA naLanA haiye TADhaka thaI. tenA haiyA parathI ghaNo moTo ciMtAno bhAra UtarI gayo. thoDA divasa bAda bhImarAjAno eka dUta dadhiparNa rAjA pAse Avyo. tyAM teNe sUryapAka rasoIno AnaMda mANyo. A dUte kuMDinapura jaIne bhImarAjAne ane damayaMtIne sUryapAka rasoInAM vakhANa karyAM. A sAMbhaLIne damayaMtInuM haiyuM bolI UThyuM. "nakkI e naLa ja hovA joIe. temanA sivAya bIjuM koI ja sUryapAka rasoI rAMdhI zakatuM nathI. e rasoyo naLa ja che ke bIjo koI tenI khAtarI karavA mATe damayaMtIe susumArapura nagare bIjo eka dUta mokalyo. dUte pAchA AvIne kUbaDAnuM nakhazikha varNana karyuM. e jANIne damayaMtIne khAtarI thaI gaI ke e kUbaDo ja mAro bhartAra che. naLarAjAne sAcA svarUpe pAmavA mATe bhImarAjAe damayaMtIno pharI svayaMvara yojyo. A khabara maLatAM ja naLe tyAM javAnI vyavasthA karI lIdhI. dapiparNa rAjAno sArathi banIne te Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 svayaMvaramAM Avyo. tyAM kUbaDAnA veSamAM ja rahIne naLe dadhiparNa ane bhImarAjAne sUryapAka rasoI ja jamADI. rasoI jamIne damayaMtInI rahI sahI zaMkA paNa dUra thaI gaI. bIjuM bAra varasa paNa have pUrAM thayAM hatAM. muni-vacanamAM damayaMtIne zraddhA hatI ke bAra varasa bAda tene teno pati jarUra pAcho maLaze. samaya joIne damayaMtI kUbaDA pAse gaI ane zaramAtA zaramAtAM kahyuM: "he nAtha ! te samaye to Apa mane UMghatI mUkIne cAlyA gayA hatA. paraMtu Aje to huM jANuM chuM. vaLI huM Aje jaMgalamAM nahi, paNa rAjamahelamAM chuM. ApanI sAthe vAto karuM chuM. pUrepUrI sajAga ane sabhAna chuM. to kaho mArA svAmin ! have Apa mane kevI rIte choDI jaI zakazo." kUbaDAe AMsubhInI AMkhe damayaMtI sAme joyuM. have tenAthI teno viyoga ane vyathA sahana na thaI zakyAM. teNe jhaDapathI zrIphaLamAMthI kapaDAM kADhyAM ane karaMDiyAmAMthI alaMkAro kADhyA. e paheratAM ja ene potAnuM mULa rUpa ane svarUpa prApta thayuM. potAnI sAme naLarAjAne joIne sau AnaMdavibhora banI gayA. bhImarAjAe turata ja temane siMhAsana para besADyA ane prArthanA karI: "Apa A rAjayano svIkAra karo." dadhiparNa rAjAe paNa hAtha joDIne kahyuM: "he rAjanuM! mane Apa kSamA karajo. ajJAnatAthI ja meM ApanI pAse rasoInuM kAma karAvyuM." thoDA divasa bAda naLarAjA damayaMtI sAthe potAnI kosalAnagarI tarapha javA nIkaLyo. sAthe parivAra ane senA paNa hatI. nAnA bhAI kuberane laDAImAM harAvyo ane tene abhayadAna ApyuM. Ama naLarAjA bharatAdhano svAmI thayo. samaya jatAM naLarAjAe puSkara nAmanA putrane potAnuM rAjya soMpI dIdhuM ane damayaMtInI sAthe dIkSA aMgIkAra karI. dIkSA jIvanamAM saMyamanuM utkRSTa pAlana karIne naLa damayaMtI banne svargane pAmyAM. Ama A damayaMtInI kathA vAMcI ane sAMbhaLIne gRhasthoe zrI jinezvara bhagavAnanI nitya ane niyamita pUjA karavA daDha thavAnuM che. pUjAnA prabhAvathI damayaMtI duHkhamAM paNa sukhI thaI. jinapUjAno prabhAva aciMtya che. AthI zrI jinezvaradevanI pUjA aMtaranA umaLakAthI avazya niyamita karavI. 213 zrI jinezvaradevanI dIpaka pUjA jinendrasya puro dIpapUjAM kurvan jano mudA / labhate pRtharAjyAdi saMpadaM dhanaduHsthavat // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ um upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 bhAvArtha - "jinezvaradevanI pAse AnaMdathI dIpa pUjA karanAra mANasa nidhana dhanAnI jema vizALa rAjya samRddhine prApta kare che." dIpapUjA viSe dhanAnuM dRSTAMta magadha dezamAM padmapura nAmanA nagara para kalAkeli nAmanA rAjAnuM zAsana hatuM. pUrvabhavanA puNyodayathI tenI pAse pAMca lAkha ghoDA, chaso madonmatta hAthI ane asaMkhya ratha vagere hatA. * A nagaranA raLiyAmaNA padmavanamAM eka bhavya jinamaMdira hatuM. eka divase A vanamAM trevIsamA tIrthaMkara zrI pArzvanAtha prabhu potAnA vizALa ziSya parivAra sahita padhAryA. bhagavaMta mATe devoe samavasaraNanI racanA karI. tenI bAra parSadAmAM kalAkelI rAjA ane nagarajano bhagavaMtanI dhamadazanA sAMbhaLavA beThA. bhagavaMte mAlakoSa rAgamAM dezanAno prAraMbha karyo : maha jiNANe ANaM, micchu parihara dharaha sammAM; chaviha AvatsayaMmi, ujjato hoI paI divasa. "he bhavya jIvo! jinendranI AjJAno amala karo. mithyAtvano tyAga karo, samyakatvano svIkAra karo ane dararoja cha prakAranA Avazyaka karavA mATe udyamI bano." palvesu posahavayaM, dANuM sIla tavo A bhAvo a; sajhAya namukkAro, parovayAro a jayaNA a. "parva tithie pauSadhavrata karo ane dAna, zIla, tapa, bhAvanA, svAdhyAya, namaskAra, paropakAra ane yatanA (jayaNA) karo." jiNapUA jiNathuNaNa, guruthuA sAhamiANa vachalla savyaviraI maNIraha, emAI saDha kiccAI. jinapUjA, jinezvaranI stuti, gurunI stuti, sAdharmika vAtsalya ane sarvaviratino manoratha karo. zrAvakanAM A kartavyo che." zrAvakanAM cha Avazyaka nitya kartavyo samajAvIne, zrI pArzvaprabhue karma ane AtmAnA svarUpanI samajaNa ApI; teozrIe pharamAvyuM ke jIva ATha karmothI lepAyelo che. karmanA kAraNe te saMsAramAM vividha gatiomAM, vividha samaya mATe paribhramaNa karato rahe che. sakala karmano nAza thAya to ja AtmAnuM A bhavabhramaNa aTake. jIve pApakarmathI paNa mukta thavAnuM che ane puNyakarmathI paNa mukta thavAnuM che. AtmA jayAre sva-svarUpane pAme che tyAre tenA saMsArano-bhava paraMparAno aMta Ave che. zrI vItarAga bhagavaMtanI preraka dezanA sAMbhaLIne ghaNAMe te ja samaye cAritra aMgIkAra karyuM (dIkSA lIdhI). ghaNAe zrAvakanA bAra vratanA niyama lIdhA. A samaye kalAkelI rAjAe Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 vinayathI prabhune prArthanA karI : "he karuNAnidhAna ! dayAsiMdhu! A bhave mane rAjya saMpadA maLI che, te mane kayA karmanA udayathI prApta thaI che, te kahevA mArA para kRpA karazo." zrA pArzvanAtha prabhue kahyuM : "he rAjan ! jinezvara bhagavaMta samakSa AtmollAsathI dIpapUjA karavAthI tane A bhave rAjayasaMpadA maLI che. tAro pUrvabhava tane kahuM chuM, te tuM sAMbhaLa. A jaMbudvIpanA bharatakSetramAM dakSiNArdha bhAratamAM aMga nAmano deza che. temAM ramA nAmanI nagarI che. jitArI nAme teno rAjA hato. A ja nagaramAM dhanA nAmano eka vaNika rahe. dhano garIba ane kaMgALa hato. eka vakhata e nagaranA e udyAnamAM bAvIsamA tIrthaMkara zrI neminAtha bhagavAna aDhAra gaNadhara, aDhAra hajAra sAdhu ane chatrIza hajAra sAdhvIonA parivAra sahita padhAryA. devatAoe temanA mATe samavasaraNa racyuM. suvarNa siMhAsana para besIne prabhue dharmadezanA ApI. bhaje jIvA vi bajjhati, muccaMti ya tahe va ca / savvakamma khaveuNa, siddhiM gacchai nIrayA // "jIvo saMsArathI baMdhAya che tema teo saMsArathI mukta paNa thAya che ane sakaLa karmano kSaya karIne siddhipada-mokSane pAme che." bhagavAnanI parSadAmAM dhano paNa beTho hato. tene uddezIne ja bhagavAne kahyuM: "je bhavya jIva jinendranI pUjA kare che te rAjyalakSmIne pAmIne kALakrame mokSe jAya che." dhannAe A sAMbhaLIne manamAM daDha saMkalpa karyo: "AjathI huM roja jinezvara bhagavaMtanI dIpapUjA karIza." ghare jaIne teNe ghIno dIpa taiyAra karyo. snAna karIne ane cokhkhAM vastra paherIne te jinamaMdiramAM gayo. tyAM teNe anerA ullAsathI prabhujInI dIpapUjA karI atyaMta bhAvathI dIpapUjA karavAthI dhannAe manuSyanuM AyuSya bAMdhyuM. dhanno maraNa pAmyo. marIne e rAjakuLamAM janma pAmyo. he rAjan ! e dhannAno jIva te tuM ja cho." kalAkeli rAjA, potAnA pUrvabhavane sAMbhaLIne khUba ja bhAvathI zrI jinezvara bhagavaMta samakSa vidhipUrvaka ullAsathI dIpapUjA karavA lAgyo. A rAjA aneka prakAranAM sukha bhogavIne kALakrame mokSa jaze. dhannA vaNikanuM A nAnakaDuM jIvana ghaNuM ja preraka ane bodhaka che. dIpa e jJAnanuM pratIka che. dIpaka aMdhakArane dUra kare che. jenA hAthamAM dIpa-dIvo che te kadI aMdhArAmAM aTavAto-athaDAto nathI. saraLatAthI te potAnA mArge jaI zake che. e ja pramANe je AtmAne jANe che, jenI pAse AtmajJAnano dIpa che, tenA jJAnano prakAza jenA haiye pragaTe che te saMsAramAM bhaTakato nathI. dIpapUjA karIne aMtaramAM AtmajJAnano dIpa prajvalita karavAno che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 214. jJAnAbhyAsa karavo jJAnaM zikSayedalpaM hi, bhavettatna nirarthakam / svalpAkSara mahimnApi, yavena jIva rakSitaH // thoDuM jJAna zIkhavAthI paNa te nakAmuM jatuM nathI. kAraNa ke thoDAka jJAnanA mahimAthI paNa yava nAmanA rAjarSie potAnA jIvananI rakSA karI hatI." yava RSinI kathA vizALAnagarIno yava nAme rAjA hato. tene gardabhilla nAme eka putra ane aNumallikA nAme eka putrI hatI. tenA pradhAnanuM nAma dIrghapRSTha hatuM. yava rAjAne eka rAte suvicAra Avyo. Aje mane rAjya maLyuM che, mArI pAse aDhaLaka saMpadA che. nIrogI zarIra che. parivAramAM ya badhAM sukhI che. A badhuM kaMI mane ekAeka vinA mahenate maLyuM nahi ja hoya. pUrvabhavamAM meM jarUra koI sukRtya karyuM haze. dharmanI ArAdhanA karI haze. tenA puNya-prabhAvathI ja A badhuM huM Aja bhogavI rahyo chuM. have mArI uMmara thaI che. mRtyu kyAre paNa AvI zake tema che. AthI have mAre ghaDInA ya vilaMba vinA dharmanI ArAdhanAmAM lAgI javuM joIe." - Ama vicArIne bIjA divase putrane rAjagAdI bhaLAvIne teNe dIkSA lIdhI. dikSA avasthAmAM yava rAjA tIvra tapa karavA lAgyA. tapa sAthe guru mahArAjanI sAthe vihAra paNa karatA. guru bhagavaMta temane jJAnAbhyAsa karavA ghaNuM samajAvatA. tyAre dareka vakhata yuvA rAjarSi kahetAH have A gharaDe ghaDapaNa huM zuM bhaNI zakavAno. mane kaMI yAda paNa nathI rahetuM ane DhaLatI uMmare bhaNIne paNa huM keTaluM bhaNI zakavAno... ? eka divasa gurue lAbhanuM kAraNa joIne ziSya yavamunine temanA saMsArI putrane pratibodha ApavA javAnI AjJA karI. yavamuni UMDI ciMtAmAM paDI gayA. saMsArI putrane zuM bodha Apavo? kevI rIte tene pratibodha pamADavo? potAne to upadeza vagerenuM jJAna na hatuM. zuM karavuM? chatAMya guru bhagavaMtanI AjJA mAthe caDAvIne te vihAramAM satata vicAratA rahyA. vihAra karatAM karatAM yavamuni eka khetara pAse AvyA. te samaye eka gadheDo java khAvA mATe khetaramAM ghUsyo. tene joIne khetarano rakSaka bolyo ohAMvasi pahAvasi, mamaM ceva nirakhasi / / lakhio te abhippAo, javaM lakhesi gadhA // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 he gardabha ! tuM utAvaLe Ave che ane mane jue che paNa mane tArA mananI vAtanI khabara paDI gaI che ke tAre javanuM bhakSaNa karavuM che." yavamunie dhyAnathI A gAthA sAMbhaLI AgaLa vihAramAM gokhatAM gokhatAM tene kaMThastha karI lIdhI. thoDeka AgaLa jatAM temaNe keTalAka chokarAone moI daMDA ramatA joyA. ramanAra bALake jorathI moI phaTakArI. moI evI jagAe paDI ke bALakoe zodhI to paNa na maLI. eka chokaro zAMta Ubho hato. teNe moI zodhI nahi. bIjA chokarAone moI zodhatAM joI te bolyo : ao gayA tao gayA, jAijjati na dIsaI / . amhe na diTThi tumhe na dITThi, agaDe chuDhA aNuliyA // "ahIMthI gaI tyAMthI gaI. zodhavA chatAMya na maLI. ame joI nathI. tame paNa joI nathI. paNa te aNullikA (moI) khADAmAM che." yamunine A gAthA sAMbhaLavAnI majA AvI. A gAthA paNa temaNe kaMThastha karI. Ama vihAra karatAM te vizAlAnagarI pAse AvyA. rAtanA temaNe eka kuMbhArane tyAM rAtavAso karyo. kuMbhArane tyAM uMdaro hatA. temane Amatema doDAdoDa karatA joIne kuMbhAre eka uMdarane kahyuM. sakumAlaya komala muddalayA, tumhe ratti hiMDaNasIlaNayA / amha pasAo natthi te bhayaM, dihapiTThAo tumha bhayaM // komaLa aMgavALA he bhadra! rAte cAlavAno tAro svabhAva che paNa tAre amAro bhaya rAkhavAno nathI. tane dIrghapRSTha (sApa)no bhaya che." yavamunine A gAthAmAM rasa paDatAM teNe paNa kaMThastha karI lIdhI. traNa traNa gAthAo moMe karIne yavamuni nagaramAM AvI pahoMcyA tyAre temanA saMsArI putra gardabhilla rAjAnA rAjyamAM kaMIka bIjI ja rAjaramata khelAI rahI hatI. nagarano rAjamaMtrI dIrghapRSThamahattvAkAMkSI hato. tene nagarInA rAjA banavuM hatuM ane rAjakuMvarI aNumallikAne paraNavuM hatuM. AthI teNe gardabhilla rAjAnI hatyA karavAnuM kAvataruM ghaDyuM ane aNumallikAnuM apaharaNa karAvIne tene eka bhoMyarAmAM najarakeda karAvI. rAjAe ekanI eka rAjakanyA zodhavA nagarano khUNekhUNo pheMdAvyo. paNa kyAMya rAjakanyAnI bhALa na maLI. A ja samaye yavamuni nagaramAM padhAryA. AnI jANa thatAM rAjamaMtrI daIpRSThane phALa paDI. tene thayuM : "yavamuni eka vakhata A ja nagaranA rAjA hatA. dIkSA laIne temaNe ugra ane AkarI tapazcaryA karI che. AthI jarUra temane trikALajJAna thayuM haze. gardabhilla temane putrI viSe pUchaze to nakkI mAruM kAvataruM pakaDAI jaze. pachI mArA mATe jIvavuM zakya nahi rahe. mane pakaDI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 pADIne rAjA mAro vadha karaze. AthI uttama A che ke rAjA ane yavamuni bane maLe nahi tevuM ja kaMIka karuM..." ane dIrghapRSTha vahelI savAramAM ja rAjA pAse pahoMcyo. praNAma karIne gaMbhIra cahero rAkhIne kahyuM : "he rAjan ! mane khUba ja khedajanaka ane ciMtAjanaka khabara maLyA che. rAjayanA guptacaro khabara lAvyA che ke ApanA pitAzrI atre padhAryA che ane temano irAdo tamArI pAsethI rAjya laIne e bIjAne ApI devAno che." rAjAe svasthatAthI kahyuM: "he amAtya ! emAM khedajanaka ke ciMtAjanaka mane kazuM jaNAtuM nathI. temanuM rAjaya che. bhale te laI le ane temane ThIka lAge tene ApI de." "he rAjanuM! have tamArA pitAnuM rAjaya nathI, e tamane ApyuM eTale e tamAruM thaI gayuM. pitA hoya tethI zuM thaI gayuM? tamAruM rAjya laI levAno temane koI adhikAra nathI ane bIjI eka khAnagI vAta tamane kahuM. A rAjya laIne temano irAdo bIjA putrane ApI devAno che. huM Apane pUchuM ke A bIjo putra kyAMthI ekAeka phUTI nIkaLyo? Apa to temanA ekanA eka ja putra hatA. to have Apa ja vicAro ke A khedajanaka ane ciMtAjanaka khabara nathI?' Ama pradhAne mIThuM maracuM bhabharAvIne kAcA kAnanA rAjAnA manamAM jhera reDyuM. rAjAnA manamAM AthI zaMkAno kIDo saLavaLyo ane hakIkata sAcI hoya to pitAnI hatyA karavAno nirNaya karIne, te potAnA pitA yavamuni pAse gayo. rAtanA samaye te kuMbhAranA gharamAM saMtAI rahyo ane pitA-muninI hilacAla joI rahyo tyAM yavamuni svAdhyAya karatAM pelI prathama gadheDAvALI gAthA bolyA. gAthA sAMbhaLI rAjAnA Azcaryano pAra na rahyo. pitA mATe tene mAna UpajayuM. kAraNa pitAe joyo na hato chatAMya temane khabara paDI hatI ke pote Avyo che. eTaluM ja nahi potAnA AvavAnA irAdAnI paNa temane khabara paDI gaI che. Ama mAnavAnuM kAraNa e hatuM ke teNe gAthAno artha A pramANe karyo. "he gabhilla! tuM utAvaLo utAvaLo Avyo che te huM jANuM chuM ane mane e paNa khabara che ke tuM yavamuninI hatyA karavA Avyo che.--ahIM rAjAnA gAthAnA mULa zabda gardabhano artha gardabhilla karyo ane yavano artha yavamuni karyo. thoDIvAra bAda yavamuni bIjI gAthA bolyA. tyAM rAjAe aSNuliyA (moI)no artha aNumallikA karyo. A gAthA sAMbhaLIne tene khabara paDI gaI ke koIe potAnI putrI aNumallikAne bhoMyarAmAM saMtADI che. AvI rahasya sabhara gAthAo sAMbhaLIne pitA mATe tene vadhu mAna thayuM. paraMtu putrIne koNe saMtADI haze? tyAM ja yavamuni trIjI gAthA bolyA. temAM dIrghapRSThanuM nAma sAMbhaLIne rAjA camakyo. ahIM teNe sApanA badale vyaktivAcaka nAmano artha karyo. pitAzrIe spaSTa zabdomAM kahyuM ke tAre Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 dIrghapRSThathI bhaya rAkhavAno che. pitAzrI pAsethI aparokSa spaSTa vAta sAMbhaLIne gardabhillanI temanA viSenI badhI zaMkAo dUra thaI gaI ane guptavAsa choDIne pitA-muni samakSa chato thayo ane temane trividhe khamAvyA. 13 yavamuni to saMsArI putra pAsethI badhI vAta jANIne vicAramAM paDI gayA. temane to kalpanA paNa na hatI ke potAnA alpajJAnathI putranuM Ama aNadhAryuM parivartana thaze. paNa yavamuni e samaye mauna ja rahyA. putra pitA-munine vidhivat vaMdanA karIne rAjamahelamAM gayo ane rAtorAta ja teNe subhaTo ne pradhAna temaja tenA putranA ghare jaDatI levA mokalI ApyA. to jaDatImAM pradhAna-putranA bhoMyarAmAMthI rAjaputrI maLI AvI. AthI savAre rAjAe pradhAnane ane tenA parivArane dezanikAla karyA. A kAma patAvIne te pitA-muni pAse gayo. tenI samakSa vrata niyama Adi lIdhAM. Ama potAnA alpajJAnano Avo vismayajanaka prabhAva joIne, yavamuni te pachIthI jJAnAbhyAsamAM vadhu rasathI pravRtta banyA. alpajJAnathI dareka vakhate prabhAva paDe ja evuM nathI. kyAreka tenuM viparIta pariNAma paNa Ave che. kahyuM che ke - 'jeNe siddhAMtano abhyAsa karyo nathI ane sAMbhaLIne potAnI buddhi mujaba javAba Ape che te lokomAM mUrkhamAM khape che. A aMgenuM dRSTAMta 'kalpavRtti'mAM A pramANe che. eka gacchanA AcArye potAnA AyuSyano aMta najIkamAM jANIne, potAnA eka ziSyane potAnI pATa para sthApita karyo. A ziSyanuM potAnuM AgavuM kaMI jJAna na hatuM. paraMtu gurunA mahimAthI tenI paNa bolabAlA thavA lAgI. eka samaye vihAra karatA A navA AcArya pRthvIpura nagaramAM padhAryA. tyAMnA zrAvakoe temano dhAmadhUmathI satkAra karyo. A nagaramAM eka samaye brAhmaNonuM prabhutva hatuM. paraMtu samartha jainAcAryoe vAdavivAda ane zAstrArtha karIne temanuM prabhutva ochuM karI nAMkhyuM hatuM. A navA AcArya vidvAna nathI evI sAcI hakIkata brAhmaNonA dhyAnamAM AvI. temaNe temane zAstrArtha mATe paDakAra karyo. AcArya rAjadarabAramAM gayA. zAstrArtha zarU thayo. brAhmaNa paMDite prathama prazna pUchyo : 'he bhagavan ! pudgalane keTalI indriya hoya ?' navA AcArye guru pAse zAstra abhyAsa karyo na hato. mAtra sAMbhaLyuM hatuM. tenA upara manana, ciMtana kazuM ja karyuM na hatuM. temane yAda AvyuM. gurue eka divasa kahyuM hatuM ke 'pudgala eka samaye lokAMta sudhI jAya che.' temaNe atyAre potAnI buddhithI vicAra karyo ke 'paMcendriya vinA ATalI badhI virATa zakti bIjA konAmAM hoya ?' AthI temaNe javAbamAM kahyuM : 'he bhadra ! pudgalane pAMca indriya hoya che.' A javAbathI temanuM ajJAna khulluM paDI gayuM. zAstrArthamAM hArI gayA. temanI ane jainadharma Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 jJAna ane jJAnInI bhakti dareke A pramANe karavI joIe : nyAya ane nItithI upArjita karelA dhanathI jinAgama temaja jinezvarAdinA jIvana caritronA graMthonuM utkRSTapaNe prakAzana karAvavuM. evA dharmagraMtho gItArtha muni bhagavaMto pAse vaMcAvavA. graMthavAMcananA prAraMbha prasaMge jJAnotsava karavo. graMtho ane zAstronuM vidhipUrvaka pUjana karavuM. temanuM umaLakApUrvaka yogya sanmAna karavuM. vyaktinI jema temane sAcavavA ane sanmAnavA. paMDita zAstrI, dhArmika zikSaka evA zrutajJAnadAtAone anna, vastra ane vasavATa Adi ApI temanuM bahumAna karavuM. temane paisAnI ciMtA na rahe ane premathI naciMta mane teo zAstrAbhyAsa karAvI zake tevI zakya tamAma suvidhAo temane ApavI temaja bhaNanArane vidyArthIne jJAna pratye rasa ane rUci vadhe, bhaNavA pratye temano utsAha vadhe te mATe vidyArthIone paNa prasaMge pAritoSiko ane puraskAra vagere ApavA. evuM sAMbhaLyuM che ke duSama kALamAM bAra varasano bhayaMkara dukALa paDyo. e samaye siddhAMta ane sUtrone vistRta ane ucchita thaI jatAM te sarvane bacAvI levA nAgArjuna, skaMdilAcArya Adi samartha AcAryo ane zramaNoe pATalIputramAM bhegA thaIne zAstro lakhAvyAM. Ama sukhI ane saMpanna jIvoe AtmakalyANaprada evAM pustako ane graMtho lakhAvavA, chapAvavA ane tenI prabhAvanA karavI. zrI dharmaghoSasUrinA upadezathI pethaDa saMghavIe ekAdazAMgI (11 Agama graMtha) sAMbhaLavAnI zarUAta karI. pAMcamA aMga zrI bhagavatI sUtramAM jyAM jyAM "he gautama !" evuM pada AvyuM tyAM tyAM pethaDa saMghavIe te pada ane graMthanI sonAmahora mUkIne pUjA karI. A Agama graMthamAM chatrIsa hajAra vakhata "he gautama !' pada Ave che. pethaDa saMghavIe teTalI sonAmahora mUkIne jJAnanI apUrva pUjA-bhakti karI. tyAra pachI teTalI ja sonAmahorono vyaya karIne teNe badhA Agama graMtho lakhAvyA ane tene mUlyavAna rezamI vastromAM bAMdhIne bharUca, sUragiri, mAMDavagaDha, AbU vagere sthAnomAM khAsa bhaMDAra karAvIne surakSita rakhAvyAM. zrI paramAtu kumArapALa rAjAe sAtaso lahiyAo besADyA hatA. ane temanI pAse cha lAkha ane chatrIsa hajAra zloka pramANa AgamanI sAta prato sonerI akSarothI lakhAvI hatI. potAnA tAraka guru kaLikALasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya racita sADA traNa karoDa zlokanI paNa temaNe ekavIza prato lakhAvI hatI. A uparAMta ekavIza jJAnabhaMDAra paNa baMdhAvyA hatA. kahyuM che ke : vartamAna samayamAM kALanA anubhAvathI temaja buddhinI maMdatAthI pustaka vinA jJAna rahI zakatuM nathI. mATe zrAvakoe pustako lakhAvavAM joIe. jinapratimA bharAvavAthI jeTaluM puNya thAya che, tenAthI vadhu puNya siddhAMtone lakhavAlakhAvavAthI temaja tenuM zravaNa-manana karavAthI thAya che. kAraNa ke jJAnathI ja zrI jinezvara bhagavaMtano Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 ane jaina dharmano paricaya thAya che. AthI ja jJAnabhaMDAro dharmanI dAnazALAnI jema zobhe che. guru vinA ziSyanI jema pustako vinA vidvattA AvatI nathI." guruno Avo upadeza sAMbhaLIne vastupALa maMtrIe aDhAra karoDa dravya kharcIne traNa bhavya jJAnabhaMDAra baMdhAvyA hatA. tharAdanA saMghavI Abhu nAmanA zreSThIe paNa traNa karoDanA kharce tamAma sUtronI eka eka prata sonerI akSarothI ane bIjA graMtho sAhIthI lakhAvyA hatA. kahyuM che ke "je koI siddhAMtanAM pustako lakhAve che teo durgatine pAmatA nathI. teo mUMgA, jaDa ane maMdabuddhi banatA nathI." kyAreka zrutajJAna kevaLajJAna karatAM paNa atizAyI jaNAya che. kahyuM che ke "zrutanA upayogamAM vartavA chatAM chadmastha munie lAvelo AhAra kadI azuddha hoya to paNa tene kevaLI vApare che. kAraNa ke tema na kare to zratanuM apramANapaNuM thaI jAya." . AthI samyaphaprakAre sUtrArthanA upayogapUrvaka niraMtara sarva anuSThAna karavA. upayoga vinAnI kriyA dravyakriyAmAM pariName che. jJAnanI virAdhanA karavAthI je azubha jJAnAvaraNIya karma baMdhAyuM hoya che. te jJAnapaMcamI tapanuM ArAdhana karavAthI nAza pAme che. kahyuM che ke "utsutranI prarUpaNAthI sUtranA avaLA khoTA artha karavAthI, krodha karavAthI, anAbhogathI ane hAsyathI thayela jJAnanI virAdhanAthI baMdhAyela karmo jJAnapaMcamInA vratanI ArAdhanAthI nAza pAme che." A vratanI ArAdhanA karavA mATe guNamaMjarI ane varadattanI kathA preraka ane bodhaka che. te A pramANe - guNamaMjarI ane varadattanI kathA bharatakSetramAM padmapura nAmanuM nagara hatuM. ajitasena nAme A nagarano rAjA hato. rANI yazomatithI tene eka putra thayo. tenuM nAma varadatta pADavAmAM AvyuM. ATha varasanI uMmare tene adhyApaka pAse bhaNavA mUkyo. paraMtu tene ekeya akSara yAda nahoto raheto. varadatta yuvAna thayo tyAre tene koDhano roga thayo. koDhathI tenuM zarIra sukAtuM gayuM. A ja nagaramAM ati dhanADhya siMhadAsa raheto hato. kapUratilakA sAthenA lagnajIvanathI tene eka putrI thaI. tenuM nAma guNamaMjarI. pUrvanA azubha karmanA udayathI guNamaMjarI nAnapaNathI ja mUMgI ane rogI hatI. zreSThI siMhadAse putrInA mUMgApaNA ane rogane dUra karavA tamAma prakAranA upacAra karAvyA. aneka bAdhA AkhaDI rAkhyAM. paraMtu putrInA mUMgApaNAmAM ke rogamAM tasumAtra paNa sudhAro thayo nahi. eka samayanI vAta che. nagaramAM cAra jJAnadhArI zrI vijayasena AcArya padhAryA.rAjA ajitasena rAja parivAra sAthe temaja sau nagarajano temanI dharmavANI sAMbhaLavA gayA. AcAryazrIe dezanA ApatAM pharamAvyuM: Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 kSapanAra : varSa, vahUmirSa vaTafma: | yattaducchavAsamAtreNa, jJAnayuktastriguptavAn // "nArakInA jIvo jeTalAM karmane ghaNAM badhAM karoDo varase khapAve che, teTalAM karmane mana, vacana ane kAyAnI guptinA dhAraka jJAnI mAtra eka zvAsozvAsamAM khapAve che." ane "chaThTha, aTTama, dazama, duvAlasa vagere tapa karanAra abudha-ajJAnI jIvanA AtmAnI jeTalI zuddhi thAya che te karatAM aneka gaNI zuddhi dararoja jamatA evA jJAnInI thAya che.. jJAna pAMca prakAranuM che. temAM zrutajJAna potAnA ane pArakA mATe upakArI hovAthI zreSTha che. bAkInAM cAra jJAna mUMgAM che. tAtparya ke te cAra jJAna svasvarUpane kahevA samartha nathI. jyAre zrutajJAna to potAne tathA pArakAne prakAza karavAmAM dIvAnI jema samartha che ane A zrutajJAna bIjAne ApI paNa zakAya che ane bIjA pAsethI te laI paNa zakAya che. paraMtu bAkInAM cAra jJAna na to bIjAne ApI zakAya che ke na to te bIjA pAsethI laI zakAya che. tIrthaMkara nAmakarma paNa dharmadezanA ApavAthI nirjarA pAme che. AthI bhavya jIvoe adhyayana zravaNa vagerethI zrutajJAnanI sAdhanA ane ArAdhanAmAM niraMtara jAgrata rahevuM. satata udyamI banavuM je ajJAnI jIva mana, vacana ane kAyAthI jJAnanI AzAtanA kare che, teo rogI thAya che. zUnya-maMda manavALA thAya che. AzAtanAnA pApakarmathI tevA jIvo aneka bhavamAM bhaTakyA kare che. kahyuM che ke : ajJAnatimiragrastA, viSayAmiSalaMpaTAH / bhramati zatazo jIvA, nAnAyoniSuduHkhitAH // "ajJAnarUpI aMdhakArathI grasta ane viSayarUpI mAMsamAM laMpaTa evA seMkaDo jIvo anekavidha yonimAM duHkhIpaNe paribhramaNa karyA kare che." AcAryazrInI dharmadezanA pUrI thayA bAda siMhadAsa zreSThIe vinayathI prArthanA karI, "he bhagavaMta! mArI putrI mUMgI ane rogI che to te kayA karmabaMdhathI te A vedanA pAmI che, te kahevA kRpA karazo." zreSThInI prArthanAno svIkAra karIne AcAryazrIe guNamaMjarIno pUrvabhava A pramANe kahyo : dhAtakIkhaMDamAM kheTakapura nAme nagara hatuM. temAM jinadeva nAme zreSThI raheto hato. tenI patnInuM nAma suMdarI hatuM. temane cAra putro ane cAra putrI hatI. uMmara yogya thatAM te saune Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 adhyApaka pAse bhaNavA mUkyAM. paraMtu AmAMthI koIne bhaNavAmAM rasa na hato. badhAM ja avinayI pramAdI ane uddhata hatAM. te badhAM adhyApakane satAvatAM ane jJAnanI majAka-mazkarI karatAM. AthI eka divasa adhyApake te darekane soTI mArIne sajA karI. saMtAnone ghare raDatAM AvelAM joIne mA suMdarIe adhyApakane gALo ApI ane bhaNataranI, jJAnanI ThekaDI karI. teNe patine paNa kahyuM : "chokarAo bhaNe toya zuM ane na bhaNe toya zuM ? A duniyAmAM jJAnanI kazI ja kiMmata nathI. jJAnathI kaMI peTa bharAtuM nathI, peTa to paisAthI ja bharI zakAya che." jinadeve suMdarIne samajAvyuM ke je mAtA-pitA potAnAM saMtAnone bhaNAvatAM nathI te mAtApitA saMtAnonA zatru samAna che. kAraNa ke jema haMsanI sabhAmAM bagalo zobhato nathI, tema vidvAnonI sabhAmAM ajJAnI putro paNa zobhatA nathI." suMdarIe A sAMbhaLIne jinadevano UlaTo udhaDo lIdho. jinadeva mauna rahyo. samaya jatAM saMtAno moTAM paraNAvavA yogya thayAM. tyAre jinadeve suMdarIne kahyuM : "teM saMtAnone bhaNAvyA nahi ane adhUrA bhaNatare uThADI lIdhA. AthI jo have temanI sAthe sagapaNa bAMdhavA koI taiyAra thatuM nathI. teM teone abhaNa ane ajJAnI rAkhIne badhAMno bhava bagADyo." suMdarI AthI gusse thaI gaI. te barADI UThI : "emAM tamAro ja vAMka che. bApa tevA beTA. dIkarI to mA jevI hoya che. dIkarA abhaNa rahyA temAM tamAro ja doSa che. atyAre e mATe tame mane zA mATe doSa Apo cho ?'' jinadevane AthI gusso caDyo. te moTethI bolyo : "pApiNI ! mArI sAmuM bole che ?' AnI sAmuM suMdarI eTalA jorathI tADUkI : 'pApiNI huM nathI paraMtu pApI tamAro bApa che ke jeNe tamane nakAmA A jagata para pedA karyA." AvuM kaThora ane karkaza sAMbhaLIne jinadevano pitto gayo. teNe eka paththara upADIne suMdarIne mAthAmAM mAryo. paththara marmasthAne vAgavAthI suMdarI tatkALa ja mRtyu pAmI. e suMdarI te ja tArI AjanI putrI guNamaMjarI che. gayA bhavamAM teNe jJAnanI virAdhanA karI hatI, jJAnanI upekSA ane majAka karI hatI, jJAnInuM apamAna karyuM hatuM. temane gALo ApI hatI. AthI e pApakarmanA kA2Ne Aja te mUMgI ane rogI banI che." potAno pUrvabhava sAMbhaLatAM ja guNamaMjarIne jAtismaraNa jJAna thayuM. gata bhavanA pApa mATe tene pArAvAra pastAvo thayo. te mAthuM kUTIne raDavA lAgI. A joIne siMhadAsa zreSThIe guru bhagavaMtane punaH vinaMtI karI : "he pUjyavara ! Ape roga to batAvyo. have Apa teno upacAra paNa batAvo. mArI putrI e pApakarmathI kevI rIte mukta banI zake. te mATe Apa koI vrata-tapa batAvo." Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 19 AthI AcArya bhagavaMte kahyuM : he zreSThIvarya ! jJAnapaMcamI vratanI vidhipUrvaka ArAdhanA karavAthI sarva prakAranuM sukha prApta thAya che. A vratanI vidhi A pramANe che H kArataka suda pAMcame ThavaNI athavA naMdinuM sthApana karIne tenI samIpe ATha stuti vaDe deva vAMdavA. pachI jJAna-paMcamIno tapa aMgIkAra karavAno AlAvo gurumukhe sAMbhaLIne te tapa karavo. A tapa pAMca varasa ane pAMca mahinA karavAno hoya che. tapanA divase savAra-sAMja pratikramaNa karavuM. pAMca mULabheda tathA ekAvana uttarabhede ekAvana logassano kAussagga karavo. ThavaNI upara pustaka mUkIne tenI ekAvana pradakSiNA karavI ane ekAvana khamAsamaNA devAM. te divase navuM sUtra ke zAstra bhaNavuM, bhaNAvavuM ke zravaNa karavuM. jJAnapaMcamInA divase pauSadha na karyo hoya to pATa upara pustakanI sthApanA karIne tenI jamaNI bAju pAMca diveTano dIvo karavo. pustakanI sAme pAMca sAthiyA karavA. jJAnabhaMDAronI pUjA karavI. zAnadravyanI vRddhi karavI ane 'OMOM hrIM namo nANassa' A maMtrano be hajAra vakhata jApa karavo. dareka mAsanI pAMcame A pramANe tapa ane jApa na karI zakAya to dara kArataka suda pAMcame to A pramANe tapa japa avazya karavAM. athavA te divase jinezvara ane dharma-graMthanI sanmukha caityavaMdana karIne zakrastava kahIne 'matijJAnArAdhanArthe karemi kAussagaM' kahIne vaMdana ane annattha sUtro bolIne eka navakArano kAussagga karavo. pachI namoDarhat kahIne gaMbhIra bhAve A stuti bolavI. aSTAviMzatibhedabhinnagaditaM jJAnaM zubhAdyaM matiH / saprajJAbhinibodhakazrutanidhirhetuzca buddhiprabhe // paryAyAH kathitA ime bahuvidhA jJAnasya caikArthinaH / samyagdarzanisatkamAptakathitaM vaMdAmi tadbhAvataH // "prathama matijJAna aThThAvIza prakAranuM kahyuM che. te zubhakArI che. cAra prakAranI prajJA sahita che. Abhinibodhaka che, zrutajJAnano hetu che. buddhi, prabhA vagere tenA paryAyo ghaNA prakAranA che. A jJAna samakitadhArIne hoya che. tIrthaMkara paramAtmAe kahelA AvA matijJAnane huM bhAvathI vaMdana karuM chuM." pachI caityavaMdana uparokta kahyA pramANe karIne "zrutajJAnArAdhanArthe karemi kAussagga' kahIne vaMdana ane annatyaM bolIne, eka navakA2no kAussagga karIne A pramANe stuti bolavI. anyajjJAnacatuSTayaM svaviSayaM naivAbhidhAtuM kSamaM / zrImatkevalino'pi varNanikarajJAnena tattvaM jaguH // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 spaSTaM svAtmaparaprabodhanavidhau samyak zrutaM sUryavad / bhedAH pUrvamitAH zrutasya gaNibhirvandyAH stuve tAnmudA // "zrutajJAna sivAyanAM bIjAM cAre jJAna potAnA viSayane kahevA samartha nathI. zrImAn kevaLI paNa varNa samudAyanA jJAnathI ja tattva jaNAve che. vaLI, samyak zrutajJAna ja sUryanI jema potAne temaja parane bodha karavAmAM spaSTa che. te jJAnanA 14 bheda che. gaNadharo paNa tene vaMdana kare che. AvA zrutajJAnanI huM AnaMdathI stuti karuM chuM." pachI trIjuM caityavaMdana karIne, "avadhijJAnArAdhanArthe karemi kAussagga" kahIne pUrvokta pramANe kAussagga karavo ane A pramANe stuti bolavI : alpaM tatpanakAvagAhanasamaM cAsaMkhyalokAbhragaM / jJAnaM syAdavadhezca rUpiviSayaM samyagdRzAM tacchubham // devAdau bhavaprAptijaM nRSu tathA tiryakSu bhAvodbhavaM / paDbhedAH prabhubhizca yasya kathitA jJAnaM bhaje tatsadA // "trIjA avadhijJAnanI avagAhanA jaghanyathI sUkSma vanaspatikAyanA zarIra jeTalI che ane utkRSTapaNe asaMkhya lokAkAza pramANa che. te jJAnarUpI dravyane jANI zake che. samyagdaSTi jIvane te zubhakArI hoya che. te deva tathA nArakIne bhava pratyaye hoya che ane manuSya tathA tiryaMcane bhAva thakI eTale guNa pratyaye utpanna thAya che. prabhue tenA cha bheda batAvyA che, AvA avadhijJAnane huM harahaMmeza stavuM chuM." cothuM caityavaMdana karIne 'manaHparyavajJAnArAdhanArthe karemi kAussagga' kahIne pUrvokta pramANe kAussagga karIne A pramANe stuti bolavI : : sAdhUnAmapramAdato guNavatAM tUryaM manaHparyavaM / jJAnaM tadddvividhaM tvaniMdriyabhavattatsvAtmakaM dehinAm // cetodravyavizeSavastuviSayaM dvIpe ca sArdhadvi / sakRjjJAnaguNAMcitAn vratadharAn vaMde suyogairmudA // "apramatta guNasthAne rahelA sAdhuone cothuM manaHparyavajJAna hoya che. tenA be bheda che. te indriyonA viSayavALuM nathI paNa AtmaviSayI che. aDhI dvIpamAM rahelAM prANIonA cittadravyamAM rahelI sarva vastunA viSayane jANe che. te jJAnane dhAraNa karanArA guNI munione huM AnaMdathI bhAvapUrvaka vaMdanA karuM chuM." Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 pachI pAMcamuM caityavaMdana karI kevalajJAnArAdhanArtha karemi kAussagga" kahIne pUrvokta pramANe kAussagna karIne, A pramANe stuti bolavI : nirbhedaM vizadaM karAmalakavajjheyaM paricchedakaM / lokAlokavibhAsakaM caramacinnAptaM vrajetsvAtmataH // nidrAsvapnasujAgarAtigadazaM turyA dazAM saMgataM / vaMde kArtikapaMcamIsitadine saubhAgyalakSyAspadam // "pAMcamuM kevalajJAna che. te eka ja prakAranuM che. karAmalakanA jevuM nirmaLa che. sarva vastuno te viccheda karanAra che. loka tathA Alokane prakAza karanAra che. jJAnavALAnA AtmA thakI koI vakhata paNa prApta thayA pachI juduM paDatuM ja nathI ane je jJAna nidrA, svapna ane jAgRti e traNe dazAne ullaMghIne cothI ujAgara dazAne pAmeluM che, evAM saubhAgyalakSmInA sthAnarUpa kevalajJAnane huM kArataka suda pAMcamanA divase vaMdanA karuM chuM." uparokta pramANe 65 mAsa sudhI tapa karIne, tenA pAraNAMnA divase caityanAM, jJAna, darzana ane cAritranA upayogI dareka upakaraNo pAMca pAMca meLavIne udyApana-ujamaNuM karavuM. A pramANe AcArya bhagavaMtazrIno dharmopadeza sAMbhaLIne guNamaMjarIe jJAnapaMcamI tapanI ArAdhanA karavA mAMDI. vrata-tapanI vidhi jANyA bAda ajitasena rAjAe paNa potAnA varadatta putrano karmodaya kahevA vinaMtI karI. teno svIkAra karIne AcArya bhagavaMtazrIe varadattano pUrvabhava kahyo : varadattanA pUrvabhavanI kathA bharatakSetramAM zrIpura nagaramAM vasu nAmanA zreSThIne vasumAra ane vasudeva nAme be putro hatA. eka divasa temaNe jaMgalamAM eka prabhAvaka dharmagurunI dharmadezanA sAMbhaLI. tenAthI vairAgya pAmIne bannee mAtApitAnI anujJA ane AzIrvAda meLavIne dIkSA lIdhI. dIkSita jIvanamAM nAnA vasudeva munie utsAhapUrvaka khUba ja jJAnAbhyAsa karyo. te dararoja pAMcaso sAdhuone vAMcanA ApatA. eka divasa rAte te saMthArAmAM sUtA hatA. tyAM koI ziSya AvIne AgamanA koI sUtrano artha pUchyo. tene javAba Apyo. tyAM bIjA ziSya AvIne bIjo prazna pUchyo. Ama eka pachI eka ghaNA ziSyoe te rAte temane prazno pUchyA. AthI te barAbara zAMtithI sUI zakyA nahi. tyAre eka paLe temane vicAra AvI gayo ke "mArA moTAbhAI munine che koI AvI ciMtA ne upAdhi? te atyAre kevI nirAMtanI UMgha mANe che. nirAMte te khAya che ane ArAmathI jIve che. mane paNa evI nirAMta ane ArAmanuM sukha maLe to ?" AvuM vicArIne temaNe bAra divasanuM mauna pALyuM. Ama karIne temaNe bhAre pApakarma bAMdhyuM. A pApanI Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 temaNe pachI koI ja AloyaNA na lIdhI ane kALadharma pAmyA. Ama vasudeva muni jJAnI to banyA paNa pAchaLathI raudra dhyAnathI jIvyA ane tevA dhyAnamAM ja te mRtyu pAmyA. "he rAjan ! e vasudevamuni te Aja tAro varadatta putra thayo che. azubha dhyAnanA karmathI te Aja rogathI ribAya che ane jJAna temane caDatuM nathI. A karmano kSaya karavA mATe teNe paNa jJAnapaMcamI vratanuM ArAdhana karavuM. e tapanA prabhAvathI teno roga paNa dUra thaze ane tene jJAna paNa caDaze.'" tyArabAda varadatta ane guNamaMjarIe vidhipUrvaka jJAnapaMcamInI ArAdhanA karavA mAMDI. tapanA prabhAvathI banne nIrogI thaI gayAM. guNamaMjarI bolatI thaI. varadatta buddhimAna thayo. samaya jatAM varadatta svayaMvaramAM Avela eka hajAra rAjakanyAne paraNyo ane khUba rAjyasukha bhogavyuM. ane chelle potAnA putrane rAjagAdI soMpIne teNe dIkSA aMgIkAra karI. guNamaMjarInA paNa jinacaMdra nAmanA yuvAna sAthe lagna thayAM. samaya jatAM teNe paNa dIkSA lIdhI. kALakrame varadatta ane guNamaMjarI marIne vaijayaMta nAmanA anuttara vimAnamAM uttama deva thayA. devalokanuM AyuSya pUrNa karIne varadatta videha kSetramAM puMDarikiNI nagarImAM amarasena rAjAnI rANI guNavatInI kukSie zUrasena nAme putrarUpe janma pAmyo. yuvAna vaye te aneka rAjakanyAone paraNyo. tenA pitAe tene rAjyanI javAbadArI soMpI. eka divasa tenA nagaranA eka udyAnamAM zrI sImaMdharasvAmI bhagavaMta samosaryA. bhagavAne dharmadezanAmAM jJAnapaMcamI tapano mahimA varNavyo ane kahyuM ke "bhavya jIvoe varadattanI jema A vratanuM ullAsapUrvaka utkaTa bhAvathI ArAdhana karavuM joIe." A sAMbhaLI zUrasene pUchyuM ke "he bhagavaMta ! A varadatta koNa hato ?" bhagavaMte varadattanI kathA kahI. bhagavaMta mukhe potAno pUrvabhava jANIne zUrasene A bhave paNa jJAnapaMcamInI ArAdhanA karI. teNe dasa hajAra varasa sudhI rAjyanI javAbadArI saMbhALI ane pachIthI zrI sImaMdhara paramAtmA pAse dIkSA lIdhI. eka hajA2 varasa sudhI temaNe utkRSTapaNe cAritrya dharmanuM pAlana karyuM ane kevaLajJAna pAmIne mokSe gayA. A bAju guNamaMjarIno jIva devalokamAMthI cyavIne mahAvideha kSetramAM ramaNI nAmanA vijayamAM amarasiMha rAjAnI rANI amaravatInI kukSie sugrIva nAme putra rUpe utpanna thayo. sugrIva vIza varasano yuvAna thayo. tyAre tene rAjya bhaLAvI tenA pitAe dIkSA lIdhI. sugrIve bharacakka rAjasukha bhogavyuM. aneka rAjakanyAo sAthe bhoga bhogavyA. tenAthI tene corAzI hajAra putro thayA. samaya jatAM teNe paNa rAjasukhano tyAga karIne dIkSA lIdhI. eka lAkha varasa sudhI cAritra dharmanuM suMdara pAlana karIne kevaLajJAna pAmI te paNa mokSe gayA. Ama jJAnapaMcamI vratanI A kathAthI bhavya jIvoe bodha levAno che ke jIvanamAM jJAnanuM mahattva savizeSa che. saMsArano-bhavabhramaNano aMta karavA mATe samyajJAna atyaMta anivArya che. jJAna vinA jIvanamAM ghora aMdhAruM che. jJAna vinA jIva vividha yoniomAM bhamyA kare che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 mAnavajanma mukti meLavavA mATe che. A mATe jJAnanI ArAdhanA karavI joIe. te mATe jJAnapaMcamIno divasa uttamottama che. te divasathI dareka mumukSu AtmAe vidhipUrvaka jJAnapaMcamI vratanuM ArAdhana zarU karavuM joIe. A tapanA prabhAvathI bhautika vaibhava ane aizvarya to ApoApa prApta thAya ja che. paraMtu tenA puNyAnubaMdhI puNyathI jIva kALakrame sakaLa karmano kSaya karIne siddhigatine-mokSane pAme che. 216 abhayadAna abhayaM sarvasattvebhyo yo dadAti dayAparaH / tasya dehAdvimuktasya, bhayaM nAsti kutazcana // je dayALu sarva prANIone abhayadAna Ape che te manuSya dehathI mukta thAya che. arthAt mRtyu pAme tyAre paNa tene koIthI bhaya raheto nathI." abhayadAna upara dRSTAMta jayapuramAM dhano nAmano mALI raheto hato. teNe dayAbhAvathI prerAIne beindriya evA pAMca pUrAne abhayadAna ApyuM. dhano mALI marIne kulaputra thayo. te uMmaralAyaka thAya te agAu ja tenAM mAtA-pitA maraNa pAmyAM. AthI anAtha kulaputra paradeza javA mATe nIkaLyo. rAta paDatAM teNe jaMgalamAM eka vaDavRkSa nIce rAtavAso karyo. A vaDavRkSa upara pAMca yakSo rahetA hatA. temAMthI eka yakSanI najara acAnaka kulaputra upara paDI. tene jotAM ja e yakSa tene oLakhI gayo: "are! A to ApaNA pUrvabhavano upakArI che." jJAnanA upayogathI teNe kulaputranuM bhaviSya jANyuM. AthI teNe kulaputrane kahyuM : "AjathI pAMcamA divase tane rAjya maLaze. tuM rAjA banIza." A jANI tenA AnaMdano pAra na rahyo. savAre tyAMthI te AgaLa cAlyo. pAMcamA divase te vArANasInagarInA pAdare pahoMcyo. e arasAmAM e nagarIno rAjA maraNa pAmyo hato. hAthaNI kaLaza laIne navA rAjAne zodhI rahI hatI. kulaputrane joIne hAthaNIe tenA para kaLaza DhoLyo. AthI prajAjanoe tene nagarIno rAjA banAvyo. rAjya maLatAM ja te bhogavilAsamAM DUbI gayo ane rAjyanI badhI javAbadArI pradhAnone soMpI dIdhI. eka samaye te nagara upara duzmana rAjaye caDAI karI. e vakhate kulaputra jugAra ramavAmAM tallIna hato. pradhAne AvIne nagaranI rakSA karavAnuM kahyuM. rANIe paNa yuddhamAM javA mATe pAno u.bhA.-4-3 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 caDAvyo. toya kulaputre ThaMDe kaleje ATaluM ja kahyuM : 'he kalyANI ! tuM zuM karavA ciMtA kare che ? ciMtA to pelA yakSoe karavAnI che. temaNe mane rAjya apAvyuM che. e rAjya temane rAkhavuM haze to rAkhaze. nahi to bhalene A rAjya jatuM rahe." kuLaputranI A zraddhA ane bhakti joIne yakSo ati prasanna thayA. temaNe turata ja duzmana rAjAne tenI samakSa hAjara karyo ane namAvyo. A joIne nagarajano vagerenA AzcaryanI avadhi na rahI. sau koI bulaMdIthI kulaputranI kIrtigAthA gAvA lAgyA. thoDA samaya bAda nagaramAM jJAnI, gItArtha guru bhagavaMta padhAryA. kuLaputra rAja parivAra sAthe temanI dharmadezanA sAMbhaLavA gayo. dezanA pUrI thaye teNe potAno pUrvabhava pUchyo. jJAnI bhagavaMte kahyuM : 'he rAjan ! gayA bhave teM pAMca pUrAnuM rakSaNa karyuM hatuM. temane teM abhayadAna ApyuM hatuM. e pUrA marIne yakSo thayA. teoe ja pUrvabhavanA tArA upakArane yAda karIne Aja tArA rAjyanuM rakSaNa karyuM che.' A sAMbhaLIne rAjAe nagarabharanA kUvA, taLAva, sarovara vagere jaLAzayomAM gaLaNIo mukAvI ane sarvatra ahiMsAnI ghoSaNA karAvI. hiMsA karavI e mahApApa che. jeo mAMsabhakSaNa kare che teo potAnA peTane marelAM jAnavaronI kabara banAve che. jIvavAnuM sau koIne game che. maravAnuM koIne ya gamatuM nathI. "viSTAmAM rahelA kIDAne ane svargamAM rahelA deva ane indra A badhAMyane jIvana eka sarakhuM priya che ane mRtyuno bhaya paNa te saune samAna che. kharAba yonimAM janmelA kSudra jIva paNa maravAne nathI icchato. kAraNa kharAba pRthvImAM paNa prANIone potapotAno AhAra svAdavALo ja lAge che." AthI, sujJa ane vivekI janoe koIpaNa jIvano, koI paNa nimitte ke bahAnAthI vadha na karavo joIe. hiMsaka vyakti duHkhI thAya che ane anaMto saMsAra kare che. A aMge govALanuM dRSTAMta ghaNuM preraka ane bodhaka che. govALanuM dRSTAMta nAgapuranagaramAM mAdhava nAmano govALa hato. gAyo carAvavA te roja jaMgalamAM jato. eka divasa gAyo carI rahI hatI ane te eka jhADa nIce sUto hato. tyAM tenA mAthAmAMthI eka nAnakaDI jU kharI paDI. tene joI e babaDyo H 'A jU mAruM lohI pI jAya che. Ane to ribAvI ribAvIne ja mArI nAMkhavI joIe. A vicArano teNe tatkSaNa amala karyo. e jUne teNe bAvaLanI sUkSma-tIkSNa saLI (zULa) para parovIne mArI nAMkhI. jIva-vadhanA A pApanuM phaLa tene te ja bhavamAM maLyuM. corInA Aropa heThaLa te rAjasubhaTonA hAthamAM pakaDAI gayo. rAjAe tene zULIe caDAvI dIdho. zULI para bhAre vedanA bhogavIne te maraNa pAmyo. A pachI te lagAtAra 107 bhava sudhI corInA Aropane lIdhe zULInI zikSA pAmyo ane dareka samaye ribAI ribAIne maryo. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 25 108 mA bhave mAdhava govALano karma-baMdha pAtaLo paDyo. A bhavamAM teNe tApasI dIkSA aMgIkAra karI. dIkSA jIvanamAM niHsaMgapaNe vratanuM ArAdhana karatAM tene virbhAgajJAna utpanna thayuM. eka divasa evuM banyuM ke te dhyAna dharI rahyo hato. tyAre koI cora tenI pAse corInA alaMkAro mUkI gayo. coranI tapAsamAM AvelA rAjasubhaToe tenI pAse e alaMkAro joIne tene ja cora samajIne bAMdhIne rAjA pAse laI gayA. rAjAe tene zULInI sajA pharamAvI. - mAdhava gopALa jANato hato ke pote alaMkAra coryA nathI ane pote cora nathI ja. paraMtu virbhAgajJAnathI potAnA pUrvabhavane jANIne te hasatA moMe zULI para caDI gayo. A samaye teNe potAnA AtmAnI niMdA karI. corI mATe tene koIno doSa na vicAryo. potAnA ja pUrvakarmane doSa Apyo ane samatAbhAve vedanA sahana karI zubha dhyAnamAM ja te mRtyu pAmyo. AthI marIne te deva thayo. bhavya jIvoe A govALanuM daSTAMta jANIne koIpaNa nAnA ke moTA jIvanI kyAreya koIpaNa saMjogomAM hiMsA na karavI joIe. hiMsAnA pApathI durgati thAya che. jyAre ahiMsAthI sugati thAya che. AthI vivekajanoe abhayadAna ApavAmAM harahaMmeza tatpara ane utsAhI banavuM joIe. - dAnanA pAMca prakAra che: 1. abhayadAna, 2. supAtradAna, 3. anukaMpAdAna, 4. ucitadAna, 5. kIrtidAna. prathamanAM be abhayadAna ane supAtradAnathI mokSa maLe che. jyAre bAkInA traNa prakAranAM dAna devAthI sAMsArika sukhopabhoga maLe che. abhayadAnaH baMdhanathI, vadhathI, atibhArathI, mArathI, upekSAthI ane udAsIthI vagere duHkhothI ribAtA, pIDAtA ane duHkhI thatA jIvone te duHkhamAMthI choDAvavA-mukta karavA te abhayadAna che. supAtradAnaH su eTale sAruM. pAtra eTale jJAna, darzana, cAritrarUpa tri-ratnanuM sthAna. su eTale atizaye karIne pAtra eTale pApathI rakSaNa karanAra. A pramANe anvayArtha saMjJAvALuM supAtradAna durlabha che. anukaMpAdAnaH dIna ane duHkhI, garIba ane kaMgALa, rogI ane bImAra lokone pAtra ke apAtrano vicAra karyA vinA mAtra dayAbhAvathI prerAIne sahAnubhUtithI temane anna, vastra, vasavATa, auSadha vagere ApavA te anukaMpAdAna che. kahyuM che ke - dAnakAle mahebhyAnAM; kiM pAtrApAtrA ciMtayA / dInAya devadUSyAdhu, yathAdAt kRpayA prabhuH // "dAtArane dAna ApavA samaye pAtra-apAtrano zA mATe vicAra karavo joIe? juo bhagavAna mahAvIre kRpAthI brAhmaNane arthe devadUSya ApI dIdhuM." Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 anukaMpAdAna aMge jagaDuzAnuM dRSTAMta duSama-dukALanA samayamAM jagaDuzAe paNa mAtra dayA ane anukaMpAthI aDhaLaka dhAnya aneka rAjAone ApyuM hatuM. A aMge itihAsamAM noMdhAyuM che ke jagaDuzA nAmanA zrAvake dukALanA samayamAM vizaLarAjAne ATha hajAra muMDA, hamIra rAjAne bAra hajAra muMDA ane dilhInA sulatAnane ekavIza hajAra muMDA anAja ApyuM hatuM. te samaye jagaDuzAe 112 dAnazALA kholI hatI. tyAM e roja savAre saune dAna ApatA. khAnadAna gharanI strIo dAna letAM lajavAya ane khacakAya nahi AthI temanI ane dAna lenAra vacce eka paDado bAMdhavAmAM Avyo hato. eka divasa vizaLarAjA potAnA bhAgyanI parIkSA karavA mATe veSa badalIne dAna levA gayA. paDadAmAM temaNe hAtha dharyo. e khullI hathelI joIne jagaDuzA vicAramAM paDI gayA. temane thayuM 'A to koI rAjAno hAtha lAge che. khUba ja bhAgyazALI che. A vyakti paNa dukALanA kAraNe Aje ApanArano hAtha levA mATe laMbAyo che. AthI mArI pharaja che ke tenI jiMdagIbharanI garIbI dUra thaI jAya tevuM ja kaMIka temane ApuM.' ane jagaDuzAe potAnI AMgaLI paranI eka ratnajaDita vIMTI vezadhArI vizaLarAjAnA hAthamAM mUkI dIdhI. e joI rAjAe punaH DAbo hAtha dharyo. e hAthamAM paNa jagaDuzAe evI ja bIjI ratnajaDita vIMTI mUkI dIdhI. rAjA banne vIMTI laI rAjamahelamAM Avyo. bIje divase vizaLadeva rAjAe jagaDuzAne sanmAnathI rAjyasabhAmAM bolAvyo. pelI be vIMTI temane batAvIne pUchyuM. "zreSThI ! A zuM che ?" tyAre jagaDuzAe kahyuM : sarvatra vAyasAH kRSNAH sarvatra haritAH zukAH / sarvatra sukhinAM saukhyaM, dukhaM sarvatra duHkhinAm // "kAgaDAo sarvatra kALA ja hoya che, popaTo badhe ja lIlA hoya che, sukhI puruSone sarvatra sukha hoya che ane duHkhI puruSone sarvatra duHkha ja hoya che." Ama kahIne jagaDuzA rAjAne praNAma karavA gayo, paraMtu rAjAe temane tema karatAM aTakAvyA ane temane hAthI para besADIne sanmAnapUrvaka . vidAya ApI. Ama A trIjuM anukaMpAdAna che. Aje AvA anukaMpAdAnanI ati jarUra che. ucitadAna : yogya avasare iSTa atithine, deva-gurunA AgamananI, navanirmita jinaprAsAda ane jinapratimAnA pratiSThAdi mahotsavanI vadhAmaNI ApanArane, lekhaka-kavi Adi sAhityakArone, zikSaka-paMDita-zAsrIone, vidyArthIone, kalAkArone prasanna citte ApavuM tene ucita dAna kahevAya che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 daSTAMta jUnAgaDha nareza kheMgAra jaMgalamAM zikAre gayo. tyAM teNe ghaNAM sasalAMono zikAra karyo. marelAM sasalAMone teNe ghoDAonAM pUchaDe bAMdhyAM. nagaramAM pAchA pharatAM te rasto bhUlI gayo. tyAM teNe jhADa nIce eka jaNane sUtelo joyo. kheMgAre tenI pAse jaIne pUchyuM: "bhAI ! huM rasto bhUlI gayo chuM. tuM mane sAco rasto batAvIza?" pelAe pUchanAra sAme joyuM. tenI najara pUchaDe laTakatAM sasalAMo para paDI. rasto batAvatAM teNe kahyuM. jIva vadhaMtA naraga gaI, avadhaMtA gaI sagga; huM jANuM do vATaDI, jiNa bhAve tiNa lagna. jIvano vadha-hatyA karanAra narake jAya che ane dayA pALanAra svarge jAya che. mane to mAtra A be rastAnI khabara che. to bhalA ! tane je game te raste tuM jA. 'kheMgAra A sAMbhaLI khuza thaI gayo. pelAnuM nAma pUchyuM. kahyuM : "cAraNa dudaLa. kheMgAre tarata ja jIvadayA pALavAnI pratijJA lIdhI ane cAraNane rAjasabhAmAM bolAvIne tenuM sanmAna karyuM tene azvo tathA eka gAma bheTa ApyuM. kIrtidAna: potAnI nAmanA ane yaza vadhe ane vistare te mATe garIba, bhikhArI Adine ApavuM te kIrtidAna kahevAya che. A dAnanI vizeSa samaja ApavAnI jarUra che kharI? AjakAla A ja dAnanI bolabAlA che. dAna mUccha ane moha utAravA mATe ApavAnuM che. puNya paNa karma che. jIve to sakaLa karmathI mukta thavAnuM che. pApakarmano kSaya karavAno che. to puNyakarmano paNa kSaya karavAno che. puNyAIthI prApta thayelA paisAno zakya teTalo vadhu vyaya supAtradAna, abhayadAna vagere dAna karavAmAM karavo joIe. kahyuM che ke : "supAtradAna ane abhayadAna karavAthI dAtA mukti (mokSa) pAme che, anukaMpAdAna karavAthI sukha pAme che, ucitadAnathI prazaMsA pAme che ane kIrtidAna karavAthI dAtA samAjamAM pratiSThAmoTAI pAme che." 210 dAna dharmanI dezanA zrAddhAnAM pAtrabhaktAnAM, kArpaNyadoSamuktaye / dezanA dAnadharmasya, deyA tIrthahitecchubhiH // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 "supAtranI bhakti karanArA zrAvakone kaMjUsAIrUpa doSanuM nivAraNa karavA mATe, tIrthanA hitecchu sAdhuoe dAnadharmanI dezanA ApavI." dAnadharmanI dezanA A pramANe che : yogya samaye supAtrane thoDuM paNa dAna ApyuM hoya to te moTuM phaLa ApanAra bane che. caMdanabALAe bhagavAna mahAvIrasvAmIne aDadanA thoDAka ja bAkuLA vahorAvyA hatA. to paNa tenAthI caMdanabALAnAM pApono nAza thayo hato. bhagavAna mahAvIrano abhigraha lagabhaga (pAMca mahinA paccIza dina) cha mahine pUro thayo. caMdanabALAe bhagavAnane bAkunA vahorAvyA. te samaye devatAoe sADA bAra karoDa sonaiyAnI vRSTi karI. AthI dhanAvahanuM ghara devatAI suvarNathI bharAI gayuM. A joIne pADozamAM rahetI eka DozIe vicAryuM: "mAtra aDadanA thoDAka dANA eka kRzakAya tapasvIne ApyA to tene ATalI badhI samRddhi maLI, to huM koI tagaDA ane baliSTha tapasvI sAdhune ghI-sAkaravALo AhAra vahorAvuM to na jANe mane keTalI badhI Rddhi maLe ?' ane eka divasa DozIe khIra rAMdhI. pachI koI eka tagaDA-jADA sAdhune horavA mATe bolAvI lAvI. khIra vahorAvIne teNe tarata ja UMce AkAzamAM joyuM. AthI sAdhue pUchyuM :"mA ! AkAzamAM UMce zuM juvo cho?" DozIe sAcesAcuM jaNAvyuM. sAMbhaLIne sAdhue kahyuM : "mA ! koI utkRSTa ane ugra tapasvI hoya ane sAme tene vahorAvanAranA ucca umadA ane niHsvArtha bhAva hoya to ja tevA maMgaLa prasaMge devatAo suvarNavRSTi kare che. mAruM tapa, tamArA svArthI bhAva ane AdhArmika AhAranA dAnathI to tamArA gharamAM paththaranI vRSTi thaze." Ama kahIne sAdhue e DozIne pratibodha pamADI. nAmane yogya hoya te ja zreSTha pAtra che. pAtranI parIkSA aMge yudhiSThira ane bhIma vacce thayelo saMvAda rocaka ane preraka che. eka divasa bhImasene dharmarAjA yudhiSThirane pUchyuM. he rAjanuM! eka mUrkha che paNa tapasvI che. bIjo vidvAna che paNa bhraSTa che. te banne bAraNe UbhA che, to temAMthI kone dAna ApavuM?" yudhiSThire kahyuM che bhIma ! tapanuM sevana to sukhethI thaI zake che paNa vidyA to mahAkaSTathI bhaNAya che. mATe huM vidyAno satkAra karIza. mAtra tapanuM zuM prayojana che?" bhImasene kahyuM: "he rAjA yudhiSThira ! jema kUtarAnA cAmaDAnI masakamAM bhareluM gaMgAjaLa ane madirAnA ghaDAmAM bhareluM dUdha kAma AvatuM nathI, tema kupAtramAM rahelI vidyA zuM kAmanI? A sAMbhaLIne sabhAmAM beThelA kRSNa bolyA: "mAtra vidyAthI pAtra kahevAya nahi temaja mAtra tapathI paNa pAtra kahevAya nahi. jenI pAse vidyA ane sadAcAra bane che tene ja supAtra Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 kahevAya che." Ama supAtrane dAna ApavuM joIe. A dAna paNa zubha ane zuddhabhAvathI ApavuM joIe. kahyuM che ke - dAtAvyamiti yaddAnaM dIyate'nupakAriNe / kSetre kAle ca bhAve ca, taddAnaM sAttvikaM smRtam // "devA yogya evuM dAna paNa anupakArIne devAya ane yathAyogya kSetra, kALa ane bhAvano vicAra karIne apAya te dAna sAttvika kaheluM che." AvuM dAna zAlibhadra ApyuM hatuM. yastu pratyupakarAya phalamudizya vA punaH / pradIyate parikliSTa stahAnaM rAjasaM smRtam // "je dAna upakAranA badalAmAM pratyupakAranI bhAvanAthI ApavAmAM Ave athavA koIpaNa badalAnI kAmanAthI dAna ApavAmAM Ave te rAjas-dAna kahevAya che." AvuM dAna pelI DozIe caMdanabALAne joIne ApyuM hatuM. krodhAbalAbhiyogAdvA, manobhAvaM vinApi vA / yaddIyate hitaM vastu, taddAnaM tAmasaM smRtam // "krodhathI, baLAtkArathI athavA mananA bhAva vinA sArI vastu paNa dAnamAM Ape to tene tAmasa-dAna kahyuM che." AvuM dAna zreNika rAjAnI dAsI kapilAe ApyuM hatuM. koI paNa prakAranI kAmanA ke svArtha vinA dAna karanArA ane niSkapaTapaNe AjIvikA calAvanArA durlabha ane virala che." niSkAma dAnanuM daSTAMta eka tApase eka bhaktane kahyuM: "mane tAre tyAM cAturmAsa mATe rahevA de." bhakta kahyuM : tame te mATe mAro koI pratyupakAra-vaLato badalo na ApavAnA ho, to tame khuzIthI mAre tyAM cAturmAsa mATe raho." tApase bhaktanI zarata mAnI lIdhI. comAsAnI eka rAte coro AvyA ane bhaktano eka ghoDo corI gayA. corelA ghoDAne laI jatAM savAra paDI. AthI coroe e ghoDAne jaMgalamAM eka jagAe bAMdhI dIdho. yogAnuyoga e savAre tApasa jaMgalamAM eka vRkSa pAse kudaratI hAjate Avyo. teNe bhaktano ghoDo joyo. pAchA pharIne teNe bhaktane kahyuM: "jaMgalamAM huM mAruM eka vastra bhUlI gayo chuM te tame jaladIthI lAvI Apazo?' bhakta mAratA ghoDe tyAM pahoMcyo. tyAM teNe potAno ghoDo joyo. joIne e vAta pAmI Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 gayo. ghare AvIne teNe tApasane vinayathI kahyuM: "he tapasvI! tame A ja mArI bhaktino badalo vALyo che. AthI Apa have rahevAnI bIje vyavasthA karI lejo. kAraNa upakArIne ApeluM dAna niSphaLa jAya che." niSkapaTa jIvanAranuM daSTAMta eka rAjAe dharmanI parIkSA karavAnuM nakkI karyuM. dAna laIne koNa bhojana kare che. tenI teNe sevako dvArA tapAsa karAvI. A mATe teNe DhaMDhero piTAvyoH "rAjA lADu Ape che, te AvIne dareke laI javA." A ghoSaNA sAMbhaLIne ghaNA lADu levA AvyA. rAjAe darekane pUchyuM: "tame zAnAthI jIvo cho ?' eke kahyuM "huM mukhathI jIvuM chuM." bIjAe kahyuM: "huM paga vaDe jIvuM chuM.' trIjAe kahyuM hAthathI jIvuM chuM.' cothAe kahyuM: "lokonI kRpAthI jIvuM chuM.' pAMcamA jaina sAdhue kahyuM: 'huM mudhAthI jIvuM chuM." rAjAe pUchyuM: 'e kevI rIte? dareke spaSTatA karI. pahelAe kahyuM: "huM mANasone kathA kahuM chuM. kathAthI mArI AjIvikA cAle che, AthI huM mukhathI jIvuM chuM." bIjAe kahyuM: "huM khepiyo (posTamena) chuM. lokonA saMdezA pahoMcADavA mATe eka sthaLethI bIje sthaLe pharuM chuM. Ama huM pagethI jIvuM chuM." trIjAe kahyuM: "huM lahiyo chuM. mArI AjIvikA hAthanA lIdhe cAle che, AthI huM hAthathI jIvuM chuM." cothAe kahyuM: "huM bhikSuka chuM. AthI lokonI kRpAthI jIvuM chuM.' pAMcamA jaina sAdhue kahyuM: "huM gRhasthano putra chuM. vairAgyabhAvathI meM dIkSA lIdhI. AthI je samaye jevo AhAra maLI jAya tenAthI calAvI lauM chuM. mATe huM mudhAjIvI chuM." pAMceyanA javAba para vicAra karatAM rAjAne lAgyuM ke, kharekhara A sAdhuno dharma ja sarva duHkhano nAza karanAra ane mokSane ApanAra che ane teNe jainadharma aMgIkAra karyo. dhananI zobhA dAnathI ja che. dhana hoya paNa je dAna nathI karato, tenuM dhana paththara samAna che. te dhana nathI dhanapatinuM kalyANa karavuM ke nathI bIjAnuM paNa kalyANa karatuM. mammaNa zeTha khUba ja zrImaMta hato. teNe sonAnA baLada karAvyA. tenAM zIMgaDAM mATe mammaNe kALI majUrI karI ane aMte e baLado pRthvImAM ja dharabAI gayA. dhana hatuM paNa mammaNe supAtradAna na karyuM. pariNAma zuM AvyuM? dAna duzmanane ApyuM hoya to te dAna duzmanAvaTano aMta lAve che. sevakane ApavAthI sevaka bhaktivAna thAya che. rAjAne ApavAthI utkRSTa sanmAna pAmI zakAya che. bhATa-cAraNa ke kavine dAna devAthI sarvatra yaza phelAya che. temAMya supAtradAna to khUba ja kalyANakArI bane che. kahyuM che ke : "jaLamAM tela, khala puruSomAM chAnI vAta, supAtramAM thoDuM paNa dAna, DAhyA puruSamAM vidyA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 31 ane satpuruSa sAthe prIti alpa hoya to paNa ghaNA vistArane pAme che.' - A saMbaMdhamAM koI prazna kare ke dAna detAM pAtra ke apAtrano zA mATe vicAra karavo joIe ? je mAge tene ApavuM joIe. varasAda zuM samAna bhUmine joIne varase che ? e to sarvatra varase che. to pachI dAtAe zA mATe pAtra-apAtrano vicAra karavo joIe ? AnuM samAdhAna A pramANe che H viraso riso aMbuhara, varasIDAM phaLa joI; dhaMture viSa IkSurasa, evaDo aMtara hoya. 'he varasAda ! tuM bhale game tyAM varasa, paNa tArA varasyAnuM phaLa jarA jo. tArA jaLathI dhaturAmAM jhera pedA thAya che ane zeraDImAM IkSurasa utpanna thAya che. Ama pAtramAM ane apAtramAM aMtara paDe che.' 218 pAtradAnanI mahattA pAtre yacchati yo vittaM, nijazaktyA subhaktitaH / saukhyAnAM bhAjanaM sasyAdyathA dhanyo'bhavatpurAH // 'je mANasa potAnI zakti pramANe bhaktipUrvaka pAtrane dAna Ape che te dhanAnI jema sarva sukhane pAme che.' dhanAnuM dRSTAMta pratiSThAnapuramAM eka vaNika DozI ane putra rahetAM hatAM. DozI khUba ja garIba hatI. teno putra lokonAM Dhora carAvato. tahevAranA divase bIjAnA gharamAM khIra ane mIThAI thatI joIne putre mA pAse khIra khAvAnI jIda karI. khIra mATe raDatA putra ane DozInI pADozIone dayA AvI. temaNe khIra mATenI DozIne cIja-vastuo ApI. DozIe tenAthI khIra banAvIne putrane ApI ane pote koI kAme bahAra gaI. tyAM mAnI gerahAjarImAM eka tapasvI sAdhu bhagavaMta DozInI jhUMpaDIe padhAryA. putra hajI khIra khAvA jato hato. sAdhune joI te Ubho thayo. vinayathI UbhA thaI teNe kahyuM : 'padhAro bhagavaMta ! ane A zuddha khIra vhoro.' putre ullAsathI badhI ja khIra vhorAvI dIdhI. DozI pAchI AvI. teNe putranI bhaktinI vAta jANI. AthI pharIthI teNe bIjI khIra Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 banAvI. putra e badhI ja khIra ekalo jhapATAbaMdha khAI gayo. vadhu khAvAthI tene jhADA thayA ane peTamAM sakhata duHkhAvo UpaDyo ane A rogamAM ja e rAte te maraNa pAmyo. maratAM agAu teNe ullasita haiye supAtradAna ApyuM hatuM. AthI teno jIva te ja nagaranA dhanasAranA ghare cothA putrarUpe utpanna thayo. tenA janma bAda gharamAM dhananI khUba ja vRddhi thaI, AthI tenuM nAma "dhano' pADyuM. bIjA traNa putronI apekSAe dhano vadhu vinayI, vivekI ane guNiyala hato. AthI te mAtA-pitAno vadhu lADako banyo hato. bIjA moTA bhAIothI A pakSapAta sahana na thato. eka divasa e badhA pitA pAse bhegA thayA. moTAe pitAne pUchyuM : "dhano sauthI nAno che. toya tame tene amArAthI vadhu kema Adara Apo cho?' pitAe kahyuM : "e nAnI jarUra che paraMtu tenAmAM guNo vizeSa che. tethI tene vadhu Adara ApuM chuM' AthI adekhA bhAIo eka sAthe bolI UThyA: "pitAjI ! jo ema ja kAraNa hoya to tame enA ane amArA guNonI parIkSA lo.' pitAe putronI parIkSA karavA darekane batrIza batrIza sonAmahora ApatAM kahyuM: 'lo, A sonAmahoro ane teTalAthI vepAra karIne napho raLI lAvo." dhanAe batrIza mahora ApIne tagaDo, baliSTha ane nIrogI pADo kharIdyo. A pADAne rAjaputranA pADA sAthe laDAvavA traNa hajAra sonAmahoranI zarata lagADI. dhanAe pADAne barAbara tAlIma ApI hatI. AthI te zaratamAM traNa hajAra sonAmahora jItI gayo. te teNe pitAjIne pAchI ApI. bIjA bhAIoe kaMI ne kaMI vepAra karyA. paraMtu temAM temane khoTa gaI. dhano raheto hato e nagaramAM ja eka khUba dhanADhya zreSThI raheto hato. svabhAve te kaMjUsa hato. dhanane teNe gharamAM dADhyuM hatuM ane ratnone pote vAparato te palaMgamAM saMtADyAM hatAM. e palaMgane te dATelA dhananA khADA para ja rAkhato ane tenA upara sUI raheto. maraNa samaye teNe putrone kahyuM : "marI jauM tyAre mane A palaMga sAthe ja bALajo." pitAnI aMtima icchA mujaba putro pitAnA mRtadehane palaMga para ja bAMdhIne laI gayA. cAMDAle potAnA hakkathI e palaMga mAgyo. pitAnI icchAne mAna ApavA putroe palaMga ApavA nA pADI. AthI cAMDAla sAthe temane jhaghaDo thayo. chevaTe vaDIlonI samajAvaTathI e palaMga cAMDAlane ApI dIdho. cAMDAla e palaMga laIne cauTAmAM vecavA Avyo. dhano tyAre tyAM ja hato. teNe palaMga joyo. potAnI vidyAthI teNe joyuM ke palaMgamAM chUpo khajAno che. teNe tarata ja moM mAMgyA dAma ApI palaMga kharIdI lIdho. ghare lAvIne tene toDyo to temAMthI aneka mUlyavAna ratno maLyAM. dhano AthI rAtorAta mAladAra thaI gayo. dhanAnA A bhAgyane bhAIo sahana na karI zakyA. teoe dhanAne mArI nAMkhavAnuM kAvataruM ghaDyuM. AnI gaMdha temanI patnIone AvI. bhAbhIone diyara hAlo hato. temAMthI eke dhanAne cetavI dIdho. AthI dhano rAte cupacApa ghara choDI gayo. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 pharato pharato dhano rAjagRhI nagarImAM AvI pahoMcyo. ahIM te eka udyAnamAM gayo ane pravAsano thAka utAravA eka vRkSa nIce jaIne sUto ane ghasaghasATa UMghI gayo. thoDI vAre tyAM udyAnano rakSaka Avyo. teNe udyAnamAM je joyuM tethI ghaDIka to te mAnI na zakyo. ghaNA samayathI udyAnanA raMga zobhA cAlyA gayA hatA. vRkSo hatAM, paraMtu tenA para pAMdaDAM ke phUla kazuM ja na hatuM. udyAna sAva ujjaDa hatuM. tenA badale atyAre tenI AMkha sAme vRkSo para pAMdaDAM hatAM. phUla hatAM. eka anerI hekathI udyAna mahekI rahyuM hatuM. A joIne udyAna-rakSaka AzcaryamAM paDI gayo. ane teNe tarata ja doDI jaIne udyAna mAlika kusumapALane vadhAmaNI ApI : "he rAjanuM ! ApaNA udyAnamAM eka mANasa AvIne sUto che. tenA sUI gayA pachI ApaNuM ujjaDa udyAna pharI phaLaphUlathI khIlI UDyuM che. A sAMbhaLIne kusumapALa jAte udyAnamAM Avyo. dhanAne te mAnapUrvaka potAne tyAM teDI gayo ane potAnI putrIne paNa tenI sAthe paraNAvI. A vismayajanaka ghaTanAnI jANa thatAM rAjA zreNike paNa potAnI putrI dhanAne paraNAvI ane aneka gAmo paNa bheTa ApyAM. A uparAMta rAjagRhInA ati dhanADhya zAlibhadranA svajanoe paNa zAlibhadranI bahena subhadrAne dhanA sAthe varAvI. dhano rAjavaibhava mANato mahelanA jharUkhe Ubho hato tyAM tenI najara keTalAka kaMgALo upara paDI. dhyAnathI joyuM to tene pratIti thaI ke are ! A to mArAM ja kuTuMbIjano ! te tarata ja nIce doDyo. pitA pAse jaIne temane praNAma karyA. moTAbhAIo ane bhAbhIone paNa te page lAgyo ane saune premathI ane AdarathI potAne tyAM laI Avyo. potAnA moTAbhAIone pUratuM dhana ApyuM ane temane saune sukhI karyA. thoDA samaya bAda bhAIono adekho svabhAva saLavaLI UThyo. temaNe pitAne kahyuM - ApaNI milakatanA tame Aje ja bhAga pADo. amane amAro bhAga joIe che." pitAe kahyuM: kayA dhanano huM bhAga pADuM? A badhuM dhana to dhanAnuM che. mAruM ke ApaNe temAMthI kazuM ja nathI. to tame ja kaho, huM A dhananA kevI rIte bhAga pADI zakuM ?' paNa putro, adekhAIthI aMdha banyA hatA. temaNe kahyuM: "nA, A dhana ApaNA badhAnuM che. te gherathI bhAgI gayo tyAre te tamArAM keTalAMka ratno corI gayo hato. e ratnomAMthI teNe A badhuM dhana meLavyuM che. AthI A dhana tamAruM che ane tenA upara amAro paNa adhikAra che. mATe tame amAro bhAga ApI do ane tame e bhAga nahi Apo tyAM sudhI ame moMmAM annano dANo paNa levAnA nathI." pitA zuM bole ! te mauna rahyA. dhanAne AnI khabara paDI. teNe pharIthI cupacApa ghara choDI Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 dIdhuM. cAlatAM cAlatAM te kauzAMbInagarImAM Avyo. A nagarInA rAjAnuM nAma zatAnika hatuM. tene mRgAvatI nAme suzIla rANI hatI. dhano kauzAMbInA mArgo para pharI rahyo hato tyAM teNe rAjaghoSaNA sAMbhaLI: rAjAnA bhaMDAramAM eka amUlya ratna che. tenI je koI sAcI parIkSA karaze tene rAjA ekaso hAthI, pAMcaso ghoDA ane pAMcaso gAma sahita potAnI saubhAgyamaMjarI nAmanI putrIne paraNAvaze." DhaMDhero sAMbhaLI dhano rAjasabhAmAM gayo. zatAnika rAjAe Apela ratnanI teNe sAcI parIkSA karI ApI. AthI tenI vidyAthI prasanna thaIne jAhera karyA pramANe potAnI putrI paraNAvI ane pAMcaso-pAMcaso hAthI, ghoDA ane gAma paNa ApyAM. dhano mahAna puNyazALI hato. bIjI vakhata paherela kapaDe ghara choDyuM to paNa tenA caraNe lakSmI sAmethI AvIne ALoTavA lAgI. dhanAe eka divasa janasevA mATe taLAva khodAvyuM. taLAva khodavA AvanAra puruSane rojanI be ane strIne rojanI eka dinAranI majUrI Apato ane te saune potAne rasoDe maphata jamADato. pote roja jAte A khodakAmanI najara rAkhato. eka divasa teNe majUronI vacce potAnAM kuTuMbIjanone tagArAM UMcakatAM joyAM. oLakhAI na jAya tevI rIte dhano temanI pAse gayo. pUchyuM: "tamArA caherAnI kAMti joIne jaNAya che ke tame UMcA kuLanA cho. tamane vAMdho na hoya to mane kahezo ke tame koNa cho ane kyAM raho cho? zeThano Avo vatsala avAja sAMbhaLIne pitA dhanAsAre AMsubhInA avAje kahyuM: "zeTha! amAro khUba ja sukhI saMsAra hato. mAro nAno putra dhano khUba ja bhAgyazALI ane guNavAna hato. paraMtu tenA moTAbhAIonI IrSA ane dveSathI Aja amArI AvI kaMgALa hAlata thaI che. dhano ghara choDIne jato rahyo AthI meM tenI be patnIne temanA piyara mokalI ApI. tenI trIjI patnI.je zAlibhadrazeThanI bahena hatI, tene meM mArI sAthe rAkhI. Aja amArI sAthe dhano hota to amAre ane tenI patnIne A majUrI karavAno samaya na Avyo hota. paNa amAruM ja bhAgya phUTI gayuM hoya tyAM zuM karavuM?' Apa udAra cho, eTale Apa amane pUcho cho. mArI Apane eka vinaMtI che ke amArAthI chAza vinA khavAtuM nathI to Apa kRpA karIne amane roja chAza maLe tevuM karajo." bhale. tamArI vahuone mAre tyAM mokalajo. tamane roja chAza maLe tevI vyavasthA karI ApIza." dhanAe prema ane sahAnubhUtithI kahyuM. e pachI badhI vahuo vArApharatI dhanAne tyAM chAza levA javA lAgI. subhadrA paNa teno vAro AvatAM gaI. tene joIne dhanAe ajANyA banIne pUchyuM : "he bhadre ! tuM koNa che ane tAruM nAma zuM che? subhadrAe zaramAIne nIcA moMe kahyuM: "he zeTha ! mane zaramamAM na nAMkho. mArI kathA lAMbI che. huM gobhadra zeThanI putrI ane zAlibhadranI bahena chuM. tamArA ja nAmadhArI sAthe mArAM lagna thayAM. amAro saMsAra sukhI hato. paraMtu kuTuMbamAM phaleza thavAthI te eka divasa mane kahyA Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 vinA ghara choDI gayA. tyArathI huM mArA sasarAnI sevA karuM chuM ane mArA nAthanA milananI rAhamAM divaso pasAra karuM chuM?' tAro pati cAlyo gayo to tuM bIjAM lagna zA mATe nathI karI letI? tArI icchA hoya to mArA ghare rahI jA. huM tane tArA pati karatAMya vadhu sukha ane vaibhavamAM rAkhIza.' dhanAe subhadrAne lalacAvavAno prayatna karyo. subhadrA AthI gusse thaI gaI. te dRDhatAthI bolI : "zeThazrI, Apane kadAca khabara nahi hoya paraMtu khIlelA puSpanI be ja gati hoya che. kAM to te bhagavAnanI pUjAnA upayogamAM Ave che. kAM to te jamIna para kharI paDe che. te ja pramANe khAnadAna strInI paNa be ja gati hoya che. tenA zarIrano sparza mAtra teno pati ja kare che athavA agni ja tene AkhA zarIrane sparze che. mATe have Apa pharIthI AvI anucita mAMgaNI kyAreya na karazo." Ama subhadrAnI patibhakti ane tenuM zuddha cAritra joIne dhanAe tarata potAnI sAcI oLakha ApI. sAme sAkSAt patine joI te harSathI raDatI tenA page paDI. dhanAe tene premathI UbhI karI. AMsu lUkyAM ane ghare laI jaIne tene potAnI mukhya patnI banAvI. e pachI teNe potAnAM mAtA-pitA ane bhAIone paNa sanmAnapUrvaka potAnA ghare bolAvI lIdhAM. A ghaTanAne traNe bhAbhIe avaLI rIte vicArI: "ApaNAM sAsu-sasarAne ane svAmIne A dhanAe keda karyA che mATe zatAnika rAjA pAse jaIne, tenI phariyAda karavI joIe." rAjAe phariyAda sAMbhaLIne dhanAne tyAM koTavALa mokalyo ane kahyuM : "phariyAdInA kuTuMbIjanone tame tatkALa mukta karo dhanAe vaLatuM kahyuM: "he koTavALa ! rAjAne jaIne kahejo ke meM koIne keda karyA nathI. huM kadI koIne anyAya karato nathI ane mArA kuTuMbanA mAmalAmAM rAjAne vacamAM paDavAnI jarUra nathI." rAjAne A sAMbhaLI potAnuM apamAna lAgyuM, teNe subhaTone dhanAne jIvato pakaDI lAvavA Adeza karyo. paraMtu dhanAe e badhA subhaTone harAvI dIdhA, A joI pradhAne rAjAne kahyuM : "he rAjan ! A dhano zeTha sadAcArI, nyAyI ane dharmAtmA che. parastrIno sahodara che. AthI phariyAdI strIonI pUchaparacha karavAthI satyanI jANa thaze. - pradhAne traNeya strIne pUchyuM: "dhanA nAmano tamAro koI svajana che?' traNeye kahyuM: "hA, che paraMtu ghaNA samayathI amArA e diyara amane choDIne jatA rahyA che. te jIve che ke nahi, tenI paNa amane khabara nathI.' pradhAne bIjo prazna pUchyo : "tame tamArA diyaranA zarIranAM koI vilakSaNa lakSaNane oLakho cho?' traNeye kahyuM: "hA, amArA diyara nAnA hatA tyAre ame temane navarAvatA hatA. tyAre ame temanA pagamAM kamaLanuM cihna joyuM hatuM." Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 pradhAne dhanAne rAjasabhAmAM mAnapUrvaka bolAvyo. pelI traNa strIone paNa hAjara rAkhI. temaNe namIne dhanAe pUchyuM : "mane zreNika rAjAno jamAI dhArIne bolAvyo che ke zuM? traNeya strIoe kahyuM: "nA. ame tamArA paga dhoIne nakkI karavA mAMgIe chIe ke tame amArA diyara cho ke bIjA koI?" huM parastrI sAthe bolato paNa nathI, to pachI tamane huM mArA pagano sparza kema karavA dauM? nA, mAre parastrInA sparzanuM pApa karavuM nathI." dhanAe makkamatAthI kahyuM. chevaTe pradhAne bIjA pAse dhanAnA paga dhovaDAvyA. joyuM to pagamAM kamaLanuM cihna hatuM. A joI traNeya strIone khAtarI thaI ke A dhano ja potAno cAlyo gayelo diyara che. diyarane sAme joIne temanA AnaMdano pAra na rahyo. dhanAe paNa traNe bhAbhIne praNAma karyA ane temane bahumAnapUrvaka potAnA ghare laI gayo ane potAnA bhAIone pAMcaso gAma ApyAM. e pachI dhano potAnI cAra patnIone laIne kauzAMbI nagarI choDIne rAjagRhI nagarImAM AvIne sthira thayo. ahIM bIjA cAra zreSThIoe potAnI eka eka putrI dhanAne paraNAvI. Ama dhanAne have ATha patnIo thaI. eka divasa rAjagRhImAM AcArya bhagavaMta zrI dharmaghoSasUri padhAryA. te cAra jJAnanA dhAraka hatA. dhano saparivAra temane vaMdana karavA gayo. temanI dezanA paNa sAMbhaLI. chelle teNe vinayathI pUchyuM : "he bhagavaMta ! mArA traNeya bhAIo kayA karmathI nidhana thayA ?' AcArya bhagavaMtazrIe temano pUrvabhava kahyo : "koI eka gAmamAM traNa bhAIo lAkaDAMnA bhArA vecI potAno gujAro karatA. eka samaye teo baporanA jamavA beThA hatA. tyAM koI mAsakSamaNanA tapasvI sAdhu gocarI mATe padhAryA. traNeya umaLakAthI temane chorAvyuM. paNa pachI te pastAvo karavA lAgyA : "arere ! ApaNe bhAre bhUla karI. badhuM ja khAvAnuM sAdhune ApI dIdhuM. sAdhu vagara mahenate badhuM laI gayA ane ApaNe have Aja bhUkhe rahevAno vAro Avyo. Ama dAna dIdhA bAda pastAvo karyo tethI tamArA traNeya bhAIo vAraMvAra nirdhana banyA." A sAMbhaLIne subhadrAe vinayathI pUchyuM: "he bhagavaMtuM ! kyA karmathI Aja mAre mAthe mATI UMcakavI paDI? bhagavaMtazrIe kahyuM : "dhano pUrvabhavamAM DozIno putra hato, tyAre tame pahelI cAreya patnIo tenI pADozaNa hatI. dhanAe khIra mAMgI ane tenI mAtA garIbAIthI raDI rahI hatI. AthI tamArAmAMthI eke tene dUdha, bIjIe cokhA, trIjIe khAMDa ane cothIe tejanA ApyA hatA. A puNyathI tame A bhave rAjaputrIrUpe janma pAmyAM. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 pUrvabhavamAM tAre eka dAsI hatI. e dAsI chANAM mAthe upADI rahI hatI. mAthA para bhAra vadhu thaI gayo. teNe vadhu bhAra na upADavA kahyuM. AthI te gusse thaIne kahyuM : "tuM moTI zeThANI kharIne, te tArAthI ATalAM chANAMya na UpaDe?" tArAM A kaDavAM veNathI tane azubha karmabaMdha thayo. zubha karmanA udayathI tuM zAlibhadranI bahena thaI, paraMtu pelA azubha karmanA udayathI A bhavamAM tAre mATI UMcakavI paDI." potAnA pUrvabhava jANI sau dharmasAdhanAmAM vadhu udyamI banyAM. dhanAnI A kathAmAMthI preraNA laIne, supAtrane umaLakAthI ane AtmAnA ullAsathI dAna ApavuM ane dAna ApyA pachI kyAreya pastAvo na karavo. 219 cAra prakArano dharma dAnaM supAtre vizadaM ca zIlaM, tapo vicitraM zubhabhAvanA ca / ___ bhavArNavottAraNayAna pAtraM, dharmaM caturdhA munayo vadanti // munio e saMsArasAgaramAM taravAne vahANa samAna dharmanA cAra prakAra-supAtradAna, nirmaLa zIla, vividha prakArano tapa ane zubhabhAva kahyA che." supAtradAna viSe agAu vicArI gayA, have atre nirmaLazIlanI vicAraNA karIe. zIlanI surakSA mATe satI sItAnuM jIvana jaina ane ajaina bannemAM suprasiddha che. rAvaNe sItAnuM apaharaNa karyuM. tenI potAnI karavA rAvaNe aneka lAlaco ApI. bhaya paNa batAvyo. paNa sItAe rAvaNane jarAya macaka na ApI, potAnA ziyaLanI teNe abhUtapUrva rakSA karI. kahyuM che ke : "apavAdanA bhayathI sItAe agnimAM praveza karyo paraMtu te samaye agni paNa jaLa jevo zItaLa thaI gayo. temAM mAtra sudaDhazIlano ja mahimA kAraNabhUta che." Ama sItAjInA jIvanamAMthI preraNA laIne potAnA zIladharmanI sudaDha rakSA karavI joIe. zIlavratanA daDha pAlana mATe kaLAvatI, zIlavatI, subhadrA, sudarzana zeTha, bUsvAmI temaja vijayazeTha ane vijayAM zeThANInAM jIvanacaritro khUba ja preraNAdAyI che. zIlavratanuM pAlana zrAvaka ane zrAvikA bannee karavAnuM che. puruSe parastrIgamanano ane strIe parapuruSagamanano tyAga karavAno che. sarvathA brahmacaryanuM pAlana karI zakAya to e sarvottama Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 che. nahi to lagna karIne svadArA saMtoSa rAkhavo. patnI sivAya anya strIo pratye brahmacaryanI navavAnuM sAvadhapaNe rakSaNa karavuM. kAmavRtti-viSayanI vAsanA vikarALa che. saMyama ane sAdhanAmAM A vRtti ane vAsanA bAdhaka che. AthI tenuM niyamana karavuM. vRttio ane vAsanAne chUTo dora na Apavo. jeo nirmaLapaNe zIlavratanuM pAlana kare che teo zubhagati pAme che ane A lokamAM paNa teo yaza ane kIrti meLave che. tapano mahimA jIvanamAM dAnadharma ane zIladharmanI jema tapadharma paNa karavo jarUrI che. tIrthakaro te ja bhavamAM mukti pAmanAra hatA. chatAMya temaNe tapa karyo hato. tapa karavAthI karmono kSaya thAya che, AtmA nirmaLa ane nirmama bane che ane kramazaH sakala karma kSaya thavAthI paramAtma svarUpane prApta kare che. bhagavAna zrI RSabhadeve eka varasa sudhI ane carama tIrthakara zrI mahAvIra prabhue cha mAsa sudhI upavAsa karIne vihAra karyo hato. tapathI ISTa manorathonI ApoApa siddhi thAya che. cakravartI rAjAo aThThama tapa karIne ja mAgadha, varadAma, gaMgA, siMdhu ane prabhAsa vagerenA adhiSThAtA devone prasanna kare che. tapathI labdhio utpanna thAya che. cha khaMDane jItanAra zrI sanakumAra cakravartIne tapanA prabhAvathI kheloSadhi Adi aneka labdhio prApta thaI hatI. temane koDha thayo tyAre te rAjarSi hatA. deha chatAMya te dehAtIta hatA. AthI temaNe potAnA roganI cikitsA na karAvI ane rogane samabhAvathI sahana karatA rahyA. devo parIkSA levA AvyA tyAre temaNe potAnA ja thaMkathI koDhavALI AMgaLIne rUpALI karI batAvI. kahyuM che ke - "viSayothI virakta thaIne jeoe mokSanuM phaLa ApanAro tapa karyo che, tevA tattvajJAnIoe ja mAnavadehanuM phaLa prahaNa karyuM che." A deha maLa-mUtra vagere azuciothI bharelo che. mAMsa, majajA, lohI ane hADakAMno banelo che. A dehamAMthI AtmA cAlyo jatAM dehane bALI nAMkhavAmAM Ave che. keTalIka paraMparAmAM tene dATI devAmAM Ave che. Ama deha asAra che. paraMtu jeo A dehano upayoga tapa karIne karmano kSaya kare che teo dehane sArabhUta banAve che. kahyuM che ke - so a tavo kAyavvo, jeNa maNo maguNaM na ciMtei / jeNa na iMdiyahANi, jeNa ya jogA na hAyaMti // je tapa karavAthI mana avaguNanuM ciMtana na kare. jenA vaDe indriyo hAni nA pAme ane jenAthI mana, vacana ane kAyAnA yoga kSINa na thAya evo tapa karavo ane Avo tapa paNa mAtra karmanI nirjarAnA hetuthI ja karavo." vizeSamAM bhagavAna zrI mahAvIra prabhue kahyuM che ke - "A lokasaMbaMdhI sukha-saMpatti meLavavA mATe tapa na karavo, paralokamAM sukha meLavavAnI kAmanAthI tapa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 39 na karavo, loko vAhavAha karaze tevI lAlasAthI tapa na karavo, paraMtu mAtra karmanI nirjarA karavAnA hetuthI ja tapa karavo." viveka vinA karelA tapathI dehanuM damana thAya che. tAmalI tApase jeTalo tapa karyo teTalo tapa jainadharmanI vidhi pramANe karyo hota to te siddhine pAmyo hota, paraMtu ajJAnatAthI teNe tapa karyo eTale e tapa niSphaLa gayo. tapasvIoe tapamAM krodha na karavo joIe. krodha e eka Aga che. tapa caMdananA kASTha che. taparUpI caMdanakASThamAM krodharUpI Agano taNakho paNa paDe to e kASThane bALIne khAka karI nAMkhe che. kahyuM che ke 'jema eka divasano tAva cha mAsanA teja samUhane haNe che tema krodha koTI pUrva vaDe upArjana karela sukRtano paNa eka kSaNamAM nAza kare che.' AthI tapasvIoe jarA mAtra paNa krodha na karavo. : tapa pUro thayA bAda tapasvIoe udyApana (ujamaNuM) karavuM joIe. udyApana karavAthI mahAphaLa maLe che. kahyuM che ke :- 'jema dohada pUrNa karavAthI vRkSa ane cha rasanA bhojanathI zarIra vizeSa zobhA pAme che, tema vidhipUrvaka ughApana karavAthI tapa paNa vizeSa zobhAyamAna thAya che.' lakSmIH kRtArthA sakalaM tapo'pi, dhyAnaM sadoccairjina bodhilAbhaH / jinasya bhaktijinazAsana zrIrguNAH syurudyApanato nArANAm // "vidhipUrvaka ujamaNuM-udyApana ka2vAthI lakSmI kRtArtha thAya che, tapa saphaLa thAya che. UMcA prakAranuM dhyAna prApta thAya che, jinezvara saMbaMdhI bodhiratnano lAbha thAya che, jinezvaranI bhakti thAya che ane jinazAsananI zobhA vadhe che. Ama ughApana karavAthI aneka lAbha prApta thAya che.'' zrI pethaDa saMghavIe navakAra maMtranI ArAdhanA mATe ughApana-ujamaNuM karyuM hatuM te samaye pethaDe suvarNamudrikA, maNi, muktAphaLa, pravALA, sarva jAtinAM phaLa vagere dravya, sarva prakAranA pakavAna, caMdaravA, dhvajAo vagere aDasaThanI saMkhyAmAM mUkyAM hatAM, te joIne lAkho lokoe tapanI ane jainadharmanI prazaMsA karI hatI. A pramANe tapasvIoe tapa pUrNa thayA bAda yathAzakti ughApana-ujamaNuM karavuM joIe. bhAvadharmano mahimA dAnaM tapasyA zIlaM nRNAM bhAvena varjitam / " arthahAni: kSudhApIDA, kAyaklezazca kevalam // "bhAva vinA dAna karavAthI dravyanI ja hAni thAya che. bhAva vinAnA tapathI mAtra dehane ja pIDA thAya che ane bhAva vinAnA zIlavratathI to mAtra kAyakleza ja thAya che; Ama bhAva vinAnA A dharmothI kaMI ja phaLa maLatuM nathI." u.bhA.-4-4 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 bharata cakravartI jevI bhAvanA bhAvavI joIe. jethI bhogo bhogavyA chatAM paNa te bhAvanAthI mukti maLe. marudevA mAtAe ekAsaNuM paNa kyAreya nahotuM karyuM, chatAMya prabaLa ane udAtta bhAvanAthI te ja bhavamAM mokSe gayAM. prasannacaMdra muni, valkalaciri ane gautamasvAmI pratibodhita paMdaraso tApasone mAtra bhAvathI ja kevaLajJAna prApta thayuM hatuM. kahyuM che ke : thoDuM paNa anuSThAna bhAvanI vizuddhithI karyuM hoya to te karmamaLane haNe che. kAraNa udaya pAmato nAno sUrya paNa aMdhakAranA samUhano nAza kare che." A bhAva prazasta ane aprazasta ema be prakArano che. jinAjJAnA pAlana mATe kazI paNa kAmanA vinA, saMsAra tarI javA, karmano kSaya karavA, sva-svarUpane pAmavAnA hetuthI ja dharma karAya te prazasta bhAva che. je dharma A loka ke paralokamAM kaMIka bhautika prApti mATe karavAmAM Ave; koInuM vera levA, devone rIjhavavA kaMIka tapa-dharma karavAmAM Ave to te aprazasta bhAva che. te cittanI ekAgratA rAkhI, manane zubha ane zuddha rAkhI, manane mAtra AtmAmAM parovI rAkhIne ja jIvo mokSe gayA che. bhAva vinAnA citta ke nathI koI ja siddhipadane pAmyuM nathI, AthI "mananA bhAva sahita uttama dAna ApavuM, duHkhathI pALI zakAya evuM nirmaLa zIla pALavuM, kaSTathI karI zakAya tevo tapa karavo ane manane sthira rAkhIne zubha bhAvanA bhAvavI." (c)e 220 dharmatattvane grahaNa karavuM vivekavAnnaraH kazcit svAbhAvAddharmatattvakam / zIghraM vijJAya gRhNAti, kapilAhvaguroriva // kapila nAmanA gurunI jema koka vivekI puruSa ja svabhAvathI dharmanA tattvane jANIne tene tarata ja grahaNa kare che." kapilamuninI kathA kAzyapa rAjapurohita hato. rAjA ane prajA bane tenuM ghaNuM sanmAna karatA. rAjA jitazatru paNa teno Adara-satkAra karato. tenuM AyuSya TUMkuM tethI te yuvAna vaye avasAna pAmyo. A samaye tenA putra kapilanI uMmara ghaNI nAnI hatI. AthI jitazatru rAjAe eka bIjA brAhmaNane rAjapurohita banAvyo. A navo purohita akkaDathI ghoDA para besato, mAthe chatra rakhAvato ane ghaNA sevako sAthe Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 41 te rAjasabhAmAM jato. kAzyapanI patnI yazA tene jotI ane tenuM haiyuM cacarI UThatuM, AMkhamAM AMsu AvI jatAM. mAne Ama avAranavAra raDatI ane niHsAsA bharatI joIne putra kapile eka divasa tenuM kAraNa pUchyuM. mA yazAe putrane khoLAmAM besADIne tene vahAlathI paMpALatAM paMpALatAM kahyuM - "vatsa ! A navA rAjapurohitane jouM chuM ane mane tArA pitAnI yAda Ave che. tArA pitA paNa AvA ja ThAThamAThathI rAjasabhAmAM jatA. ApaNAM nasIba vAMkAM ke te ghaNA jaladI paraloka sidhAvI gayA. tArI uMmara nAnI ane tArI pAse koI vidyA nahi AthI rAjAe navA brAhmaNane tArA pitAnuM pada ApyuM. tArA pitAnI yAdathI ane tane temanuM pada na maLyuM tethI mane raDavuM AvI jAya che. e pada mane zI rIte maLe mA !?' "beTA, e pada meLavavA mATe to tAre khUba khUba vidyAbhyAsa karavo paDe. tArA pitAnI jema tuM cauda vidyAno pAraMgata bane to tane tArA pitAnuM rAjapurohitanuM pada pAchuM maLe.' "mA! huM jarUra pitA jevo cauda vidyAno pAraMgata banIza. paNa e mATe huM konI pAse vidyAbhyAsa karuM ? "vatsa ! A mATe tAre mArI goda choDIne zrAvastInagaramAM javuM paDaze. tyAM indradatta nAmanA ghaNA moTA vidvAna paMDita rahe che. temanI pAse jaIne temane page lAgIne vidyAbhyAsa karAvavA mATenI temane prArthanA kara. tArA pitAnA e mitra che. temanI tuM sevA kara. te tane jarUra badhI ja vidyAmAM pAraMgata banAvaze." ane bIjA divase ja zubha coghaDiye ane zubha zukana joIne kapila zrAvastInagara javA UpaDyo. mAtAe premabhInI AMkhe putrane maMgaLa AzIrvAda ApyA. indradatta paMDite mitra-putra kapilane premathI AvakAryo ane tene vidyAbhyAsa karAvavA mAMDyo. kapila paMDitane tyAM bhaNato ane zrAvastInA zreSThI zAlibhadranA ghare bane samaya jamavA jato. jamADavAnuM arthAt pIrasavAnuM kAma zeThanI eka dAsI karatI. bapore ane sAMje kapilanuM roja jamavA AvavuM, roja dAsInuM pIrasavuM, kapila paNa yuvAna ane dAsI paNa yuvAna ane bannenAM rUpa AMkhane game evAM. rojarojanA paricayathI ane bolavAnI banne vacce chUTa vadhatAM banne ekamekanI najIka AvyAM. ekameka vacce prema baMdhAto gayo. ekAMta maLatAM banne yauvana sahaja chUTa laI letAM. premAMdha banelI dAsIe eka divasa ekAMta joIne kapilane kahyuM: "he priye ! huM tamane manomana varI cUkI chuM. tame ja mArA pati ane paramezvara cho. paraMtu tame vidyArthI ane nirdhana paNa cho. saMsArano vyavahAra calAvavA to dhana joIe. tame anumati Apo to ApaNAM lagna na thAya tyAM sudhI huM bIjA puruSanuM sevana karuM. dhana mATe ja huM Ama karavA mAMguM chuM. e puruSano huM pati tarIke svIkAra nahi karuM." Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 dAsInI vAta ne vinaMtI sAMbhaLI kapile kahyuM: "priye ! mArA mATenA tArA premane huM samajuM chuM. paraMtu huM AvuM na vicAra. AvuM sIthI na karAya." dAsIe tyAre jIda na karI. kapilanI vAta mAnI lIdhI. thoDA divasa bAda zaheramAM jAhera utsavano divasa hato. dAsIne temAM bhAga levo hato. paraMtu te mATe paheravA sArAM kapaDAM ne ghareNAM na hatAM. veNI lAvavA jeTalA paNa paisA na hatA, dAsIe raDatAM raDatAM kapilane A badhI vAta karI ane utsavamAM laI javA jIda karI. kapile kahyuM : "paNa priye ! huM paisA kyAMthI lAvuM?" huM teno upAya batAvuM chuM dAsIe utsAhathI kahyuM : "priye ! paisA nathI tethI udAsa na bano. A nagaramAM dhano nAmano zreSThI rahe che. savAranA sau prathama tene je jagADe, tene te be mAsA suvarNa Ape che. to tame kAle sauthI chelA ane pahelA jaIne e zreSThIne uThADo ane e suvarNa laI Avo." dAsInI vAta kapilane gaLe UtarI gaI. AkhI rAta teNe ajaMpAmAM gALI, ane brAhma muhUrta pahelAM ja te chAnomAno paMDitanA gharethI nIkaLIne dhanA zreSThInA ghare javA nIkaLI paDyo. gaganamAM tyAre tArAo camakatA hatA ane cotarapha aMdhakAranuM sAmrAjaya hatuM chatAMya kapila potAnI dhUnamAM cAlyo jato hato. tyAM rAjyanA koTavALoe tene pakaDI lIdho ane rAjA prasannajita samakSa vahelI savAranA hAjara karyo. kapile vinayapUrvaka peTa chUTI badhI vAta kahI. rAjAne pratIti thaI ke yuvAna cora nathI. corI karavAno teno irAdo nathI. tethI rAjAe kahyuM: "he mahAtmAnuM ! tamArI nikhAlasatA ane saccAIthI huM prasanna thayo chuM. mATe tamane je joIe te niHsaMkoca mAMgo huM tamane te premathI ApIza." kapilanA AnaMdano pAra na rahyo. te bolyo : "ApanI udAratAne dhanya che. rAjanuM! Apa mAMgavAnuM kaho cho to mane vicAravAno thoDoka samaya Apo" rAjAe kahyuM : "bhale bhadra! ema karo. vicArIne mAMgo." kapila vicAravA mATe rAjAnA azokavanamAM gayo. tenuM magaja aneka vicAro ane vikalpothI dhamadhamI rahyuM. vicAratAM vicAratAM acAnaka ja tene jhabakAra thayo : "arere ! huM A zuM karI rahyo chuM? huM to ahIM vidyAbhyAsa karavA Avyo chuM. mAre rAjapurohitanuM pada meLavavuM che. tenA badale huM A premanA phaMdamAM kyAM phasAI gayo? e phaMdamAM meM keTakeTalAMno droha karyo ! gurudevano vizvAsaghAta karyo, mAtAno vizvAsaghAta karyo. jenA gharanuM anAja khAdhuM e gharanA zreSThI sAthe paNa meM banAvaTa karI. oha bhagavAna ! meM A zuM karyuM? zuM karyuM? dhika che mArI vAsanAne ! Ama uhApoha karatAM karatAM kapilane jAtismaraNa jJAna thayuM. e jJAnano prakAza thatAM ja tene potAnA parama ne carama kartavyanI yAda tAjI thaI. AtmadharmanI oLakha thaI ane bIjo Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 43 kazo ja vicAra karyA vinA kapile mAthAnA vALano loca karyo. te ja samaye devatAoe tene zramaNano veSa Apyo. e veSa paherIne kapila rAjasabhAmAM hAjara thayo. tene joIne rAjAnI AMkho pahoLI thaI gaI. "he mahAtman ! tame A zuM karyuM?" "rAjan ! je karavuM joIe te ja meM karyuM che. Aja sudhI huM mAro dharma bhUlyo hato. e dharma mane jaDI gayo. mane mArA AtmAnuM darzana thaI gayuM che. tame mane mAMgavA kahyuM hatuM to huM mAguM chuM ke tame mArA mATe zAsana devatAone prArthanA karo ke teo sau mArA AtmAnA uddhAramAM sahAyaka thAya." ATaluM kahIne kapile rAjAne dharmalAbhanA AzIrvAda ApyA ane pAchuM joyA vinA tyAMthI kapilamuni nagarI choDI gayA. vanamAM jaIne utkaTa tapa ane dhyAna dharyuM. cha mahine kapilamunine kevaLajJAna prApta thayuM. eka divasa kevaLI kapilamunine lAgyuM ke balabhadra vagere pAMcaso cora pratibodha pAmI zake che. AthI ugra vihAra karIne te rAjagRhInagarInI najIkanA eka bhayAnaka jaMgalamAM jaI pahoMcyA. potAnA paDAve kuza munine AvelA joIne coranA saradAra balabhadre pUchyuM : "he muni ! tamane nRtya karatAM AvaDe che ' - pAMcaso coranA jIvanoddhArano lAbha joIne kapilamunie kahyuM: "koI vAjiMtra vagADe to huM nRtya karIza." balabhadre kahyuM : "koI vAjiMtra to amArI pAse nathI paNa ame tamane hAthanI tAlIono tAla ApIzuM. e tAle nRtya karajo." coroe tAlIonA tAla pADyA ane kapilamuni upayogapUrvaka nRtya karavA lAgyA. temanI sAthe coro paNa nAcavA lAgyA. saune tAnamAM AvelA joIne munie vairAgyapreraka gIta gavaDAvyuM. saMsAranI asAratA samajAvatA e gItanI paMktio sau gAvA lAgyA. e gIta gAtAM gAtAM saunA haiye thayuM ke Aja sudhInuM ApaNuM jIvana vyartha gayuM. have bAkInuM jIvana saphaLa karavA ApaNe A muninuM zaraNa aMgIkAra karavuM joIe, ane pAMcaso coroe nRtya baMdha karIne muninA caraNe potAnuM jIvana samarpaNa karyuM. kevaLI kapilamunie saune dIkSA ApI, devatAoe saune muniveSa Apyo. kapilamuninuM A daSTAMta sAMbhaLIne, bhavya jIvoe tamAma vyavahAramAM vivekane sadA ane sarvatra jAgrata rAkhavAno che. pote je vicAra karI rahyo che te sAro vicAra che ke kharAba? pote je kAma karI rahyo che te kAma karavuM yogya che ke ayogya? pote je bolI rahyo che te bolavuM ucita che ke anucita? pote je vartI rahyo che te vartana ThIka che ke aThIka? tema vicAravA, bolavA ane vartAvathI potAnA AtmAnuM ahita to thatuM nathI ne ! vagereno samucita ne samyapha nirNaya karavo joIe ane jenAthI AtmAnuM hita thAya tevA ja vicAra, vANI ane vartana rAkhavAM joIe. O Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 221 niraticAra munijIvananuM phaLa bahukAlaM vrataM cIrNaM sAticAraM nirarthakam / ekamapi dinaM sAdhorvrataM zuci zubhaMkaram // "aticAra sahita ghaNA samaya-varSo sudhI vratanuM AcaraNa karyuM hoya to paNa te nirarthaka che ane mAtra eka ja divasa pavitrapaNe arthAt aticAra rahita munivratanuM pAlana karyuM hoya to paNa te zubha phaLa Ape che." puMDarika-kaMDarikanI kathA puMDarika ane kaMDarika banne sagA bhAIo, mahApadma rAjAnA banne putra, pitAe dIkSA letAM agAu moTA putra puMDarikane rAjagAdI ane nAnA putra kaMDarikane yuvarAja padavI ApI. thoDAM varaso bAda temanA nagaramAM eka mahAjJAnI zramaNa padhAryA, temanA upadezathI banne bhAIone saMsAra para vairAgya-bhAva utpanna thayo. kaMDarike kahyuM : 'moTAbhAI ! mane have saMsAra asAra lAge che. huM to dIkSA laIza.' puMDarike premathI kahyuM : 'kaMDarika ! tArI UMcI bhAvanAnI huM anumodanA karuM chuM. paraMtu dIkSA levAnI tArI hajI uMmara nathI, tuM nAno chuM. teM hajI saMsAranAM sukha joyAM paNa nathI. tane khabara nathI ke mana kevuM caMcaLa ane tophAnI hoya che. yuvAnImAM manane saMyamamAM rAkhavuM khUba ja kaThaNa che. mATe tuM tArA manane barAbara keLava ane e pachI tuM dIkSA leje. atyAre to tuM ja rAjya saMbhALa ane mane dIkSA levAnI anumati Apa. kAraNa bhogo parathI mAro rasa have UtarI gayo che." Ama kaMDarikane moTAbhAIe ghaNuM samajAvyo. paNa te dIkSA levA makkama rahyo. AthI puMDarike tene dhAmadhUmathI dIkSA apAvI ane pote anAsaktabhAvathI rAjyanI javAbadArI saMbhALavA lAgyo. dasa-bAra varasa bAda kaMDarika muni potAnA guru bhagavaMta sAthe potAne vatana padhAryA. moTAbhAI puMDarika nAnAbhAI munine vaMdana karavA gayo. teNe joyuM ke tapathI muninuM zarIra sAva hADapiMjara jevuM thaI gayuM che. bhaktibhAvathI teNe muninA paga dabAvyA. pagano sparza thatAM tene lAgyuM ke muninA zarIramAM to aneka rogo ghara karIne beThA che. AthI gurunI AjJA ane anumati laIne te kaMDarika munine sAravAra karavA mATe potAnA rAjamahelamAM laI Avyo. kuzaLa rAjavaidoe muninI uttama sAravAra karI. puMDarike paNa pote temanI sevA-cAkarI karI. yogya auSadha ane uttama sAra-saMbhALathI thoDA ja samayamAM muninA badhA ja rogo nirmULa thaI gayA. nIrogI thatAM ja kaMDarika muni rAjabhogamAM lolupa banI gayA. svAdiSTa ane pauSTika Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 bhojanamAM temane evo caTako lAgyo ke te muni AcArane bhUlI gayA ane rAjamahelamAM ja rokAI gayA. eka divase puMDarike vinayathI kahyuM : "he pUjyavara ! ApanA tapa ane tyAgane dhanya che ! Apa to satata ugra vihArI cho. ApanA upadezathI hajAro jIvo pratibodha pAmyA che. Apa mane paNa kaMIka upadeza Apo." A sAMbhaLIne kaMDarika muni potAnI lolupatA mATe zaramAvA lAgyA ane bIje ja divase tyAMthI vihAra karIne guru bhegA thaI gayA. paraMtu guru sAthe rahevA chatAMya temanuM mana kUdAkUda karavA lAgyuM. tapa thAya nahi, jApamAM jIva coTe nahi, dhyAna tarata ja tUTI jAya ane mana satata vikAramAM ghUmarAyA kare. AthI eka divasa chAnAmAnA ja gurune choDIne potAnA gAmanA udyAnamAM AvI gayA. sAdhunAM upakaraNo saMtADI dIdhAM ane viSayavikAranI vihvaLatAthI lIlAchama ghAsa para ALoTavA lAgyA. A vAtanI jANa koIe puMDarikane karI. puMDarika Avyo. teNe be hAtha joDI vinayathI kahyuM: "he tapasvI! Ama vihvaLa na bano. kSaNika AveganA mATe mUlyavAna munijIvana barabAda na karo ane jo Apa mana para saMyama na ja rAkhI zako tema ho to tamAro muniveSa mane Apo ane A rAjapATa tame saMbhALo." - kaMDarika munie tarata ja muniveSa utArIne rAjapoSAka paherI lIdho ane hAthI para besIne rAjamahelamAM AvyA. ahIM have koI maryAdA na hatI. pUrI svataMtratA hatI. bharapUra sagavaDo hatI. kaMDarike bephAma jIvavAnuM zarU karyuM. na khAvAno viveka rAkhyo. na pIvAno viveka rAkhyo. strI sevanamAM paNa akarAMtiyA banyA. AnuM duSpariNAma je AvavuM joIe te ja AvyuM. savAra paDatAM to te thAkIne lothapotha thaI gayA. peTamAM pIDA UpaDI. AMkho jhAMkhI thaI. nase nasa tUTavA lAgI. mana becena ane bebAkaLuM banyuM. sevakone hukama karyo. te samayasara AvyA nahi. AthI temano pitto phATyo. rADArADa karI mUkI. emane zULIe caDAvAnI dhamakI ApI. eka bAju zArIrika vedanA. bIjI bAju bhoganA vicAro ane trIjI bAju hiMsAnA vicAro. A badhA raudra ane ArtadhyAnamAM ja te mRtyu pAmyA. marIne sAtamI narakanA apratiSThAna nAmanA pAthaDAmAM utpanna thayA. A bAju puMDarike abhigraha karyo: "guru bhagavaMta pAse jaIne dIkSA laIza pachI ja moMmAM anna-pANI laIza." ane aDavANA page gurune maLavA cAlI nIkaLyA. eka to moTI uMmara. ughADA page kadI cAlelA nahi. kyAreya tapa karelo nahi. mAthe vaizAkhI lAlacoLa tApa. ughADA paga ane bhUkhyuM peTa. chatAMya A badhI vedanA hasatA moMe sahana karatA te guru pAse pahoMcyA. gurue temane dIkSA ApI. e divase upavAsa karyo. be divasanA upavAsa sAthe ugra pAdavihAra. temAM A trIjo upavAsa. rAjarSinI AMkhe aMdhArAM AvavA lAgyAM. hADake hADakuM tUTavA lAgyuM. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 chatAMya te manathI duHkhI na thayA. prasanna citte AtmAnuM dhyAna dharatA rahyA. cothe divase pAraNAmAM lukhkho AhAra maLyo. tenA sevanathI temanI tabiyata bhayAnaka rIte bagaDI paNa puMDarika munie samatA na gumAvI. prasanna citte navakAra maMtranuM raTaNa satata karatA rahyA ane jApa japatAM japatAM ja kALadharma pAmyA. aMtima samaye zubha ane zuddha dhyAna dharavAthI te marIne sarvArthasiddha nAmanA vimAnamAM deva tarIke navajanma pAmyA. A kathA viSe chaThThA aMgamAM kahyuM che ke "hajAra varasa sudhI dIrgha saMyama pALavA chatAM ya jo aMta samaye azuddha ane azubhavicAra ne bhAva karavAmAM Ave to te kaMDarikanI jema narake jAya che ane mAtra thoDo ja samaya cAritra aMgIkAra karIne je tenuM zuddha pAlana kare che te puMDarika RSinI jema potAnuM kArya siddha kare che. Ama samyak rIte cAritra pALIne keTalAka jIvo thoDA samayamAM paNa mokSagatine pAme che ane bIjA aticAra sahita (zithilAcArI banIne) ghaNA kALa sudhI cAritra pALavA chatAMya te siddhipada-mokSane pAmatA nathI.' A dRSTAMta-kathAthI mumukSu jIvoe bodhapATha levAno che ke dIkSA lIdhA pachI niSkalaMka sAdhu jIvana jIvavAnuM che. moha ane mAyAnA prasaMgo Ave to paNa temAM phasAvAnuM nathI. lobhathI lalacAvAnuM nathI. viSayathI vyAkuLa banavAnuM nathI. vedanAo Ave to tethI vyagna ane vyathita thavAnuM nathI. prasaMga sukhano hoya ke duHkhano, mAna maLe ke apamAna maLe dareka sthitimAM mananI samatulA akabaMdha rAkhIne satata sarvatra ne sadAya AtmadhyAnamAM ja sthira ne lIna rahevAnuM che. 222 sArI sobata karavI uttamAdhamayoH saMgaphalaM labdhaM parIkSayAM / pramALa vijheLa, tata: hAryA susaMgatiH // "prabhAkara nAmano brAhmaNa uttama ane adhama-nIca sobatanuM phaLa pAmyo che. tenuM dRSTAMta jANIne sujJajanoe parIkSA karIne sobata-saMga karavAM." prabhAkara brAhmaNanuM dRSTAMta divAkara brAhmaNanuM vIrapura nagaramAM ghaNuM moTuM nAma hatuM. tenI sAme tenA putra prabhAkaranuM nAma ghaNuM ja badanAma hatuM. prabhAkara badhI rIte pUro hato. putrane sanmArge vALavA pitAe kahyuM: 'prabhAkara ! tuM Ama kharAba mANasonI sAthe harephare te tArA mATe zobhAspada nathI. kA2Na dhUrta Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~~ 47 paNa nAza pAme che. viTa upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 ane adhama mANasonI sobatathI sAruM zIla paNa nAza pAme che. vidvAna ane anubhavIoe paNa kahyuM che ke pArasamaNinA saMgathI loDhuM paNa sonuM banI jAya che. jyAre uttama jAtino zaMkha agnino saMga karavAthI nAza pAme che. AthI "he vatsa ! tuM vidvAnono saMga kara, dharma kara. ane ApaNA kuLanI AbarU vadhe tevuM uttama jIvana jIva." prabhAkare taDApha karatAM kahyuM : "pitAjI ! A badhI DAhI DAhI mAtra vAto che. jIvanamAM tenI koI ja kiMmata nathI. zAstrothI peTa bharAtuM nathI. kAvyothI kaMThanI tarasa chipAtI nathI. saMsAramAM sarvatra dhananI ja mahattA che. e sivAyanI badhI ja kaLAo niSphaLa ane nirarthaka che." putrano uddhata javAba sAMbhaLIne pitA mauna rahyA ane TheTha maraNa pathArIe bolAvIne kahyuM : "he vatsa ! have huM thoDA samayano mahemAna chuM. Aja sudhI te mArI vAta kyAreya mAnI nathI. paraMtu Aje cheka chellI ghaDIe tane je kahuM chuM te jarUra mAnaje." khullA manathI kaho, pitAjI ! tamAruM chelluM kahevuM e cokkasa dhyAnamAM rAkhIza. A mAruM tamane vacana che." tyAre pitA divAkare kahyuM: "he vatsa ! mArI A be vAta sadAya dhyAnamAM rAkhaje ke - kadaradAna svAmIno saMga karanAra, uttama kuLanI strI sAthe lagna karanAra ane nirlobhI mitra karanAra jIvanamAM kyAreya kheda pAmato nathI. uttama puruSonI sobata karanAra, paMDito sAthe vArtAlApa karanAra ane nirlobhI mitra karanAra kyAreya kheda pAmato nathI." ATaluM kahIne pitA mRtyu pAmyo. thoDA divasa bAda prabhAkare pitAnI vAtanI kasoTI karavAnuM nakkI karyuM. A mATe prabhAkara vIrapura nagara choDIne bIjA gAme gayo. e gAmamAM siMha nAmano eka kSatriya raheto hato. svabhAve te kRtanI hato. prabhAkara tenA Azare jaIne rahyo. ahIM teNe lobhanaMdI sAthe dostI bAMdhI. lobhanaMdI nAma pramANe ati lobhI ane kRtaghnI paNa hato. samaya jatAM prabhAkare siMhanI eka dAsI sAthe lagna paNa karyA. eka divase prabhAkara siMhanI sAthe rAjasabhAmAM gayo. rAjAne praNAma karIne rAjAne eka zloka saMbhaLAvyo : mUrkhA mUkhaiH samaM saMgaM, gAvo gaumirmugA mRgaiH / sudhIbhiH sudhiyo yAMti, samazIle hi mitratA // "mUrNa mUrkhanI sAthe, gAyo gAyonI sAthe, mRga mRganI sAthe ane paMDito paMDitonI sAthe sobata kare che. arthAt samAna svabhAvavALA vacce ja maitrI hoya che." rAjAe zloka sAMbhaLIne prabhAkarane gAma ane garAsa ApyAM. bIjuM paNa dravya vagere ApyuM. prabhAkare e badhuM siMha, dAsI ane mitra lobhanaMdI vacce vaheMcI dIdhuM. AthI e traNeya prabhAkara para khUba ja khuza thayA. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 samaya jatAM dAsI sagarbhA banI. tene moranuM mAMsa khAvAno dohada thayo. prabhAkarane teNe vAta karI. prabhAkara jANato hato ke jenA Azare pote che e siMha pAse eka mora che. A samaye teNe pitAnI vAtanI kasoTI karI. siMhanA morane teNe kyAMka saMtADI dIdho ane bIjA morane mArIne tenA mAMsathI patnInA dohadane pUrNa karyo. siMhe mora na joyo eTale tenA haiye phALa paDI. e mora tene khUba ja vahAlo hato. cAre bAju tapAsa karatAM mora na maLyo eTale siMhe ghoSaNA karAvI ke je mArA moranI khabara Apaze tene huM 800 sonAmahora ApIza." ghoSaNA sAMbhaLIne dAsInuM mana sonAmahora meLavavA lalacAI gayuM. teNe siMhane jaIne kahyuM: "he svAmin mAro aparAdha kSamA karo. mAro dohada pUro karavA mArA bhatare tamArA morane mArI nAMkhyo che. A jANatAM ja siMhe prabhAkarane pakaDI lAvavA mANasa doDAvyA. prabhAkarane tenI khabara paDatAM e potAnA mitra lobhanaMdIne tyAM gayo ane potAne rakSaNa ApavA vinaMtI karI. rakSaNa karavAnA badale lobhanaMdIe prabhAkarane svAmIdrohI kahIne tene gharanI bahAra kADhI mUkyo. tyAM ja siMhanA mANasoe tene pakaDI lIdho ane tene siMha pAse laI AvyA. tene jotAM ja siMha rADa pADIne bolyo : "duSTa ! mAro mora laI AvIne Apa, nahi to huM tane jIvato nahi choDuM." prabhAkare banAvaTI rIte raDI karagarIne potAno guno mApha karavA kahyuM. siMha jarAya mAnyo nahi ane teNe nokarone hukama karyo : "jAva prabhAkarane kasAIne tyAM vadha karavA laI jAva." A ghaTanAthI prabhAkarane pitAnI vAtanI saccAI samajAI ke kharAba ane adhamanI sobata karavAthI chevaTe duHkhI thavAno samaya Ave che. AthI teNe sAcI vAta kahI ane morane pAcho ApI dIdho. have teNe bIjI vAtanI saccAI karavA A badhA kharAba ane adhamano saMga choDI dIdho ane bIje gAma cAlyo gayo. raste cAlatAM prabhAkara vicAravA lAgyo ke - nRNAM mRtyurapi zreyAn paNDitena saha dhruvam / na rAjyamapi mUrkhaNa, lokadvayavinAzinA // "mANase paMDita sAthe rahIne maravuM te zreSTha che paNa mUrmanI sAthe rahIne rAjya karavuM te zreSTha nathI. kAraNa mUrkha lokonI sobata A loka ane paraloka bannemAM vinAzakArI che." thoDA divasa bAda prabhAkara suMdarapura nagara AvI pahoMcyo. ahIM teNe nagaranA rAjaputra guNasuMdara sAthe maitrI bAMdhI. prabhAkara have rAjakumAra guNasuMdara sAthe ja rahevA lAgyo. ahIM teNe eka suzIla ane saMskArI brAhmaNa kanyA sAthe lagna karyA. temaja vasaMta nAmanA gRhastha sAthe mITho maitrIbharyo saMbaMdha vikasAvyo. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 49 eka divasa koI rAjAe guNasuMdarane be uttama azva bheTa ApyA. A azva para besIne guNasuMdara ane prabhAkara azvakrIDA karavA nIkaLyA. ghoDAne teja jhaDape doDAvA bannee cAbUka mArI, ghoDA pUrapATa doDavA lAgyA. jota-jotAmAM to banne nagara bahAra jaMgalamAM pahoMcI gayA. ghoDAnI jhaDapathI jIvanuM jokhama lAgyuM. prabhAkare kahyuM : 'rAjan ! lagAma kheMco.' teNe paNa lagAma kheMcI, paraMtu ghoDA thobhavAnA badale vadhu teja ne cIla jhaDape doDavA lAgyA. prabhAkarane lAgyuM ke kaMIka dago thayo che. ghoDA uttama che paraMtu temane tAlIma UMdhI ApavAmAM AvI che. dUra jaMgalamAM ghoDA AvyA eTale prabhAkare kahyuM : 'rAjan ! ghoDAne UMdhI tAlIma AprI che. AthI lagAma dhImI choDI do.' pote paNa lagAma DhIlI choDI dIdhI ane ghoDA tarata ja UbhA rahI gayA. banne ghoDA parathI nIce UtaryA. guNasuMdare hAMphatA avAje kahyuM : 'mitra ! mane khUba ja tarasa lAgI che. ATalAmAM kyAMya pANI maLaze ?' prabhAkara bolyo H 'rAjan ! atyAre ApaNe taddana ajANyA sthAnamAM chIe. vaLI aMdhAruM paNa thavA AvyuM che. AthI pANI zodhavA javAnuM hitamAM nathI. tame ema karo, huM azvakrIDAe nIkaLatA samaye AmaLA leto Avyo chuM. eka AmaLuM tame moMmAM rAkho tethI tamArI tarasa chipAI jaze.' ane Ama karIne prabhAkara rAjakumArane TheTha rAjamahela sudhI pAchA laI AvyA. tyAM sudhImAM teNe guNasuMdarane kula traNa AmaLAM moMmAM mUkavA ApyAM. A jANI rAjA hemarathe, samayasUcakatA ane sAhasI svabhAva mATe prabhAkarane khUba khUba abhinaMdana ApyA ane gadgad kaMThe AbhAra mAnyo. prabhAkara ahIM pitAnI bIjI vAtanI kasoTI karavA Avyo hato. AthI eka divasa teNe guNasuMdaranA putrane kyAMka saMtADI dIdho. bhojana samaye rAjaputrane na jotAM guNasuMdaranA haiye dhrAsako paDyo. anya rAjajano paNa ciMtAmAM paDI gayA : zuM rAjaputranuM apaharaNa thayuM haze ? koIe tenI hatyA to nahi karI hoya ne ? A bAju prabhAkarane kasamaye ghare Avelo joIne patnIe pUchyuM : 'are ! Aja tame rAjasabhAmAM kema nathI gayA ? tabiyata to tamArI barAbara che ne ?' prabhAkare nIcuM mAthuM rAkhIne kahyuM : 'priye ! huM zuM kahuM ke huM kema rAjasabhAmAM nathI gayo ? mane kahetAM zarama ne lajjA Ave che. huM atyAre rAjaputranI hatyA karIne Avyo chuM. tyAM badhA rAjaputrane zodhatA hoya tyAre kayuM moM laIne huM rAjasabhAmAM jauM ?' prabhAkaranI patnI guNiyala ane parama patibhakta hatI. vAta sAMbhaLI teNe svasthatAthI kahyuM : 'he nAtha ! tame Ama udAsa ane udvigna na bano, je thavAnuM hatuM te thaI gayuM. teno tame have zoka na karo, huM jAte rAjAne kahIza ke garbhanA prabhAvathI mane rAjaputra duzmananI jema bALato hovAthI meM tenI hatyA karI che. huM tamArI gunegAra chuM mATe mane je zikSA karavI hoya te karo." Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 A vAta tyAM AvI pahoMcelA prabhAkaranA mitra vasaMta zreSThIe sAMbhaLI. teNe bannene kahyuM. 'mitro ! tame A mATe jarAya ciMtA na karazo. rAjAne maLIne huM badhuM ja hemakhema patAvI daIza.' ATaluM kahIne te rAjAnI pAse gayo ane kahyuM : 'rAjan ! rAjaputranI zodha karavI rahevA do. temanuM amaMgaLa thayuM che. paNa A mATe tame jo maMtrI para zaMkA karatA hoya to te khoTI ne nirmULa che.' 50 vasaMtanI vAta pUrI thAya tyAM ja prabhAkaranI patnI doDatI AvIne rAjAnA page paDI kahevA lAgI : 'he rAjan ! mArA patino bilakula vAMka nathI. dohadanA kAraNe meM ja rAjaputranI hatyA karI che ! tyAM prabhAkara pote AvI pahoMcyo. mAthuM nIcuM rAkhIne teNe ekarAra karyo : 'he rAjan ! huM tamAro aparAdhI chuM. meM tamAro vizvAsaghAta karyo che. meM ja rAjaputranI hatyA karI che. mArI patnInA kahevA para vizvAsa na karazo. mArA paranA premanA lIdhe ja te mAro aparAdha tenA para laI le che. guNasuMdara tyAre vicArI rahyo ke prabhAkare mArI ghaNI vakhata surakSA karI che. jaMgalamAM teNe mane AmaLAM na ApyAM hota to Aja huM jIvato paNa na hota. mATe Aje mAre tenI rakSA karavI joIe ane teNe kahyuM : 'he mitra ! teM mArA para aneka upakAra karyA che. jaMgalamAM te divase teM mane jIvatadAna ApyuM hatuM. e na ApyuM hota to Aja huM kyAMthI hota ane mAro putra paNa kyAMthI hota ? khera ! je thavAnuM hatuM te thaI gayuM. rAjaputranI hatyA teM karI ke tArI patnIe karI tethI kaMI taphAvata paDato nathI. mane tArA mATe atyAre koI durbhAva nathI. mATe tuM naciMta rahe. tuM mAro mitra hato ane Aje paNa che. prabhAkara bolyo H 'rAjan ! A tamArI kRtajJatA ane udAratA che. A tame nahi paNa tamArI maitrI bole che paraMtu eka rAjA tarIke tamAre hatyArAne daMDa to devo ja joIe.' guNasuMdare kahyuM : mitra ! hajI to meM tArA eka ja AmaLAno badalo vALyo che. bIjAM be AmaLAMnuM RNa cUkavavAnuM to hajI mAre bAkI che. e paNa avasare cUkavI ApIza.' prabhAkarane pitAnI vAta so TakA sAcI lAgI. tenI AMkhamAM AnaMdanAM AMsu AvI gayA. teNe kahyuM : 'rAjan ! dhanya che tamArI maitrIne tamArI udAratAne ! tame manamAM jarA paNa zoka na karazo. rAjaputranI koIe hatyA nathI karI. e to AnaMdathI lIlAlahera kare che ane tene mAMDIne badhI vAta karI. rAjaputrane hAjara karyo. AthI rAjAe prabhAkaranuM manamUkIne sanmAna karyuM. A kathA kahe che ke bhavyajanoe sukhI thavA mATe haMmezAM zikSita ane saMskA2I janonI sAthe ja mitratA rAkhavI. durjana, duSTa ane vyasanI ane svacchaMdIo sAthe dostI rAkhavAthI duHkhI thavAno samaya Ave che. tevI dostIthI paisA ane pratiSThA banne gumAvavAM paDe che. jyAre sadAcArI ane guNiyala janonI maitrI karavAthI pratiSThA vadhe che ane jIvana sukhI bane che. mATe maitrI saMbaMdhamAM khUba ja kALajI rAkhavI ane supAtra ne suyogya sAthe ja mitratA rAkhavI. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 223. AMtarika cha zatruono tyAga karavo kAmaH krodhastathA lobho, harSo mAno madastathA / SaDvargamutsRjedevaM, tasmistyakte sukhI bhavet // "kAma, krodha, lobha, harSa, mAna ane mada A cha (mAnasika) zatruono tyAga karavo. kAraNa ke te badhAno tyAga karavAthI ja mANasa sukhI thAya che." 1. kAma eTale viSaya vAsanA (seksa). brahmacarya vratanuM AjIvana pAlana thaI zake to te uttama che. evA utkRSTa saMyama na pALI zakAya to lagnajIvana jIvIne potAnI vAsanAone zakya vadhu maryAdita banAvavI joIe. paraNelA puruSe parastrI pratye ane paraNelI strIe parapuruSa pratye tene bhogavavAnI dRSTithI jovuM nahi. vicAravuM nahi temaja parastrI ane parapuruSa sAthe bhoga bhogavavA nahi. lagnajIvanamAM svadArA saMtoSa ane svapuruSa saMtoSa rAkhavo. A uparAMta zakya teTalA vadhu divasa saMyama pALavo ane puruSa puruSa sAtheno temaja strI strI sAtheno sajAtIya bhoga saMbaMdhano to sarvathA ane sadA tyAga karavo. itihAsa suprasiddha che ke satI sItA pratye rAvaNe kudRSTi karI tethI tenI sonAnI laMkA baLI gaI ane pote yuddhamAM mAryo gayo. jIvatAM te paNa badanAma thayo ane mRtyu pachI paNa te badanAma rahyo. parastrI ane parapuruSanA sevanathI jIvo azubha ane nIca gatimAM jAya che. kahyuM che ke - tAvanmahattvaM pAMDityaM, kulInatvaM vivekitA / yAvajjvalati ciMtArtana pApaH kAmapAvakaH // jyAM sudhI mANasanA cittamAM-manamAM kAmavAsanArUpI duSTa agni prajvalita thayo nathI tyAM sudhI ja tenI mahattA, tenuM kulInapaNuM ane tenuM vivekapaNuM rahe che. A sAthe ja Ama paNa kahyuM che ke : nAnyaH kutanayAdAdhirvyAdhirnAnyaH kSayAmayAt / nAnyaH sevakato duHkhI, nAnyaH kAmukato'ndhalaH // kuputrathI vizeSa koI Adhi nathI, kSaya rogathI vadhIne koI mahAroga nathI. sevaka-nokara jevo koI bIjo duHkhI nathI ane kAmI puruSa jevo bIjo koI AMdhaLo nathI. 2. krodha eTale gusso. vicAra karyA vinA AvezamAM AvI jaIne sAmA mANasane game tema bolavuM, kaDavA ane kaDaka zabdo bolavA. gALo devI, apamAna karavuM, mAravuM, satAvavuM vagere krodhanAM lakSaNo che. krodhanAM kaDavAM phaLa to jIvanamAM Dagale ne pagale jovA maLe che. krodha karavAthI Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52. upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 caMDakauzikanI jema durgati thAya che. gussAnA kharAba pariNAmane najara samakSa rAkhIne kyAreya koInA upara gusso karavo nahi. kahyuM che ke - je saMtApane vistAre che, vinayane chedI nAMkhe che, maitrIne ukheDI nAMkhe che, udvegane utpanna kare che, pApakArI vacanone janma Ape che, kIrtine kApI nAMkhe che, durtine vistAra che, puNyanA udayano nAza kare che ane narakAdi mugatine Ape che tevA dUSaNavALA krodhano-gussAno sapuruSoe tyAga karavo joIe." 3. lobha eTale dAna ApavA yogya pAtrane yathAzakti dAna na ApavuM, yogya kSetramAM dAna na karavuM, saMgrahanI vRttithI dhana bheguM ja kare javuM. anyAya ane apramANikatAthI dhana meLavavuM. A badhAM lobhanAM lakSaNo che. lobhane sarva pAponuM mULa kahyuM che. lobha mATe mammaNa zeTha, sAgara zreSThI; subhUma cakravartI, lobhanaMdI AdinAM dAMto jANItAM che. lobhI mANaso na karavAnAM kRtyo kare che ane aMte anekavAra durgatimAM bhaTake che. kahyuM che ke krayavikrayakuTatulA-lAghavanikSepabhakSaNavyAjaiH / ete hi divasacaurA, muSNaMti mahAjane vANijAH // mahAjanamAM gaNAtA A vaNikarUpI divasanA coro levA tathA devAnA khoTA tolamApa karIne, laghu lAghavI kaLAthI vadhu laI ochuM ApIne, thApaNa rAkhelAM dravyanuM bhakSaNa karIne ane vyAjano vepAra karIne duniyAne lUMTI le che." hatvA dhanaM janAnAM, dinamakhilaM vividhavacanaracanAbhiH / vitarati gRhe karoti kaSTena varATikA tritayam // lobhI mANasa Akho divasa vividha prakAranAM vacananI racanA karIne mANasonA dhananuM haraNa kare che, paNa te nIca lobhI mANasa potAnA gharamAM traNa koDI paNa mahAmuzkelIe vApare che." Ama lobhano thobha nathI. thoDuM maLe to vadhunI lAlaca thAya che. lobhI mANasane game teTaluM maLe to paNa tene kadI saMtoSa thato nathI. A lobhavRtti jIvananA AdhyAtmika ane bhautika vikAsa mATe bAdhaka che. AthI jIvanane sukhI banAvavA mATe lobhavRttino tyAga karavo ane jeTaluM ne jevuM maLyuM hoya temAM parama saMtoSa mANavo. kAraNa saMtoSa jevuM ekeya dhana nathI. 4. mAna eTale durAgraha-jakkIpaNuM. bIjAnuM sAMbhaLavuM nahi ane potAno ja kakko kharo karye rAkhavo. A mAna tattva nahi jANanAra duryodhana jevI vyaktiomAM vizeSa jovA maLe che. kahyuM che ke Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muz upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 "mAna e moTA hAthI samAna che. kema ke hAthInI jema mAnI mANasa potAnI dRSTithI UMcuM joto nathI, saptAMga rAjalakSmIthI pratiSThita rahe che. tenuM zarIra stabdha thAya che ane haMmezAM garamI sahita hoya che. AthI haMmezAM phUMphADA mAryA kare che; A pramANe hAthInI ane mAnI mANasanI samAnatA che." bAhubaLIjIe AvA mAnano tyAga karyo tyAre ja temane kevaLajJAna prApta thayuM. A jANIne sau koIe mAnano tyAga karavo joIe. 5. mada eTale abhimAna. paisAnuM abhimAna, pratiSThAnuM abhimAna, padanuM abhimAna, rUpanuM abhimAna, vidyAnuM abhimAna, kaLA-AvaDatanuM abhimAna, A saMdarbhamAM kahyuM che ke : madarUpI zatru eka hovA chatAM darekanA hRdayamAM te nivAsa kare che. ane mada-zatruno jenA zarIramAM vAsa che te mANasa stabdha thaIne kaMIpaNa dekhato nathI tema ja sAMbhaLato nathI." "zauryano mada, rUpano mada, kAmano mada, ucca kuLano mada, dhanano mada ane jAtino mada. A mANasonAM madarUpI vRkSo che. zauryanA madavALo potAnI bhujAone ja jue che. rUpanA madavALo arisA vageremAM potAno cahero joyA kare che. kAma madavALo strIone joyA kare che ane vaibhavanA madavALo to janmAMdha hoya che." - "A sarva mado to avadhivALA che eTale teo potapotAnA mULano kSaya thavAthI nAza pAme che. paraMtu sarpanI jevo kuTila eka gurumada che ke je avadhi vinA ja vikAsa pAme che." "sAmaMtone maunapaNAmAM mada rahe che. adhika vaibhavavALAne maTakuM mAryA vinAnI dRSTimAM mada rahe che. dhanikane bhRkuTIno bhaMga karavAmAM athavA mukhanA vikAsamAM mada rahe che, jAra puruSane bhRkuTImAM mada rahe che. uddhata vidvAnonI jIbhamAM mada hoya che, moTA adhikArI tathA jozIne garadanamAM mada rahe che. subhaTone skaMdhamAM mada rahe che, vANiyAone hRdayamAM mada rahe che, kArIgarone hAthamAM mada rahe che, hAthIone gaMDasthaLamAM mada rahe che ane strIone potAnA daDha stanamAM mada rahe che." unnata ane umadA cittavALA mANaso koIpaNa prakArano mada karatA nathI. aMtaranA koka khUNe mana madabharyuM mAthuM UMcake che tyAre sajAga sAdhako vicAre che keH "he Atmana ! teM pAtALamAMthI bali rAjAno uddhAra karyo nathI, yamarAjAne te jItyo nathI, caMdranuM malinapaNuM dUra karyuM nathI. vyAdhione nirmULa karyA nathI. temaja pRthvIne dhAraNa karIne zeSanAgano bhAra te kyAreya paNa eka kSaNa mATe paNa vahana karyo nathI tyAre atyAre AvuM abhimAna karatAM, Avo mada karatAM zaramAvuM joIe." 6. harSa eTale kazA paNa kAraNa vinA koIne herAna karIne, satAvIne harakhAvuM-rAjI thavuM, parapIDanamAM AnaMdita thavuM, zikAra karIne khuza thavuM, jugAramAM majA mANavI, dArUmAM masta Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 banIne jhUmavuM vagere harSanAM lakSaNo che. zAstrakAroe AvA prakAranA harSane durgAne kahyuM che. adhama puruSo ja AvuM durgAna-Avo harSa kare che. kahyuM che ke : paravasaNaM abhinaMdai niravekkho niddao nirnnutaavo| harisijjai kayapAvo, rUddajjhANovagayacitto // "raudra dhyAnamAM upagata cittavALo jIva bIjAne duHkhamAM joIne rAjI thAya che. nirapekSapaNe varte che, nirdaya hoya che ane pApa karIne pastAvo na karatAM UlaTuM te pApa karIne rAjI thAya che." bIjA eka sthaLe kahyuM che ke : brAhmaNo bhojanathI harSa pAme che, mora meghagarjanAthI harSa pAme che, sAdhuo para kalyANathI harSa pAme che ane khaLa-luccA puruSo bIjAnA duHkhane joIne rAjI thAya che." Ama A cha jIvanavikAsanA zatruo che. AtmasAdhanAmAM te avarodhaka che. tenA sevanathI lokamAM niMdA ane apakIrti thAya che. temaja A zatruo anartha paNa karAve che. A lokamAM to A cha zatruo bhayajanaka ane duHkhajanaka che ja, sAthosAtha te paralokamAM paNa jIvane parezAna kare che. jIvane te badhAM durgatimAM laI jAya che. kahyuM che ke : je vivekI puruSo A cha aMtaraMga zatruono tyAga kare che te gRhasthAzramamAM rahevA chatAM paNa dharmakArya, satkIrti, sukha ane zobhA vagerene pAme che." 224 apramatta banavuM zithilAH saMyamayoge, bhUtvA bhUyo'pramAdinaH / bhavanti te prazasyAH syuryathA selakasAdhavaH // bajeo cAritrayogane viSe zithila thaIne paNa pharIthI apramAdI thAya che teo selaka sAdhunI jema prazaMsA karavA yogya che." selaka muninuM dRSTAMta bhagavAna zrI neminAthanI dezanAthI pratibodha pAmIne temanI pAse dIkSA aMgIkAra karanAra thAvagsAputra AcArya aneka jIvone vairAgya ane vrata pamADatA pamADatA selakapura padhAryA. nagaranA rAjA selaka saparivAra temane vaMdana karavA gayo ane temanI dharmadezanA sAMbhaLI. rAjamahelamAM pAchA pharI teNe maMtrIo ane rANIo Adi rAjaparivArane bhego karyo ane kahyuM: "he bhavyo ! Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 - 5:535 meM tamane saune eka mahattvanI vAta kahevA bhegA karyA che. vAta A che ke meM dIkSA levAno nirNaya karyo che. mAre jANavuM che ke huM dIkSA laIza pachI tame sau zuM karazo ?' sau ekasUre bolI UThyA: "ame paNa tamArI sAthe ja dikSA laIzuM ane selaka rAjAe bIjA divase maMgala coghaDiye putra maMDukakumArano rAjyAbhiSeka karAvyo ane pAMcaso jaNAnI sAthe pote thAvaggAputra AcArya pAse dIkSA lIdhI. selaka munie dIkSA jIvanamAM ugra tapazcaryA karI ugra vihAra karyo ane bAra aMgano abhyAsa paNa karyo. selaka munine badhI rIte yogya jANIne thAvaggAputra gurue temane AcAryapadathI vibhUSita karyA. selanAcArya satata tapasyA karatA. pAraNAmAM lukhkha-suduM ThaMDuM bhojana vAparatA. AvA bhojananA kAraNe temane pittajvara thaI gayo. chatAMya te vihAra karatA rahyA ane eka divasa ziSya parivAra sahita selakapura padhAryA. putra maMDuka rAjAe te saunuM bhavya svAgata karyuM. bhAvapUrvaka temane vaMdanA karI. dharmadizanA sAMbhaLI ane zrAvakadharma aMgIkAra karyo. AcAryazrInI narama tabiyata joIne maMDuke vinayathI vinaMtI karIH "he pUjyavara ! Apa mArI yAnazALAmAM padhAro ane mane ApanI vaiyAvacca karavAnI taka Apo." zrAvakanI AgrahabharI vinaMtIthI selanAcArya ziSya parivAra sahita maMDakanI yAnazALAmAM padhAryA. maMDaka rAjAe AcArya bhagavaMtanI sAravAra karAvI. pote paNa sevA karato. AcAryazrInA zarIramAMthI rogane mULamAMthI kADhI nAkhavAnA zubha hetuthI rAjavaido e davAmAM dArU bheLavatA. madyapAna mizrita auSadhathI AcAryazrInuM svAthya sudharatuM gayuM. paNa duSpariNAma e AvyuM ke AcAryazrInA jIbhane dArUno casko lAgI gayo. kahyuM che ke: "abhakSya evA madyapAnAdikathI sAdhu mUcchita, gRddha thaI usagnavihArI pAsatthA, kuzilIA, pramAdI ane saMsakatA thaI jAya che. selanAcArya paNa pramAdI ane mUcchita banI gayA. AthI te yAnazALAmAMthI vihAra karavAnuM nAma ja nahotA letA. gurunI AvI sthiti joI temanA 499 ziSyone lAgyuM ke guru mArga bhUlyA che. pramAdI banyA che. eka ja sthAnamAM sthira thayA che. sAdhu mATe A badhuM ucita nathI. AthI gurunI AjJA laIne eka paMthakamuni sivAya sau ziSyo tyAMthI vihAra karI gayA. thoDA divasa bAda cAturmAsanI caudazanA divase selanAcArya mAdaka dravyanA sevanathI behoza banIne sUtA hatA. pratikramaNa karatAM khAmaNA khAmavA mATe ziSya paMthaka muni guru pAse gayA. sUtelA gurunA pagamAM mastaka namAvI te abhuDhio Adi sUtro bolyA. sparzathI selakAcArya saheja camakyA. temaNe abhuDhio sAMbhaLyo. temaNe pUchyuM: "koNa atyAranA mane jagADe che? paMthakamunie vinayathI kahyuM: "kSamA karo gurudeva! e aparAdha meM karyo che. Apa sUtA u.bhA.janma Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 hatA chatAMya meM Apane jagADyA che. dhikkAra che mane, paraMtu meM Apane khAmaNAM khamAvavA ja jagADyA che. Apa to karuNALu ane dayALu cho. Apa mArA ATalA aparAdhane kSamA karo, kSamA karo." ziSyanI vinamra ane ArTa vANI ane khAmaNAnI vAta sAMbhaLIne selakAcAryanA hoza ThekANe AvI gayA. te saphALA beThA thaI gayA ane AtmaniMdA karavA lAgyA. ziSyane bhInA kaMThe kahyuM : he vatsa ! teM koI ja aparAdha nathI karyo. teM to Aja mArA para anahada upakAra karyo che. bhAna bhUlelA evA mane teM jagADyo che. jagADIne teM mane DUbI marato bacAvyo che. he vatsa ! teM tArA nAmane sArthaka karyuM che. kharekhara ! rasamAM lolupa banIne meM mAro bhava ane saMyama bane gumAvyAM che. na karavAnuM meM karyuM che. teM mane enI yAda ApIne mArA upara upakAra karyo che. tuM mAro ziSya nahi paNa mAro guru che, mAro upakArI che tuM." gurunI AvI laghutA joIne paMthakamuninI AMkhamAM harSanAM AMsu AvI gayAM. guru apramAdamAMthI jAgyA tethI tenuM haiyuM AnaMdathI UbharAI AvyuM ane bIjI savAre guru, ziSya banne maMDuka rAjAne kahIne tyAMthI vihAra karI gayA. selanAcArye pramAdanA pApanI AloyaNA lIdhI. e pachI have te paLepaLa sAvadha ane sajAga rahyA ane apramattabhAve saMyamanI utkRSTa ArAdhanA karatA rahyA. vihAra karatAM aneka jIvone temaNe pratibodha pamADyA. anukrame vihAra karatA ziSya parivAra sahita teozrI zrI siddhAcala padhAryA ane tyAM eka mAsanuM anazana karIne samAdhipUrvaka kALadharma pAmIne mokSagatine pAmyA. sAdhaka ane mumukSu jIvo mATe selanAcAryanuM jIvana preraNAdAyI che. sAdhanA to apramattapaNe ja karavI joIe. Ama chatAMya kyAreka pramAdI banI javAya, saMyama tUTI jAya to paNa turata sAvadhAna thaI javuM joIe. lapasI javAya to paNa paDIne pharIthI UbhA thaI javuM joIe. Ama je sAdhako ane mumukSuo apramattapaNe AtmasAdhanA kare che, teo jarUra sakala karmathI mukta thAya che. 225 kArataka pUrNimAnuM mahAbhyA yaH kuryAt kArtikIrAkA-matrAIddhayAnatatparaH / sa bhuktvA sarva saukhyAni, nirvRttiM labhate tataH // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 57 "je mANasa zrI siddhAcala upara jinezvaranA dhyAnamAM dhyAnastha thaIne kArataka pUnama kare che, te A lokamAM sarva sukha bhogavIne anukrame mokSasukhane pAme che, kAratakI pUnamanA mahimA saMbaMdhamAM kahyuM che ke : ekenApyuvAsena, kArtikyAM vimalAcale / RSistrIbAlahatyAdi- pAtakAnmucyate janaH // "zrI zatruMjayagiri upara kAratakI pUname mAtra eka upavAsa karavAthI mANasa RSihatyA, strIhatyA ane bALahatyA vagerenA pApathI mukta thAya che." tenA mahimAnuM dRSTAMta A pramANe che. drAviDa-vAlikhillanuM dRSTAMta bhagavAna RSabhadeve dIkSA letAM agAu sau putranI jema putra drAviDa ane vAlikhillane paNa rAjya vaheMcI ApyuM. drAviDane mithilAnuM rAjya ApyuM ane vAlikhillane lAkha gAmo ApyAM. Ama chatAMya banne ekabIjAnI saMpattinI IrSyA karavA lAgyA ane ekamekanuM rAjya laI levA peMtarA racavA mAMDyA. eka divasa vAlikhilla drAviDanA nagaramAM AvI rahyo hato. A samAcAra sAMbhaLatAM drAviDe tene potAnA nagaramAM Avato aTakAvyo. moTAbhAInA A vartAvathI vAlikhilla roSe bharAyo ane teNe sainya sAthe drAviDanA nagara para AkramaNa karyuM. banne vacce sAta-sAta varasa sudhI bhISaNa yuddha cAlyuM. A yuddhamAM daseka karoDa subhaTo mAryA gayA. karoDo hAthI, ghoDA Adi vIMdhAI gayA, kapAI mUA toya bannemAMthI koIe macaka na ApI. comAsAnAM divasomAM yuddha baMdha rahetuM. AvA eka bhInA divase drAviDa potAnA parivAra sahita vananuM saundarya jovA nIkaLyo. vimalamati nAmanA pradhAnanA kahevAthI te koI tApasanA AzramamAM gayo. tyAM te suvallu nAmanA kulapatine maLyo. tyAre te dhyAnamAM beThA hatA. dhyAna pUrNa thayuM. drAviDe temane praNAma karyA. suvallue drAviDane AzIrvAda ApyA ane upadeza paNa Apyo ke H "he rAjan ! tame Ama banne sagA bhAIo rAjya mATe hiMsaka yuddha laDo te jarAya zobhAspada nathI. bharata ane bAhubaLI paNa potAnI bhUla samajyA hatA ane yuddha baMdha karIne bAhubaLI moTAbhAI bharatane vinayathI praNAma karIne taraNatAraka pitA RSabhadevanA saMyamapaMthe vaLyA hatA. to tame banne bhAIo yuddha baMdha karo. vera-jherane bhUlI jAva ane tamArA jIvananuM kalyANa karo." kulapatinI premaLa vANI drAviDanA haiyA soMsaravI UtarI gaI. tene potAnI bhUla samajAI. tarata ja badhAM zasro choDI daIne te ughADA page nAnA bhAI vAlikhillane khamAvavA mATe doDyo. moTAbhAInA hRdaya parivartananI vAta jANIne nAno bhAI paNa sAmo doDyo. banne ekamekane Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 premathI bheTyA. ekabIjAnI kSamA mAgI ane banne bhAIoe dasa karoDa puruSo sAthe tApasI dIkSA lIdhI ane vanamAM tapasyA sAthe dharmadhyAnamAM lIna rahevA lAgyA. eka divase nami vinami nAmanA vidyAdhara rAjarSinA be praziSyo AkAzamArge e vanamAM AvI pahoMcyA. tApasoe temane vaMdanA karIne pUchyuM. "Apa have ahIMthI kaI tarapha javAnA cho ?' munioe kahyuM : "ame ahIMthI zrI siddhAcala girirAjanI yAtrAe jaIe chIe.' tApasoe girirAjano mahimA pUchaDyo. munioe kahyuM - zrI siddhAcala upara tIrthanA prabhAvathI zuddha cAritrathI zobhatA anaMtA jIvo muktie gayA che ane hajI paNa ghaNA jIvo mokSe jaze.' A tIrthano mahimA aciMtya che, apAra che. lAkha varasa sudhI tenuM mahimA gAna karIe to paNa pAra Ave tema nathI. A tIrthamAM nami vinami nAmanA munIndra be karoDa munio sAthe zrI puMDarika gaNadharanI jema phAgaNa suda dasame mokSe gayA che. bhagavAna zrI RSabhadevanA gaNadharo ane kevaLI bhagavaMto pAsethI ame sAMbhaLyuM che ke - AgAmI kALamAM A tIrthamAM ghaNA uttama puraSo siddhipadane pAmaze. zrI rAmacaMdra rAjarSi traNa karoDa muni sahita siddhipadane pAmaze. ekANuM lAkha munio sahita nAradajI muktine pAmaze. sADA ATha karoDa munio sahita zAMba ane pradyumna siddhine pAmaze. viza karoDa munio sahita pAMDavo siddhipadane pAmaze. thAvaggAputra tathA zukrAcArya hajAra hajAra sAdhuo sAthe mukti pAmaze. pAMcaso sAdhuo sahita selaka rAjarSi siddhine pAmaze ane zrI RSabhadevasvAmInA zAsanamAM paNa asaMkhya koTI lakSa sAdhuo A girirAja upara mukti pAmaze." zrI siddhAcalagirino Avo aparaMpAra mahimA sAMbhaLIne badhA ja tApaso tenI yAtrA karavA taiyAra thayA. munioe te saune bhAgavatI dIkSA ApI. pachI sau zrI siddhAcalagiri upara AvyA. tyAM bhagavAna zrI RSabhadevasvAmInI pratimAjInAM darzana karyA. tyAra pachI mAsakSamaNanA pAraNe vidyAdhara munie tApasa munione kahyuM: "he munio ! tamArAM anaMtakALanAM saMcita pApakarmo A tIrthanI sevA karavAthI ja kSaya pAmaze mATe tamAre saue atre ja sthiratA karIne tapasaMyamamAM apramatta rahevuM." guru AjJA ziromAnya karIne drAviDa ane vAlikhilla Adi dasa karoDa sAdhuo siddhAcala upara rahIne dhyAnamAM rata rahyA. anukrame eka mAsanA upavAsa karIne te sarva kevaLajJAna pAmIne mokSe gayA. A tIrthano prabhAva ane mahimA hajI Aje paNa evo ja pAvana che. bhavya jIvoe A tIrthanI yAtrA dara varase karavI joIe. tyAM jaIne tapa sahita yAtrA karavI. evI yAtrA karavAthI yAtrikanA pApakarmano kSaya thAya che. citta nirmaLa ane zuddha bane che. - - O Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 ~ ~ ~ 226 lezyAnuM svarUpa kIrtidharamunIndreNa priyaMkaranRpaM prati / lezyAsvarUpamAkhyAtaM tacchrutvAsau zubhAM dadhau // "kIrtidhara munIndra priyaMkara rAjAne vezyAnuM svarUpa samajAvyuM. ne samajIne priyaMkare temAMthI zubha lezyAno svIkAra karyo." priyaMkara rAjAnI kathA akSayapuranagaranA rAjA aridamanane eka putra hato. tenuM nAma priyaMkara. eka samaye aridamane jJAnI munizrI kIrtidharane vinayathI pUchyuM: "he bhagavaMta ! mAruM mRtyu kevI rIte thaze. kyAre thaze ane mArIne huM kyAM jaIza?" munie kahyuM: "he rAjanuM AjathI sAtamA divase tAruM mRtyu vIjaLI paDavAthI thaze ane mArIne tuM viSTAmAM beIndriya kIDArUpe utpanna thaIza." A sAMbhaLIne aridamane putra priyaMkarane kahyuM: "viSTAmAM huM kIDo thAuM tyAre tAre mane mArI nAMkhavo." sAtamA divase vIjaLI paDavAthI aridamananuM mRtyu thayuM. teno jIva viSTAmAM kIDArUpe utpanna thayo. pitAnA kahevA mujaba priyaMkara kIDAne mAravA gayo. kIDo maravA mATe rAjI na hato. AthI priyaMkare munizrIne pUchyuM: "he pUjayavara ! zuM A kIDo mAro pitA che? ane viSTAmAM e duHkhI thAya che to te maravAnuM kema nathI icchato? munizrIe kahyuM - amedhyamadhye kITasya surendrasya surAlaye / samAnA jIvitAkAMkSA, tulyaM mRtyubhayaM dvayoH // viSTAmAM rahelA kIDAne temaja svargamAM rahelA indrane jIvavAnI icchA sarakhI ja hoya che ane te bannemAM maraNano bhaya samAna ja hoya che." priyaMkare pharI vinayathI pUchyuM - "he munirAja ! jIvanI gati kevI rIte thatI haze? mArA pitA kIDA thayA to te kevI rIte thayA?' munizrIe kahyuM- he rAjanuM! jIvone jevI lezyAnA pariNAma hoya tevI tenI gati thAya che. AvI vezyA cha prakAranI che ane tenuM svarUpa A pramANe che - je mANasa mahAraudradhyAnI hoya, sadA krodhI hoya, sarva upara dveSI hoya, dharmathI varjita hoya, nirdaya hoya ane niraMtara vaira rAkhanAro hoya te kRSNa lezyAvALo jANavo. je mANasa ALasu, maMda buddhi, strImAM lubdha, para chetaranAra, bIkaNa ane niraMtara abhimAnI hoya tene nIla glezyAvALo jANavo. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60_______________ __upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 je satata zokamAM raheto hoya, sadA roSa karato hoya, pArakAnI niMdA karato hoya, raNasaMgrAmamAM bhayaMkara hoya tevA mANasane kApota lezyAvALo jANavo. je vidvAna hoya, karuNAvAna hoya, kAryAkAryano vicAra karato hoya, lAbha ke alAbhamAM sadA AnaMdI raheto hoya tevA mANasane tejo lezyAvALo jANavo. je kSamAvAna hoya, niraMtara tyAgavRttivALo hoya, devapUjAmAM tatpara hoya, ahiMsA satyAdi pAMca yamane dhAraNa karato hoya, pavitra hoya ane sadAya prasanna raheto hoya tevA mANasane padma lezyAvALo jANavo. je rAga-dveSathI mukta hoya, mAnApamAnathI rahita hoya ane paramAtmabhAvane pAmelo hoya tevA mANasane zukla lezyAvALo jANavo. A cha vezyAomAM prathamanI traNa kRSNa, nIla ane kApota lezyAo azubha che. bAkInI traNa pIta, padma ane zukla legyAo zubha che. A cha vezyAonuM vizada svarUpa samajavA mATe jAMbu khAnArA temaja gAma bhAMganArA cha cha puruSanAM evAM be daSTAMta che. te A pramANe - jAMbu khAnArA cha puruSonuM dRSTAMta cha jaNa jaMgalamAM gayA. tyAM temane kakaDIne bhUkha lAgI. e samaye temaNe eka jAMbunuM jhADA joyuM. pAkelA jAMbunA bhArathI jhADanI DALIo lacI paDI hatI. tene joIne chae jaNAe judA judA vicAra ne bhAva rajU karyA. eke kahyuM : "zA mATe ApaNe jhADa upara caDavuM joIe? tene mULathI ja kApI nAMkhIe ethI jhADa dharAzAyI thaI jaze. pachI ApaNe nirAMte jAMbu khAI zakIzuM.' - AvA vicAra, vRtti ane bhAva kRSNa lezyAthI thAya che. bIjAe kahyuM : "ApaNe thoDAMka ja, peTa bharAya teTalAM jAMbu khAvAM che. to pachI AkhuM jhADa kApI nAMkhavAno zo artha che? tenAM karatAM to ekAda DALIne toDI pADIe to?" AvA vicAra, vRtti ane bhAva nIla glezyAthI thAya che. trIjAe kahyuM : "AkhI DALI zA mATe toDavI joIe? tenI nAnI DALakhI ja toDIe AvA vicAra, vRtti ane bhAva kApota lezyAthI thAya che. cothAe kahyuM : "nAnI DALakhI paNa zA mATe toDavI joIe ? Akho guccho ja toDI laIe." - AvA vicAra, vRtti ne bhAva tejo vezyAthI thAya che. pAMcamAe kahyuM: "Akho guccho paNa zA mATe toDavo joIe? pAkelAM jAMbu ja toDIe." - AvA vicAra, vRtti ne bhAva padma lezyAthI thAya che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 chellA chaTThAe kahyuM : "pAkelAM jAMbu paNa zA mATe toDavAM joIe ? pAkelAM ghaNAM jAMbu bhoMya 52 paDyAM che. te vINI laIe ane te khAIne bhUkha bhAMgIe." - AvA vicAra, vRtti ane bhAva zukla lezyAthI thAya che. dhADa pADanAra cha jaNAnuM dRSTAMta cha cora dhADa pADavA eka gAmamAM gayA. tyAre eke kahyuM : "A gAmamAM je koI mANasa, strI, puruSa, bALaka, vRddha temaja pazu vagere je najare caDe te saune mArI nAMkhavA." AvuM vicAranAra kRSNa lezyAvALo che. bIjAe kahyuM : "ApaNe pazuone nahi paNa mAtra mANasone ja mArI nAMkhavA." AvuM vicAranAra nIla lezyAvALo che. trIjAe kahyuM : "ApaNe srIone zuM karavA mArI nAMkhavI joIe ? ApaNe mAtra puruSone ja mAravA." AvuM vicAranAra kApota lezyAvALo che. cothAe kahyuM : "badhA ja puruSone ApaNe zA mATe mArI nAMkhavA joIe ? je sazasra puruSa hoya teno ja vadha karavo joIe." AvuM vicAranAra tejo lezyAvALo che. pAMcamAe kahyuM : "badhA ja zastradhArI puruSono zA mATe vadha karavo joIe ? je sAmano kare tenI ja hatyA karavI." AvuM vicAranAra padma lezyAvALo che. chelle chaThTho cora UMcA avAje bolyo : 'tame sau dhADa pADavA nIkaLyA cho ke koInuM khUna karavA ? dhADa pADIne dhana lUMTavuM che to pachI temAM koIne mArI nAMkhavAnI vAta kyAM AvI?" AvuM vicAranAra zukla lezyAvALo che. cha lezyAvALA jIvo marIne judI judI gatimAM jAya che : kRSNa lezmAvALo naraka gati pAme che. nIla lezyAvALo sthAvarapaNuM pAme che. kApota lezyAvALo tiryaMca gatimAM jAya che. pIta lezmAvALo manuSyagati pAme che. padma lezmAvALo devagatimAM deva thAya che ane zukla lezyAvALo muktine pAme che." cha lezyAonuM svarUpa sAMbhaLIne priyaMkara rAjA pratibodha pAmyo. ApaNe paNa A kathAnaka sAMbhaLIne azubha vicAra, vRtti ne bhAvano tyAga karavAno che ane sadAya zubha vicAra, vRtti ne bhAva rAkhavAnA che. azubha lezyAono tyAga karavAno che ane zubha lezyAono jIvanamAM vikAsa karavAno che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 220 vicAra karyA vinA kArya na karavuM avimRzyakRtaM kArya, pazcAttApAya jAyate / atrAmRtarucchedAdyAH dRSTAMtAH khacitA budhaiH // koIpaNa kArya vicAra karyA vinA karavAthI aMte pastAvAno vAro Ave che. A aMge AmravRkSa (AMbo) kApanAra vagerenAM dRSTAMto paMDitoe kahyAM che." te A pramANe : dhanadatta zeTha vahANamAM besI musApharI karI rahyo hato. vahANa madhadariye hatuM tyAre teNe upara AkAzamAM eka popaTane UDato Avato joyo. te popaTanI cAMcamAM eka AmraphaLa (kerI) hatuM. zeThane lAgyuM ke popaTa thAkI gayo che ane thoDI ja vAramAM te vadhu AgaLa javAnA badale dariyAmAM gabaDI paDaze. AthI zeThe khalAsIo pAse eka vastra lAMbu karAvIne temAM popaTane jhAlI levAnuM kahyuM. popaTa paNa UDatAM thAkIne barAbara te vasamAM paDyo. zeThe popaTane pavana nAMkhyo. tene premathI paMpALyo. tene pANI pAyuM. thoDIka svasthatA AvatAM popaTe manuSyavANImAM kahyuM: "he zeTha! tame mane Aja abhayadAna ApyuM che. mArA aMdha mAtApitAne paNa abhayadAna ApyuM che. tame mArA para anahada upakAra karyo che. tamArA RNano badalo huM kyAre cUkavI zakIza? paraMtu A AmraphaLa ApuM chuM teno tame svIkAra karIne mane tamArA traNamAMthI yatkiMcita mukta karo." zeTha bolyA : "he popaTa ! tArI bhAvanA bhavya che. paNa A phaLa tAre khAvA mATe che mATe tuM ja te khAI jA." popaTe kahyuM: "he upakArI zeTha! A sAmAnya AmraphaLa nathI. te divya ane prabhAvaka che. viMdhyATavImAM eka vRkSa upara eka popaTa yugala rahe che. temano huM putra chuM. mArAM mAtApitA vRddha ane azakta thaI javAthI AMkhe joI zakatAM nathI. huM ja temane khAvAnuM lAvI ApuM chuM. eka divasa te jaMgalamAM be munirAja padhAryA. ame rahetA hatA te vRkSa nIce AvIne beThA. temane meM Ama vAta karatAM sAMbhaLyA: "samudranA madhyamAM kapi nAmanA parvata para niraMtara phaLatuM eka AmravRkSa che. tenuM phaLa eka ja vAra khAvAthI tamAma rogo tatkALa nAza pAme che. temaja tenA bhojanathI vRddhAvasthA AvatI nathI ane akALe mRtyu thatuM nathI. munionAM vacana satya ja hoya evI zraddhAthI e AmraphaLa huM mArAM mA-bApa mATe laI jAuM chuM. tame amArA upara anahada upakAra karyo che. mATe A phaLano tame svIkAra karo. huM bIjuM phaLa laI AvIza." popaTanA AgrahathI zeThe e phaLa laI lIdhuM. , zeTha vicAra karyo: "A phaLa koI rAjAne ApyuM hoya ane te teno upayoga kare to tethI ghaNA jIvonuM kalyANa karI zakaze. huM te khAIza to rAjAnA jeTaluM bhaluM mArAthI nahi thaI zake. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 AthI A phaLa huM na khAuM te ja uttama che." Ama vicArIne teNe AmraphaLane sAcavI rAkhyuM. vahANa kinAre pahoMcyuM. tyAMnA nagaranA rAjA pAse jaIne teNe ApraphaLa bheTa dharyuM. sAthe teno mahimA paNa kahyo. rAjAe te svIkArIne zeThanuM badhuM dANa mApha karyuM. rAjAe vicAryuM. A prabhAvaka phaLa huM ekalo khAI jauM te mArA mATe zobhAspada nathI. A phaLane koI sArI bhUmimAM vAvuM to tenAM aneka phaLa Ugaze ane tethI anekane lAbha ApI zakAze." Ama vicArIne rAjAe te phaLane rAjyanA udyAnamAM lAvavA mATe ApyuM. samaya jatAM vRkSa UgI nIkaLyuM. tenA para phaLa (kerI) AvyAM. nokarIe rAjAne khabara ApI eTaluM ja nahi bhUmi para paDela pAkA AmraphaLane rAjAnA hAthamAM mUkyuM. rAjAe A prathama divya phaLa koI yogya pAtrane ApavAnuM vicArIne e phaLa cAra vedanA jANanAra eka vRddha paMDitane bheTa ApyuM. paNa e phaLa khAtAM paMDitanuM mRtyu thayuM. A jANIne rAjAne sakhta AghAta lAgyo. tene zaMkA thaI ke nakkI koI duzmane mArI hatyA karavA ja A phaLa mane bheTa mokalAvyuM che. AthI rAjAe AmravRkSane jaDamULathI ukheDI nAMkhavAno hukama karyo. A samAcAra nagaramAM phelAtAM ja raktapitio ane koDhiyAo doDatA doDatA AvIne e AmravRkSanAM phaLa toDIne khAvA maMDI paDyA. e khAtAM ja temanA roga dUra thaI gayA ane badhA javAna ane svarUpavAna thaI gayA. rAjAne A samAcAra maLyA. tenA Azcaryano pAra na rahyo. udyAnapAlakone bolAvIne rAjAe pUchyuM: "tame prathama phaLa DALI parathI toDIne ApyuM hatuM ke bhUmi upara tUTI paDeluM phaLa laIne AvyA hatA?" udyAnapAlakoe kahyuM: "he svAmI ! ame to e phaLa bhUmi para paDyuM hatuM te laIne AvyA hatA. A jANIne rAjAnA khedano pAra na rahyo. tene thayuM ke bhUmi para phaLa paDyuM tethI teno prabhAva naSTa thaI gayo lAge che, saMbhava che ke bhUmi para paDelA phaLane sarpadaMza paNa lAgyo hoya. kharekhara ! meM paNa utAvaLathI vagara vicAre vRkSa kApI nAMkhavAno hukama karyo. paraMtu rAMDyA pachInuM DahApaNa zA kAmanuM?" A rUpaka kathA che. AmravRkSa e durlabha manuSyabhava che. ajJAna ane pramAdamAM je vagara vicAre jIve che te A mahAmUlyavAna manuSyabhava vRthA gumAvI de che. mATe sujJa ane vivekIjanoe pramAda karavo nahi. vicArIne dareka kAma karavuM. kAraNa gayelo samaya pharI pAcho Avato nathI. mRtyu kyAre Avaze te nizcita nathI. mATe paLano ya pramAda karyA vinA paLepaLa jAgrata ne sAvadha rahIne AtmadhyAnamAM magna rahevuM. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 228 utAvaLe kAma karavuM nahi sahasA vihitaM karma, na syAdAyatisaukhyadam / patatrihiMsakasyAtra, mahIbharturnidarzanam // "utAvaLathI kAma karavAthI tenuM pariNAma sukhada AvatuM nathI, te upara pakSInI hiMsA karanAranuM daSTAMta che. te A pramANe - zatruMjaya rAjAne koIe eka azva bheTa Apyo. azva uttama lakSaNavALo, taMdurasta ane AMkhane jovo game tevo hato. rAjAe tenI parIkSA karavAnuM nakkI karyuM, azvanI parIkSA tenI gatithI thAya che. kahyuM che ke - azvanuM zreSTha bhUSaNa gati che, rAjapatnInuM tathA tapasvInuM bhUSaNa kuzapaNuM che, brAhmaNanuM bhUSaNa vidyA che, muninuM bhUSaNa kSamA che ane zastravidyAnA baLathI AjIvikA raLanAra puruSanuM bhUSaNa parAkrama che." Ama vicArIne rAjAe te azva para savArI karI. eDI mArI eTale azva pavanavege doDyo. evo doDyo ke rAjAnuM sainya pAchaLa rahI gayuM. rAjA azvane rokavA jema jorathI lagAma kheMce tema azva vadhu teja gatie doDe, chevaTe thAkIne rAjAe lagAma ja choDI dIdhI ane bhagavAna bharose DhIlI lagAma pakaDIne azva para besI rahyo. lagAma DhIlI paDatAM ja azvanI gati dhImI paDI. thoDIvAramAM te dhIme dhIme cAlavA lAgyo. rAjA tarata ja azva parathI nIce Utaryo. jevo te nIce Utaryo ke azva hAMphato hAMphato bhoMya paTakAyo ane maraNa pAmyo. bhayAnaka jaMgalamAM rAjA ekalo paDI gayo. tene khUba ja tarasa lAgI hatI. teNe AjubAju tapAsa karI. thoDe dUra jatAM teNe eka jhADamAMthI pANI TapakatuM joyuM. te tyAM gayo. pAMdaDAno paDiyo banAvyo ane e paDiyAne pANI TapakatuM hatuM tenI nIce mUkyo. jhADa para beThelA pakSIe paDiyAne joyo. tene khabara hatI ke e paDiyAmAM pANI nahi paNa jhera bharAtuM hatuM. rAjA e paDiyo moMe mAMDavA gayo tyAM ja rAjAno jIva bacAvavA e pakSIe UDI AvIne potAnI cAMcathI e paDiyAne phagAvI dIdho. babbevAra pakSIe Ama karyuM. AthI rAjAe pakSI jo trIjIvAra evuM kare to tene mArI nAkhavAnuM manathI nakkI karyuM. trIjIvAra rAjAe paDiyo hAthamAM letAM koraDo paNa bIjA hAthamAM rAkhyo. pakSIe A joyuM. paraMtu teNe prANanI paravA karyA vinA trIjIvAra paNa paDiyo pheMkI dIdho. AthI rAjAe tene koraDAthI vIMjhIne mArI nAkhyuM. pakSIno taraphaDATa zamI gayo. teno jIva nIkaLI gayo. thoDIvAre rAjAne vicAra Avyo Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 ke AmAM jarUra kaMIka bheda hovo joIe. nahi to maraNano bhaya hovA chatAMya A pakSI Ama zA mATe kare? AthI rAjA, jyAMthI pANI TapakatuM hatuM te jovA jhADa para caDyo. joyuM to tyAM eka moTo ajagara marelo hato. tenuM moM khulyuM hatuM ane temAMthI jhera TapakatuM hatuM. AthI rAjAne potAnA kAryano khUba pastAvo thayo. tenA prAyazcitta rUpe rAjA pakSInA mRtadehane potAnA nagaramAM laI Avyo ane tyAM teno bhavya agnisaMskAra karyo. A eka rUpaka kathA che. cAra gatimAM bhramaNa karanAra jIva te rAjA che. mokSa ApanAra jinavANI pakSI che. pakSI samAna samasta jIvone upakAra karanAra jinavANI pAmIne, je jIvo tene mithyAtvarUpI koraDAthI haNe che, tene mahAmUrkha jANavo. kahyuM che ke - "he Atman ! paththaranA taLiyA sarakhA tArA kaThora hRdaya para siddhAMtarUpI rasa vahe che. chatAM paNa te rasa tArA hRdayamAM Utarato nathI. kAraNa tArA haiye jIvadayArUpI ArdratA nathI. AnA lIdhe zubhabhAvanArUpI aMkuranI zreNI temAM UgatI ja nathI." jenA haiye karuNA hoya, dayA hoya tenA haiye ja zubha bhAvanA jAge che. AvI bhAvanA Asanasiddha jIvone ja hoya che. A uparAMta siddhAMtanuM adhyayana karIne paNa jeo pramAdane choDatA nathI temano abhyAsa vyartha che. kahyuM che ke - "lokamAM pUjAvAnA mATe jinAgama jANanAra ane durgatimAM paDanAra evA pramAdI puruSane jinAgama vyartha che. kema ke dIvAnI jyotamAM moha pAmelA ane dIvAmAM paDanArA pataMgiyAne enAM cakSu zA kAmanAM ?" siddhAMtarUpI cakSu virativaMta puruSane parama upakAra karanAra thAya che. mATe tevI icchAthI zAstro bhaNavAM joIe. kahyuM che ke-"lokone raMjana karavA mATe zAstro bhaNIne paMDitanA nAma mAtrathI tuM zuM harakhAya che? paNa tuM evuM kaMIka bhaNa ane kara ke jethI saMsArarUpI samudra tarI javAya." cAra gatirUpa saMsAranA duHkhanuM varNana A pramANe batAvAyuM che : "je narakanA eka paramANunI durgadhathI paNa samasta nagaranA mANasonAM mota thAya che, je narakamAM sAgaropama pramANa nirUpakramI AyuSya che. je naraka bhUmino sparza karavata karatAM paNa atyaMta tIkSNa ane kaThora che. jemAM TADha, tApa vagere duHkhono pAra nathI. je narakamAM paramAdhAmI devatAoe karelI vividha prakAranI vedanAo che ane jemAM nArakI jIvonA AkraMdathI AkAza raDI UThe che evA bhaviSyamAM prApta thanAra narakathI he mUrkha ! tuM bhaya kema pAmato nathI ke je te kSaNamAtra sukhane ApanAra viSayakaSAyathI harakhAya che?" "baMdhana pAmavuM, roja satata bhAra vahana karavo, mAra sahana karavo, kSudhA, tRSA ane sahana na thaI zake tevAM tApa, TADha ane pavana vagere sahana karavA temaja svajAti thakI tathA parajAti thakI bhaya ane akALa mRtyu vagere tiryaMca gatinAM dArUNa duHkho che." Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 "kAMI paNa udarapUrti ke dravya prApti vagerenA kAraNa vinA phogaTa niraMtara IndrAdikanI sevA karavI, vadhu zaktizALI devatAothI parAbhava pAmavo, bIjAne vadhAre RddhimAna joIne IrSA AvavI, AgAmI bhavamAM garbhanI sthiti thavAnI joIne temaja durgati thavAnI jANIne tethI bhayabhIta thavuM, ItyAdi devagatimAM paNa niraMtara duHkho rahelAM che. tethI saravALe duHkha ApatAM evAM sukhano zo artha che?" "vaLI manuSya gatimAM paNa sAta prakArano bhaya, anya janothI parAbhava, iSTano viyoga, aniSTano saMyoga, aneka prakAranI vyAdhio, kuputrAdi saMtati vagerethI thatAM duHkho ja rahelAM che. AthI manuSyabhava paNa nirasa ane asAra lAge che. to tene tuM puNyopArjanathI sarasa ane sArthaka kara." (A pAMceya zlokArdha zrI adhyAtma kalpadrumamAMthI lIdhA che). Ama cAreya gatimAM duHkho rahelAM che. pakSisamaM nRNAM janma, guNAkaraM pramAdataH / labdhvA na hiMsanIyaM tat, yena tvaM sadgatiM bhajeH // "pakSI samAna guNanA sthAnabhUta A manuSya janmane pAmIne pramAda vaDe tene haNI nAMkhavo nahi (arthAt vRthA khoI nAMkhavo ke hArI javo nahi). tethI tene sadgati maLe. 229 pAMca kAraNo kAlAdipaMcabhiH kAryamanyo'nya savyapekSakaiH / saMpRktA yAMti samyaktvamime vyastAH kudarzanam // "kALa vagere pAMca kAraNo paraspara apekSAvALA thaIne kAryane sAdhe che. te pAMcane saMbaMdhavALA mAnavAthI samyakatva kahevAya che ane judA aMgIkAra karavAthI mithyAtva kahevAya che." jainamata pramANe sarvadaSTa ane adaSTakArya kALa, svabhAva, niyati, pUrvakarma ane puruSArthaA pAMca kAraNothI siddha thAya che. te pAMceya anekAneka svabhAvavALA hovAthI dareka kArya sAdhavAmAM samartha che. zrI siddhasenadivAkarasUrijI mahArAje sanmati sUtranA trIjA khaMDamAM kahyuM che ke - kAlo sahAva niyai, puvakayaM purisakAraNaM paMca / samavAye sammattaM, egaMte hoi micchattam // "kALa, svabhAva, niyati, pUrvakarma ane puruSArtha-A pAMca samavAya vaDe kAryasiddhi Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 mAnavAthI samyakatva hoya che ane temAMnA koIpaNa ekathI kAryasiddhi ekAMte mAnavAthI mithyAtva che." kALavAdI kahe che : "kALa sarva prANIne sarje che, kALa prajAno saMhAra kare che ane kALA sarva sUtA hoya tyAre paNa jAgrata hoya che. mATe kALanuM ullaMghana karavuM ati muzkela che." prathama to kALe karIne garbha utpanna thAya che, kALe karIne te vRddhi pAme che ane kALe karIne janme che, kALe karIne tIrthaMkara thAya che. kALa labdhi pAmIne jIvo siddha thAya che. yogya kALe ja AtmAne anaMta AnaMdarUpa kSAyika ratnatraya vagerenI prApti thAya che ane kALa ja bhAvadharmane utpanna kare che. ema na hoya to A vartamAnakALamAM manuSyabhava temaja jainazAsana vagere sAmagrI pAmyA chatAMya kema koI siddha thatA nathI? mATe kALa ja A badhuM Ape che ane nAza kare che. kALe karIne ja dAMtanuM UgavuM, page cAlavuM, bolavuM vagere yAvatuM mRtyu sudhInA samagra bhAvo thAya che. e ja pramANe kALe karIne ziyALo, unALo, comAsu thAya che. Ama kALa ja sarvanuM kAraNa che. svabhAvavAdI kahe che: "kALa ekalo bicAro zuM karI zake? svabhAvathI ja strI-puruSanA saMyogathI garbhanI utpatti, vRddhi, janma vagere bhAvo thAya che. moranA pIMchAnuM citraNa ane kAMTAmAM tIkSNatA koNa kare che? kALe karIne ja jo samagra sRSTi hoya to mAnavabALa amuka mAsa thayA pachI ja cAlatAM-bolatAM zIkhe che, jyAre anya pazu-pakSInAM bALa janmatAM veMta ja cAlavA lAge che. tenuM zuM kAraNa? mATe sarvanuM kAraNa svabhAva che." niyativAdI kahe che: "kALa ane svabhAva zuM kare? niyati arthAt bhavitavyatA ja sarvanuM kAraNa che. kAraNa kALa ane svabhAva hovA chatAMya jenA bhAgyamAM putrAdika thavAnA hoya tene ja thAya che. koDIone UMce uchALIe to temAMthI keTalIka koDIo UMdhI paDe che ane keTalIka cattI paDe che. AmAM kALa ane svabhAvanuM pramANa keTaluM? paNa koDIo jevI rIte paDavAnI hoya che tevI ja rIte te paDe che, AthI niyati-bhavitavyatA ja pramANa che. karmavAdI kahe che: "kALa svabhAva ane niyatimAM zuM tAkAta che? tamAma tAkAta to karmamAM ja che. pUrve karelAM karma ja sukha-duHkhanA kAraNabhUta che. karmanA kAraNe ja kSatriya hoya te caMDALa thAya che. svAmI hoya te sevaka thAya che ane indra hoya te raMka thAya che. te ja pramANe karmanA kAraNe caMDALa kSatriya thAya che ane raMka rAjA thAya che. kahyuM che ke - "jema jema pUrve karelAM karmanuM phaLa nidhAnanI jema prApta thAya che tema tema pUrvakarmane anusaratI buddhi hAthamAM dIvAnI jema pravarte che." puruSArthavAdI kahe che: "karmathI zuM vaLe? puruSArtha ja sarvanuM kAraNa che. karmathI ja badhuM thatuM hoya to badhA ja hAtha joDIne nirAMte besI rahe. paraMtu tema koI karatuM nathI. dareka puruSArtha karavo ja paDe che. tIrthaMkara paramAtmA paNa karmano kSaya karavA puruSArtha kare che. AthI puruSArtha ja baLavAna che." Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 mm - - upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 A badhI mAnyatAo ekAMtika ane AtyaMtika che. AMzika ane sApekSa che. kAraNa samayAdikathI pariNAma pAmato kALa samAna hovA chatAM paNa phaLamAM vaividhya che. dA.ta. eka zeThane tyAM aneka nokara-cAkarI che. te dareka sarakhA kalAka ja kAma kare che. paraMtu darekanA pagAra ane pratiSThA bhinna bhinna hoya che. jamInamAM bIja to eka sarakhAM ja vAvavAmAM Ave che. paNa tethI UgelAM vRkSa bhinna bhinna pramANamAM hoya che. AthI koI ekAdane ja sarvanuM kAraNa mAnavAmAM mithyAtva che. pAMca kAraNo paraspara maLavAthI potapotAnA svarUpano tyAga karyA vinA kArya siddha karI Ape che. Ama mAnavAthI jIva samyakatvane pAme che. A aMge bhagavatI sUtranI vRttinA pahelA zatakanA prathama udezAmAM kahyuM che keH "bhaviSyamAM vedavA lAyaka karmano kSaya karavA mATe kAraNa vizeSa karIne tene kheMcIne udayAvaLImAM praveza kare te udIraNA kahevAya che. te udIraNAdikamAM kALa, svabhAvAdi pAMceya kAraNabhUta che. to paNa puruSArthane mukhya kAraNa batAvatAM kahe che ke - "vuM te aMte pALaveva satItte' - "he bhagavAna! te karmanI udIraNA AtmA pote ja kare che." A kALAdika eka vakhata kAryanI apekSAe kAraNabhUta thAya che. te saMdarbhamAM bIjA zrutaskaMdhamAM 'vaccha inne madhane 5' ityAdi kahyuM che. arthAt zruta cAritrAtmaka evo je AtmAno pariNAma te karmakSayanuM kAraNa hovAthI dharma kahevAya che ane mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yogarUpa AtmAnA je pariNAma te karmabaMdhanA kAraNa hovAthI adharma kahevAya che, kALavAdI, IzvaravAdI vagere AvA prakAranA dharma ane adharmane mAnatA nathI. paraMtu dharma ane adharma vinA ekAMtapaNe kALa vagere ja sarva jagatanI vicitratAnuM kAraNa che tevuM ekAMte kadI mAnavuM nahi. kAraNa dharma ane adharma vinA saMsAranI vicitratA ghaTatI nathI. dharma e samyagdarzana che, adharma mithyAdarzana che. samyagdaSTie te pAMce kAraNarUpa jANelA che. kAraNa teNe e ja rIte sRSTinI siddhine joI che. ziSya pUche che : "abhavya prANI aneka jIva siddhie gayAnA kALane pAmyo che. to paNa e abhavya siddhine kema nathI pAmato?' guru: "abhavya prANIno svabhAva siddhie javAno nathI. koI kALe paNa tenA haiye evo bhAva thato nathI. kAraNa tene paheluM mithyAtva guNasthAnaka anAdi anaMta bhAMge che." ziSya: "to mukti pAmavAnA svabhAvavALA badhA ja bhavya jIvo eka ja kALe kema siddhi pAmatA nathI ?" guruH "nizcaya karIne samyakatvAdi guNa jAgrata thAya tyAre mokSa maLe che. mATe niyati hovI joIe." Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 ziSya : "he pUjya ! samyakatvAdi guNazreNI utpanna thaI hovA chatAMya zreNika rAjAnI mukti kema na thaI?" guruH "kAraNa temanAM pUrva karmano kSaya thayo nahoto. tema paMDitavIryano (puruSArtha) ullAsa thayo na hoto, tethI zreNika rAjA samyakatva pAmyA chatAMya mukti pAmyA nahi." ziSyaH "he gurudeva! zAlibhadra mokSanA mATe ghaNo ullasita puruSArtha karyo chatAMya te kema mokSe gayA nahi?" guru : "he vatsa ! pUrvanA zubha karma avazeSa rahyA hatA. tethI te kevI rIte mokSe jAya?" ziSyaH "he bhagavaMta! marudevA mAtAne cAra kAraNo maLyAM hatAM. paNa temaNe mokSanA mATe koI puruSArtha karyo na hato chatAMya te kema mokSe gayAM?" guru : "marudevA mAtAe zukaladhyAnathI kSapakazreNI para ArUDha thaIne anaMtavIrya (puruSArtha)no ullAsa karyo hato tethI te siddhipadane pAmyAM hatAM." Ama kALa svabhAva vagere pAMca hetu maLIne ja kAryanI siddhi thAya che. jeo A pAMcanA samudAyane mAnatA nathI, teone jaina dharmane lopanArA jANavA. 230 bhavitavyatA aMge rAvaNanI kathA bhavitavyaviparyAsaM, matto'sau dazakaMdharaH / kartuM samartho naivAbhUt, sa zrI pUjyaiH prabodhitaH // "madonmatta evo rAvaNa paNa bhavitavyatAne mithyA na karI zakyo, tene pUjya munirAjazrIe pratibodha pamADyo." rAvaNano rAja darabAra bharAyo hato. vAtavAtamAM eka naimittike rAvaNane kahyuM: "dareka prANInuM mRtyu nizcita che. je janme che te avazya kare che." rAvaNa bolyo : "badhA prANIomAM huM apavAda chuM. yama mAro sevaka che. AthI mAruM mRtyu thavAnuM nathI." tyAre naimittike kahyuM: "he laMkezapati ! AvuM abhimAna karavuM yogya nathI. ApanuM maraNa paNa nizcita che. mRtyumAM koI jIva apavAda nathI hoto. mAruM jJAna kahe che ke ApanuM maraNa ayodhyA pati dazaratha rAjAnA putra zrI rAmanA hAthe thaze." Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 rAvaNe aTTahAsya karatAM kahyuM: "he bhavya ! bhavitavyatA to mArI AgaLa bicArI rAMka che. te mAruM kazuM ja bagADI zake tema nathI. kAraNa ke uttama puruSone to puruSArtha ja pramANa che." naimittike vinamratAthI kahyuM he laMkeza! Apano A ekAMtika mata che. bhavitavyatAnuM paNa cokkasa mahattva che. AvA ja eka nizcita bhAvinI tamane vAta kahuM. "caMdrasthaLanA rAjAnI putrI AjathI sAtamA divase ratnasthaLanA rAjAnA putra sAthe lagna karaze. A bhAvi nakkI che. A bhAvine mithyA karavAnuM ApanAmAM sAmarthya hoya to tene mithyA karI batAvo." rAvaNa : "e bannenI mane pUrI mAhitI Apo eTale temanA bhAvine huM mithyA karI batAvuM." naimittike kahyuM: "ratnasthaLanA ratnasena rAjAe potAnA putra ratnadatta mATe kanyA zodhavA mATe cAra maMtrIone cAra dizAmAM mokalyA. te cAreyane ratnadattanuM citra ane lagnapatrikA paNa ApyAM. thoDA divasomAM traNa maMtrIo hatAza banI pAchA pharyA. cotho maMtrI uttara dizAmAM gayo hato. te candrasthaLa pahoMcyo. teNe tyAMnA rAjAnI putrI candrAvatIne ratnadattanuM citra batAvyuM. teNe ratnadattane pasaMda karyo. bannenI lagnapatrikA meLavI joI. badhuM barAbara hatuM. rAjAe jozIo pAse lagnanuM muhUrta jovaDAvyuM. jozIoe kahyuM: "he rAjanuM! AjathI bAramA divase lagna mATe sarvottama muhUrta Ave che." - bAra divasanA TUMkA gALAmAM lagna kevI rIte goThavavAM? ratnasthaLa ane candrasthaLa vacce seMkaDo gAunuM aMtara hatuM. maMtrIe Ano rasto kADhatAM kahyuM: 'vAyuvegI lAla sAMDhaNI Apo to kumArane ame jhaDapathI ahIM laI AvIe." " laMkezapati ! A maMtrI sAMDhaNI laIne ratnasthaLa pahoMcI gayA che. atyAre e ratnadatta candrAvatIne paraNavA mATe candrasthaLa jaI rahyo che. A bannenuM lagna nizcita che. chatAMya Apa ApanA puruSArthathI tene mithyA karI batADo.' rAvaNe badhI vigato sAMbhaLIne dhaDAdhaDa hukamo choDyA : takSaka nAgane kahyuM: "he takSaka! tame jhaDapathI ratnadatta pAse pahoMcI jAva ane tene evo DaMkha mAro ke tenuM tatkALa mRtyu thAya." rAkSasa sevakone kahyuM: 'tame vinA vilaMbe UpaDo ane candrAvatIne ahIM laI Avo.' - takSaka nAge ane rAkSasoe hukamanuM tatkALa pAlana karyuM. ratnadatta sAMDhaNI para savAra thavA mATe eka paga peMgaDAmAM mUkI rahyo hato tyAM ja nAge tene DaMkha mAryo. ratnadatta cIsa pADIne bhUmi para paDyo, rAkSaso candrAvatIne rAvaNanA darabAramAM laI AvyA. tene joIne naimittike kahyuM: "hA A ja kanyA sAthe ratnadattanAM lagna AjathI sAtamA divase thavAnAM che." he naimittika ! e lagna have nahi thAya. te tame jozo." ema kahIne rAvaNe timaMgaLI rAkSasIne hukama karyo: "candrAvatIne eka moTI peTImAM pUrI de. e peTImAM sAta divasa sudhI cAle teTaluM khAvA-pIvAnuM rAkhaje. peTI baMdha rAkhaje ane peTIne laIne tuM madhadariye UbhI raheje. e peTIne tuM tArA dAMtathI adhdhara pakaDI rAkhaje." rAkSasIe hukamano turata amala karyo. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 A bAju ratnadattane mUccha pAmelo joIne ratnasene maMtravAdIone bolAvyA. paNa koI rAjaputranuM jhera utArI zakyA nahi. AthI rAjAe nagaramAM ghoSaNA karAvI. e sAMbhaLIne eka vRddha naimittike kahyuM : "he rAjan ! Apa rAjaputranI jarA paNa ciMtA na karazo. A viSanI mUccha cha mahinA sudhI rahe che. nimitta zAstra kahe che ke - "rAjaputranuM jhera samudramAM UtarI jaze. mATe tame temane peTImAM pUrIne samudramAM mUkI do. zraddhA rAkho. rAjaputra samudramAMthI sAjA-saravA thaIne pAchA pharaze." ratnasene e sUcanAnuM pAlana karyuM. A peTI taratI-taratI timaMgaLI rAkSasI tarapha AvI. e samaye e rAkSasI potAnI peTI mUkIne kyAMka AghIpAchI thaI hatI. A taka joIne peTImAM purAyelI candrAvatIe peTInuM DhAMkaNa kholyuM. tyAM teNe sAme bIjI peTI taratI joI. kutUhalavaza teNe e bIjI peTI ughADI. joyuM to temAM potAno ja priyatama mUcchamAM paDyo hato. teNe turata ja viSaharaNa mudrAthI ratnadatta para jaLa chaMTakAva karyo. maMtranA prabhAvathI ratnadatta UMghamAMthI jAgato hoya tema jAgavA mAMDyo. saMpUrNa bhAna AvatAM tene oLakha paDI ke are ! A to e ja kanyA che ke jeNe paraNavA mATe huM jaI rahyo hato !!!" -- Ama acAnaka priyanuM milana thaI jatAM bannenAM haiyAM premathI UbharAI AvyAM. paraMtu atyAre prema karavAno samaya na hato. rAkSasI koIpaNa paLe pAchI phare tema hatI. AthI bannee gAMdharva lagna karyA ane banne eka sAthe ja rAvaNanI peTImAM saMtAI gayAM. rAkSasI AvI ane teNe pharIthI dAMtathI peTI UMcakI lIdhI. AThamA divase rAvaNe rAkSasIne peTI sahita rAjadarabAramAM bolAvI. naimittikane paNa bolAvyo ane kahyuM: "sAta divasa thaI gayA. kaho! candrAvatInAM lagna ratnadatta sAthe thaI gayAM?' naimittike nIDaratAthI kahyuM: laMkAdhipati ! meM tyAre je kahyuM hatuM, te Aje paNa kahuM chuM. bhavitavyatA kyAreya mithyA thatI nathI." "rAvaNe aTTahAsya karatAM kahyuM : "naimittika ! zuM hajI paNa tamane rAvaNanI zaktipuruSArthamAM zaMkA che. kaho ! tamArA dekhatAM ja zuM candrAvatIne peTImAM nahotI pUrI? toya tame tamArI bhaviSyatAnI vAta pakaDI rahyA cho? khera ! kazo vAMdho nahi tame ja tamArA hAthe peTI ughADo ane khAtrI karo ke candrAvatI hajI kuMvArI che ke paraNelI." naimittike peTI ughADI, Azcarya ! rAvaNa, rAkSasI ane sau darabArI janonI AMkho pahoLI thaI gaI !!! peTImAMthI candrAvatI ane ratnadatta bane cheDAcheDI bAMdhelI hAlatamAM bahAra nIkaLI AvyAM. A joIne rAvaNane pratIti thaI ke mAruM mRtyu paNa nizcita che. lAkha upAya karuM to paNa huM mRtyuthI bacI zakavAno nathI. u.bhA.-4-6 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 eka divasa teNe AcArya bhagavaMta zrI municaMdrazrIne vinayathI pUchyuM: "he bhagavaMta ! mRtyune koI jItavAno upAya che! hoya to kRpA karIne mane batAvo." tyAre AcArya bhagavaMte kahyuM - he rAvaNa ! paMDitane, vedavijJa brAhmaNane, dhana suvarNanI samRddhivALAne, bAhunA parAkrama vALA rAjAne, niraMtara tapasyA karanArane, sArI sthitivALAne temaja nabaLI sthitivALAne koIne paNa mRtyu choDatuM nathI. kAraNa ke vanamAM rahelA dAvAnaLanI jema yama (mRtyu) sarvabhakSI che." "he laMkezapati ! je asurakumAro pAtALamAM vaselA che, je vyaMtaro svecchAcArI che, je jayotiSa vimAnavAsI devo tArA ane candra vagere che ane je sudharmAdi vimAnamAM sukhethI vaselA vaimAnika devatAo che, te badhA ja parAdhInapaNe yamarAjAnA vAsamAM jAya che arthAta maraNa pAme che). to pachI he rAvaNa ! tuM zA mATe zoka ane ciMtA kare che." ane mRtyune jItavAno eka ja upAya dharma-sAdhanA che. jeo zubha bhAvathI ane zuddha rIte dharmanI sAdhanA kare che teo mRtyu para vijaya meLave che. kALakrame teo mRtyumAMthI mukti pAme che." AcArya bhagavaMtano A upadeza sAMbhaLIne rAvaNa dharmasAdhanAmAM vadhu rata ane magna rahevA lAgyo. bhavya jIvoe paNa mRtyune nizcita jANIne jIvananI paLepaLano upayoga AtmasAdhanAmAM karavo joIe. 231 karma pariNAmanI prabaLatA devendrA dAnavendrAzca, narendrAzca mahAbalAH / naiva karmapariNAmanyathA, kartumIzvarAH // "devendro, dAnavendro temaja baLavAna rAjAo paNa karmanA pariNAmane mithyA karavA samartha nathI." ratnacandranuM dRSTAMta rAjA ripumardanane saMtAnamAM mAtra eka kanyA ja hatI. tenuM nAma bhAvinI. pitAnI te khUba ja lADakI dIkarI hatI. tenA badhA ja lADa pitA pUrA karatA. bhAvinI kaLAcArya pAse abhyAsa karatI hatI. A kaLAcArya pAse dhanada zeThano putra kamarakha paNa abhyAsa karato hato. bhAvinI karatAM uMmaramAM te ghaNo nAno hato. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 73 eka divasa bhAvinIe kaLAcAryane pUchyuM : 'gurudeva ! mAro bhartAra koNa thaze ?' kaLAcArye prazna kuMDaLI mUkIne joyuM ane gaMbhIratAthI kahyuM : 'vatsa ! tane jANIne jarUra AghAta thaze. paraMtu jyotiSazAstra kahe che ke ApaNe tyAM abhyAsa kare che te karmarekha tAro bhattura banaze." A sAMbhaLIne bhAvinInA haiye bhAre AghAta lAgyo. AghAtanI kaLa vaLatAM teNe manomana nakkI karyuM huM baTuka karmarekha sAthe to haragija nahi paraNuM. thoDA divasa pachI teNe laTukA TukA karIne potAnA pitAne karmarekhanI hatyA karavA samajAvI lIdhA. mamatAvaza banIne pitA ripumardane karmarekhanuM apaharaNa karAvIne teno vadha karavA cAMDAlone soMpI dIdho. cAMDAlo karmarekhanI hatyA karavA gupta sthAne gayA. tyAM temane A nAnakaDA bALaka mATe dhyAnAbhAva jAgyA. temane thayuM ke zA mATe amAre AvI nirarthaka bALa hatyA karavAnuM mahApApa karavuM ? AthI cAMDAloe karmarekhane jaMgalamAM dUra-sudUra laI jaIne jIvato choDI mUkyo ane rAjAno irAdo jaNAvIne kahyuM ke have pachI tuM gAmamAM kadI pAcho pharato nahi. potAno jIva bacAvavA mATe karmarekhe cAMDAlono AbhAra mAnyo ane tyAMthI te muThThI vALIne bhAgyo. bhAgato-bhAgato te zrIpura gAmanI bhAgoLe pahoMcyo. tyAM eka jhADa hatuM tenI nIce e sUI gayo. bhUkha ane thAkanA kAraNe thoDI ja vAramAM te ghasaghasATa UMghI gayo. ahIM A zrIpuramAM zrIdatta nAme zreSThI raheto hato. rAte svapnamAM tenI kuLadevIe kahyuM : "he zrIdatta ! gAmanI bahAra uttara dizAmAM rastAmAM kAle savAre tArI kALI gAya je sUtelA bALaka pAse UbhI rahe, te bALaka sAthe tArI putrI zrImatInAM lagna karAvaje." svapna bAda turata ja zrIdatta jAgI gayo ane bAkInI rAta kuLadevInA smaraNamAM pasAra karI. savAre te potAnI kALI gAyanI pAchaLa gayo. kALIgAya cAlatI-cAlatI karmarekha sUto hato tyAM AvIne UbhI rahI gaI. zrIdatte tene tyAMthI khaseDavA ghaNo prayatna karyo paraMtu tyAMthI te jarAya na hAlI. AthI zrIdatte kuLadevInA kathanane satya mAnIne karmarekhane premathI jagADIne svAgatapUrvaka potAnA ghare laI Avyo. karmarekhe ahIM potAnI oLakha ratnacaMdranA nAme ApI. pachI zubhamuhUrte zrIdatte dhAmadhUmathI potAnI putrI zrImatIne karmarekha sAthe paraNAvI. ratnacaMdra thoDo samaya zrIpuramAM rahyo. potAnA saraLa svabhAvathI teNe badhAMno prema jItI lIdho. svabhAve te svamAnI hato. AthI vepAra karavA mATe te dezAvara javA UpaDyo. dezadezAvaramAM pharIne ane vepAra karIne te khUba kamAyo. zrIpura choDyAne ghaNo samaya thaI gayo hato. AthI te have zrIpura pAcho AvavA nIkaLyo. ratnacaMdranuM vahANa mariye saDasaDATa jaI rahyuM hatuM. tyAM ja acAnaka vaMToLa phUMkAyo. vAvaMToLamAM tenuM vahANa tUTI paDyuM. ratnacaMdra samudramAM UchaLI paDyo. te ja samaye eka magaramaccha tene gaLI gayo. A magaramaccha samudra kAMThe sUto hato. tyAM mAchImAroe tene jALa nAMkhIne pakaDI Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 lIdho. magara khUba ja suMdara ane sazakta hato. mAchImAroe tene bharUcanA rAjAne bheTa dharyo. rAjAnA rasoiyAoe magarane cIryo. to tenA peTamAMthI ratnacaMdra nIkaLyo. joyuM to teno zvAsa dhImo paNa cAlu hato. rAjAe rAjavaido pAse tenI uttama sAravAra karAvI. AthI ratnacaMdra navuM jIvana pAmyo. ratnacaMdranI yogyatA joIne bharUcanA rAjAe tene potAno putra banAvyo. have ratnacaMdra rAjaputra banyo. rAjaputranI prazaMsA sAMbhaLIne kuMDanapuranA rAjAe potAnI putrI tenA hAthamAM soMpI. A bAju bhAvinI uMmaralAyaka thatAM ripumadana rAjAe svayaMvara yojayo. svayaMvaranuM nimaMtraNa bharUcanA rAjAne paNa maLyuM. AthI rAjaputra ratnacaMdra paNa te svayaMvaramAM gayo. svayaMvaramAM seMkaDo rAjaputro ane zreSThIputro temaja maMtrIputro banIThanIne beThA hatA. bhAvinI varamALa laI ekaeka yuvAna pAsethI pasAra thaI rahI hatI. rAjaputra ratnacaMdra pAse AvatAM te saheja thaMbhI. tenuM haiyuM tenA para vArI gayuM, bhAvinIe ratnacaMdrane varamALA paherAvI. eka samayanI vAta che. rAjaputra ratnacaMdra bhojana laI rahyo hato. bhAvinI paMkho nAkhI rahI hatI. te vakhate pavananA tophAnanI dhULa UDIne bhojanamAM paDavA lAgI. bhAvinIe tarata ja potAnI sADInA pAlavathI bhojanano thALa DhAMkI dIdho. A joIne ratnacaMdrane hasavuM AvyuM. tene eka vicAra AvI gayo. A paNa samaya che ane te paNa samaya hato. A e ja bhAvinI che je eka vakhata mArI hatyA karAvavA mATe gAMDI banI hatI ane Aje e ja bhAvinI mArA premamAM gAMDI che !" ratnacaMdrane Ama akAraNa hasato joIne bhAvinIe tenuM kAraNa pUchyuM. khUba ja jIda bAda ratnacaMdra potAnI sAcI oLakha ApI. e jANIne bhAvinI zaramathI nIcuM joI rahI. tenI AMkhamAM AMsu AvI gayAM. AthI ratnacaMdra kahyuM : "priye ! gaI gujarI bhUlI jA. thavAnuM hatuM te thaI gayuM. karmanI gati gahana che. ApaNe to mAtra puruSArtha karavAno, pariNAma to badhuM karmAdhIna che ane karmanAM phaLa to avazya bhogavavAM paDe che. ApaNA bannenuM lagna nirmANa thayuM ja haze tethI ja tArA badhA prayatno niSphaLa gayA ane ApaNA bannenAM lagna thayAM." kathAno bodha A che ke bhAvi bhAvane koI ja mithyA karI zakatuM nathI ane bhAvimAM zuM banavAnuM che te jANavA ApaNA jevA chadmastho pAse koI sAdhana ke jJAna nathI. kadAca bhAvi jANI zakIe to paNa bananArane ApaNe banatuM aTakAvI zakIe tema nathI. AthI jIvanamAM duHkha Ave to paNa tene bhAvibhAva ke karmanuM phaLa jANIne tene AnaMdathI vadhAvI levuM. evA duHkhanA prasaMgamAM vikaLa ke vihvaLa banIne ArtadhyAna ke raudradhyAna karavAM nahi. kAraNa ethI to vizeSa karmabaMdha thAya che. 6 . Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 232 kAlAdika pAMca kAraNo kAlAdipaMcahetUnAM, samavAyo yadA bhavet / tadA kAryasya niSpattiH, syAt kSullakakumAravat // "kAlAdika pAMca kAraNo bhegAM thAya che tyAre ja kSullakakumAranI jema kAryanI utpatti thAya che." kSullakakumAranuM daSTAMta puMDarika sAketa nagarano rAjA hato. svabhAve pUro vilAsI. tenI kAmAtura najara tenA ja sagA nAnA bhAInI patnI yazobhadrA para pharI. puMDarika taka maLe yazobhadrAne potAnI patnI banavA vinaMtI karato. patnI na bane to potAnI sAthe zayyAgamana karavA vInavato. yazobhadrA tenI eka paNa vAta ke vinaMtI mAnatI nahi. AthI puMDarike nAnA bhAInI hatyA karAvI. yazobhadrAe A kAramo AghAta jIravI lIdho. paNa tene pratIti thaI ke have ahIM rahevuM salAmata nathI. viSayAMdha jeTha kyAre zuM kare teno koI ja bharoso nahi. AthI lAga joIne eka rAte te tyAMthI bhAgI nIkaLI. te samaye yazobhadrA garbhavatI hatI, ekalI hatI ane vidhavA hatI. eka bAju potAnA ziyaLanuM rakSaNa karavAnuM hatuM ane bIjI bAju peTamAM UcharatA garbhanuM paNa rakSaNa ane saMvardhana karavAnuM hatuM. khUba ja vicAra karyA bAda teNe dIkSA laI lIdhI. paraMtu dIkSA levAthI peTamAM rahelo garbha kaMI thoDo chAno rahe? samaya AvatAM anya sAdhvIone tenI jANa thaI. AthI yazobhadrAe badhI mAMDIne potAnI ApavItI kahI. ziyaLanI rakSA karavAnA eka mAtra zubha hetuthI yazobhadrAe Ama karyuM hatuM. AthI saue tene karuNAnI najarathI joI. vizvAsu zrAvikAo pAse tenI prasUti karAvI ane bALakane saMbhALI lIdho. bALakanuM nAma pADyuM kSullakakumAra. kSullaka ATha varasano thayo eTale tene sAdhvI yazobhadrAe dIkSA apAvI. guruo pAse bALa muni kSullaka moTo thato gayo. vidyAbhyAsa paNa karyo. paraMtu yuvAvasthAe pahoMcatAM tenA citta parathI vairAgyano raMga UkhaDato gayo. vAsanAnI Aga tenA badanane dajhADI rahI. te satata kAmavAsanAthI baLavA lAgyo. AthI eka divasa teNe mAtA sAdhvIne potAnA mananI vAta karI. mAtAe premathI kahyuM - "vatsa! A tArA mananI nabaLAI che. tuM manane daDha kara. tapa ane dhyAnamAM manane satata harapaLa rokI rAkha. Ama chatAM saMyama pALavAnI tArI icchA na thatI hoya to mAruM kahyuM mAnIne tuM bAra varasa saMyamamAM rahe ane zrI vItarAga bhagavaMtanI vANInuM zravaNa kara." Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 kSullaka munie mAtAnuM mana ane mAna rAkhyAM. bAra varase paNa tenA manamAMthI vAsanAnI vRttio nirmULa na thaI. AthI teNe mAtAnI AjJA mAMgI. mAtAe kahyuM - "tArA gurudevanI AjJA laIne je karavuM ghaTe te tuM karaje." gurudeve kSullaka munine samajAvyA. e na samajyA tyAre temaNe kahyuM: "tArI mAtAnI jema mArA kahevAthI bAra varasa saMyamamAM rahe ane mArI pAse rahIne tuM dharmasAdhanA kara." kSullake temanuM paNa mAna rAkhyuM. bIjAM bAra varasa vahI gayAM, paraMtu temanI vRttimAM jarAya pharaka na paDyo. tyArabAda kSullaka muni upAdhyAya pAse ane AcArya pAse bAra bAra varasa rahyA. Ama kula 48 varasa sudhI temaNe parANe saMyamanI sAdhanA karI. toya haiyAmAM saLavaLatI kAmavRttinuM jarAya upazamana na thayuM. chevaTe temaNe dIkSA choDI dIdhI. te samaye mAtAe gRhasthAvasthAmAM lAvelI ratnakaMbala ane rAjamudrA kSullakane ApI ane teno pUrva itihAsa paNa kahyo. kSullaka ratnakaMbala ane rAjamudrA laIne sAketapuranI rAjasabhAmAM pahoMcyo. te samaye eka nartakI potAnA kalAtmaka nRtyathI sabhAjanonuM manoraMjana karI rahI hatI. lullaka tenA aMganA eka eka vaLAMkane ane halana-calanane anurAgathI joI rahyo. nartakI ghaNA samayathI nRtya karI rahI hatI. te have thAkI hatI. tenI AMkhomAM ane nRtyanA layamAM thAka vartAto joIne nartakIne nartakInI mAtAe gItanA AlApamAM kahyuM - sua gAIe sukuM vAIyuM, sukuM nazcie sAmasuMdarI, aNupAliya daharAIya, sumisaMte mA pamAyae; he suMdarI ! teM atyAra sudhI khUba ja suMdara gIta gAyAM, nRtya paNa ati suMdara karyuM, vagADyuM paNa ghaNuM sAruM, Ama ghaNI rAta vItI gaI, tyAre have tuM thoDA samaya mATe pramAda na kara." thoDA samaya mATe tuM jhAjhuM have bagADa nahi. mAtAnI AvI preraNA maLatAM ja nartakI sAvadha banI gaI. AMkhomAMthI ujAgaro khaMkherI nAMkhyo. thAkane bhUlI gaI ane agAu karatAMya vadhu capaLatAthI te nRtya karavA lAgI. kSullaka to A gAthA sAMbhaLIne behada khuza thaI gayo. gAthAnuM aMtima caraNa tenA haiyAne khUba ja sparzI gayuM. tenA citta para vAraMvAra te ja caraNa guMjI rahyuM : "have tuM thoDA mATe pramAda na kara." A preraNAthI jhUmI UThIne teNe nartakI para ratnakaMbala nyocchAvara karI dIdhI. ene joIne rAjaputre maNijaDita kuMDaLa bheTa dharyA. maMtrIe mudrAratna ApyuM. eka strIe potAnA gaLAno hAra bheTa Apyo. rAjAnA mahAvate nartakIne aMkuzaratna ApyuM. A joIne rAjAe AzcaryathI pUchyuM: "tame sau mArA pahelAM ja nartakIne kema InAma ApyuM?" eka pachI eka saue potAnA mananI vAta nikhAlasapaNe kahI. mullake kahyuM: "he rAjana! huM tamArA nAnA bhAIno putra chuM. sATha varasa sudhI meM saMyamanI ArAdhanA karI. paraMtu viSayavAsanAthI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 vihvaLa banIne meM dIkSA choDI dIdhI ane mArI vRttione poSavA huM tamArI pAsethI rAjaya mAMgavA Avyo hato, paraMtu nartakInI mAtAnI gAthA sAMbhaLIne mAro moha UtarI gayo. kAmavRttinAM vAdaLa badhAM vikharAI gayAM. mane thayuM ke sATha sATha varasa sudhI to meM saMyamanI ArAdhanA karI. have jIvavAnAM varasa keTalAM bAkI rahyAM? to pachI bacelA thoDAka varasa mATe zA mATe pApamAM DUbavuM? mAtAe mArI AMkha kholI. AthI meM ratnakaMbaLa temane nyocchAvara karIne meM temane mArI guruNI banAvI." Ama kahI teNe puMDarikane rAjamudrA batAvI. A romAMcaka ekarAra sAMbhaLIne puMDarika bolI UThyo : "he kSullaka ! tuM mane kSamA kara. tyAre huM paNa kAmavRttimAM bhAna bhUlyo hato. meM mAro aMdhApo dUra karyo. le, A rAjaya. AjathI huM tane soMpuM chuM, teno tuM saharSa svIkAra kara." rAjanuM ! have mane rAjyanI kAmanA nathI. je rAjya hovuM joIe te rAjya mane have maLI gayuM che. AtmarAjayathI vizeSa mahAna bIjuM ekeya rAjya nathI. have huM tenA para ja zAsana karIza." kSullake zAMtithI kahyuM. tyAra pachI rAjaputre potAnI vAta karI. "he pitAjI ! rAjayanA lobhathI huM tamArI hatyA karavAno sANaso goThavato hato. A gAthA sAMbhaLIne thayuM ke have pitAjI keTalAM varasa jIvavAnA? te vRddha thayA che. AthI have thoDA varasa mATe tuM temanI hatyA karIne pitRghAtaka na bana !" maMtrI bolyo : "he svAmI! huM tamArA zatruonA pakSamAM bhaLI gayo hato. A gAthAe mane bodha pamADyo ke "he jIva! tAre have keTalAM varasa jIvavAnuM che? bahu bahu to dasa-paMdara varasa, ATalAM varaso sudhI te rAjAnI niSThApUrvaka sevA karI to thoDA varasa mATe have tuM zA mATe temane dago de che?' strIe kahyuM: "mArA pati dezAvara gayA che. bAra-bAra varasa sudhI temanI rAha joIne thAkI gaI. mAruM yauvana mane pajavI rahyuM che. AthI huM parapuruSanuM sevana karavAnA vicAra karatI hatI. A gAthA sAMbhaLIne mane thayuM ke bAra varasa to te kADhI nAMkhyAM. have eTalAM kaMI thoDAM kADhavAnAM che? to pachI thoDAM varasa mATe tuM zuM karavA tArA cAritryane DAgha lagADavA taiyAra thaI che!" mahAvate paNa ekarAra karyo : "zatrunI vAtamAM AvI jaIne Aje meM tamane hAthI parathI nIce gabaDAvI devAno nirNaya karyo hato paNa A gAthAe mane ema karatAM bacAvI lIdho. AthI meM tamArA pahelAM nartakIne inAma ApyuM." sauno ekarAra sAMbhaLIne rAjA Azcarya ane AnaMda banne pAmyo. kSullake e sarvane bodha Apyo ane saue sAthe dIkSA lIdhI. A daSTAMtano sAra A che ke saMvijJa sAdhunI varaso sudhI vairAgya vANI sAMbhaLI chatAMya Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 kSullaka muninA haiyethI kAmavRtti nirmULa na thaI. paraMtu pAMca kAraNa kALa, niyati, svabhAva, puruSArtha ane karma bhegAM maLatAM ja nartakInI gAthAthI te pratibodha pAmyA. 233 manuSya janmanI durlabhatA yaH prApya manuSaM janma, durlabhaM bhavakoTibhiH / dharmaM zarmakaraM kuryAt, saphalaM tasya jIvitam // "je jIva koTI bhave karIne paNa na pAmI zakAya tevA durlabha manuSyabhavane pAmIne kalyANakArI dharma kare che. tenuM jIvana saphaLa thAya che." vadhumAM kahyuM che ke "duHkhe pAmavA lAyaka manuSyajanma pAmIne uttama puruSoe kaMIka evuM kAma karavuM joIe ke jethI eka paLa paNa nakAmI na jAya." A aMge eka bodhakathA che. te A pramANe : pratiSThAna nagaramAM eka dhanavAna raheto. divasa-rAtano tamAma samaya e dhana kamAvavAmAM temaja bhoga-vilAsa karavAmAM ja pasAra karato. chevaTe te ArtadhyAnamAM mRtyu pAmIne te ja nagaranA eka sarovaramAM mAchalAnA rUpamAM janmyo - mAchaluM thayo. zAlivAhana nAmano eka zeTha e sarovaranA kAMThe besIne roja supAtra dAna Apato. kahyuM che ke : "dharma ane kIrti vinAnuM mANasanuM jIvavuM zuM kAmanuM? je dharmiSTha che, je kIrtivAna che ane sAthosAtha je dAtAra che tenuM ja jIvana saphaLa thAya che." eka divasa pelA mAchalAe zeThane eka munine dAna ApatA joyA. te joIne tene jAtismaraNa jJAna thayuM. kALakrame zeTha marIne pratiSThAna nagaramAM zAlivAhana nAme rAjA thayo. A rAjA eka vakhata A sarovaranA kAMThA paranA eka vRkSanI chAyAmAM AvIne beTho. jAtismaraNa jJAna pAmelA pelA mAchalAe tene joyo. jJAnanA baLathI teNe jANyuM ke pUrvabhavamAM supAtra dAna devAnA puNyathI Aje A samRddhivAna rAjA zAlihavAna thayo che. AthI lokone bodha pamADavAnA hetuthI te mAnava-vANImAM bolyuM - koNa jIve che, koNa jIve che, koNa jIve che, ema jaLamAM rahelo matsya lokone pratibodha pamADavA traNa vakhata suMdara vacana bole che." rAjAe rAjasabhAmAM jaIne A zloka kahyo. saune Azcarya thayuM. paraMtu mAchaluM ema Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 bolIne zuM kahevA mAMge che te koI spaSTa karI zakyuM nahi. chevaTe rAjAe zrI kAlikAcAryane tenuM rahasya pUchyuM. tyAre temaNe kahyuM : "koNa jIve che? to jenAmAM guNo che te ane dharma che te ja jIve che. jenA jIvanamAM guNasaddaguNa ane dharma nathI tenuM jIvana niSphaLa che." jenA jIvavAthI sajjana puruSo ane munio jIve che ane je sadA paropakArI che. teno janma saphaLa che ane te jIve che." jaLacara prANI ! je pAMcame ane chaThe divase nirdoSa bhojana kare che, je dharmanA arthI che ane apramAdI che te ja puruSo jIve che." AcArya bhagavaMta AmAMthI prathama zloka bolyA tyAre mAchaluM be vAra ko jIvati koNa jIve che. koNa jIve che e pada bolavA lAgyuM. bIjo zloka bolyA tyAre eka vakhata uparanuM pada bolyuM ane AcAryazrI trIjo zloka bolyA tyAre mAchaluM mauna rahyuM. A spaSTatA sAMbhaLIne rAjAe kahyuM: "he bhagavaMta ! jaLacara prANI paNa dharmakriyAnI icchA kare che te kharekhara Azcarya che tyAre AcAryazrIe kahyuM : he rAjanuM! dharma ane guNahIna manuSyano bhava sarva jIvo karatAM ati nIca che. A aMge vidvAno kahe che ke - "je mANasonA jIvanamAM vidyA, tapa, dAna, zIla, guNa ane dharma nathI tevA mANaso A mRtyulokanI pRthvI para bhArarUpa thaIne mANasanA rUpamAM haraNAM thaIne care che." A sAMbhaLI haraNa bolI UThyuMH "he bhagavaMta! niMdita mANasane amArI sAthe zA mATe sarakhAvo cho ? ame to mANasa karatAM ghaNAM guNavAna chIe. ame gItane mATe mAthuM, mANasane amAruM mAMsa, brahmacArIne amAruM cAmaDuM, yogIne amArAM zIMgaDAM ApIe chIe ane strIo mATe amArA cakSu upamA bane che. A uparAMta durvAnA aMkura ane ghAsanuM bhakSaNa karanArAM ame haraNAM jaMgalamAM rahetAM hovAthI vaibhavathI unmatta thayelA mUrkha mANasonuM moM paNa jotA nathI. vaLI kahyuM che ke he mRga ! A vanane tuM tajI de ane jhaDapathI anyatra cAlyuM jA, kAraNa A jaMgalamAM gAyonA lohIthI jemaNe potAnAM bANone kharaDyAM che tevA moTA pAradhI-zikArIo AvelA che. mATe jhaDapathI tuM A jaMgala choDI jA. haraNo jaMgalamAM rahe che, ghAsa khAya che, koInI mAlikI vinAnuM pANI pIve che. to paNa mANaso haraNAMne mArI nAMkhe che. evA mUrkha mANasone samajAvavA mATe koNa samartha che? mATe he AcArya bhagavaMta ! AvA nirguNI mANasane amArI upamA ApavI jarAya yogya nathI." haraNanI vAta sAMbhaLIne AcAryazrIe punaH kahyuM: "je mANasonA jIvanamAM vidyA, tapa, Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 dAna, zIla, guNa ane dharma nathI tevA mANaso mRtyulokanI dharatI para bhArarUpa thaIne mANasanuM rUpa dhAraNa karanArAM pazuo che." A sAMbhaLIne eka gAya bolI UThI : 'he sUrivara ! naguNA mANasane mArI upamA ApavI te yogya nathI. kAraNa huM ghAsa khAuM chuM tenA badalAmAM ghaNuM badhuM dUdha ApuM chuM. mAruM chANa gharanuM bhUSaNa che. mAruM sUtra rogano nAza kare che ane mArA pUMchaDAmAM karoDo devatAonuM sthAna che.' baLade kahyuM : 'he sUrijI ! tame kahyA tevA nirguNa mANasamAM mArA jeTalo bhAra upADavAnI zakti nathI. vahana karanArano kaMI guNa nathI to paNa mahAdevanA poThiyAnI jema mANasa beTho beTho bhojana kare che, jyAre huM to moTA gADAnI dhUMsarI dhAraNa karuM chuM. ghAsa khAIne jIvuM chuM. UbaDakhAbaDa khetaramAM haLa kheMcuM chuM. Ama jagata upara huM aneka upakAra karuM chuM. vaLI mArI mAtA gAya che. je pavitra che. te tame narapazu sAthe mArI upamA kema Apo cho ?' kUtaro bolyo : 'he pUjyavara ! huM mAlikane vaphAdAra chuM. sArI cetanAvALo, ochI UMghavALo, niraMtara udyamI ane thoDAmAM saMtoSI chuM. tethI nirguNI mANasa jevo huM kevI rIte hoI zakuM ? A mATe tamane eka dRSTAMta kahuM te tame sAMbhaLo : goviMdacaMdra nAme eka rAjA hato. tene AnaMda nAme eka maMtrI hato. A maMtrI pApiSTa ane durAcArI hato. AthI rAjAe tene mArI nAkhIne ukaraDAmAM dATI dIdho. eka divasa be kUtarAe e ukaraDo khodyo. to temAMthI pelA maMtrInI kohavAyelI lAza nIkaLI. tene joIne nAno kUtaro khAvA gayo. tyAre moTA kUtarAe tene kahyuM : 'tuM ene aDIza paNa nahi.' nAnAe pUchyuM : 'kema ?' moTA kUtarAe kahyuM : : 'kAraNa ke tenA hAthe kadI dAna karyuM nathI, tenA kAne kyAreya satya vacana sAMbhaLyuM nathI, tenI AMkhoe kadI sAdhu puruSanAM darzana karyAM nathI, tenA paga tIrthayAtrAe gayA nathI, tenuM peTa lAMcathI lUMTelA paisAthI bharapeTa che ane tenuM mastaka abhimAnathI akkaDa che. mATe he bhAI ! sarvathA ane sarva niMdavAlAyaka mANasanA e zarIrane tuM bhUlathI paNa sparza karIza nahi.' "to ke sUrijI ! je kUtaro mANasanI parIkSA karavAmAM catura che te naguNA mANasanI barAbara kevI rIte hoI zake ?" gadheDo bolyo : "he vaMdanIya ! huM ziyALo, unALo, comAsuM kazuM ja jANato nathI. bAre mAsa jAta jAtano bhAra huM upADuM chuM. tuccha padArtho khAIne saMtoSa anubhavuM chuM ane svabhAve huM bilakula bhoLo bhadrika chuM. AthI Apa naguNA mANasane mArI sAthe sarakhAvo te jarAya vAjabI nathI." kAgaDo bolyo : 'he praNamya ! dUra dezAvara gayelA patine ghare pAcho pharato jANIne tenA AgamananI jANa huM karuM chuM. koIno paNa huM vizvAsa karato nathI ane varSAkALamAM mALo bAMdhIne rahuM chuM. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 mm mArI vAta tamane kahuM. eka strIe mane pALIne sonAnA pAMjarAmAM rAkhyo hato. A joIne tenI benapaNIne pUchyuM: "he sakhI! duniyA AkhI popaTane piMjarAmAM rAkhe che. tyAre te A kAgaDAne kema piMjarAmAM pALyo che?" pelIe kahyuM "bena mArI ! kAgaDo ahIM beThAM beThAM paNa lAkho mAIla dUra patinA Agamanane jANe che ane temanA AvavAnA khabara kare che, jyAre popaTa bhaNyo che paNa te zaTha che. mArA mATe to A kAgaDo mArA patinA viyoganA tAparUpI agninI jvALAomAM caMdana samAna che. AthI tenA A guNathI meM tene pALyo che ane sonAnA piMjarAmAM rAkhyo che." "to he sUrivara ! naguNA mANasane mArI sAthe tame sarakhAvo te ucita nathI." kUkaDo bolyoH "he zraddheya ! mArA guNa viSe eka kavie kahyuM che te tame sAMbhaLoH "he loko ! manuSyabhava pAmIne tame sukRtya karavAmAM udyamI thAva. prasAra pAmatA pramAdanA vazathI mohAMdha thaIne manuSyabhava vRthA hAro nahi. A pramANe sarve lokane pratibodha karavAmAM nipuNa evo kUkaDo haMmezAM pahore ane aDadhe pahore potAnuM mastaka UMcuM rAkhIne bole che. kuM eTale kharAba. kharAba kAmo karavAthI huM kUkaDo paMkhI thayo. e duSkRtya mithyA karavA mATe huM roja savAre ku...ku...ku... karIne saune sukRtya karavA mATe jagADuM chuM. to he vaMdanIya ! naguNo mANasa mArA jevo kevI rIte hoI zake ?" UMTa bolyuM: "mArA guNa gAtAM kavie kahyuM che ke zarIra vAMke che. zabda karNa kaThora che to paNa UMTanI gati teja hovAthI teno doSano samUha DhaMkAI jAya che. AthI huM caMdananI jema mAtra eka teja gatirUpa guNathI rAjAne paNa mAnya che. tyAre he sUrivara ! naguNA mANasane mArI upamA ApI te jarAya ucita nathI." pazuono Avo virodha sAMbhaLIne zrI kAlikAcArye mANasanI-naguNA mANasanI sarakhAmaNI tRNa, vRkSa, dhULa ane rAkha sAthe karI. tyAre A sau paNa vArApharatI bolI UThyAM. tUNe kahyuM: "he bhagavaMta! gAyanA lohImAM ekarasa banI jaIne huM dUdha utpanna karuM chuM. ziyALo hoya ke unALo ke pachI comAsuM, sarva RtuomAM huM mANasonuM rakSaNa karuM chuM. to pachI Apa mane naguNA mANasa sAthe zA mATe sarakhAvo cho ? ane vizeSa kahuM to samudranA kAMThe UgelA ane nIce namelA tRNano janma paNa kalyANakArI che. kema ke pANImAM DUbavAthI vyAkuLa thayelA mANasonA mATe te hAthavago AdhAra che ane yuddhamAM mane moMmAM rAkhavAthI mANasano koI vadha karatuM nathI. vadhumAM kahuM to he pUjyavara ! je tRNanuM bhakSaNa karavAthI gAya, bakarI, gheTI, bheMso vagere dUdha Ape che ane e dUdhathI dahIM, chAza, ghI vagere paNa thAya che. AvA samagra rasanA moTA kAraNarUpa tRNa-ghAsane, jANe pote tenA AvA guNothI ajANyo hoya tema kavio tene nirasa kahe che tyAre kahevuM paDe che ke evA kavione dhikkAra ho !" Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 vRkSa bolyuM : 'he sUrijI ! ame to darekane chAMyaDo ApIe chIe. phaLa-phUla paNa ApIe chIe ane pakSIone ghara karavA mATe niraMtara AdhAra ApIe chIe. vRkSo svayaM tApamAM tape che ane bIjAone chAMyo Ape che. te haMmezAM paropakArane mATe ja phaLe che, potAnA mATe te phaLatAM nathI. 82 "he bhagavaMt ! amArA mATe to eka kavie tyAM sudhI kahyuM che ke, 'he vRkSa ! tuM jaina sAdhunI jema kSamAno advitIya Azraya che. mATe tuM grISma RtunA sUryanAM atyaMta tIkSNa kiraNo sahana kara, varSARtunA jaLathI utpanna thatA klezane sahana kara, manuSyAdikanA bhedana, chedana vagere vividha prakAranI kadarthanA sahana kara. temaja sarvanuM bhakSaNa karanArA dAvAnaLanI prakAzita jvALA samUhane AliMgana karavAnuM du:kha sahana kara. Ama ame ghaNuM badhuM sahana karIe chIe. tyAre naguNo mANasa zuM sahana kare che ? mATe Ape tenI sarakhAmaNI amArI sAthe na karavI joIe. dhULa bolI : 'he vaMgha ! huM bALakone krIDA karAvuM chuM. kAdavano nAza karuM chuM, mArAthI ja hoLInuM parva thayuM che ane mane khetaramAM nAMkhavAthI sAro pAka thAya che.' huM dhULa sarva mULa padArthone utpanna karanArI chuM. thAMbhalA vagerene AdhAra ApanArI chuM. lakhelA lekhone sUkavanArI chuM. hAthInI huM priya saMginI chuM. durgaMdhane huM ja dUra karuM chuM. traNe kALamAM huM sthira rahenArI chuM. mArA samAna bIjuM koI nathI. Ama mArAmAM aneka guNa che tyAre tame mArI sarakhAmaNI naguNA mANasa sAthe karo te ThIka nathI." rAkha bolI : "he kSamAzramaNa ! mane dhAnya-anAjanA DhagalAmAM nAMkhI hoya to huM e anAjanuM rakSaNa karuM chuM. huM mukhane zuddha karuM chuM ane sugaMdhI chuM mATe mANaso mane mAna Ape che. Ama mArAmAM to guNo che. to pachI naguNA mANasa sAthe mArI sarakhAmaNI zA mATe karo cho ?" zrI kAlikAcArye AvAM saraLa dRSTAMto ApI zAlivAhana rAjA ane anya prajAjanone manuSyabhavanuM mahattva samajAvyuM. temaNe bhArapUrvaka kahyuM ke manuSyajanma tyAre ja sArthaka bane ke dAna, zIla, tapa, bhAva Adi dharmanI ArAdhanA karavAmAM Ave, jIvanamAM dharma na karyo to samajavuM ke manuSya janma sAva eLe gayo. ApaNe saue paNa A dRSTAMta vAMcIne dAnAdika dharma karavAmAM utsAhI ane udyamI banIne manuSyajanmane saphaLa karavo joIe. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 234 bhAvavaMdananI saphaLatA bAhyacAreNa saMyuktaH karoti dravyavaMdanam / tanna pramANamAyAti, sAphalyaM bhAvavaMdanam // bahAranA AcAra sahita je dravyavaMdana kare che te pramANa nathI. arthAt tenuM phaLa nathI paNa bhAvavaMdana ja saphaLa che." zItalAcAryanuM daSTAMta eka tApasa hato. ugra tapasvI hato. e nagarajanonA nimaMtraNathI pAraNA mATe te nagaramAM Avato. nagaramAM te nIcI najare cAlato ane bhUlathI paNa strIne joto nahi. AthI tenA bhakto tenI sAme AvatI strIone bAjue khaseDatA. strIonI AvI avahelanA eka vezyAthI sahana na thaI. teNe ugra tapasvI tApasane pATha bhaNAvavAnuM nakkI karyuM. on eka divasa tApasa pAraNA mATe nagaramAM Avyo tyAre vezyA jANI joIne tenI sAme gaI. bhaktoe tene aTakAvI, paNa te aTakI nahi. UlaTuM pAlakhI pAse pahoMcI jaIne teNe temAM beThelA tApasanA mAthAmAM AMgaLIthI TakorA mAryA. loko to A joIne hebatAI gayA. tApasa paNa dhUMApUMA thaI gayo. teno niyamabhaMga thayo. tethI te turata ja snAna karavA mATe gayo. A hakIkata sAMbhaLIne rAjAe vezyAne bolAvIne tema karavAnuM kAraNa pUchyuM. vezyAe kahyuM ke "e kAraNa huM tApasane tamArI hAjarImAM ja kahIza." snAna karIne tApasa rAjamahelamAM Avyo. vezyA paNa tyAM hAjara hatI. sau jamatA hatA. tApasa paNa nIcuM moM rAkhIne jamI rahyo hato. e joIne vezyAe kahyuM - "AMkha ma mIMca jama jamana, nayana nihAlI joya; appaI appA joyaI, avara na bIjo koya." "AMkha mIMcIne jama nahi, he tApasa ! tuM AMkha khullI rAkhIne jo. tArA AtmA vaDe mArA AtmAne jo eTale tane jaNAze ke huM paNa AtmA ja chuM. bIjuM koI nathI. mATe tuM Ama daMbha kara nahi." vezyAnI A vANI sAMbhaLIne tApasa pratibodha pAmyo. Ama AtmabhAvathI jIvavuM joIe. kAraNa AtmA ja mahattvano che. AthI he bhavyajano! tame AtmasAdhanAmAM tatpara bano! AtmA aMge guru bhagavaMtanI preraka vANI sAMbhaLIne rAjaputra zItalano saMsArabhAva Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 osarI gayo. teNe turata ja guru pAse dIkSA aMgIkAra karI. sAdhupaNAmAM zItalamunie khUba ja utkaTatAthI tapa ane jJAnanI sAdhanA karI anukrame te zItalAcArya banyA. zItalAcAryanI eka saMsArI bahena hatI. guNavatI tenuM nAma. priyaMkara rAjAnI te mAnItI rANI hatI. guNavatI tenA cAreya putrone avAranavAra kahetI ke tame badhA mAmA jevA tapasvI ane jJAnI banajo. putroe uMmaralAyaka thatAM koI sthavira pAse dIkSA lIdhI, bahuta thayA. eka divasa gurunI AjJA laIne te cAreya mAmA mahArAjane vaMdana karavA gayA. vihAra karatAM-karatAM rAta thavA AvI. AthI nagaranI bahAra kyAMka rokAyA ane zItalAcAryane saMdezo mokalAvyo: "tamArI saMsArI benanA putro dIkSita thaIne Apane vaMdana karavA AvyA che. paraMtu rAta thavAthI temaNe gAmamAM praveza karyo nathI.' A samAcAra sAMbhaLIne zItalAcAryanA haiye pramoda thayo. e rAte cAre bhANejane zubhadhyAna dharatAM kevaLajJAna prApta thayuM. savAra thaI, samaya thaI gayo chatAMya bhANeja sAdhuo AvyA nahi. AthI zItalAcArya pote ja temane tyAM gayA. bhANeja sAdhuoe mAmA mahArAjane AvelA joyA, paraMtu temanuM svAgata na karyuM. zItalAcArye iriyAvahI karI pachI pUchyuM: "prathama kone vaMdana karuM?" eke kahyuM: "jevI tamArI icchA', A javAbathI zItalAcAryane khoTuM lAgyuM. manamAM gusso paNa Avyo ke kevA avinayI ane uddhata che A badhA ! eka to mAro vinaya na sAcavyo ane uparathI kahe che ke jevI tamArI icchA. Ama chatAMya temaNe cAreyane vaMdana karyuM. vaMdana vidhi bAda eka kevaLI bhagavaMte zItalAcAryane kahyuM: "tame dravyavaMdana karyuM che. kaSAyadaMDakanI vRddhithI vaMdana karyuM che, mATe have tame bhAvathI vaMdana karo." zItalAcArye tarata ja pUchyuM: "meM dravyavaMdana karyuM ane bhAvavaMdana nathI karyuM te tame zI rIte jANuM? ane mane kaSAyadaMDanI vRddhi thaI che te tamane kevI rIte khabara paDI? zuM tamane kaMI atizaya jJAna thayuM che?" kevaLIe hA kahI. zItalAcArye punaH pUchyuM: "chAdhyasthika jJAna ke kevaLajJAna?" kevaLIe kahyuM: "sAdi anaMta bhAge kevaLajJAna." A jANIne AcAryanuM aMtara pastAvAthI raDI UhyuM : "arere ! meM kevaLI bhagavaMtanI AzAtanA karI ! meM ghaNuM ja khoTuM karyuM ! ane saMvega pAmI bhAvavaMdanA karatAM karatAM kaSAyadaMDakathI te pAchA pharyA. pachI apUrvakaraNa guNasthAnakamAM praveza karyo. tyAMthI uttarottara vikAsa karI zapaka zreNIe pahoMcatAM temane paNa kevaLajJAna prApta thayuM. zItalAcAryanuM daSTAMta vAMcIne ane samajIne aMtaranA zuddha ane zubha bhAvathI guruvaMdana karavuM joIe. dravyavaMdana nahi paraMtu aMtaranA paripUrNa bhAvapUrvaka kareluM vaMdana ja phaLa Ape che. AthI bhAvapUrvaka ja guruvaMdana karavuM. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 235 nava nicANAno tyAga karavo saMti nava nidAnAni, kSamApaH zreSThI nitaMbinI / ityAdinI ca heyAni, mokSakAMkSairmunIzvaraiH // "rAjA, zreSThI, strI Adi nava niyANAM che. mokSanI icchAvALA munIzvaroe te tyAga karavA yogya che." pAkSika sUtranI vRttimAM nava niyAmAM A pramANe batAvyAM che - rAjA, zreSThI, strI, puruSa, parapravicAra, svapravicAra, alpavikAra, daridra ane zrAvaka. niyANuM eTale tapanA prabhAvanuM phaLa mAMgavuM. koI sAdhu ke sAdhvI niyANuM kare ke deva ke devaloka to meM joyo nathI, te dekhAto paNa nathI, AthI kharA deva to rAjA che. mATe mArAM karelAM tapa anuSThAna vagerenuM koI phaLa jo mane maLavAnuM hoya to AvatA bhavamAM mane rAjAno bhava maLajo." Avo sAdhu marIne devalokamAM utpanna thAya che. tyAMthI marIne te manuSyabhavamAM rAjApaNuM pAme che. paraMtu tene samyakatva prApta thatuM nathI. AvuM niyANuM brahmadatta cakravartIe bAMdhyuM hatuM. koI evuM vicAre ke "rAjAne to ghaNI ciMtA hoya che. sukhI to zrImaMto ja hoya che. mATe mArAM karelAM tapa anuSThAnanuM koI phaLa hoya to AvatA bhave huM zrImaMta thAuM' - A bIjA prakAranuM niyANuM che. koI ema vicArI niyANuM bAMdhe ke puruSapaNuM pAmavAmAM to aneka jAtano ghaNo parizrama karavo paDe che. ghaNAM badhAM duHkho sahana karavo paDe che. AthI mArA tapanA prabhAvathI mane Avato bhava strIno maLe to sAruM - A trIjA prakAranuM niyANuM che. koI ema vicArIne niyANuM bAMdhe ke "strIno janma to nIca gaNAya. strInA avatAra karatAM to puruSano bhava ja sAro. kema ke strInI jiMdagI to parAdhIna ane paravaza hoya che. mATe mArA tapa anuSThAnanA prabhAvathI huM AvatA bhave puruSa thAuM to sAruM." A cothA prakAranuM niyANuM che. mANasanA kAmabhoga apavitra che. mUtra, viSTAdithI durgadhavALA che. AthI devapaNuM sAruM. kAraNa devo potAnI devIo ane bIjAnI devIone paNa bhogave che. A uparAMta potAnI icchA mujaba devIonuM nirmANa karIne temanI sAthe paNa yatheccha bhogavilAsa mANI zake che. mATe mArA tapa anuSThAnanA phaLathI AvatA bhave huM deva thAuM to sAruM. A parapravicAra nAmanuM pAMcamuM niyANuM che. je devo bIjAnI devIone bhogave che te paNa eka Aphata che. paraMtu potAnA ja rUpane Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 deva-devI rUpe nirmANa karIne bhoga bhogave che te yogya ane salAmata che. AthI mArA tapanA prabhAvathI huM evo deva banuM to sAruM - A svapravicAra nAmanuM chaThThu niyANuM che. deva ane manuSyanA kAmabhogathI vairAgya pAmIne koI ema vicAre ke mArA tapanA prabhAvathI huM alpa vikAravALo deva banuM to sAruM. alpavikAra nAmanuM A sAtamuM niyANuM che. AvuM niyANuM bAMdhanAra deva to thAya, paraMtu tyAMthI AvIne te manuSya thAya tyAre manuSyabhavamAM e dezavirati pAme nahi. kAmabhogathI udvega pAmIne koI evuM niyANuM bAMdhe ke zrImaMtane rAjA, cora, agni vagereno bhaya hoya che. AthI mArA tapanA prabhAvathI huM AvatA bhave daridra kuLamAM janma pAmuM. daridra nAmanuM A AThamuM niyANuM che. koI Ama paNa niyANuM bAMdhe ke mArA tapanA prabhAvathI AvatA bhave, munine dAna ApavAmAM prItivALo ane bAra vratanuM pAlana karanAra zrAvaka thAuM to sAruM - zrAvaka nAmanuM A navamuM niyANuM che. A niyANuMvALo dezavirati pAme paNa sarva virati pAme nahi. A pramANe nava niyANAnuM svarUpa samajIne nami rAjarSi jevA keTalAka uttama puruSo, indrAdikanA aneka prakAranA sukhanAM pralobhano batAvyA chatAMya koIpaNa prakAranuM niyANuM karatA nathI. bhagavAna mahAvIrasvAmIne saMgamadeve aneka ghora upasarga karyA chatAMya koI niyANuM karyuM nahi. naMdiSeNa munie niyANuM karyuM to tenA phaLa svarUpe te vAsudevano bhava pAmyA ane aneka strIonA svAmI thayA. tAmalI tApasa jevA paNa keTalAka hoya che ke je samakita vinAnA hovA chatAMya niyANuM bAMdhatA nathI. tAmalI tApasanuM dRSTAMta tAmaliptI nagaramAM tAmalI nAmano eka khUba ja zrImaMta raheto hato. eka rAte tene vairAgyanA vicAra AvyA. teNe vicAryuM : huM janmyo tyArathI te Aja sudhImAM meM jarApaNa duHkha joyuM nathI. pUrvabhavanA puNyathI A bhavamAM mane tamAma prakAranAM sukha ane satkAra maLyAM che. AthI have huM tApasa dIkSA lauM ane bAkInuM jIvana AtmasAdhanAmAM ja vitAvuM. teNe manamAM nakkI karyuM ke saMnyAsa laIne huM hAtha UMcA rAkhIne sUryanI sAme Ubho rahIza. kASTha pAtra laIne UMca, nIca ane madhyama traNe varganA ghare bhikSA mATe jaIza. dALa tathA zAka vinAnuM mAtra bhAta jevuM haviSyAnna laIza ane annane ekavIza vakhata dhoIne tene nirasa karIne pachI ja khAIza. rAtanA nirNayano tAmalIe savAramAM amala karyo. peTa bharAya tevaDuM lAkaDAnuM pAtra karAvyuM. temAM cAra khAnAM paNa karAvyAM. traNa khAnAM dAna mATe ane cothuM khAnuM potAnA mATe. ema teNe manathI niradhAryuM. dIkSA letAM agAu ja tAmalIe yAvajjIva cha tapa karavAnuM nakkI karyuM Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 hatuM. Ama avyakta liMgane temaja sarvane praNAma karavAnA vratane aMgIkAra karI te nadI pAsenA koI AzramamAM rahevA lAgyo chaThThanA pAraNe te nagaramAM Avato. maLela annamAMthI te eka bhAga jaLacara prANIne, bIjo sthaLacara prANIne ane trIjo bhAga khecara prANIne Apato. cothA bhAgane ekavIsa vAra dhoIne tene nirasa banAvIne pachI khAto. AvuM ugra tapa tAmalI tApase sATha hajAra varasa sudhI karyuM. AthI teno deha sukAI gayo ane te mAtra jIvaMta hADapiMjara jevo banI rahyo. eka rAte teNe vicAra karyo: 'have mArA zarIramAM kazuM ja rahyuM nathI. AtmabaLathI ja jIvuM chuM. AthI have A dehane huM vosirAvI dauM.' Ama vicArIne savAramAM IzAna khUNAmAM potAnA deha pramANa maMDaLa AlekhIne anazana karIne te AtmadhyAnamAM lIna banI gayo. e samaye balicaMcA rAjadhAnInA indranuM cyavana (mRtyu) thayuM. AthI tyAMnA deva-devIoe vicAryuM ke ApaNe sau ugra tapa karanAra sAmalI nAmanA bALa (ajJAna) tapasvI pAse jaIe ane sukhopabhoganAM pralobhana batAvI te indra thAya tevuM niyANuM tenI pAse karAvIe. Ama vicArIne devoe tAmalI tApasa pAse AvIne, mAnavI bhAna bhUlI jAya tevAM nATaka karyo. chelle namaskAra karIne vinaMtI karI : "he tapasvI ! amArI rAjadhAnI prApta karavA Apa niyANuM bAMdho. Apa amArA svAmI bano ane amArI sAthe divya bhoga bhogavo." paraMtu tAmalI tApasa jarA paNa vicalita thayA nahi. te AtmadhyAnamAM ja ramamANa rahyA. be mAsanA anazana bAda te mRtyu pAmyA ane IzAnendra thayA. ahIM jovAnuM e che ke ATalA varaso sudhI ghora tapa karyuM, paraMtu alpakaSAya ane anukaMpAnA pariNAma hovAthI te mAtra vaimAnika devapaNuM ja pAmyA. A kathAno sAra A che ke tAmalI tApasa mithyAdaSTi hovA chatAM teNe tapanA phaLanuM niyANuM karyuM nahi. AthI samativaMtA munioe muktinuM amUlya sukha ApanAra tapasyAnuM niyANuM karIne tenuM avamUlyana karavuM nahi. 236 jJAna-kriyAthI mokSa jJAnavijJAnasaMyuktA yA kriyAtra vidhIyate / sAvazyaM phaladA puMsAM, dvAbhyAmuktamataH zivam // "jJAna ane vijJAna sahita je kriyA karAya che te puruSone avazya phaLa ApanAra thAya che. A ja kAraNathI jJAna ane kriyAthI ja mokSa kahyo che." u.bhA.ja. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 dRSTAMta dharmabuddhi nAmanA eka nAnA sAdhue abhigraha karyo : 'A cAturmAsamAM mAre mAMdA-bImAra sAdhunI vaiyAvacca karavI.' A sAdhu zAstranA abhyAsamAM pravINa hatA. paraMtu heya, zeya, upAdeya, utsarga ane apavAdanA svarUpane barAbara samajI teno yogya upayoga karI zakatA na hatA. cAturmAsamAM bIjA sAdhuonA abhigraha pUrA thayA. dharmabuddhi sAdhuno abhigraha pUro na thayo. AthI temaNe potAnA gurudevane kahyuM : 'he gurudeva ! A cAturmAsamAM eka paNa sAdhu bImAra na paDyA AthI mAro abhigraha pUro na thayo, tethI mane kheda thAya che.' gurudeve kahyuM : he vatsa ! Ama vicAravuM yogya nathI. dareka kriyA jJAnapUrvaka ka2vI joIe. jJAnapUrvaka karelI kriyA ja phaLavatI bane che. A aMge tane eka dRSTAMta kahuM. te dhyAnathI tuM sAMbhaLa.' eka zeThe keTalAka kSatriyone potAne tyAM jamavA teDyA. kSatriyo beThA hatA te khaMDanA madhya bhAgamAM UMce eka ghaDo laTakAvelo hato. zeThe A ghaDAmAM sApa pUryo hato. kSatriyoe e ghaDAne dhyAnamAM rAkhyo. temane hatuM ke zeThe e ghaDAmAM potAnuM dhana chupAvyuM haze. AthI rAte eka jaNe corI chUpIthI e ghaDAmAM hAtha nAMkhyo. hAtha nAMkhatAM veMta ja e jorathI cIsa pADI UThyo. sApanA DaMkhathI te tarata ja tyAM ne tyAM ja mRtyu pAmyo. he vatsa ! e kSatriyo jJAnahIna hatA. temane e khyAla na Avyo ke koIpaNa DAhyo mANasa jAheramAM nAnA ghaDAmAM potAnuM dhana na saMtADe. AthI ajJAnatAthI kSatriye pagaluM bharyuM ane tenuM akALa mRtyu thayuM. A kathAthI sAra e levAno che ke kriyA karatAM pahelAM jJAna hovuM jarUrI che. 'pahelAM jJAna ane pachI dayA' eTalA mATe ja kahyuM che jJAnapUrvakanI kriyA ja phaLadAyI bane che, e tuM barAbara samajI le. A sAthosAtha bIjI paNa tane mahattvanI eka vAta kahuM ke "game tevuM adhyayana karyuM hoya to nirarthaka jatuM nathI, paraMtu jyAre te vijJAnayukta thAya che tyAre ja tenuM phaLa thAya che." A aMgenuM dRSTAMta A pramANe che : eka rAjA kavitApremI hato. navI kavitA karI lAvanArane te pAMcaso dinAra bheTa Apato. eka brAhmaNe be baLadane eka sarovara kAMThe bAMdhyA. te samaye eka madonmatta Akhalo Avyo. sarovaramAM pANI pItAM pItAM te potAnA pagathI pRthvI khodato hato. te joI brAhmaNe AkhalAne uddezIne kahyuM : : ghase ghase ne ati ghase, upara ghAle pANI; jINe kAraNa e ghase ghasAve, te vAta meM jANI. brAhmaNe A kavitA rAjAne saMbhaLAvI. rAjAe tene pAMcaso dinAra ApI. rAjaputra ane maMtrIthI rAjAno A uDAu kharca sahana nahoto thato. AthI rAjAne mArI nAMkhavA temaNe kAvataruM karyuM. rAjAne mArI nAkhavA eka hajAmane mokalyo. rAjAnI dADhI karavA hajAma astro ghasI rahyo Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 hato, tyAM rAjA pelI kavitA moTethI avAra-navAra bolavA lAgyo. A sAMbhaLI hajAmanA hAMjA gagaDI gayA. te samajI gayo ke rAjAne mArA irAdAnI khabara paDI gaI che. AthI rAjAnA page paDIne badhI vAta kahI dIdhI. "svAmI ! AmAM mAro koI ja vAMka guno nathI. paNa tamArA putre tathA pradhAne mane tamArI hatyA karavAnuM kAma soMpyuM che." A jANIne rAjAe hajAmane abhayadAna ApyuM ane rAjaputra temaja maMtrIne yogya zikSA karI. he vatsa ! eka nAnakaDI kavitAthI rAjAno jIva bacI gayo. Ama nAnuM amastu paNa adhyayana niSphaLa jatuM nathI. tAre A daSTAMtathI zIkhavAnuM che ke game tevuM vAkya sAMbhaLyuM hoya athavA tenuM adhyayana karyuM hoya, paNa teno syAdvAda mArge upayoga karavo, tema karavAthI teno badho ja svAdhyAya saphaLa thAya che. have tane huM eka trIjuM ane chelluM daSTAMta kahuMH "vidyA na hoya to zuM pariNAma Ave che tenuM A dRSTAMta che.' eka garIba ane kaMgALe eka puruSane joyo. te eka hAthamAM eka ghaDo rAkhI tenI pUjA karI rahyo hato. teNe prArthanA karI: "he kuMbha ! mArA mATe tuM zayA, bhojana, strI vagere sahita eka mahela banAva." vidyAsiddha puruSanI prArthanA sAMbhaLI kAmakuMbhe tenI icchA pUrI karI. pelA garIba vicAryuM: "have mAre zA mATe vadhu mahenata karavI joIe? A vidyAsiddhanI ja sevA karuM. te ja prasanna thaIne mArI garIbAIno nAza karaze ane tenI sevAthI prasanna thaIne vidyAsiddha puruSe pUchyuM : "tane huM kAmakuMbha ApuM ke vidyA ? garIba vidyAsAdhanAnI kaDAkUTamAM paDavAne badale kAmakuMbha mAMgyo. kAmakuMbhanA prabhAvathI garIba zrImaMta thaI gayo ane avanavA bhogavilAsamAM DUbI gayo ane svacchaMdI banI gayo. eka divasa te sUrAnA nazAmAM kAmakuMbha mAthe mUkIne nAcyo. nAcanA tAnamAM kuMbha paDI gayo ane phUTI gayo. pariNAme kAmakuMbhathI UbhI thayela badhI Rddhi-siddhi paNa nAza pAmI ane pharI pAcho te garIba banI gayo. he vatsa! garIbe kAmakuMbha lIdho ane vidyA na lIdhI tethI te pAmyo chatAMya lUMTAI gayo. AthI haMmezAM vidyAbhyAsa karavo ane temAM jarA mAtra paNa ALasa-pramAda na karavA. 23che. upadeza mATe yogyatA jarUrI dareka mANasanA svabhAva, rasa ane rUci bhinna-bhinna hoya che. badhA ja mANaso upadeza mATe yogya nathI hotA. cAra prakAranA mANaso upadeza mATe yogya nathI. kahyuM che ke - Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 1. rAgI upadeza yogya nathI yasmin vastuni, rAgo yasya narasya saH / tadIyAnnanu doSAMzca, guNatayaiva pazyati // "je mANasane je vastumAM rAga utpanna thayo hoya che, te mANasa te vastunA doSane paNa guNarUpe ja jue che." A aMgenuM dRSTAMta A pramANe che : naMdana koTavALane be patnI hatI. AdyazrI ane dvitIyazrI. naMdanane dvitIyazrI para atyaMta rAga hato, tenAmAM te behada Asakta hato. eka vakhata naMdana paragAmathI potAnA vatana pAcho pharyo, tyAre dvitIyazrI ghare na hatI. piyara gaI hatI. AdyazrI naMdanane premathI eka pachI eka vAnagI pIrasI rahI hatI. paraMtu naMdanane temAM rasa ke svAda nahoto paDato. kaMTALIne bolyo : 'AdyazrI ! mAruM eka kAma karane, dvitIyazrInA ghare jaIne teNe je kaMI zAka rAMdhyuM hoya te laI Avane.' AdyazrI patibhakta hatI. te turata potAnI zokane tyAM gaI, dvitIyazrIe tene kahyuM : 'Aje meM kaMI rAMdhyuM ja nathI, to zAka kyAMthI ApuM ?' AdyazrIe A vAta naMdanane karI. teNe pharIthI AdyazrIne dvitIyazrIne tyAM mokalIne kaMI vadhyuM-ghaTyuM je hoya te laI AvavA kahyuM. dvitIyazrIe kahyuM ke 'vadheluM ghaTeluM to nokarone ApI dIdhuM.' to ya naMdane trIjIvAra mokalIne tenA gharethI kAMjI jevuM game te hoya te laI AvavA kahyuM. AdyazrIne AthI gusso caDyo. ghara bahAra jaIne teNe vAcharaDAnuM tAjuM chANa lIdhuM. temAM loTa, masAlo vagere nAMkhIne tenI vAnagI banAvI. e vAnagI teNe naMdanane pIrasI ane kahyuM ke 'A vAnagI dvitIyazrIe ApI che.' naMdana te khAvA maMDI paDyo. koLiyo bharato gayo ane tenA svAdanAM vakhANa karato gayo : 'ahA hA ! zuM svAda che ! vAha vAha ! tenA hAthamAM to jAdu che, jAdu !!!' A naMdanane ApaNe zuM kahIzuM ? naMdana mUrkha nahoto. te strInA premamAM AMdhaLo hato. AthI tenA nAmanI chANamizrita vAnagI paNa tene svAdiSTa lAgI. AthI je mANasa asatya dharmamAM rAgI hoya che, te guNa-doSano viveka jALavI zakato nathI. Avo rAgAMdha mANasa adharmane dharma ane anAcArane sadAcAra mAne che. AvA rAgI ane Asakta mANaso dharma pAmatA nathI. kahyuM che ke H mithyAtvapaMkamalino AtmA viparItadarzanobhavati / zraddhate na ca dharmaM, madhuramapi rasaM yathA jvaritaH // "mithyAtvarUpI kAdavathI kharaDAyelo AtmA viparIta zraddhAvALo hoya che, AthI tAvavALAne mITho rasa rUcato nathI te pramANe mithyAtvIne satya dharma para rUci thatI nathI." Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 2. tethI upadeza yogya nathI yo yasmin dveSamApannaH krodhamAnAtirekavAn / sa lupyate guNAMstasya, doSAn prAduSkarotyatha // "je mANasa krodha athavA mAnanA adhikapaNAthI jenA upara dveSa pAmyo hoya, te tenA guNano nAza karIne doSane ja prakaTa kare che." A aMge dAMta A pramANe : pAMDavono vanavAsano samaya pUro thayo. have kauravo sAthe kAma levAnuM hatuM. tema karavA jatAM phaleza thavAno saMbhava hato. AthI zrI kRSNa duryodhana pAse jaI pAMDavono saMdezo kahyo : "indraprastha, yavaprastha, mAkaMdI, varUNAvata ane pAMcamuM hastinApura. A pAMca gAma mane tuM Apa ane bAkInuM tamAma rAjya tuM bhogava." A sAMbhaLIne duryodhana bolyo - - "he kRSNa! ati jhINI-vINa soyanA agrabhAgathI jeTalI pRthvI bhedAya tethI ardhI pRthvI paNa huM yuddha karyA vinA nahi ApuM." zrI kRSNa tene samajAvIne kahyuM: "he duryodhana ! yuddha karavAthI kuLano nAza thAya che. tema chatAMya yuddhamAM vijaya maLe ke parAjaya te nakkI nathI ane aMte marIne parabhavamAM narake javuM paDe che. AthI tuM yuddhanI vAta choDI daIne pAMDavonI A nAnI mAMgaNI kabUla rAkha." duryodhane zrI kRSNanI eka paNa vAta mAnI nahi. potAnI jIdamAM aTala rahyo ane zrI kRSNane pakaDI lIdhA. A pramANe dharmadviSI mANasone dharmano upadeza ApavAthI tenI UMdhI asara thAya che. A aMge zrI bhadrabAhasvAmI pratye varAhamihira AdinAM daSTAMto jANItAM che. 3. mUDha upadeza yogya nathI ajJAnopahatacittaH kAryAkAryavicArakaH / mUDhaH sa eva vijJeyo, vastutattvamavettRkaH // jenuM citta ajJAnathI haNAyeluM che ane je kArya ane akAryano vicAra karI zakato nathI. tene mUDha jANavo. kAraNa ke te vastutattvane jANato nathI." vidhavAnA putre tenI mAne pUchyuM: "he mA ! mArA pitA zuM kAma karatA hatA? mA : tArA pitA rAjAnI nokarI karatA hatA." putra : "to mA ! huM paNa rAjAnI nokarI karIza.' mA : he vatsa ! rAjasevA karavI ghaNI muzkela che ane te mATe ghaNo vinaya sAcavavo paDe tema che." putra : "mA ! A vinaya kevI rIte sacavAya ?' mA : "beTA ! je koIne joIe tene namIne praNAma karavAnA ane badhAya sAthe khUba ja namratAthI vartavuM tene vinaya kahevAya che." putra : "mA! huM paNa saune namIza ane sau sAthe namratAthI vartIza." Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 putra rAjasevA karavA mATe rAjAne maLavA gayo. rastAmAM te mAnI zikhAmaNa gokhato hato. cAlatAM-cAlatAM te eka jaMgalamAM Avyo. tyAM teNe haraNone joyAM. sAthe sAthe jhADa pAchaLa saMtAyelA pAradhIone paNa joyA. A pAradhIo dhanuSya para tIra caDAvIne beThA hatA. putre teone joIne moTethI "rAma rAma' kahIne praNAma karyA. avAja sAMbhaLIne haraNo nAsI gayAM. hAthamAM AvelAM haraNo bhAgI gayAM. AthI pAradhIoe putrane pakaDI lIdho. bAMdhyo ane mAryo. tyAre putre kahyuM: "mArI mAe mane zIkhavyuM che ke je maLe tene rAma-rAma kahIne praNAma karavA. AthI meM tamane praNAma karyA. putranuM bhoLapaNa joIne pAradhIoe tene choDI dIdho ane zikhAmaNa ApI ke "Ama koI saMtAIne beThuM hoya tyAre avAja karyA vinA, dabAtA pagale, dhIme dhIme tyAMthI pasAra thavuM." putre A zikhAmaNa paNa yAda rAkhI. AgaLa cAlatAM teNe eka sthaLe kapaDA dhotA dhobIone joyA. dhobIonAM kapaDAM koI corI jatuM hatuM AthI corane pakaDavA keTalAka dhobIo saMtAIne beThA hatA. temane joIne putra avAja karyA vinA dhIme-dhIme dabAtA pagale cAlyo. tene A pramANe cAlato joIne dhobIoe tene ja kapaDAMcora samajIne pakaDI lIdho. paraMtu tenuM abudhapaNuM jANIne choDI mUkyo ane zikhAmaNa ApI: "AvI rIte koIne beThelo joIe tyAre kahevuM ke ahIM khAra paDo, cokhkhuM thAva." teNe A zikhAmaNa barAbara gokhI lIdhI. putra tyAMthI eka gAmamAM Avyo. te divase prathama haLa kheDavAnuM muhUrta hatuM. maMgaLa kriyA mATe badhA beThA hatA, temane joIne putra bolI UThyo: "ahIM khAra paDo, cokhkhuM thAva." tene Ama bolato sAMbhaLIne kheDUtoe tene pakaDyo. paraMtu tene bhoLo jANI choDI mUkyo ane zikhAmaNa ApI ke : "AvI rIte joIne ema kahevuM ahIM gADA bharAo, ghaNuM thAo." putra tyAMthI cAlato bIjA gAmamAM Avyo. tyAM teNe eka maDadAne gAma bahAra laI jatA joyA. te joI putra bolyo: "gADA bharAo, ghaNuM thAo.' AthI ahIM paNa tene mAra paDyo, paraMtu tene bhoLo jANIne choDI mUkyo ne zikhAmaNa ApI ke "AvuM jue tyAre kahevuM ke kyAreya paNa tamAre AvuM na thAo.' A zikhAmaNano amala teNe eka lagna prasaMgamAM karyo. AthI tyAM paNa tene mAra paDyo. Ama jaDa buddhivALAne dharmano upadeza upayogI nathI banato. AvA mUDha ane abudha mANaso upadeza mATe ayogya che. 4. dhUrta upadeza yogya nathI vastvavastuparIkSAyAM, dhUrtavyudgrAhaNAvazAt / akSamo kugrahAviSTo, hAsyaH syAd gopavannaraH // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 03 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 dhUrta mANase avaLuM samajAvavAthI kadAgrahI thayelo mANasa vastu ane avastunI parIkSA karavAmAM asamartha thAya che ane govALanI jema te hAMsIne pAtra bane che." rAjapuramAM eka govALa raheto. gAyo carAvIne teNe sArA paisA bhegA karyA hatA. eka divasa tenA mitra sonIe kahyuM: "tArI pAse ghaNA paisA che te koI bIjA sonI pAse tuM sonAnuM eka kaDuM karAva." govALa bolyo : "to tuM ja karI Apane." mitra sonIe kahyuM: "paiso premano nAza kare che."nItikAroe kahyuM che ke jo maitrI vadhAravAnI icchA hoya to mitra sAthe vAdavivAdano, paisAnI levaDadevaDano ane mitra patnI sAthe khAnagI saMbaMdhano A traNeya bAbatano tyAga karavo. AthI he mitra ! tuM mArI pAse kaDuM na karAvatAM e tuM bIjA pAse karAva." paraMtu mitra mAnyo nahi. tene potAnA mitra ane maitrImAM vizvAsa hato. chevaTe mitra sonIe be kaDAM banAvyAM. eka sonAnuM ane bIjuM pittaLanuM. kaDuM taiyAra thatAM teNe sonAnuM kaDuM mitrane ApI dIdhuM. mitre sonAnA kaDAnI kasoTI karAvI. sonuM sAcuM hatuM. pachI e sonIe e kaDAne opavA mATe mAMgyuM. govALe ApyuM. pachI e sonIe pittaLanuM kaDuM pAchuM ApyuM. paraMtu mitra sonA ane pittaLa vacce bheda pArakhI zakyo nahi. eka samaye teNe e kaDuM vecavA mATe kADhyuM. to e ja sonIe kahyuM ke "A kahuM to pittaLanuM che." govALa bolyo "kamAla cho tame to, tame ja mane kahyuM hatuM ke A kaDuM sonAnuM che ane have Aje tame ja tene pittaLanuM kaho cho ane mArA mitrane doSa do cho. mane vizvAsa che ke mAro mitra mane chetare ja nahi." A dRSTAMta kahe che ke prathamathI ja UMdhuM avaLuM samajavAmAM Ave pachIthI te avaLuM ja satya lAge che. game te rIte kumata samajAyo hoya to pachI siddhAMtanA satyane pAmI zakAtuM nathI. tevo mANasa satya dharmane samajI zakato nathI. A pramANe upadeza saMbhaLAvavA mATe AvA cAra prakAranA mANasane ayogya kahyA che. AthI temanA sivAya bIjAone dharmano upadeza Apavo. 238 kadAgrahano tyAga karavo syAdvAdayuktito bodhaM, na prAptavAn sa nirguNaH / vidvanmarAlasaMghebhyo bAhyaH kAryaH zubhAtmabhiH // je syAdvAdanI yuktithI bodha pAmato nathI tene nirguNa jANavo. tene DAhyA puruSoe vidvAnorUpI haMsanA samUhamAMthI bahAra kADhavo." Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ....... upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 nAma :gokhamAhilanuM daSTAMta dakSapura gAmamAM AcArya ArakSitasUrijI mahArAja potAnA ziSya samudAya sAthe birAjamAna hatA. teozrIe vajasvAmIjI AcArya pAse navapUrvathI thoDoka vadhu abhyAsa karyo hato. zrI sImaMdharasvAmInA kahevAthI keTalAka devendra temanI pAse nigoda saMbaMdhI zaMkAonuM samAdhAna karavA AvyA hatA. e samaye mathurAnagarImAM koI nAstika Ubho thayo. tenI sAme tyAM koI prativAda karanAra na hatuM. sthAnika zrI saMghe AthI be sAdhune dakSapura AcAryazrI pAse mokalyA. AcAryazrIe badhI vigato dhyAnathI sAMbhaLI. paraMtu potAnI uMmara thaI hovAthI ane prativAdanuM kAma ziSya paNa karI zake tema hovAthI temaNe vAda lablinidhAna gokhamAhila nAmanA munine mathurA mokalyA. temaNe nAstika sAthe saphaLatAthI vAda-vivAda karyo. nAstikavAdIno parAjaya thayo. zrI saMghanI vinaMtIthI goSTAmApila munie mathurAmAM ja cAturmAsa karyuM. - AryarakSitasUrijIe potAnA AyuSyano aMta najIka Avelo joIne yogya ziSyane AcAryapada ApavA mATe vicAryuM. A mATe yogya ziSyanI ja pasaMdagI karavI joIe. kahyuM vuDDo gaNaharasaho, goyamamAi-hiM dhIrapurisehiM / jo taM Thavai apatte, jANaMto so mahApAvo // gautama Adi dhIra puruSoe vahana karelo gaNadhara AcArya zabda jANato hovA chatAM ya tene je apAtramAM sthApana kare te mahApApI kahevAya." AcAryazrI jANatA hatA ke gaNadhara-AcArya pada mATe durbalikA puSpamitramuni ja vadhu yogya che. paraMtu bIjA badhA munio icchatA hatA ke goSTAmAhila muni ke phalyurakSitamunine AcAryapada ApavAmAM Ave. AthI AcAryazrIe zrI caturvidha saMghane bhego karyo ane te saunI samakSa temaNe sadaSTAMta rajUAta karI : "traNa prakAranA ghaDA che. eka ghaDAmAM vAla bharelA che, bIjAmAM tela bharyuM che ane trIjAmAM dhI. A traNe ghaDAne UMdhA vALavAmAM Ave to vAlavALA ghaDAmAMthI badhA ja vAla nIkaLI jAya. telavALA ghaDAmAMthI thoDuM tela aTakI rahe ane ghI vALA ghaDAmAM tenAthI vadhu ghI ghaDAmAM cITakI rahe ane bAkInuM nIkaLI jAya. A ghaDAnI jema huM sUtra tathA tenA arthanA viSayamAM durbalikA puSpamitra pAse vAlanA ghaDArUpa thayo chuM. arthAta teNe mArI pAsethI samasta sUtrArtha grahaNa karyo che. phalyurakSitamuni pAse telanA ghaDA jevo thayo che. kAraNa sarva sUtrArtha teNe grahaNa karyo nathI ane gokhamAhila pAse huM ghInA ghaDA jevo thayo chuM. kAraNa tene mArI pAsethI ghaNo badho sUtrArtha bhaNavAno bAkI rahI gayo che. AthI mArI pATe, mArA pachI durbalikA puSpamitra AcArya thAya." Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 saMghe temanI icchA ane nirNaya mAnya rAkhyo. A pachI AryarakSitasUri anazana karIne svarge gayA. A badhI hakIkta sAMbhaLI goSTAmAhila muni mathurAthI dakSapura AvyA. puSyamitrane pATa ane AcAryapada ApyA tethI temane khUba ja duHkha ane AghAta lAgyA. AthI te AcAryazrInI niMdA karavA lAgyA. eka divasanI vAta che. durbalikApuSpamitraAcAryanA eka ziSya vidhyamuni karmapravAda nAmanA pUrvanI AvRtti karI rahyA hatA. temAM viSaya A pramANe hato: "jIvanA pradeza sAthe baddha thayeluM karma jeno baMdha mAtra thAya che. ethI kaSAya rahita kevaLIne IryApathikI je karma baMdhAya che te baddha kahevAya che. baddhakarma kAlAMtara sthitine pAmyA vinA ja sUkI bhIMta para nAMkhelI bhUkInI jema jIvanA pradezathI juduM paDI jAya che. jIvanA pradezoe potAnuM karI lIdheluM karma te baddhaskRSTakarma kahevAya che. AvuM karma bhInI bhIMta para nAMkhelA bhInA bhUkAnI jema kALAMtare nAza pAme che. ati gADha bhAva ane vicArathI bAMdheluM karma apavartanAdikaraNane ayogya hovAthI nikAcita kahevAya che. A nikAcita karma gADha baMdhavALuM hovAthI bhInI bhIMta para AkarA kaLI cUnAno ke saphedAno hAtha mAryo hoya tenI jema kALAMtare paNa vipAkathI bhogavyA vinA prAyaH karIne kSaya pAmatuM nathI. A traNe prakAranAM karmane samajavA mATe soyanuM dRSTAMta che. (1) dorAthI baMdhAyela soya jevuM karma baddhakarma jANavuM. (2) loDhAnA tArathI bAMdhela soya jevuM karma baddhaspaSTakarma jANavuM ane (3) agnithI tapAvI hathoDA vatI TIpIne ekatra karelA soyanA samUha jevuM nikAcita karma jANavuM. nikAcita karma prAyaH bhogavavuM paDe che. te 'tavasAmo niphiyALa '-tapathI nikAcita karmano kSaya thAya che. e vacana anusAra kahyuM che. ugra tapa karavAthI temaja utkRSTa adhyavasAyanA baLathI nikAcitakarmamAM paNa apavartanAdikakaraNo pravarte che. A vyAkhyAnathI ema samajavAnuM che ke kSIranIranI jema temaja agnithI tapAvelA loDhAnA goLAnI jema jIvanA pradeza sAthe karmano saMbaMdha che." viMdhyamuninI A vyAkhyA sAMbhaLIne goSTAmAhila munie temane kahyuM : "jIva ane karmano je tAdAbhya saMbaMdha tame kahyo te dUSita che. kAraNa tAdAsyabhAva mAnavAthI jIvathI jIvanA pradeza bhinna thatA nathI. tema karma paNa jIvathI abhinna kahe che. AthI jIva sadA kALa karma sahita hovAthI te mokSa pAmI zake nahi. mokSano ethI abhAva thaze. AthI mArI ja vyAkhyA barAbara che ke sarpanI kAMcaLInI jema jIvanI sAthe karmano mAtra sparza ja che. agnithI tapAvelA lohagoLAnA nyAyanI jema tAdAsyabhAva pAmyA vinA ja te jIvanI sAthe joDAya che ane tenI sAthe parabhavamAM jAya che. Ama mAnavAthI ja mAnavane mokSa maLI zakaze." Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 viMdhyamunine AthI zaMkA paDI. te tarata ja durbalikApuSpamitraAcArya pAse gayA. potAnI zaMkA kahI. AcAryazrIe kahyuM tame je prathama kahyuM hatuM te ja satya che. kAraNa kahyuM che ke - jIva potAnI avagAhanAthI vyApta thayelA AkAzapradezamAM rahelA ja karmanA daLIAne grahaNa kare che. paNa bIjA pradezamAM rahelAne grahaNa karato nathI. tethI jo kadAca AtmA anya pradezomAM rahelA karmane grahaNa karIne potAnI pharatA vaTe to te karmane sarpa kAMcaLInI upamA ghaTI zake. te sivAya ghaTI zake nahi." viMdhyamunie A zaMkAnuM nivAraNa gokhamAhila munine kahyuM. paraMtu kadAgrahanA kAraNe temaNe potAno ja kakko kharo karyo. AthI AcAryazrIe temane bolAvIne pUchyuM: "tame sarpadaMcakanI jema karmano saMbaMdha mAno cho te jIvanA dareka pradezanI sAthe mAno cho ke jIvanI bahAra tvacA paryata bhAga sAthe pharato vIMTaLAyelo mAno cho ? jo jIvanA dareka pradeza paryata bhAga sAthe mAnazo to AkAzanI jema jIvamAM sarva pradeza karma prApta thaze. to pachI jIvano madhyabhAga kayo ke je karma rahita raheze. kAraNa ke jIvanA pratipradeze karma lAgavAthI koI madhyapradeza bAkI raheze nahi. AthI karmanuM asarvavyApIpaNuM thAya. e rIte sAdhyavikaLatA prApta thavAthI kaMcukanuM daSTAMta aghaTita che." ane jo jIvanI bahAra tvacA paryata bhAga sAthe kaMcukanI jema sparza kareluM karma mAnazo to jIva eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jaze tyAre aMganA bAhya melanI jema tenI sAthe karma jaze nahi ane bhale jIvanI sAthe karma na jAya temAM zo doSa che ema kahezo to sarva jIvano mokSa thaze. kema ke punarjanmanA kAraNabhUta karmano ja tenI sAthe abhAva che. ityAdi doSa prApta thaze." gokhamAhile pUchyuM: "jo jIva ane karmanuM bhinnapaNuM na hoya to jIva thakI teno viyoga zI rIte thAya?" AcAryazrIe kahyuM: "jo ke karma jIvanI sAthe abheda karIne kahyuM che to paNa suvarNa ane mATInI jema teno viyoga thaI zake che jema mithyAtvAdikathI karmanuM grahaNa thAya che tema jJAna ane kriyAthI teno viyoga paNa thAya che." Ama aneka dAkhalA dalIlathI AcAryazrIe goSTAmAhila munine samajAvyA paraMtu kadAgrahanA kAraNe temaNe potAnI vAta choDI nahi. eka bIjo prasaMga. viMdhyamuni ziSyone pratyAkhyAna samajAvatA hatA. temaNe kahyuM: "munine jIvanaparyata sarva sAvadhanAM pratyAkhyAno trividha karavAM." tyAre goSTAmApila munie kahyuM: "sarva pratyAkhyAno yAvajIva Adi avadhi vinA ja karavAM. avadhi sahita karavAthI AzaMsA doSa prApta thAya che. jema ke koI sAdhu evo vicAra kare ke pratyAkhyAna pUrNa thayA pachI huM svargAdikamAM devAMganA sAthe bhoga vagere bhogavIza. Ama vicAravAthI pariNAma azuddha thatAM pratyAkhyAna paNa azuddha thayuM. A aMge sUtramAM kahyuM che ke : Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 rAgeNa ca doseNa ca, pariNAmeNa ca na dUsiyaM jaM tu / .. taM khalu paccakkhANaM, bhAvavizuddha muNeyavvaM // je rAga, dveSa ke pariNAmathI dUSita thayeluM na hoya te ja pratyAkhyAna bhAva vizuddha jANavuM.' gurue Ano pratikAra karatAM kahyuM: "tame je AzaMsAdoSa Apyo te kALano avadhi prApta karavAthI prApta thAya che ke vAMchAthI prApta thAya che? jo kALano avadhi karavAthI prApta thato hoya to porasI vagerenA paccakhANamAM paNa te doSa prApta thaze. kema ke kALa pratyAkhyAnamAM prahara vagere kALamAna sAkSAt kaheluM che. jo kadAca porasI vageremAM paNa kALano avadhi karavo nahi' ema kahezo to dIkSA grahaNa karavAnA divasathI ja anazana karavuM paDaze ane tIrthakaroe to tapasvIone daza prakAre anAgata Adi pratyAkhyAno karavAnuM siddhAMtamAM kahyuM che. have jo tRSNAthI AzaMsAdoSa prApta thAya che e bIjo pakSa mAnazo to te paNa ayogya che. kAraNa munine anya bhavamAM pApa sevavAnI icchA hotI nathI ane jo avadhi vinA pratyAkhyAna kare to sarva bhaviSyanA kALanuM pratyAkhyAna thaI jaze. tema thavAthI AyuSyanA kSaye devagatine pAmelA yatine sAvadya karmanA sevanathI avazya vratano bhaMga thaze. A badhAM kAraNothI AzaMsA rahitapaNe avadhi sahita pratyAkhyAna karavAthI kAyotsarganI jema kaMI paNa doSa nathI." A ne AvI bIjI aneka dAkhalA dalIlothI goSTAmAhila muni na samajayA tyAre puSpamitra AcArya temane anya gacchanA bahuzruta ane vRddha munio pAse laI gayA. te saue kahyuM : "A puSpamitra AcArya kahe che te ja AcArya AryarakSitajIe paNa kahyuM hatuM, temaNe paNa A ja prarUpaNA karI hatI. emAM kazuM ja ochuvatuM nathI." goSTAmApila muni : "tamArA jevA munio AmAM zuM jANo ne samajo? tIrthaMkaroe to meM kahyuM che temaja prarUpaNA karI che." sthavira munioe kahyuM : "he muni ! Ama kadAgraha na karo. ema karavAthI tIrthakaranI AzAtanA thAya che. te zuM tame nathI jANatA ?" chatAMya goSTAmAhila munie potAnI mamata na mUkI. tyAre saMghe bhegA maLIne zAsanadevatAne hAjarAhajUra karavA kAyotsarga karyo. tenA prabhAvathI eka zAsanadevIe hAjara thaIne kahyuM : "mane AjJA karo. huM saMghanI zI sevA karuM ?" zrI saMgha siddhAMtano paramArtha jANato hato chatAMya lokavizvAsa Ubho karavA mATe kahyuM : "he zAsanadevI ! tame mahAvideha kSetramAM tIrthaMkara paramAtmA pAse jaIne pUchI lAvo ke zrI saMgha je kahe che te satya che ke goSTAmAhila muni kahe che te satya che." Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 devIe kahyuM: "huM mahAvideha kSetramAM jaIne pAchI pharuM tyAM sudhI mArA mArgamAM koI vighna na Ave te mATe tame sau kAyotsargamAM ja rahejo." zrI saMghe te pramANe karyuM. pachI devI tIrthakarane pUchIne pAchI pharI ane kahyuM: "zrI tIrthaMkara paramAtmAe mane kahyuM che ke zrI saMgha je kahe che te satya che ane zrI vIra jinezvara mukti pAmyA pachI 584 varSe sAtamo nihnava thavAno hato te nihnava A goTAmApila muni che. A sAMbhaLI zrI goSTAmAhila muni bolyA: "A bicArI devInuM zuM gajuM ke te tIrthakara pAse jaI zake?" Ama ahIM paNa temaNe kadAgraha rAkhyo. AthI temane saMgha bahAra mUkavAmAM AvyA. A pachI temaNe mithyA prarUpaNA ja karI ane tenI AlocanA karyA vinA ja te mRtyu pAmyA. A jIvana prasaMgano sAra A che ke "zrIsaMghe saMgha bahAra karavA chatAM paNa goSTAmAhile potAno mata choDyo nahi ane bodhiratna rahita thaIne pRthvI para anekane bhamAvIne pote paNa saMsAramAM bhamyo. AthI koIe paNa kadIya kaSAyano kadAgraha na karavo." 239 sarva visaMvAdI AThamo nilava "valpamAtra jinaproktavatranolhApari: .. jamAlipramukhA jJeyA, nihnavA sapta zAsane // "jinezvare kahelA vacanamAMthI alpamAtra vacanane utthApana karanAra jamAli vagere sAta nihnavo jinazAsanamAM thayelA samajavA. atha sarvavisaMvAdI, nihnavaH procyate'STamaH / zrI vIramukterjAto'bdazataiH SaDbhirnavottaraiH // have zrI vIranA nirvANa pachI chaso nava varase jinezvaranAM sarva vacanonuM utthApana karanAra AThamo nihnava utpanna thayo. digaMbara mAnyatAnI utpatti zivabhUti rathanagaranivAsI hato. tenI zUravIratAthI khuza thaIne rAjAe tene sahagnamalanuM birUda ApyuM hatuM. te svabhAve svataMtra hato ane roja rAte ghaNo moDethI ghare Avato. tenI A TevathI duHkhI thaIne tenI patnIe sAsune vAta karI. sAsue kahyuM: 'tuM Aje UMdhI jA. te Avaze tyAre huM ja bAraNuM ughADIza." Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 9 rojanI jema sahasramale moDI rAte gharanAM bAraNAM khaTakhaTAvyAM. bAraNAM pAchaLathI mAe kahyuM: "A kaMI ghare AvavAno samaya che? jA, jyAM bAraNAM khullAM hoya tyAM jA, huM atyAre bAraNuM nahi kholuM." sahasramalane AthI gusso caDyo. tyAMthI te cAlI nIkaLyo. ghaNuM rakhaDyo paNa koInAM bAraNAM khullAM na joyAM tyAM te eka upAzraya pAse Avyo. tyAMnAM bAraNAM khullAM joyAM tyAM gayo. sAdhune page lAgyo ane dIkSA ApavA kahyuM. teNe patnI ane mAnI saMmati na meLavI hovAthI sAdhue tene dIkSA na ApI AthI teNe jAte ja kezano loca karyo. A joIne kRSNasUrijIe tene muniveSa Apyo. sahagnamala have muni banyo ane temanI sAthe ja vihAra karavA lAgyo. thoDAM varaso bAda sau rathavIra nagaramAM padhAryA. tyAre rAjAe sahagnamalamunine ratnakaMbaLa vahorAvI. AcAryazrIe tene kahyuM: "ApaNe sAdhune AvAM bahu mUlyavAna upakaraNa rAkhavAM na kalpe." paraMtu munie te mAnyuM nahi. teNe chAnI rIte ratnakaMbaLa sAcavI rAkhI. ziSyanI A mUrchA jANIne sUrijIe eka divasa tenI gerahAjarImAM e ratnakaMbala phADI nAMkhIne tenA TukaDA sAdhuone hAtha paga lUchavA mATe ApI dIdhA. sahasramalane AthI gusso caDyo paNa te mauna rahyo. eka divasa AcAryazrIe ziSyone jinakalpanI samaja ApI: "jinakalpika be prakAranA hoya che. eka pANipAtra ane bIjA pAtrabhojI. pANipAtra eTale hAthamAM laIne bhojana karanArA, pAtrabhojI eTale pAtramAM bhojana karanArA. A bannenA paNa babbe bheda che. eka svalpa sacelaka eTale ke alpa vastra rAkhanArA ane bIjA acelaka eTale ke bilakula vastra nahi rAkhanArA." sahasramala muni : "jinakalpika acelaka hoya che to pachI atyAre zA mATe bahu upadhi rAkhavAmAM Ave che? zA mATe ApaNe jinakalpa aMgIkAra karatA nathI ?" AcAryazrI : "A bharatakSetramAM zrI vIranA dharmapautra eTale temanI trIjI pATe thayelA zrI jabUsvAmInA nirvANa sAthe jinakalpa vagere dasa vastuono viccheda thayo che. bIjuM zArIrika vagerenA kAraNe vartamAnamAM acelaka rahevuM zakya nathI." sahasramala muni: "alpa sattvavALA mATe jinakalpano viccheda thayo haze. mArA mATe thayo nathI. kAraNa mArA jevA mahAsattva to vartamAnakALamAM paNa jinakalpa aMgIkAra karavA samartha che. mokSanA abhilASIe to samagra parigrahano tyAga karavo joIe. to pachI kaSAya, bhaya, mUcchadika doSanA bhaMDAra jevA A anarthakArI parigrahathI zuM? jinendro pote paNa acalaka hatA. tethI vasa rahita rahevuM te ja zreSTha che." Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 AcAryazrI : 'jo ekAMte tema ja hoya to kaSAya, bhaya, mUrchA vagere doSano saMbhava che, AthI te dehano paNa vrata grahaNa karyA pachI turata ja tyAga karavo paDaze. paraMtu zAstromAM je aparigrahapaNuM kahyuM che teno hetu e che ke dharmanAM upakaraNa upara paNa mUrchA rAkhavI nahi. Ano artha spaSTa che ke dharmanAM upakaraNono sarvathA tyAga karavo tema nathI ane jinezvaro sarvathA-saMpUrNa acelaka hatA tevuM nathI. kAraNa covIse tIrthaMkare eka devadUSya laIne dIkSA lIdhI che. Ama jinendra paNa sacelaka hatA." 100 AcArya ane anya sthavira munioe sahasramala munine ghaNo samajAvyo, paraMtu kaSAya ane mohanIyanA udayathI teNe potAno Agraha choDyo nahi. te sarva vastro utArIne gAma bahAra jaMgalamAM jaIne rahevA lAgyo. eka divasa tenI bena sAdhvI vaMdanA tene vaMdana karavA mATe jaMgalamAM gaI. tyAM teNe bhAI munine digaMbara joyo. AthI teNe paNa potAnAM vastro utArI nAMkhyAM ane digaMbara avasthAmAM ja bhikSA mATe te nagaramAM gaI. digaMbara sAdhvIne joIne eka vezyAe vicAryuM : 'nagna strI rUpALI nathI dekhAtI. Ane joIne loko amArAthI virakta banaze, AthI tene kapaDAM paherAvavAM joIe ! ane teNe sAdhvI vaMdanAne baLAtkAre kapaDAM paherAvyAM. sahasramala munie A hakIkata jANI tyAre tene paNa lAgyuM ke digaMbara srI ati lajjAspada thAya che. AthI teNe bena sAdhvIne kahyuM : "havethI tuM vastra utArIza nahi.' ke A ghaTanA bAda ghaNA jaina sAdhuo sahasramala munine samajAvavA lAgyA ke jinAgamamAM traNa kA2Ne vastra dhAraNa karavA kahyuM che H "tihiM nAkhetlRi vattha dhAregA, harivattiyaM, lucchAvattiyaM, parisavattiyaM" "lajjA athavA saMyamanI rakSA mATe. lokamAM niMdA-TIkA na thAya te mATe temaja TADha, taDako, DAMsa, macchara vagerenA pariSahathI rakSaNa karavA mATe vastra paheravAM" ane jinAgamamAM Ama paNa kahyuM che ke : "tapasvIone dharmamAM sahAyabhUta hovAthI zuddha AhArAdikanI jema vastrAdika grahaNa karavAM, temAM doSa nathI." - tuM ema kahe che ke hiMsAnubaMdhI, mRSAnubaMdhI, sTeyAnubaMdhI ane saMrakSaNAnubaMdhI ema cAra prakAranuM raudradhyAna kahyuM che. AmAM hiMsA eTale prANIno vadha. teno anubaMdha eTale niraMtara hiMsAno vicAra hoya te hiMsAnubaMdhI raudradhyAna, asatyanA satata vicAra hoya te mRSAnubaMdhI raudradhyAna, corInA ekadhArA vicAra hoya te steyAnubaMdhI raudradhyAna ane corI AdithI meLavela paisA-vastu Adine gupta rAkhavA satata vicAra karavA te saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna che. vastrAdika grahaNa karavAthI te avazya thaze. kAraNa te raudradhyAnanA hetu mATe che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10S upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 tuM ema kahe che ke zastrAdikanI jema vastrAdika paNa durgatinuM kAraNa hovAthI te grahaNa karavA yogya nathI. paraMtu Ama kahevuM yogya nathI. kAraNa ke tArI A dalIla pramANe to dehAdikamAM paNa raudradhyAna thaze. kAraNa zarIranuM paNa jaLa, agni, cora, DAMsa, pazu, zikArI vagerethI rakSaNa karavAnI jarUra paDe che. tethI dehAdikano saMrakSaNAnubaMdhI tulyatA che, AthI te dehAdikano paNa tyAga karavo paDaze. A saMdarbhamAM kadAca tuM ema kaheze ke dehAdika mokSanuM sAdhana hovAthI jayaNA vaDe tenuM rakSaNa karavuM temAM doSa nathI. paraMtu te prazasta saMrakSaNa che. to ahIM paNa AgamamAM kahelA yatanAnA prakArathI vastrAdikanuM saMrakSaNa karavuM te kema prazasta nathI? mATe vastrAdikano zA mATe tyAga karavo? vaLI "muchI pariSado vRtto rU mahesA' ema bhagavaMte kahyuM che. "mUrchA-Asakti ja parigraha che' zrI zayyabhavasUrinAM A vacanathI vastra, vitta, deha vageremAM mUccha utpanna thAya te parigraha che. praznaH 'muni jo vastra grahaNa kare to pachI sAdhune acela pariSaha sahana karavAnuM kema kahyuM che? e to vastra na hoya to ja tema kahevAya." uttara"Ama kahevuM yogya nathI. kAraNa jIrNa vastrathI paNa vastrarahitapaNuM lokamAM prasiddha che. jema ke koI strI jIrNa ane phATeluM vastra paherIne koI vaNakarane kahe ke he vaNakara ! utAvaLathI mArI sADIne vaNI Apa. kAraNa huM nagna chuM. ahIM vastra sahita chatAM paNa strIne viSe nagnapaNAno zabda pravarte che. zAstramAM paNa "nasa kIraDuM namAvo' evuM vAkya che. te aupacArika nagnabhAva mATe ja che. AthI vastra rAkhavAmAM koI prakArano virodha nathI. te ja pramANe mukhavastrikA (muhapatti) rajoharaNa vagere upakaraNo paNa saMyamamAM upakArI hovAthI grahaNa karavA yogya che. kahyuM che ke :- "koIpaNa sthAnane viSe besavuM, zayana karavuM, koI vastu levI-mUkavI vagere kAryamAM jaMtunA pramArjanane mATe rajoharaNanI jarUra paDe che. UDIne paDatAM jaMtuonA rakSaNa mATe muhapattinI jarUra rahe che ane bhaktapAnane viSe rahelA jaMtunI jayaNA mATe pAtranI jarUra rahe che." A uparAMta pAtra vinA sajIva gorasAdika ajANapaNAthI hAthamAM laI lIdhuM. pachI tenuM zuM karavuM? temAM rahelA jIvanI hiMsA ja thAya. tathA hAthamAM lIdhelA pravAhI padArtho hAthamAMthI gaLe tethI kuMthavA, kIDI vagere aneka jIvonI hiMsA thAya tathA gRhastho munie vAparelAM pAtro dhove, lUche tethI pazcAtakarmAdi doSa lAge. tethI bALa ane glAnAdi sAdhonI vaiyAvaccane mATe temaja pAriSTApanikA samiti jALavavAne mATe sAdhune pAtranuM grahaNa karavuM yogya che. vaLI jaghanyathI navapUrvamAM kAMIka ochuM bhaNelA uttama pairya ane sahanana vALA paNa tavena surekha sattA' - (tapasUtra ane sattva vaDe) ityAdi bhAvanAe karIne prathama tulanA karyA pachI ja jinakalpa aMgIkAra karI zake che. bAkI zerInA siMhanI jema tArA jevAnA mATe to tIrthakaroe jinakalpanI AjJA ApI ja nathI. temaja tuM tIrthaMkaranI tulanA kare che paNa te ya yogya nathI. kAraNa jinezvaro to pANi pratigrahAdi anaMta atizayovALA hoya che mATe tAruM mAnavuM sarvathA tyAjya che." Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 paraMtu sahasramala (zivabhUti) munie AmAMthI eka paNa zabdano svIkAra na karyo. mithyA abhinivezathI (kadAgraha) teNe tIrthaMkaro ane munIndronAM vacana utthApyAM, tenA koDinya ane koTIvIra nAmanA be buddhizALI ziSyo thayA. temanAthI digaMbara matanI paraMparA cAlI. teoe anukrame "kevaLI AhAra kare nahi, srIo mokSa pAme nahi. tivihAra upavAsamAM sacitta jaLa (kAcuM pANI) pIvAmAM doSa na lAge. digaMbara sAdhu devadravya le ane vApare vagere jinAgamathI viruddha AThaso vacana navAM racyAM. AthI teo sarva visaMvAdI thayA. te boTikonI paraMparAmAM thayelA boTiko digaMbara kahevAya che. 102 A pramANe digaMbara nAmano AThamo nihnava potAnuM zuddha bodhiratna gumAvI beTho. kAraNa samakita pAmyA chatAM koIne jatuM paNa rahe che. mATe bhavya jIvoe dareka prayatnathI satata sAvadha rahIne samakitanuM rakSaNa karavuM joIe. 240 zrutaniMdakanuM caritra zrI madvIrajinaM natvA, vakSye'haM zrutaniMdakAn / caritraM vaMgacUlikAdhyayanAddharitaM yathA // 'zrI mAn vIra jinezvarane namaskAra karIne vaMgacUlikA nAmanA adhyayanamAMthI vAMceluM zrutaniMdaka caritra kahuM chuM.' zrutakevaLI zrI bhadrabAhusvAmInA eka ziSya hatA. temanuM nAma agnidatta muni. mithilA nagarInA eka udyAnamAM pratimA dhAraNa karIne te tapa karI rahyA hatA. e ja udyAnamAM bAvIza yuvAno kAmalatA vezyA sAthe yatheccha krIDA karI rahyA hatA. surA ane suMdarI sAthe teo bephAma vartI rahyA hatA. te badhA roja muni agnidattane jotA. temane muni 52 gusso caDyo ane temanI hatyA karavAnuM nakkI karyuM ane eka divasa, munine mArI nAMkhavAnA duSTa irAdAthI khullI talavAra sAthe doDyA. yuvAno vairabhAvathI evA aMdha banyA hatAM ke doDatAM temane khyAla na rahyo ane badhA ja eka sAthe kUvAmAM gabaDI paDyA. hAthamAM je talavAra hatI te saunA dehamAM khUpI gaI ane kAramI cIso pADI pADIne badhA tarata ja maraNa pAmyA. muni agnidatte temanI maraNacIso sAMbhaLI. paraMtu temane aMtima bodha apAya te pahelAM ja badhA mRtyu pAmyA hatA. munie upAzraye AvIne zrutakevaLIne pUchyuM : 'he gurudeva ! A bAvIze mitronI zI gati thaI haze ?' Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 zrutakevaLI zrI bhadrabAhusvAmIe jJAnano upayoga mUkIne kahyuM : "he agnidatta ! e bAvIza mitro kharAba vicAra karatAM - karatAM mRtyu pAmyA che. aMtima kSaNomAM badhA ja kAmalatA vezyAnI kAmanA karatA hatA. AthI marIne teo badhA eka sAthe e vezyAnA jamaNA stanamAM, pote ja karelA nakhakSatamAM kRmipaNe utpanna thayA che. stanamAM asahya vedanAthI vezyA pIDAvA lAgI. teNe aneka upacAro karAvyA. chevaTe eka kuzaLa vaide tenA stanane kALajIthI cIrIne temAMthI hADa, mAMsa ane lohImAM khadabadatA e bAvIza beindriya kIDAone bahAra kADhIne pANInA pAtramAM mUkyA. vezyAe te kIDAo joyA to pUrvabhavanA snehanA kAraNe tene e kIDAo para dayA AvI. AthI teNe jAte e kIDAone pUratI saMbhALa rAkhIne, eka marelA kUtarAnA zabamAM mUkI AvI. e kIDAo kUtarAnA zabamAM tApa, sudhA ane tarasathI ribAIne eka ja aMtarmuhUrtamAM mRtyu pAmyA che. e kIDAo have tyAMthI sAdhAraNa vanaspatikAyamAM motha jAtinA kaMdamAM utpanna thaze. tyAM te kaMdane khodatA te marIne pRthvIkAya AdimAM pAMceya indriyamAM jaghanya ane madhya sthitinA AyuSyavALA thaze. tyAMthI mArIne kAmalatA vezyAnA udaramAM karamiyA thaze. tyAM virecananA prayogathI teo maraNa pAmIne maLadvAre bahAra nIkaLaze ane vezyAnI viSTAmAM ja teindriyapaNe utpanna thaIne aMtarmuhUrtamAM marIne pharIthI tenI ja viSTAmAM caurendriyapaNe utpanna thaze. Ama e kIDAo te ja vezyAnI viSTAmAM mUtramAM, ghUMkamAM, baDakhAmAM ane lIMTamAM beindriya, te indriya ane caurendriyapaNe sAta-sAta vAra utpanna thaze. e pramANe teo sau ogaNatrIsa bhava karaze. trIsamA bhave te bAvIsa jIvo te ja vezyAnA gharanI khALamAM saMmUcchima deDakA thaze. tyAM bethI nava divasanuM AyuSya bhogavIne ekatrIsamA bhavamAM te vezyAnA gharamAM uMdara thaze. tyAMthI bethI nava mAsanuM AyuSya bhogavIne batrIsamA bhave te vezyAnA AMgaNAmAM bhUMDa thaze. tyAM paNa bethI nava mAsanuM AyuSya bhogavIne tetrIzamA bhave avantI nagarImAM cAMDALakuLamAM utpanna thaze. e bAvIsa cAMDALo huMDa saMsthAnavALA, lAMbA dAMtavALA moTA peTavALA gaLI jevA kRSNa varNavALA jovA paNa na game tevA potAnA nIca karmamAM kuzaLa thaze. te agnidatta! e arasAmAM vRddha thayela kAmalatA vezyA tApasI dIkSA laI kAzI dezamAM gaMgA nadInA kAMThe rahetA tApasI pAse Avaze. temanI pAse e vezyA zaucamULa dharma aMgIkAra karaze. tyAra pachI te pharatI-pharatI avaMtI dezamAM sIprA nadInA kAMThe Avaze ane tyAM te zaucamULa dharmanI prarUpaNA karaze ne kaheze : he manuSyo ! zaucamaya dharma be prakArano che. dravyazauca ane bhAvazauca. pANI ane dhULathI dravyazauca thAya che ane darbha tathA maMtrathI bhAvazauca thAya che. je kaMIpaNa apavitra-meluM-gaMdu thayuM hoya te sarvane dhULa-mATI lagADIne cokhkhA pANIthI dhovuM joIe. tema karavAthI vastu zuddha thAya che. A pramANe niraMtara sAtavAra pANIthI zuddha karavAthI jIvo mokSapadane pAme che." u.bhA. ja-8 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 vezyA-tApasIno Avo upadeza sAMbhaLIne pUrvabhavanA rAgathI pelA cAMDAlo tenA bhakto thaze ane bIjA dharmonI khAsa karIne jaina dharmanI niMdA-avahelanA karaze ane chevaTe te badhA tApasI pAse dIkSA laIne tApasa banaze. 104 pAMca varasa bAda maraNa pAmIne teo sau cotrIsamA bhave te ja avaMtInagarImAM bhAMDanA kuLamAM utpanna thaze. tyAM aneka prakAranI bhAMDanI ceSTA karIne potAnI AjIvikA calAvaze. eka samaye kuzastha nagaranA rAjAnI pAse teo bhAMDaceSTA karIne lokonuM manoraMjana karatA haze, tyAre tyAMthI akrama tapanA tapasvI koI be jaina muni gocarI mATe nIkaLaze. temane joIne purohitanA kahevAthI e bhAMDo e jaina sAdhuonI avahelanA karaze. to paNa e sAdhuo to mauna ja raheze. 'he agnidatta muni ! te bhAMDo sUtA haze te samaye temanA para vIjaLI paDaze. tethI te badhA mRtyu pAmaze. tyAMthI pAMtrIsamA bhave madhya dezamAM judA judA brAhmaNa kuLamAM utpanna thaze. tyAM teo sau cauda vidyAmAM pAraMgata thaze. eka samaye teo yajJadatta brAhmaNanA niyaMtraNathI dhArApura nagaramAM yajJa mATe jaze. tyAM yajJamaMDapanAM dvAra baMdha karIne agnikuMDamAM homa karaze. te samaye yajJanI jvALAomAM teo baLI jaze ane ArtadhyAnamAM mRtyu pAmaze. tyAMthI teo sIprAnadImAM matsyapaNe utpanna thaze. uparA uparI sAta sAtavAra jaLacara yonimAM utpanna thaze. tyAra pachI nava vakhata pakSIomAM utpanna thaze ane pachI agiyAra vAra pazuomAM utpanna thaze. Ama badhA maLIne temanA bAsaTha bhava thaze. chellA bAsaThamA bhavamAM teo mRgapaNuM pAmaze. tyAM dAvAnaLanA agnithI baLIne tresaThamA bhave te bAvIze mitro madhyapradezamAM zrAvaka kuLamAM judA judA utpanna thaze. tyAM yuvAna vaye teo uddhRta ane ucchaMkhala temaja deva, guru ane dharmanA niMdaka thaze. teo lokone kahetA pharaze ke - "paththara tathA dhAtu vagerenI banAvelI pratimAnuM pUjana karavAmAM hiMsA thAya che tethI te pUjana vyartha che" Ama teo badhA jinamaMdira, jinadharma ane jinAgamanA utthApako thaze. jyAre vezyA tApasI chavvIsa varasanI tApasI dIkSA pALI kula ekaso cAra varasanuM AyuSya bhogavIne sAta divasanuM anazana karIne mRtyu pAmaze. tyAMthI te vANavyaMtara yonimAM suvaccha nAmanA dakSiNendra deze UNA ardha palyopamanA AyuSyavALI suvacchA nAme devI thaze. tyAM vibhaMga jJAnathI pUrvanA saMbaMdhI pelA bAvIza mitrone joIne harSa pAmaze ane temane dareka kAryamAM madada karaze. devInA prabhAvathI te bAvIse mitro samRddhavAna banaze ane lokone kaheze ke : 'he manuSyo ! tame juo ke amArA dharmanuM pratyakSa phaLa Aja ame kevuM bhogavIe chIe ? tame paNa amAro dharma svIkAro ane sukhI thAva. tame zA mATe patharA pUjIne chakAya jIvanI hiMsA karo cho ? evA dharmathI tamane zuM phaLa maLaze ? dharmanuM pratyakSa phaLa joItuM hoya to amAro dharma aMgIkAra karo. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4) 105 Ama A bAvIsa bhraSTa zrAvako anekane kumArge laI jaze. te samaye tIrthakaroe nirUpaNa karelA zrutanI hIlanA thaze. zramaNa-nigraMthonI pUjA nahi thAya ane dharmanI sAdhanA karavI ati muzkela banaze. pachI te bAvIsa bhraSTa zrAvako AyuSyanA aMte soLa prakAranA mahArogathI atyaMta ribAIne ArtadhyAna karatAM karatAM mRtyu pAmaze ane dhammA nAmanI pahelI narakanA prathama prastaramAM daza hajAra varSanA AyuSyavALA nArakI thaze. te agnidatta ! zrI jinAgamanI halanA karavAthI temane bodhiratnanI prApti atyaMta durlabha thaze.' bAvIsanI AvI duHkhada bhavakathA sAMbhaLIne agnidatta munie punaH pUchyuM : "he gurudeva ! kayA kALamAM e zrataniMdako utpana thaze ? zrutakevaLI zrI bhadrabAhusvAmIe teno javAba Apyo te vaMgacUliyAmAM je gAthAo che te A pramANe atre e gAthAno bhAvArtha ApIe chIe. zrutakevaLI bhagavaMte munizrIne kahyuM: zrI vIra prabhunA nirvANa bAda 291 varSe jinapratimAno ArAdhaka saMpratti rAjA thaze. tyAra pachI 1699 varSe te bAvIseya zrutanI niMdA karaze. te samaye he agnidatta ! saMgha ane zrutanI janmarAzi upara ADatrIsamo dhUmaketu nAmano graha besaze. te grahanI sthiti eka rAzi upara traNasone tetrIsa varSanI che. AthI eTalAM varasa temano paMtha cAlaze. e graha Utaraze eTale saMghano ane zrutano udaya thaze." A pramANe gurunAM vacana sAMbhaLIne atyaMta vairAgya pAmelA agnidatta muni gurunI pradakSiNA karIne temane bhAvathI vAraMvAra namaskAra karavA lAgyA. tyAra pachI te gurunI AjJA laIne anazana karIne prathama devalokamAM deva thayA. - "siddhAMta tathA caitya (maMdira) Adino lopa karanArA ane mithyAtva guNa sthAnamAM rahelA te bAvIsa vANiyAo saMsArarUpI aTavImAM cirakALa sudhI bhaTakyA karaze. mATe Agamane jANanArA bIjAoe kyAre paNa zratanI niMdA karavI nahi. 241 vacanathI baMdhAyela karmano vipAka baddhaM yadyena krodhena, vacasA pUrvajanmani / ruddhibharveyane'vazyaM, tatkameha zarIribhiH // "prANIoe pUrvajanmamAM krodhathI bolIne je karma bAMdhyuM hoya te karma A janmamAM prANIone raDatAM raDatAM paNa avazya bhogavavuM paDe che." - A satyane samajAvatuM daSTAMta A pramANe : amaradatta ane mitrAnaMdanI kathA amaradatta rAjaputra hato. amarapuranA makaradhvaja rAjAno te putra. mitrAnaMda sAthe tene gADha maitrI hatI. A banne mitro lagabhaga sAthe ja rahetA. eka divasa banne mitro sIprA nadInA Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 kinAre eka vaDa pAse gIllI daMDA ramatA hatA. amaradatta dAvamAM hato. teNe jorathI gIllI (koI) ne phaTakArI. A gIllI dUra eka jhADe bAMdhelA koI coranA zabanA mukhamAM jaIne paDI. "vAha ! vAha ! zuM kudaratanI karAmata che mitrAnaMde hasatAM hasatAM amaradattane kahyuM. A sAMbhaLI coranuM zaba bolI UThyuM: 'mitrAnaMda ! Ama hasa nahi. tArI paNa eka divasa AvI ja dazA thavAnI che. tyAre tArA moMmAM paNa A ja pramANe koIe uchALelI gIllI (moI) paDaze." zabanuM AvuM bolavuM sAMbhaLIne mitrAnaMdanuM haiyuM besI gayuM. jIvanamAMthI teno rasa UtarI gayo. have tene cotarapha potAnuM mRtyu ja nAcatuM hoya tema lAgavA mAMDyuM. amaradatte mitrane rAjI karavA aneka prayatna karyA. chatAMya tenI udAsI dUra na thaI. AthI mitrane laIne te bahAragAma javA nIkaLyo. banne mitro pharatA-pharatA pATalIputra AvyA. tyAM nagara bahAranA eka bAgamAM pharatApharatA temaNe eka suMdara mahela joyo. banne temAM dAkhala thayA. mahelanI bhavyatA jotAM-jotAM amaradattanI najara eka yuvAna strInI pUrA kadanI pratimA para jaDAI gaI. apalapa najare kaMIvAra sudhI te tene joto ja rahyo. mitrAnaMde jorathI khabho halAvyo tyAre te bhAnamAM Avyo. mitrAnaMde pUchayuM : "mitra! Ama tuM kyAM khovAI gayo hato? pratimAnI kArIgarI joto hato ke pachI e pratimAnA premamAM DUbI gayo hato ?' bhAva vihvaLa avAje amaradane kahyuM: "mitrAnaMda ! huM jANuM chuM ke A paththaranI jaDa pratimA che, chatAMya teNe mArA para jANe jAdu karyo che. te mArI sAthe vAta kare che. mane e premathI paMpALe che. sAcuM kahuM mitra! A yuvatIe mArA haiyAno kabbo laI lIdho che. tenA vinA jIvavuM have mArA mATe muzkela che. huM lagna karIza to basa, A strI sAthe ja." mitrAnaMde tene ghaNuM samajAvyo, paraMtu mohAMdha amaradatta ekano be na thayo. tyAM mahelano mAlika Avyo. bannene udAsa ane mUMjhAyelA joIne teNe tenuM kAraNa pUchyuM. mitrAnaMde mAMDIne badhI vAta karI ane kahyuM: "have tame ja Ano upAya batAvo." mAlike kahyuM: "mArI pAse to teno koI upAya nathI. paNa A suMdara pratimA ghaDanAra zilpI sopArakapuramAM rahe che. tame tene maLazo to tamane te kaheze ke A pratimA tenI kalpanA ja che ke koInuM pratibiMba." A sAMbhaLIne mitrAnaMde amaradattane AzvAsana ApyuM: "mitra ! tuM ciMtA na kara. Ama udAsa na bana. huM sopArakapura jaIne zilpIne maLuM chuM. jo A pratimA jevI koI yuvatI A jagata para haze to huM tane eno jarUra bheTo karAvI ApIza. mATe tuM naciMta rahe ane huM pAcho na pharuM tyAM sudhI tuM ahIM svastha ane prasanna citte raheje.' amaradattane Ama bharapUra hiMmata ApIne mitrAnaMda sopArakapura pahoMcyo. tyAM te zilpIne maLyo. zilpIe kahyuM ke "e pratimA avantInI rAjaputrInI pratikRti che. mitrAnaMde zilpI Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 pAsethI rAjaputrI ratnamaMjarInI badhI hakIkata jANI lIdhI ane tarata ja e avaMtI tarapha gayo. avaMtI pahoMcIne te gAma bahAra eka devAlayamAM Utaryo. tyAM teNe eka ghoSaNA sAMbhaLI : "rAtanA cAra pahora sudhI A maDadAnuM rakSaNa karaze tene huM eka hajAra sonAmahora ApIza." mitrAnaMde e bIDuM jhaDapI lIdhuM. tenI makkamatA joI ghoSaNAkAre tene pAMcaso sonAmahora pahelAM ApI ane bAkInI savAre ApavAnuM kahyuM. rAtanA cAra pahora mitrAnaMda mATe cAra bhava jevA vItyA. bhUta-preta-vyaMtara vagere duSTa devoe mitrAnaMdane aneka upasargothI herAna karyo. AkhI rAta teNe anekavidha Aphato ane tophAnono vIratAthI sAmano karyo. savAranA tene ane zabane hemakhema joI loko herata pAmI gayA. saue tenI vIratA vadhAvI. zabano agnidAha karavAmAM Avyo. paraMtu te mATe zaratanI bAkInI pAMcaso sonAmahora ApavAno pelAe nanaiyo bhaNyo. AthI mitrAnaMde manamAM gAMTha vALI ke "bAkInI sonAmahora ahIMnA rAjAnI samakSa lauM to ja huM mitrAnaMda kharo.' tyArapachI mitrAnaMde gAmamAM pharatA-pharatA rAjA ane rAjaputrI viSe ghaNI ghaNI mAhitI bhegI karI lIdhI ane eka rAtanA te rAjAnI ati mAnItI vezyAne tyAM gayo. rAta gALavA mATe teNe vezyAnI mAtAne cAraso sonAmahora gaNI ApI. mAtA ane vezyA bane tenI A udAratA joIne khuza thayA ane mitrAnaMda para khUba ja premabhAva batAvavA lAgyA. vezyA soLa zaNagAra sajIne mitrAnaMda pAse AvI. paraMtu mitrAnaMdane vezyA sAthe vilAsa karavAmAM rasa nahoto. te to vezyA pAsethI potAnuM kAma karAvavA mAMgato hato. AthI vezyAnA laTakA tarapha jarAya lakSya na ApatAM teNe kahyuM : "tuM mane eka pATalo lAvI Apa. dhUpa, dIvo, puSpa vagere pUjAnI badhI sAmagrI Apa. mAre mArA iSTadevanuM ahIM dhyAna dharavuM che." raMgabhavanamAM devanI sAdhanA? vezyA ane tenI mAtA banne A sAMbhaLIne AbhAM banI gayAM. chatAMya teNe badhI pUjAnI sAmagrI lAvI ApI. e rAte mitrAnaMde vezyA tarapha najara sudhdhAM karyA vinA akhaMDa bhagavata smaraNa karyuM. satata traNa rAta te Ama vezyAne tyAM rahyo. vezyAne AthI tenA pratye mAna thayuM ane vizvAsa paNa beTho. A takano lAbha laIne mitrAnaMde vezyAne pUchyuM : "tAre ane rAjaputrI ratnamaMjarI sAthe kevA saMbaMdha che? vezyAe kahyuM : "e mArI khAsa benapaNI che ane ame banne roja maLIe chIe." mitrAnaMdaH "to mAruM ATaluM kAma karI Apa. tArI benapaNIne kahe ke jenA para tuM vArI gaI chuM te amaradatta rAjaputrano priya mitra tArA patrano javAba laIne Avyo che ane te tene khAnagImAM ApavA mAMge che." ratnamaMjarI to vezyA pAsethI samAcAra sAMbhaLIne vicAramAM ja paDI gaI. koNa priya? kayo patra? ane koNa mitra? jarUra A koI lo-labADa lAge che. e je hoya te paNa A mANasa Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 che khUba ja cAlAka, mAre tene maLavuM paDaze. Ama vicArIne teNe vezyAne kahyuM ke "e mitrane tuM rAtanA mAre tyAM mokalaje." Apela nizAnI pramANe sAta killA ullaMghIne mitrAnaMda ratnamaMjarInA ekAMta zayanagRhamAM gayo. banne ekabIjAne ghaDIbhara joI rahyAM. samaya gumAvavo pAlave tema na hato. AthI mitrAnaMde patra vAMcI saMbhaLAvyo. amaradatta tenA premamAM keTalo badho pAgala che te badhI hakIkata kahI. mitrAnaMdanI vANI, tenI caturAI vagere joIne ratnamaMjarI jIvaMta pratimA jevI banI gaI. e takano lAbha laIne mitrAnaMde rAjaputrInA hAthanuM kaDuM kADhI lIdhuM ane tenI jAMgha upara trizULanuM nizAna karI dIdhuM. rAjaputrI bIjuM kaMI vicAre te pahelAM to mitrAnaMda AMkhanA palakArAmAM tyAMthI nIkaLI gayo ane vezyAne tyAM jaIne ArAmathI sUI gayo. bIje divase savAranA mitrAnaMda rAjasabhAmAM gayo. rAjAne bheTazuM dharIne teNe pelA zreSThInI phariyAda karI ane bAkInI sonAmahora apAvavA mATe dAda mAMgI. rAjAe turata ja te zreSThIne bolAvyo. te Avyo. teNe kahyuM: "te samaye huM khUba ja zokAkuLa hato ane pitAnI maraNottara kriyAmAM vyasta hato AthI te sonAmahora huM ApI zakyo nathI. to tame bane mane kSamA karo. Ama kahIne teNe bAkInI badhI sonAmahora gaNI ApI. rAjAe mitrAnaMdane pUchyuM ke "te rAte teM zabanuM AkhI rAta rakSaNa kevI rIte karyuM? tyAM tane zuM anubhava thayo?' mitrAnaMde vinayathI kahyuM : he rAjan ! te rAte mane DarAvavA aneka bhUta, preta, vyaMtara vagere AvyAM. mane mArI nAMkhavA temaNe aneka zastrono upayoga karyo. paraMtu gurumaMtranA baLathI meM te sauno parAbhava karyo. rAtanA chellA pahoramAM apsarA jevI svarUpavAna eka strI AvI. tenA caherA para teja hatuM paraMtu te mane koI DAkaNa jevI lAgI. teNe vALa chUTA rAkhyA hatA. te moMmAMthI agninI jvALAo kADhatI hatI. tenA hAthamAM eka trizULa hatuM. bihAmaNA avAje teNe mane kahyuM: "Aja to huM tane khAIne ja jaMpIza." tenuM A vikarALa svarUpa joIne mane thayuM ke loko kahe che te DAkaNa A ja hovI joIe. AthI meM tenI sAthe jIva saTosaTanuM yuddha khelyuM. jhapAjhapImAM meM tenA hAthanuM suvarNa kaMkaNa kADhI lIdhuM ane tene pakaDIne tenI jamaNI jAMghamAM trizULanuM nizAna karyuM. chevaTe te mArAthI hArIne bhAgI gaI." e kaDuM tuM mane batAvaze ?' rAjAe pUchyuM. mitrAnaMde rAjAnA hAthamAM kaDuM mUkyuM. e joIne rAjA AghAtathI coMkI UThyo. zuM mArI putrI ja DAkaNa TharI? vadhu khAtrI karavA te rAjamahelamAM gayo. tyAM jaI teNe joyuM to potAnI sagI putrI sUtI hatI ane tenA eka hAthamAM kaDuM na hatuM. mAthAnA vALa badhA chUTA ne vIkharAyelA hatA ane jAMgha para pATo bAMdhelo hato. rAjAe AvIne mitrAnaMdane khAnagI khaMDamAM AvavA kahyuM. tyAM teNe kahyuM: "e mArI putrI che. have tuM ja teno svIkAra kara." Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 109 mitrAnaMdane to e ja joItuM hatuM. paraMtu potAno irAdo chato na thaI jAya tethI teNe te vAta mAnavAno to dharAra inkAra ja karyo. chevaTe kahyuM : 'to he rAjan ! mAre tene prathama jovI paDaze. mArAthI te sAdhya thaze ke kema te nakkI karIne pachI ja huM tamane javAba ApuM.' rAjA kabUla thayo. rAja AjJAthI mitrAnaMda rAjaputrIne maLyo. ratnamaMjarIe tene oLakhI lIdho. tene premathI besADyo ane teno yogya satkAra karyo. mitrAnaMde nikhAlasatAthI kahyuM : 'meM tane khoTuM kalaMka ApyuM che. mATe tuM mane prathama kSamA kara. paraMtu tane amaradatta pAse laI javAno A ja eka uttama upAya che. have huM tane rAjA pAse laI jaIne tArA para dANA nAkhuM tyAre tAre momAMthI phutkAra kADhavAM ane jorathI mAthuM dhuNAvavuM. tuM ATaluM karIza to ApaNuM kAma siddha thaI jaze." rAjaputrIe umaLakAthI kahyuM : 'tame kahezo te pramANe karIza kahezo, to mArA prANa paNa ApI daIza.' Ama badhuM pAkuM goThavIne mitrAnaMda rAjAne maLyo. teNe kahyuM : 'he rAjan ! tamAruM kahevuM barAbara che. tamArI putrI ja rAtanA mane khAI javA AvI hatI, paNa tame ciMtA na karazo. huM tene mArA vaza karI laIza. A mATe tame eka sAMDhaNI taiyAra karAvo. Aje rAtanA maMtranA prabhAvathI huM tene sAMDhaNI para besADIne, tene deza bahAra laI jaIza ane savAranA tene game tyAM choDI daIza.' rAjA saMmata thayo. sAMje mitrAnaMda rAjaputrIne vALa pakaDIne laI Avyo. tenA para sarasavanA dANA nAkhyA. ratnamaMjarIe zIkhavyA pramANe phutkAra karyo ane jo2thI mAthuM dhuNAve rAkhyuM. mitrAnaMde turata ja tene be hAthe UMcakIne sAMDhaNI para besADI dIdhI ane pote paNa besI gayo ane rAjAnI premabharI vidAya laIne sAMDhaNIne mArI mUkI. be mahinA pUrA thavAno Aje chello divasa hato. hatAza thaIne amaradatta citAmAM baLI maravAnI taiyArI karato hato tyAM ja mitrAnaMda ratnamaMjarIne laIne AvI pahoMcyo. rAjaputrIne jotAM ja amaradattanA jIvamAM jIva AvI gayo. pUrvabhavanA rAgathI banne ekabIjAne bheTI paDyAM ane tyAM ja bannee lagna karyAM. have te ja samaye te nagarano rAjA aputrIo maraNa pAmyo. bIjA rAjAnI pasaMdagI mATe pradhAnoe paMca divya karyA. e hAthaNIe nagara bahAra AvIne amaradatta para kaLaza DhoLyo. AthI moTA utsavapUrvaka tene rAjagAdIe besADyo. amaradatte mitrAnaMdane mukhya pradhAna banAvyo ane ratnasAra zreSThIne nagarazeTha banAvyA. mitrAnaMda rAjya kArabhAramAM vyasta hato. chatAMya te pelo zabanA zabdo bhUlyo na hato. AthI e zabdo yAda AvatAM te vyagra banI jato. eka divasa te amaradattanI rajA laIne keTalAka nokaro sAthe potAnA mULa vatana tarapha javA nIkaLyo. vidAya samaye amaradatte kahyuM H 'mitra ! tArA samAcAra tuM mane avAranavAra mokalato raheje ! Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 A vAtane ghaNo samaya thaI gayo paNa mitranA koI ja samAcAra na AvyA. amaradatta AthI ciMtAmAM paDI gayo. ratnamaMjarIe kahyuM : "he svAmI ! ApaNA nagaramAM jJAnabhAnu nAmanA guru mahArAja padhAryA che. te jJAnI che. temane pUchavAthI kadAca ApaNane mitrAnaMdanA samAcAra maLaze." bane guru mahArAja pAse gayA. vidhipUrvaka vaMdana karyuM ane mitranA samAcAra jaNAvavA vinayathI prArthanA karI. jJAnI gurue kahyuM: "he rAjanuM! tAro mitra eka parvata pAse nadInA kAMThe paDAva nAMkhIne raheto hato. tyAM coroe ociMtI dhADa pADI. tenA badhA ja sevako laDatA laDatA mRtyu pAmyA. AthI mitrAnaMda ekalo tyAMthI nAsI chUTyo. nAsIne thAkI jatAM te eka vaDanI nIce sUto. tyAM sApe tene DaMkha mAryo te samaye koI tapasvI mahAtmA tyAMthI pasAra thayA. temaNe mitrAnaMdanuM viSa utAryuM. have tyAMthI te tane maLavA pAcho Avato hato. tyAM coroe tene pakaDyo ane eka vANiyAne tyAM vecI dIdho. A vANiyo paDAva nAMkhIne paDyo hato. tyAM lAga joIne mitrAnaMda bhAgI chUTyo. tene bhAgato joIne rAjAnA sevakoe tene cora mAnIne pakaDI lIdho. savAre rAjAe tene vaDanA jhADa para laTakAvIne mArI nAkhavAno hukama karyo. tene bAMdhavAmAM Avyo tyAre mitrAnaMda vicArato hato ke pelA zabanuM veNa Akhare sAcuM TharyuM. mitrAnaMdanuM vaDanA jhADa para mRtyu thayuM. bIje divase keTalAka chokarAo gIllI-daMDA ramatA hatA. temAMthI eka jaNe mArelI gIllI mitrAnaMdanA zabanA mukhamAM paDI. Ama zabanuM kahevuM badhuM sAruM karyuM che." mitranI AvI karuNa kathA sAMbhaLIne amaradatta ane ratnamaMjarI banne zokAtura banI gayAM. gurue temane AzvAsana ApyuM. pachI zAMta thatAM amaradatte pUchyuM: "he gurudeva! mAro mitra marIne kyAM utpanna thayo che ane amArA pUrvabhava zA hatA? gurudeva bolyA: "he rAjanuM! tArA mitrano jIva marIne tArI rANInI kukSie putrarUpe utpanna thayo che ane te kALakrame rAjA thaze. pUrvabhavamAM AjathI trIjA pUrvabhave tuM kSemaMkara nAme kaNabI hato. satyazrI nAme tane patnI hatI ane caMdrasena nAme tAre eka nokara hato. caMdrasena khetaramAM kAma karato hato te samaye teNe koIne khetaramAMthI zIMga leto joyo. A joIne te bolyo : "A mahAcorane UMco bAMdhIne laTakAvo." gussAthI Ama bolIne caMdrasene nikAcita karma bAMdhyuM. satyazrIe paNa eka vakhata potAnI putravadhUne gussAmAM kahyuM: 'DAkaNanI jema Ama utAvaLI-utAvaLI zuM khAya che? dhImethI khAtAM tane zuM jora Ave che?' Ama bolIne teNe paNa karma bAMdhyuM. eka vakhate kSemaMkare caMdrasenane bIjA gAma javAnuM kahyuM. caMdrasene kahyuM: "mAre tyAM Aja mahemAna AvavAnA che, tethI huM Aja jaI zakuM tema nathI." tyAre kSemaMkare gussAthI kahyuM: "bhale Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 111 tane tArA mahemAnono meLApa na thAya, paraMtu tAre bIje gAma Aje javuM ja paDaze.' Ama bolIne kSemaMkare paNa karma bAMdhyuM. tevAmAM koI be muni gocarI (bhikSA) mATe padhAryA. temane joIne kSemaMkara ane satyazrI bannee premathI gocarI vahorAvI. temano bhaktibhAva joIne caMdrasene anumodanA karI : 'A daMpatIne dhanya che ke teo AvI anupama gurubhakti kare che' e ja samaye traNe 52 vIjaLI paDI ane traNeya eka sAthe ja mRtyu pAmyA. e kSemaMkarano jIva te tuM amaradatta, satyazrI te tArI patnI ratnamaMjarI ane caMdrasena cAkara te A bhave tAro mitra mitrAnaMda thayo. cAkare musApharane UMco bAMdhavAnuM kahyuM hatuM te marIne pelA vaDa para vyaMtara thayo. pUrvabhavanuM vaira yAda karIne te Ama bolyo hato. potAno pUrvabhava sAMbhaLIne amaradatta ane ratnamaMjarIne jAti smaraNa jJAna thayuM. pachI temane tyAM putrano janma thayo. putrane rAja soMpIne bannee dIkSA lIdhI ane kALakrame mokSe gayA. A kathAmAMthI bhavya jIvoe zIkhavAnuM che ke kyAreya paNa koInA upara gusso na karavo. gussAmAM paNa kadI AkarAM ne kaDavAM vacana bolavAM nahi. kaDavI ane krUra vANI bolavAthI nikAcita karma baMdhAya che ane tene lIdhe anaMtA bhavamAM bhamavuM ne bhaTakavuM paDe che. AthI dareka prasaMge samatAbhAva rAkhavo ane darekanI sAthe, dareka prasaMge haMmezAM priya ane hitakArI ja bolavuM. 242 mAnano tyAga karavo mAnatyAgAnmahaujasvI, tattvajJAnI sudakSatAm / dadhan dadhau mahajjJAnaM, bAhubalI munIzvaraH // "moTA parAkramI, tattvajJAnI ane atidakSapaNAne dhAraNa karanAra bAhubalI munIzvare mAnano tyAga karIne kevaLajJAna prApta karyuM," bAhubalInuM dRSTAMta bhagavAna RSabhadevane so putra hatA. bharata teno pATavIkuMvara hato. badhA putrone alaga alaga rAjyonI vyavasthA soMpIne RSabhadeve dIkSA lIdhI. te pachI bharata cakravartI thavA cha khaMDa ghUmI vaLyo. sATha hajAra varase te cha khaMDano vijetA banyo. cakravartIno rAjyAbhiSeka karavAno samaya thayo tyAre teNe potAnA bhAIone ja na joyA. AthI teNe dUta mokalIne e saune potAnI AjJA mAnavA kahevaDAvyuM. bhAIoe vaLatuM kahevaDAvyuM : 'pitAjIe amane rAjya ApyuM che pachI ame zA mATe Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 koInI AjJA mAnIe ? Ama chatAMya A aMge ame pitAjIne pUchIne teozrI je kaheze te pramANe vartIzuM" ane badhA bhAIo bhagavAnane maLyA. vaMdanA karI. vinayathI potAno AvavAno hetu kahyo. tyAre teo saune bhadrika AtmA jANIne bhagavAne upadeza Apyo. saMbujjhaha kiM na bujjhaha, saMkehi khalu yacca dullahA / no huvaNaM bhaMti rAio, no sulahaM puNaravi jIviaM // "bodha pAmo ! kema bodha pAmatA nathI? A prANIne samyaktva durlabha che. maMtrI ke rAjA thavuM durlabha nathI. paraMtu pharIthI manuSyapaNAnuM jIvita thavuM durlabha che." bhagavAnanI preraka dezanA sAMbhaLI badhA bhAIo pratibodha pAmyA ane temanI pAse dIkSA lIdhI. A saumAM bAhubalI na hatA. bharate tene paNa AjJAmAM AvavA kahevaDAvyuM hatuM. bAhubalIe moTAbhAInI AjJAmAM rahevAno InkAra karyo. AthI bharata senA laIne bAhubalIne jItavA yuddha caDyo. bAra varasa sudhI banne bhAIo vacce vividha prakAranuM yuddha cAlyuM. pachI bhArata ane bAhubalI banne ekalA ja laDyA. banne jaNA vacce dRSTiyuddha, vacanayuddha, muSTiyuddha thayAM. A muSTiyuddhamAM bAhubalIe bharatane AkAzamAM adhdhara uchALyA. tyAre bAhubalIne thayuM: "bhAI dharatI para ATale UMcethI paDaze to paTakAIne kadAca marI jaze. nA. mArAthI evuM na thavA devAya." Ama vicArI jevA bharata gabaDatA nIce AvyA ke bAhubalIe temane be hAthamAM jhIlI lIdhA. paNa bharatane cakravartI thavuM hatuM. AthI svacya thaIne teNe bAhubalInA mastaka upara jorathI muSTi prahAra karyo. bAhubalI ghaDIbhara mUccha khAI gayA. svastha thatAM temaNe bhAratanA hRdaya para muSTighAta karIne vaLato prahAra karyo. Ama pAMce ya yuddhamAM bhAratano parAjaya thayo. AthI have temaNe chelluM zastra ajamAvyuM. te pahelAM temaNe bAhubalIne kahyuM: "bhAI ! hajI kazuM bagaDyuM nathI. A yuddhamAM tane kazuM ja nukasAna thayuM nathI. paraMtu cakra choDIza to tAre jIvavuM muzkela banaze. AthI tuM mArI AjJA mAna. bAhubalIe teno mukAbalo karavAnI taiyArI batAvI. A ja paLe bAhubalIno AtmA jAgyo. cakrano cUro karavA muThThI ugAmI tyAM ja temane vicAra Avyo : "A huM zuM karI rahyo chuM ? mArI A polAdI muThThIthI bhAInI hatyA thaze. loko kaheze ke eka nAnA bhAIe moTAbhAIne haNI nAMkhyo. cha khaMDanA nAthanA hatyArA tarIke loko mane jANaze. mAre zA mATe AvA hatyArA banavuM joIe? moTAbhAIne cakravartI ja banavuM che ne? to bhale e cakravartI bane." tyAM bharate choDeluM cakra bAhubalInI pradakSiNA karIne pAchuM bharata pAse AvI gayuM. kAraNa cakra gotranA koI paNa mANasa upara cAlatuM nathI. Ama cakra pAchuM pharyuM te ja ghaDIe bAhubalIe ugAmelI potAnI muThThIthI potAnA vALa kheMcI kADhyA. tyAre devoe "dhanya ! dhanya !" bolIne temanA para puSpavRSTi karI. yuddhanA AvA aNadhAryA palaTAthI sau AnaMdita banyA. bharate sAdhu bAhubalIne vaMdanA karI ane temanA vairAgya ane vIratAnI prazaMsA karI. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 113 have bAhubalIe vicAryuM : 'huM Ama chadmasthapaNe pitA pAse jaIza to mArAthI prathama dIkSita thayelAone mAre vaMdanA karavI paDaze. tethI to mArI laghutA gaNAya. AthI huM kevaLajJAnI banIza tyAre ja prabhu pitAjInI parSadAmAM jaIza." Ama nakkI karIne bAhubalI yuddhabhUmimAM ja kAyotsarga karavA lAgyA. eka varasa sudhI bAhubalI aDolapaNe AtmadhyAnamAM sthira rahyA. eka varasamAM to Rtuo paNa badalAI ane bAhubalInI AsapAsa latAo UgI nIkaLI. mAthA ne dADhInA paNa vALa vadhI gayA. temAM pakSIoe mALA bAMdhyA chatAMya bAhubalIjI dhyAnamAM akhaMDita ne atUTa rahyA. bhagavAne bAhubalInA kevaLajJAnano avasa2 jANIne temane pratibodha pamADavA brAhmI ane suMdarI sAdhvIone mokalI. A banne bAhubalIjInI saMsArI baheno hatI. ghaNI muzkelIe sAdhvIoe bAhubalIne oLakhI kADhyA ane UMce avAje kahyuM : "vIrA ! mArA ! gaja thakI nIce Utaro !" dhyAnastha bAhubalIe A cAra zabda sAMbhaLyA. AMkha kholIne joyuM to be sAdhvIo potAne uddezIne bolI rahI hatI. pachI oLakhANa paDI. are ! A to brAhmI ane suMdarI ! bAhubalIne jAgrata thayelA joIne bannee kahyuM : 'he baMdhu! pitAjIe amane kahevaDAvyuM che ke madonmatta hAthI para caDhavAthI kevaLajJAna tamane zI rIte maLaze ? AthI tevA hAthI parathI nIce Utaro. hAthI para caDhIne kevaLajJAna pAmavuM hatuM to pachI takSazilAnuM rAjya zA mATe choDyuM ?" A sAMbhaLI bAhubalI vicAramAM paDI gayA. temanuM abhimAna samyak vicAradhArAthI ogaLatuM gayuM. temane samajAyuM ke huM abhimAna karI rahyo chuM emAM ja meM ATalI sAdhanA vyartha karI. kevaLI to badhA ja pUjya ane vaMdanIya che. meM temanA mATe ayogya tulanA karI. have mAre turata ja temanI kSamA mAgavI joIe ane temane vaMdanA karavI joIe. ane bAhubalI jyAM bhagavAnanI parSadAmAM javA paga upADe che tyAM ja temane kevaLajJAna prApta thayuM. devatAoe Apela muniveSane dhAraNa karIne te bhagavAnanA samavasaraNamAM gayA ane tyAM tIrthane namaskAra karIne kevaLInI sabhAmAM beThA. A ghaTanAthI bhavyajIvoe aMtaramAMthI mAna, mada, abhimAna vagere nirmULa karavA prayatnazIla banavAnuM che. AtmasAdhanAmAM abhimAna bAdhaka che. mukti mATe ahaMkAra mukta banavAnuM che te A satya prasaMgathI ApaNe zIkhavAnuM che. "kharekhara bAhubalIne ja mahAbaLavAna jANavA ke jemaNe prathama cha khaMDanA nAthane jItI lIdhA ane pachI vizvamAM kaMTakarUpI mAnarUpI mahAmallane haNIne paramAnaMda prApta karyuM. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 243. mAyApiMDathI thatA doSo bhaktAdihetave kurvannAnArUpANi mAyayA / sAdhurvaMcayate zraddhAn mAyApiMDaH sa ucyate // "sAdhu bhAta pANI vagere mATe mAyA vaDe nAnA prakAranAM rUpo karIne zrAvakone chetare tene mAyApiMDa kahevAya che." aSADhabhUti muninuM daSTAMta guru dharmarUci AcAryanI AjJA laIne aSADhabhUti muni rAjagRhInI zerIomAM gocarI levA mATe nIkaLyA. pharatAM-pharatAM te mahardhika nAmanA eka naTanA ghare pahoMcyA. bahAra UbhA rahIne kahyuM: "dharmalAbha." naTanI be putrIo bhuvanasuMdarI ane jayasuMdarIe munine vadhAvyA. munie gocarI mATe pAtaruM dharyuM. suMdarIoe matta madhura sugaMdhavALo eka modaka (lADu) vahorAvyo. punaH dharmalAbha ApI aSADhabhUti muni bahAra AvyA. bahAra jatAM jatAM temanA manamAM vicAra Avyo : "gocarImAM lADu to eka ja maLyo che ane te to, mArA gurune Apavo paDaze. mArA bhAge to te Avaze nahi. Ama vicArIne temaNe navA rUpe eka vadhu lADa vahoravA mATe potAnI labdhithI yuvAna sAdhunuM rUpa dhAraNa karyuM. suMdarIoe bhAvathI yuvAna sAdhune bIjo lADu vahorAvyo. e laIne bahAra AvatAM pharI temane vicAra Avyo: "A lADu to mAre dharmAcAryane Apavo paDaze. AthI eka AMkha kANIvALA vRddha sAdhunuM rUpa dhArIne te trIjo lADu vahorI lAvyA. toya temanA manane saMtoSa na thayo. AthI temaNe cha cha vakhata judAM judAM rUpa dhAraNa karyA. e dareka vividha muni veSe te lADu vahorI lAvyA ane potAnI dhAraNA siddha thatAM te upAzraye pAchA pharyA. temanA A badhA veSa parivartana maharthika naTe joyA. tene thayuM ke muni rasalubdha che. temane saMsAramAM pAchA lAvI zakAya to te kuzaLa naTa banI zake tema che. mArI sAthe raheto to mAruM daLadara dUra thaI jAya. koIpaNa hisAbe mAre A munine saMsAramAM pAchA lAvavA joIe. Ama vicArIne teNe putrIone kahyuM: 'tame je sAdhune vahorAvyuM te sAdhu uttama naTa thaI zake tema che. cha vakhata te eka ja sAdhu tamArI pAse vividha veSe Avyo hato. sukhI thavuM hoya to tame e sAdhune rIjhavo. te haMmeza ahIM Ave ane ApaNe tyAM ja rahI jAya tevuM kaMIka karo. tene tamArA rUpa ane yauvanamAM pralobhita karo." pitAnI pAsethI satya jANIne putrIo paNa aSADhabhUti munine vaza karavA mATe manamAM vicAravA lAgI. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 115 tyAM sadbhAgye aSADhabhUti muni bIjA divase paNa e naTane tyAM gocarI mATe AvyA. temane joIne putrIo taiyAra thaI gaI. khUba ja hAvabhAvathI temaNe pAtAM bharIne sugaMdhI lADu vahorAvyA ane vinaMtI karI: "he muni ! tame roja amane lAbha Apajo. tamArAM pagalAM puNyavaMta che. tamArAM pagalAMthI amArAM bhAgya khUlI gayAM che. to Apa haMmezAM amAre tyAM ja gocarI mATe padhAro." e pachI aSADhabhUti muni roja naTane tyAM gocarI mATe AvavA lAgyA. dhIme dhIme putrIoe muni para jAdu karavA mAMDyo. cokkasa hetupUrvaka teo vartatI. temanI sAthe hasIne vAta karatI. temanAM aMgo dekhAya tevI rIte halanacalana karatI. kaTAkSa karatI, dvIarthI vANI bolatI. chevaTe eka divasa bannee spaSTapaNe munine potAnI sAthe bhoga bhogavavAnI mAMgaNI karI. munie kahyuM: "tamArA aMtaranI vyathA huM samajI zakuM chuM. paraMtu mArAthI gurunI AjJA vinA kaMI thaI zake nahi. huM mArA gurunI AjJA laIne turata ja pAcho AvIza. pachI tame kahezo tema tamArI sAthe vartIza." upAzraye AvIne aSADhabhUtie gurune badhI satya vAta kahI ane naTane tyAM javA mATenI rajA mAMgI. AcArya be ghaDI mauna thaMbhI gayA. temaNe vicAryuM: "mAyApiMDathI AhAra lAvavAnuM A pariNAma AvyuM che. muni lapasyo che, paNa hajI paTakAyo nathI. mane pUchavA Avyo che. mArI AjJA mAge che. AthI hajI tenAmAM AtmA jIve che kharo. teno AtmA ekadama ghorI nathI gayo. paraMtu mArAthI tene pApakarma karavA mATe maMjUrI kema apAya? chevaTe ghaNA manomaMthanane aMte temaNe vacalo rasto kADhyo. munine kahyuM: "he ziSya ! tAruM A pagaluM anucita che. paraMtu tuM mArI vAta aMgIkAra kara. tuM madirA ane mAMsa nahi khAvAnI pratijJA le." munie turata ja te pratijJA lIdhI ane pachI sIdhA naTane tyAM pahoMcI gayA. munine saMsArI veSamAM AvelA joIne naTa ane tenI putrIonA AnaMdanI avadhi na rahI. aSADhabhUtie gharamAM sthira thatAM pahelAM kahyuM: "huM tamAre tyAM rahuM. tamArA jevo thaIne rahuM paNa te eka ja zarate. tame sau madirA ane mAMsa nahi khAvAnuM vacana Apo to ja huM tamArI icchA pUrI karuM. naTe ane tenI banne putrIoe e zarata maMjUra rAkhI. naTe potAnI banne putrIone paraNAvI ane aSADhabhUti have gharajamAI banIne rahyA. thoDA ja samayamAM potAnI nATyakazaLatAthI aSADhabhUtie naTane mAlAmAla karI dIdho. nagara AkhAmAM aSADhabhUtinI prazaMsA thavA lAgI. A prazaMsA bIjA eka naTathI sahana na thaI. teNe rAjAne spardhA yojavA paDakAra karyo. A paradezI naTe zarata karI ke jeno parAjaya thAya te sarvasva mUkIne A gAma choDIne cAlyo jAya. aSADhabhUtie A paDakAra jhIlI lIdho. - nizcita divase spardhA yojAI. rAjA sahita AkhuM nagara A nATyaspardhA jovA UmaTyuM. bane patnI te rAtanA ghare rahI. temaNe vicAryuM "ghaNA divasathI madirA (dArU) pIdhI nathI. gaLAmAM sosa paDe che. Aje svAmI che nahi. zA mATe rAte madirA pIne majA na karavI? ane baMnee te rAte khUba madirA (dArU) pIdhI ane masAledAra mAMsAhAra paNa karyo. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 aSADhabhUtie spardhAmAM vijaya meLavyo. savAre ghare AvIne joyuM to banne patnIo zayanakhaMDamAM nirlajja avasthAmAM paDI hatI ane mAthuM phATI jAya tevI durgadha temanA moMmAMthI AvatI hatI. eThAM moMnA kAraNe tyAM mAkhIo paNa baNabaNatI hatI. A jugupsAjanaka dazya joIne aSADhabhUtinuM aMtara valovAI gayuM. temano sUtelo AtmA jAgI gayo. temane gurujInuM vAkya yAda AvI gayuM. te tarata ja potAnA sasarA naTa pAse gayA ane kahyuM - mAro ne tamAro sauno saMbaMdha pUro thayo. bAra-bAra varasa sudhI huM kAdavamAM rahyo. have huM A gaMdavADamAM jIvI zakuM tema nathI. rasa ane rUpamAM lubdha banIne meM cAritra gumAvyuM. bAra varasa meM temAM barabAda karyA. Aje mane anubhUti thaI che ke meM ayogya karyuM che. hAthamAM Avela cAritra meM gumAvI dIdhuM che. paraMtu have mArAthI vadhu samaya A gaMdakI ane ukaraDAmAM jIvI zakAya tema nathI. have huM pAcho mArA guru pAse jAuM chuM." A sAMbhaLIne naTe ane patnIoe tene khUba ja samajAvyo. patnIoe potAnI bhUlanI kSamA mAMgI. aSADhabhUti ekano be na thayo. tyAre patnIe kahyuM "tamAre javuM hoya to bhale jAva. paNa amane jIvanabhara cAle teTaluM dhana ApIne pachI jAva. te sivAya ame tamane javA nahi daIe. aSADhabhUtie te vAta svIkArI lIdhI. te turata ja rAjA pAse gayA, kahyuM: "he rAjanuM! huM tamane sarvazreSTha bharata cakravartInuM nATaka batAvIza ane rAjAnA sahakArathI temaNe sAta divasamAM navuM nATaka taiyAra karyuM. yogya samaye nATaka zarU thayuM. aSADhabhUti pote bharata banyo ane cakranI utpattithI mAMDIne kevaLajJAnanI prApti sudhInAM badhAM ja dazyo temaNe AbehUba bhajavyAM. arisAbhuvanamAM vIMTI nIkaLI gaI ane bharatanI jema ja dhyAnamAM uttarottara UMce caDatA gayA ane nATakanA badale satya sAbita thayuM. nATaka bhajavatAM aSADhabhUtine kevaLajJAna thayuM. AthI tyAM ja raMgabhUmi upara ja paMcamuSTi lonca karyo. devatAoe Apela muniveSa paheryo ane nATakamAM bhAga lenArA pAMcaso rAjaputrone pratibodha pamADyA, nATaka mATe je kaMI ratnAdika sAmagrI lIdhI hatI te badhI patnIone ApIne te pote tyAMthI cAlI nIkaLyA. aSADhabhUtinI A siddhinI temanA gurue prazaMsA karI ane temane vaMdanA paNa karI. bhavya jIvoe A satya ghaTanAmAMthI zIkhavAnuM che ke kyAreya paNa kazAmAM lubdha banavuM nahi. rasa ane rUpamAM, svAda ane saundaryamAM lubdha banavAthI sAdhanA kharaDAya che ane khaMDita paNa thAya che. cAritra kalaMkti bane che. koI viralA ja bagaDelI bAjI sudhArI zake che. AthI jIvanamAM kadI mAyA na karavI ane kazAmAM lubdha-Asakta na banavuM. - O Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 117. 244 ati lobha na karavo pumAnanarthaM prApnoti, lobhakSobhitamAnasaH / yato lobhaparAbhUtaH sAgaraH sAgare'patat // jenuM mana lobhathI kSobha pAmeluM che te mANasa anarthane pAme che. kAraNa, lobhathI parAbhava pAmelo sAgarazreSThI samudramAM paDyo" vaLI kahyuM che ke - atilobho na kartavyo, lobho naiva ca naiva ca / atilobhAbhibhUtAtmA, sAgaraH sAgaraM gataH // "ati lobha na karavo. lobha na ja karavo, na ja karavo. atilobha karavAthI sAgarazeTha samudramAM gayo." sAgarazeThanuM daSTAMta kahevAya che ke sAgarazeTha pAse covIsa karoDa sonAmahora hatI. lakSmI tenA gharamAM ALoTatI. A sAgarazeTha jamanI krUra dRSTivALo, jugArInI jema badhAne chetaranAro, kaThora ane kaka8bhASI hato. vyavahAramAM te khaMdho ane dagAbAja hato ane svabhAve te jhaghaDAkhora hato. tene cAra putro hatA. cAreya paraNelA hatA. samaya jatAM sAgaranI patnI marI gaI. tyArathI te gharamAM ja rahevA lAgyo. eka to pote kaMjUsa ane pAcho jhaghaDAkhora. AthI gharamAM koI sAruM bhojana kare, sArAM kapaDAM pahere, dAna kare te tenAthI jarAya sahana na thAya. AnA kAraNe chokarAM ane vahuo sAthe tene roja jhaghaDA thatA. vahuo sasarAnA AvA svabhAvathI trAsI gaI. temaNe potAno nityakrama badalyo. sasaro sUI jAya pachI teo manapasaMda khAvAnuM khAtI ane pati sAthe AnaMdathI rahetI. eka divasa badhI mahelanI agAsImAM beThI hatI. cAreya maLIne sasarAnI ja vAto karatI hatI. te samaye tyAMthI eka yoginI AkAzamArge nIkaLI. vahuoe temane joIne praNAma karyA. nIce AvavA mATe AmaMtraNa ApyuM. yoginI nIce AvI. cAreye tenI apUrva bhakti karI. sAthosAtha potAnA duHkhanI paNa mAMDIne vAta karI. yoginIe temanI bhaktithI prasanna thaIne, saraLatAthI siddha thAya tevI AkAzagAmI vidyA ApI. bIjI rAte pati sUI gayA hatA tyAre cAreya vahuoe bhegA maLIne eka lAkaDAne maMtrathI maMtaryuM ane tenA para besIne badhI ratnadvIpa gaI. sonAnI dharatI para cAreya khUba hAlI, Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 mojamajA karI ane savAra paDe te pahelAM pAchI AvI gaI ane jyAMthI lAkaDuM lIdhuM hatuM tyAM ja mUkIne, jANe kaMI ja banyuM nathI tema badhI sUI gaI. Ama roja thavA lAgyuM. pazuone bAMdhavAnuM lAkaDuM roja ADuM avaLuM thatuM joIne govALane zaMkA gaI. teNe AkhI rAta jAgI tenuM rahasya zodhavAnuM nakkI karyuM. tyAM rAte teNe vahuone lAkaDA para UDatI joI. tene thayuM ke vahuo rAtanA kyAM jatI haze? A kutUhala teNe manamAM ja rAkhyuM. bIjI rIte te lAkaDAnA polANamAM saMtAI gayo. vahuonI sAthe te paNa ratnadvIpa pahoMcyo. vahuo AghIpAchI thaI eTale te paNa bahAra nIkaLyo. sonAnI dharatI joIne tenA moMmAM pANI AvI gayuM. turata ja teNe thoDuM sonuM laI lIdhuM ane pharI lAkaDAnA polANamAM saMtAI gayo. Ama be cAra divasa karatAM govALano pAro UMco caDyo. sAgarazeThe govALanI uddhatAI ane upekSA joI vicAryuM ke govALe game tyAMthI dhana coryuM hoya ema lAge che. paisA vinA mANasa AvI bephikarAI na kare. AthI zeThe tene kaLathI pUchyuM. bhoLo govALa bharamAI gayo. teNe badhI hakIkata kahI dIdhI. e jANI sAgarazeTha rAtanI rAha jovA lAgyA. rAta paDI. vahuo Ave te pahelAM ja te lAkaDAnA polANamAM saMtAI gayo. ratnadvIpamAM pahoMcI te bahAra nIkaLyA. vahuo Ave te pahelAM teNe aDhaLaka sonuM bharI lIdhuM. samaya thatAM vahuo pAchI AvI. paraMtu temane lAkaDuM rojanA karatAM vadhu vajanadAra lAgyuM. AthI eka vahu bolI : "ApaNe bIjA lAkaDA para besIne jaIe ane A vajanadAra lAkaDAne samudramAM pheMkI daIe." A sAMbhaLIne zeThe bhayathI kahyuM: "are ! putravadhUo ! evuM na karazo. huM tamAro sasaro polANamAM beTho chuM. tame lAkaDuM pheMkI dezo to huM samudramAM DUbI marIza." sasarAno avAja sAMbhaLIne vahuo cetI gaI. te samajI gaI ke sonAnA lobhathI ja sasarA ahIM AvyA che ane aDhaLaka sonuM bharIne polANamAM lapAI gayA che. temane thayuM ke sasarAe Aja sudhI amane sukhe nathI jIvavA dIdhI. AthI bhale te marI jAya ane temaNe te lAkaDuM sasarA sAthe samudramAM pheMkI dIdhuM. AthI sAgarazeTha samudramAM DUbI maryo ane marIne nake gayo. A aMge kahyuM che ke - "lobhathI parAbhava pAmelA prANIone Dagale-pagale asaMkhya duHkho prApta thAya che ane kALI nAgaNanA jevI tRSNA sarva prakAranA caitanyano zIdhrapaNe nAza kare che." A daSTAMtathI bhavya jIvoe jIvanamAM kadI lobhavRtti na rAkhavI. je maLe temAM ja saMtoSa mAnavo. lobhane thobha nathI. tRSNAne tRpti nathI. te banne satata vadhatA ja rahe che. AthI saMtoSavRtti keLavavI. dharmazAstromAM lobha viSe kahyuM che ke - lobhazcedatipApakarmajanako yadyasti kiM pAtakaiH / satyaM cetapasA ca kiM zucimano yadyasti tIrthenakim // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 saujanyaM yadi kiM nijaizca mahimA yadyasti kiM maMDanaiH / sadvidyA yadi kiM dhanairapayazo yadyasti kiM mRtyunA // "anekavidha pApakarmone utpanna karanAra pApano bApa jo lobha hoya to bIjA pApathI zuM ? jo satya hoya to tapanI zI jarUra che ? jo mana pavitra hoya to tIrthayAtrA karavAthI vizeSa zuM che ? jo sajjanatA hoya to Apta mANasanuM zuM kAma che ? jo mahimA (yaza) hoya to alaMkAra paheravAthI vizeSa zuM che ? jo sArI vidyA hoya to pachI dhananI zI jarUra che ? ane jo apayaza hoya to pachI mRtyuthI vizeSa zuM che ? (arthAt apayaza-badanAmI-beAbarU e ja mRtyu che.)" 119 A zlokanuM manana karIne lobhane vaza thavuM nahi. lobha ja pApano bApa che. lobha aneka prakAranAM pApa karAve che. lobha jIvanamAM na hoya, je maLyuM, jeTaluM maLyuM jevuM maLyuM temAM saMtoSa hoya to aneka pApothI bacI javAya che. mATe sujJajanoe lobha karavo nahIM ane sadAya saMtoSI rahevuM. 245 lobhano khADo purAto nathI Arabhyate pUrayituM, lobhagarto yathA yathA / tathA tathA mahaccitraM, mahureSa vivarddhate // "lobharUpI khADo jema-jema pUravA mAMDIe chIe tema tema te vadhu ne vadhu UMDo thato jAya che. A eka Azcarya che. ' A jIve anaMtIvAra bhAtabhAtanAM bhojana karyAM. aneka jAtanAM anekavAra vastrAlaMkAra paheryAM, anaMtA viSayabhoga bhogavyA ane dareka mAnavabhavamAM aDhaLaka dhanano saMcaya karyo chatAM ya A jIvane jarA paNa tRpti ke dharava thayo nathI. tenA lobhano eka khUNo paNa pUrNa thayo nathI. subhUma cakravartInuM dRSTAMta vizvAnara ane dhanvaMtarI be devatA hatA. vizvAnara jainadharmI hato. dhanvaMtarI zaivadharmI hato. banne potapotAnA dharmane sarvocca ane sarvottama pratipAda karI rahyA hatA. eka divasa teo banne dharmanI parIkSA karavA pRthvIloka para AvyA. u.bhA.-4-9 te samaye mithilAnareza padmaratha zrI vAsupUjyasvAmI pAse dIkSA laIne vihAra karI rahyA hatA. devoe temanI parIkSA karavA aneka prakAranA bhojana padArtha ApavA mAMDyA. 'A to devapiMDadeve Apela bhojana che' ema jANIne munie teno asvIkAra karyo. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 pachI devatAoe AgaLa mArgamAM eka bAju kAMTA pAtharyA ane bIjA mArgamAM deDakA vagere jIvajaMtuo mUkyAM. padmaratha muni vicAramAM paDI gayA ke kayA mArge javuM? paraMtu temanA ahiMsaka ane karuNAsabhara AtmAe kAMTALA mArge cAlavAnuM pasaMda karyuM. cAlatAM-cAlatAM pagamAM seMkaDo kAMTA jhUMpI gayA. lohI nIkaLavA mAMDyuM chatAM ya samatAbhAvathI te satata cAlatA rahyA. devoe e pachInA muninA mArgamAM rUpAMganAo hAjara karI. temaNe munine patita karavA seMkaDo niSphaLa prayatna karyA. tyAre devatAoe naimittikanuM rUpa dhAraNa karIne munine kahyuM: "he muni! ame naimittiko chIe. ame nimitta joIne kahIe chIe ke tamAruM AyuSya hajI ghaNuM lAMbu che. AthI tame A yuvAvasthAmAM bhogo bhogavo ane pachI ghaDapaNamAM tame dharma dhyAna karajo. | muni bolyA: "A jIve anaMtA bhoga bhogavyA che chatAMya tene talamAtra tRpti thaI nathI ane mAruM AyuSya ghaNuM lAMbuM che. e to ghaNA AnaMdanI vAta thaI. ethI huM vadhu varaso AtmasAdhanA karI zakIza." muninI AvI daDha dharmazraddhA joIne banne devatAoe jainadharmanI khUba-khUba prazaMsA karI ane munine bhAvathI trividha vaMdanA karI. pachI teo baMne eka jaMgalamAM gayA. tyAM jamadagni nAmano eka vayovRddha tApasa tapasyA karato hato. devatAo cakalA-cakalInuM rUpa dhAraNa karIne tApasanI dADhImAM rahyA. eka divasa cakalAe manuSyavANImAM kahyuM : "he priya ! huM thoDA divasa mATe himavaMta parvata para jauM chuM." cakalI bolI : 'tame jAva teno mane vAMdho nathI. paraMtu tyAM tame koI bIjI cakalInA premamAM paDI jAva to ahIM mAruM zuM thAya ?" cakalAe kahyuM : "huM gAyanA sogaMda khAIne kahuM chuM ke evuM kazuM ja nahi thAya ane huM jarUra pAcho AvIza." cakalI pharI bolI : "he priye ! jo tame pAchA na Avo to tame A RSinA pApathI lepazo evA sogaMda khAo to tamane premathI javA dauM." jamadagni RSie A sAMbhaLyuM. gussAthI barADI UThyA: "are! o zuddhAtmAo! tame zuM bolo cho tenuM tamane bhAna che? tame mane pApI kaho cho? kayo purAvo che tamArI pAse mane pApI kahevAno ?" cakalo bolyo: "he taponidhi ! Apa amArA para Ama kopAyamAna nA thAva. Apa to zAstrajJa cho. ApanA zAstramAM kahyuM che ke "aputranI gati thatI nathI ane svarga to maLatuM ja nathI. mATe putranuM mukha joIne pachI ja badhAM kArya karavAM joIe. to "he pUjyavara! Apa to aputriA cho to pachI ApanI sadgati zI rIte thaze?" cakalAnI A vAta RSinA kALaje vAgI gaI. temaNe tapasyA choDI dIdhI ane te rAjA jitazatru pAse gayo ane potAnA mATe eka kanyAnI mAMgaNI karI. rAjAe kahyuM: "mArI pAse so kanyA che. temAMthI tamane je game tenI sAthe tamArAM lagna karAvuM." Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 21 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 tApase kanyA joI. paraMtu vayovRddha tApasane koNa paraNe? saue nA pADI. AthI tApase gusse thaIne saune kUbaDI banAvI dIdhI. tyAMthI pAchA pharatAM eka nAnI bALAne dhULamAM ramatAM joI. tene eka phaLa batAvyuM. bALAe te levA hAtha laMbAvyo. tApase mAnyuM ke e bALA mane icche che. AthI temaNe tenI mAMgaNI karI. rAjAe zApanA bhayathI e bALA tApasane ApI dIdhI. pachI rAjAnI prArthanAthI tApase badhI ja kanyAone pUrvavat rUpavAna banAvI dIdhI. jamadagni bALA reNukAnuM lAlana-pAlana karavA lAgyo. AzramamAM te moTI thaI. yuvAna thatAM jamadagnie tenI sAthe lagna karyA. reNukAe RtukALa AvatAM tenI prArthanAthI jamadagnie brAhmaNa tathA kSatriya putra utpanna thAya tevA be carU maMtravidhithI taiyAra karyA. reNukAe kSatriya carU khAdho. brAhmaNa carUne teNe potAnI bahena mATe hastinApura mokalI Apyo. samaya jatAM reNukA ane tenI bahena bannene putro avataryA. reNukAe putranuM nAma rAma pADyuM. tenI bahene kRtavIrya rAkhyuM. rAma AzramamAM UcharavA lAgyo. eka divasa tyAM eka vidyAdhara Avyo. tene atisArano vyAdhi thaI gayo. rAme tenI khUba ja sevA karI. AthI teNe khuza thaIne rAmane parazu vidyA ApI. rAma te vidyA sAdhIne parazurAma banyo ane vidyAdhare Apela parazu laIne pharavA lAgyo. eka divasa reNukA potAnI bahenane maLavA hastinApura gaI. tyAM teNe sagA banevI sAthe bhoga bhogavyo. e bhogathI tene eka putra thayo. parazurAmane khabara paDI ke potAnI mAtA durAcAriNI che. AthI teNe potAnI parazuthI mAtA ane putrane mArI nAMkhyA. AthI krodhe bharAIne mAsA anaMtavIrya teno Azrama bhAMgI nAkhyo. parazurAme vaLato ghA karIne anaMtavIryane mArI nAMkhIne teno badalo lIdho. anaMtavIryanI gAdIe teno putra kRtavIrya Avyo. pitAnuM vaira levA teNe parazurAmanA pitA jamadagnine haNI nAkhyo. AthI parazurAme teno vadha karIne tenuM rAjaya laI lIdhuM. A samaye katavIryanI eka sagarbhA strIe nAsI jaIne koI tApasanA AzramamAM Azraya lIdho. tApasoe tene rANI jANIne bhoMyarAmAM salAmata rAkhI. parazurAme krodhe bharAIne sAtavAra pRthvIne nakSatriya karI ane mArelA rAjAonI dADho kiDhAvI teno thALa bharyo ane e thALa rAsabhAmAM mUkyo. tenA pUchavAthI eka naimittike kahyuM : je mANasanI najara paDavAthI A dADho khIrarUpa banaze ane je mANasa te khIra pI jaze tenA hAthathI tamAruM mRtyu thaze." A AgAhI sAMbhaLIne potAnA zatrune zodhI kADhavA parazurAme eka dAnazALA kholI ane temAM eka siMhAsana para pelo dADha bharelo thALa mUkyo. parazurAmanI parazumAM e zakti hatI ke temAMthI Aga nIkaLatI. kSatriyanI gaMdha te tarata ja pArakhI jatI ane te Aga kADhatI. parazurAma pharato-pharato eka divasa pelA AzramamAM gayo. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 A samayamAM kRtavIryanI pelI rANIe putrane janma Apyo hato. tenuM nAma subhUma rAkhavAmAM AvyuM hatuM. kSatriyanI gaMdhathI parazue AganI jvALA pheMkI. AthI parazurAme tApasone pUchyuM : 'ahIM tamArA AzramamAM kSatriya koNa che ?' temaNe kahyuM : "ame badhAM mULathI kSatriyo ja chIe, paraMtu atyAre ame sau tApaso chIe." parazurAma AthI zaMkAmukta thayo. eka divasa vaitADhya parvatanA svAmI meghanAda vidyAdhare eka naimittikane pUchyuM : "mArI kanyAno pati koNa thaze ?'" teNe kahyuM 'subhUma nAmano cakravartI tamArI kanyAno pati thaze.' te pachI meghanAtha vidyAdhare thoDA samayamAM tenI mAtAnI sAthe bhoMyarAmAM rahelA subhUma sAthe potAnI kanyA paraNAvI. subhUme bhoMyarAnI bahAranI duniyA joI nahotI, AthI ekadA teNe mAtAne pUchyuM : 'he mAtA ! zuM pRthvI ATalI ja che ?' mAtAe kahyuM 'nA, vatsa ! pRthvI to ghaNI vizALa che. paraMtu tArA pitAne parazurAme mArI nAMkhI temanuM rAjya lUMTI lIdhuM. AthI tenA bhayathI ApaNe bhoMyarAmAM rahIe chIe.' ema kahI teNe badhI vAta jaNAvI. e sAMbhaLIne subhUmanuM kSatriya lohI garama thaI gayuM. mAtAnA AzIrvAda laIne meghanAda vidyAdhara sAthe te hastinApura gayo. tyAM te prathama dAnazALAmAM gayo. tenI najara paDatAM ja siMhAsana paranA thALamAM mUkelI badhI dADho ogaLIne khIra banI gaI. subhUma te badhI gaTagaTAvI gayo. A samAcAra sAMbhaLatAM ja parazurAma potAnA zatrune haNavA parazu laIne doDI Avyo. subhUme tarata ja tenI sAme khIrano thALa bhamAvIne tenA tarapha pheMkyo. e thALa hajAra devothI adhiSThita cakra banI gayuM. tenAthI vIMdhAIne parazurAma maraNa pAmyo. devoe te samaye subhUma para puSpavRSTi karI. pUrvanA vairathI subhUme ekavIsa vakhata pRthvIne brAhmaNa vinAnI karI. anukrame te cha khaMDano cakravartI banyo. paraMtu tenAthI tene saMtoSa na thayo. dhAtakIkhaMDamAM AvelA cha khaMDa jItavAnI tene lAlasA jAgI. e samaye devatAoe kahyuM : "he subhUma ! tuM vadhu paDatI ne khoTI mahecchA rAkhe che. agAu thaI gayelA badhA ja cakravartIoe mAtra bharatakSetranA cha khaMDa jItyA hatA. anaMtAkALamAM anaMtacakrI thaI gayA. bIjA paNa thaze. te saunI nIti e ja hatI ane e ja raheze. koI dhAtakIkhaMDa jItavAnI icchA nathI karatuM. mATe tuM paNa e icchAno tyAga kara." paraMtu subhUme devatAonuM kahyuM nA mAnyuM ane potAnI senAne laIne te lavaNa samudrane kAMThe Avyo ane potAnA carmaratnane hAthanA sparzathI vistAryuM. tenA para sarva senA sAthe besIne te lavaNasamudra pAra karavA lAgyo. te samaye badhA devoe potapotAnA manamAM vicAryuM ke "cakravartInA to ghaNA badhA devasevaka che. AthI mArA ekalAnI zakti zuM kAma karavAnI che ? huM nahi jAuM to kaMI kazuM nukasAna thavAnuM Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 123 nathI." Ama vicArIne koI ja devo gayo nahi. pariNAme senA sahita subhUma cakravartI lavaNa samudranI majhadhAre DUbI maryo ane marIne narake gayo. subhUma cha khaMDano svAmI hato. chatAMya lobhathI teNe vadhu khaMDa jItavAno lobha karyo te mATe prayANa karyuM ane chevaTe marIne te sAtamI narake gayo. A Agama dRSTAMtathI sujJajanoe bodhapATha levAno che ke lobhathI chevaTe narakagati prApta thAya che mATe lobhathI sadAya dUra rahevuM. 246 krodha piMDanuM svarUpa uccAranAdhisAmarthya, zApamaMtratapo balam / pradarzya krodhato lAti, krodhapiMDa sa ucyate // "uccATana, kAmaNa, mAraNa, mohana, vazIkaraNa vagerethI temaja zApa, maMtranA baLathI krodhathI je AhArAdika vahoravAmAM (grahaNa) Ave te krodhapiMDa kahevAya che." diSTAMta mAsakSamaNanA tapasvI eka sAdhu pAraNA mATe hastikalpa nagaramAM pharatA pharatA eka brAhmaNane tyAM jaI pahoMcyA. tyAre brAhmaNane tyAM sau bAramAnuM jamaNa jamatA hatA. saue tapasvI sAdhune joyA. koIe temanuM svAgata na karyuM. UlaTuM saue temanuM apamAna karyuM. tapasvI sAdhu gusse thaI gayA. temaNe kahyuM : "Aje bhale tame mane apamAna karIne kADhI mUko paraMtu yAda rAkhajo, pharIthI huM AvA ja prasaMge tamAre tyAM pAraNA mATe AvIza." bIjA mahine e tapasvI sAdhu pharIthI e ja brAhmaNane tyAM pAraNA mATe AvyA. tyAre paNa bAramAnuM jamaNa sau jamatA hatA. A samaye paNa badhAe temanuM apamAna karyuM. AvuM cAra cAra vakhata banyuM. cAreya vakhata temane bhikSA na maLI. e dareka prasaMge temaNe pahelAMnI jema ja kahyuM. AthI gharadhaNIe vicAryuM ke "mAre tyAM sau sAdhunuM apamAna kare che AthI ja dara mahine mAre tyAM koI ne koInuM maraNa thAya che. AthI mAre sAdhunI bhakti karavI joIe ane temane bhikSA ApavI joIe." AthI pAMcamI vakhate gharadhaNIe e tapasvI sAdhune bhikSAmAM bhAvathI ghebara vahorAvyAM ane temanuM sanmAna paNa karyuM. temaja be hAtha joDIne kahyuM: "he muni! mane kSamA karo ane amane jIvatadAna Apo !" Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 zAstro kahe che ke "A tapasvI sAdhue gaucarImAM je ghebara grahaNa karyAM te krodhapiMDa AhAra kahevAya. sAdhue Avo AhAra levo ucita nathI. gurue jyAre A vAta jANI tyAre temaNe tapasvI sAdhune AloyaNA ApI. te karIne te zuddha thayA. mAnapiMDanuM svarUpa 124 labdhipUrNastavamevAsI, tyutsAhito'nyasAdhubhiH / gRhibhyo garvito gRhNan mAnapiMDaH sa ucyate // 'tame to sarva labdhithI pUrNa cho' ema kahIne bIjA sAdhuoe utsAha pamADelo koI sAdhu abhimAnamAM AvI jaIne gRhasthone tyAMthI je AhAra laI Ave tene mAnapiMDa kahevAya che. dRSTAMta kauzaladezamAM giripuSpa nAmanuM eka nagara hatuM. eka divasa tyAM utsava thayo. A utsava nimitte nagaramAM dareka gharamAM seva banatI. sAdhumaMDaLImAM A utsava ane sevanI carcA nIkaLI. eka sAdhue kahyuM : 'Aje to gocarImAM jarUra ghaNI seva maLaze. paraMtu kAle gocarImAM koI seva vahorI lAve te sAdhu kharo.' tyAM bIjo sAdhu bolyo : 'ghI-goLa vinAnI koI thoDI seva vahorI lAve tethI zuM ?' A sAMbhaLIne eka abhimAnI yuvAna sAdhu bolI UThyo : 'huM tamane kAle ghI-goLavALI ghaNI badhI seva lAvI ApIza.' A sAdhu bIjA divase eka gRhasthane tyAM gocarI mATe gayo. teNe kahyuM : 'Aja mane gaLI sevano khapa che. evI seva tuM mane vahorAva.' gRhiNIe kahyuM : 'mahArAja ! evI seva to Aje nathI.' sAdhu bolI UThyo : 'tAre tyAMthI Aja evI seva vahorIne jauM to ja huM kharo sAdhu.' gRhiNIe paNa sAmuM parakhAvyuM : "evI seva Aja huM tamane jo vahorAvuM to tame mane naphTa kahejo." sAdhue A bIjo paDakAra paNa jhIlI lIdho. te tarata ja tyAMthI e gRhiNInA patinI dukAne gayo. tyAM jaIne pUchyuM : 'devadatta zeTha che ?' koIe pUchyuM : 'zuM kAma che tamAre temanuM ?' sAdhu : 'mAre temanI pAse kaMIka mAMgavuM che ?' A sAMbhaLIne devadatte kahyuM : 'huM devadatta chuM. kaho. tamAre zuM joIe che ?' sAdhu bolyo : "tame jo cha puruSamAMnA eka nA ho ane sAtamA judA puruSa tame ho to tamArI pAse mAMguM." devadatte pUchyuM : 'e cha puruSa kayA e kaho to mane kaMI samaja paDe.' tyAre sAdhue cha puruSanI samaja ApatAM kahyuM : '' zvetAMgulirboDDAyI, tIrthasnAtA ca kiMkaraH / hadano gRdhapakSIya, SaDete gRhiNIvazAH // "zveta AMgaLIvALo, bagalAM uDADanAro, taLAvamAM snAna karanAro, cAkara, gaMdhAto ane gIdha pakSI jevo, AvA cha puruSo strIne vaza thayelA hoya che." Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 125 devadatte punaH kahyuM: "he muni ! tame amane A vistArathI samajAvo." tyAre sAdhue te darekanI sadaSTAMta A pramANe samaja ApI : (1) eka puruSa tenI patnIne vaza hato. tenA kahyA pramANe te karato. eka divasa teNe roja karatAM vahelAM khAvAnuM mAMgyuM. pathArImAM sUtelI patnIe kahyuM: 'tamAre vahelA khAvuM hoya to cUlAmAMthI badhI rAkha kADho ane lAkaDAM vagere taiyAra karo.' kahyAgarA kaMthe cUlAmAMthI rAkha kADhI. Ama roja roja karavAthI tenI badhI AMgaLIo sapheda thaI gaI. AthI loko tene zvetAMgulI kahevA lAgyA. (2) eka kahyAgarA kaMthane tenI patnIe kahyuM : "tamAre haMmezA taLAvamAMthI pANI laI AvavuM.' te roja rAtanA pANI bharavA jato, ghaDAmAM pANI bharAvAnA avAjathI bagalA UDI jatA. AthI lokomAM te bagalA uDADanAra tarIke jANIto thayo. (3) koI puruSe tenI patnI pAse jAvAnuM pANI mAMgyuM. tenI patnIe kahyuM: "dhotiyuM laIne taLAve jaIne hAI Avo.' AvuM te roja karavA lAgyo. AthI loko tene tIrthasnAtA tarIke oLakhavA lAgyA. (4) strIlubdha puruSa roja savAre tenI patnIne pUchatoH "he priyA ! Aja huM tArI zI sevA karuM?" tyAre patnI tene jhADU vALavAnuM, vAsaNa mAMjavAnuM vagere vividha kAma batAvatI. AthI loko tene bairIno cAkara kahetA. (5) patnInA kahevAthI e puruSa bALakone ramADato. bALakone saMDAsa-pezAba karAvato. temaja bALakonAM gaMdhAtAM kapaDAM paNa dhoI nAMkhato. Ama karavAthI tenAM kapaDAM durgadha mAratAM te joIne loko tene durgadhI kahetA. | (6) koI puruSa jamavA beTho. tene zAkamAMgyuM. te samaye patnI bIjA kAmamAM hatI AthI teNe kahyuM: 'joIeto tame tamArA hAthe laI lo." AthI teNe gIdha pakSInI jema babaDatAM-babaDatAM hAthe zAka lIdhuM. tenA AvA vartAvathI lokomAM te gIdhaDA tarIke oLakhAvA lAgyo. Ama A cha prakAranA puruSo kahyAgarA kaMtha che. strInA gulAma che. tame jo temAMnA ekeya na ho to tamArI pAse kaMIka mAMguM. tyAM koIka bolyuM : "he muni ! A zeTha to cha mAMnA ja eka prakAranA che. te ja samaye zeTha bolyA ke mani ! tame enA bolavA para jarAya dhyAna na Apazo. huM evo kahyAgaro kaMtha nathI. tamAre je mAMgavuM hoya te mAMgo." sAdhue ghI-goLavALI sevanI mAMgaNI karI ane tenI patnI sAthe je vArtAlApa thayo hato te paNa kahyo. zeTha ane muni pachI banne ghare AvyA. zeThe patnIne kazA kAme bahAra mokalI ApI ane munine ghaNI badhI gaLI seva vahorAvI. tyAM ja patnI pAchI pharI. tene joIne munie nAka para AMgaLI ghasI. strI samajI gaI ke munie IzArAthI mane naphTa kahI. AthI teNe paNa vadhu bIjI seva vahorAvI. ghaNI badhI seva laIne muni upAzraye AvyA. e joIne bIjA badhA sAdhuoe temanI prazaMsA karI. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 A jANIne gurue ziSyone kahyuM : 'Avo paDakAra jhIlIne lAvelo AhAra mAnapiMDa kahevAya. tevo AhAra levAthI pApakarma baMdhAya. AthI tamAre tenuM prAyazcitta karIne AtmAne zuddha karavo joIe.' vinayI ziSye guru AjJA mAnIne mAnapiMDadoSanuM prAyazcitta karyuM. 126 "jema krodhapiMDa levAthI munidharmano udyota thato nathI te ja pramANe mAnapiMDa levAthI paNa munidharmano udyota thato nathI. AthI niHspRha sAdhuoe piMDazuddhi mATe sadAya sAvadha ane jAgrata rahevuM." 240 lobhapiMDanuM svarUpa snigdhaM manoharaM piMDaM, vIkSyAtirasalolupaH / sarvatrATatyucAno, lobhapiMDa sa ucyate // "goLa-ghI mizrita snigdha ane svAdiSTa AhAra joIne rasamAM atyaMta lolupI sAdhu evA AhArane mATe ucca-nIca kuLamAM bhramaNa kare che ane evI rIte meLavelo AhAra lobhapiMDa kahevAya che." siMhakesariyAnuM dRSTAMta emanuM nAma suvratamuni. te jJAnI, dhyAnI ane mahAtapasvI hatA. Aje temane mAsakSamaNanuM pAraNuM hatuM. dravya, kSetra, kALa ane bhAva - A cAreya prakArano abhigraha karIne A suvratamuni pahelI porazInA samaye ja caMpAnagarImAM gocarI mATe nIkaLyA. tapasvI sAdhu mATe sarvakALa gocarI mATe yogya che. zrI kalpasUtramAM "samAcArI" vyAkhyAnamAM A pramANe kahyuM che H- "nizcamattassa mivavukSa pati aaN poyarAta / " nitya bhojana karanAra sAdhune gocarI javA mATeno eka ja kALa hoya che. matalaba ke ekAsaNuM karanAra sAdhue eka ja vAra zrAvakanA ghare gocarI mATe javuM joIe. paraMtu AcArya, upAdhyAya ke bImAra sAdhunI sevA sAravAra (vaiyAvacca) ka2vA mATe be vAra paNa gocarI mATe jaI zakAya. kAraNa ke tapa karatAM vaiyAvacca (sevA)nuM phaLa savizeSa che. bALa muni hoya te be vAra paNa gocarIe jaI zake che. temaja akrama ke tethI vadhu upavAsa karanAra tapasvI sAdhu pAraNA mATe gocarIe divasanA koIpaNa samaye jaI zake che. paraMtu evA sAdhuthI paroDhiye lAvelI gocarIne rAkhI mUkI zakAya nahi. evI rAkhI mUkelI gocarImAM jIvajaMtu paDavAnI pUrI saMbhAvanA rahe che. A tapasvI suvratamuni pharatAM-pharatAM nagarInI zrAvaka-vasatimAM AvyA tyAre tyAM koI Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 127 maMgala prasaMge siMhakesariyA lADavAnI prabhAvanA thaI rahI hatI. loko moTethI A prabhAvanAnI anumodanA karI rahyA hatA. tapasvI munie ekathI vadhuvAra siMhakesariyA lADavAnuM nAma sAMbhaLyuM. AthI temaNe manamAM nirNaya (abhigraha) karyo ke "Aje gocarImAM mAtra siMhakesariyA lADavA ja vahoravA." dharmalAbha." zrAvake tapasvI muninuM bhAvathI svAgata karyuM. "padhAro bhagavaMta!ane temane vahorAvA mATe ekathI vadhu vAnagIo kADhI. muni maunabhAve gocarI lIdhA vinA ja pAchA pharI gayA. zrAvake mAnyuM ke munine koI abhigraha haze tethI ja gaucarI lIdhA vinA pAchA pharI gayA haze. tyAMthI muni bIjA zrAvakane tyAM gayA. tene tyAM paNa siMhakesariyA lADu na maLyA. tyAMthI trIjA ghare gayA. tyAMthI gocarI lIdhA vinA pAchA pharyA. Ama pharatAM-pharatAM sAMja paDavA AvI chatAM ya te gocarI mATe pharatA ja rahyA. temanA manamAM have siMhakesariyA lADu ja ramatA hatA. atyAra sudhI kyAMyathI te na maLyA tethI te khinna ane udAsa paNa banyA. chatAMya siMhakesariyA vahoravA mATe sAMja pachI paNa te gocarI mATe pharatA rahyA pharatA ja rahyA. sUrya AthamI gayo. saMdhyAnA raMgo paNa vIkharAI gayA. AkAzamAM tAralA camakavA lAgyA. tapasvI muni eka zrAvakanA gharanA AMgaNe jaI UbhA rahyA. bolyA: 'siMhakesariA..." zrAvaka vicAramAM paDI gayo. AMgaNe siMhakesariyA koNa bole che? te Ubho thayo. bahAra Avyo, tenI AMkho vizvAsa na karI zakI. sAme kRzakAya ane tejasvI sAdhu UbhA hatA. tenA AzcaryanI avadhi na rahI. A sAdhu! dharmalAbhanA badale "siMhakesariyA" kema bolyA haze? zrAvaka vivekI ane jJAnI hato. mazAlanA ajavALAmAM teNe dhyAnathI joyuM. manamAM ja te bolI UThyo : "are ! A to mahAtapasvI suvratamuni ! mAsakSamaNanA pAraNe mAsakSamaNa kare che. khUba ja jJAnI ane dhyAnI che A to." tenuM mana tene pUchI rahyuM : "AvA vairAgI, jJAnI ane tapasvI A rAtanA samaye gocarI mATe kema nIkaLyA haze?" zrAvaka vicAramAM paDI gayo. kaMIka kyAMka kazuM khoTuM thayuM che te e pAmI gayo. zrAvaka zramaNopAsaka hato. sAdhuo pratye tene anahada Adara ane bhakti hatAM. tapasvI sAdhuonI te tanmayatAthI vaiyAvacca karato. jJAnI sAdhuo pAse svAdhyAya paNa karato. AthI e zrAvake temanA dekhItA doSita vyavahAra aMge sIdhuM pUchavAnA badale sAdhunuM sanmAna ane svamAna banneya sacavAya tevI rIte vartavAnuM nakkI karyuM. zrAvake umaLakAthI sAdhunuM svAgata karyuM. "padhAro bhagavaMta!ane pachI temane vahorAvA mATe thALa bharIne vividha vAnagIo laI Avyo. eka pachI eka vahoravA mATe Agraha karato gayo. sAdhu bolatA rahyA: "khapa nathI." zrAvakanI mUMjhavaNa vadhu vadhI gaI. sAdhu dareka vAnagInI nA pADe che. lAge che ke temaNe koI abhigraha karyo che. paraMtu e abhigraha jANavo kevI rIte? tyAM tene yAda AvyuM ke sAdhu Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 AvyA tyAre "dharmalAbha nA badale "siMhakesariyA" bolyA hatA. zrAvakane have tALo maLI gayo. sAdhune AkhA divasamAM kyAMyathI e maLyA nathI tethI te meLavavAnI AzA ne lAlasAmAM atyAre kaTANe mAre tyAM padhAryA che. kharekhara ! AhAranA lobha ne lAlasAmAM A muni lapasyA che. paNa paTakAyA nathI. pAMca mahAvratomAMthI tenuM eka paNa vrata khaMDita nathI thayuM. Ama vicArIne te pharI thALa bharI lAvyo. have temAM siMha kesariyA hatA. teNe kahyuM: "he bhagavaMta ! A siMhakesariyA vahoro ane mane kRtArtha karo." munie tarata ja pAtaruM dharyuM. gocarImAM siMhakesariyA lADavA maLyA tethI temanA caherA paranI khinnatA ane udAsI dUra thaI gaI. have temanuM citta zAMta ane svastha banyuM. muni bolyA: "dharmalAbha". zrAvakanI mUMjhavaNa ane ciMtA have aura vadhI gaI. tene thayuM ke A muni A lADavAnI lolupatAthI rAtri bhojana karaze to temanAM mahAvrata khaMDita thaze. huM zuM karuM to A muni mahAdoSamAMthI UgarI jAya ? tyAM tenA cittamAM camakAro thayo. muni hajI pAchA phare che tyAM ja teNe vinayathI kahyuM: "he tapasvI bhagavaMta! ekAda miniTa mArA mATe thobhavAnI kRpA karo. Aja meM purimuDhanuM paccakakhANa dhAryuM che. eno samaya thayo ke nahi te kahevA kRpA karo." tapasvI munie samaya jovA AkAza tarapha AMkha UMcI karI joyuM ane e gajabanI hebata khAI gayA. haiye dhrAsko paDyo : are ! aDadhI rAta thaI che A to !!! ane huM madharAte zrAvakanA ghare gocarI mATe Avyo chuM?!!! oho ! mArAthI A zuM thaI gayuM ?! lADavAnA lobha ane lAlasAmAM huM mArI maryAdA paNa bhUlI gayo? dhikkAra che mane ane mArI A AhAra lAlasAne...! Ama AtmaniMdA karatAM munie svasthatA ane kRtajJabhAve kahyuM: "he zrAvaka! tuM sAce ja tattvajJa ane vinayI zrAvaka che. kharekhara tuM dhanya ane kUtapuryA che. zrAvakanuM kartavya samajI teM mane gocarI to vahorAvI. paNa viveka ane vinaya sAcavIne teM mane paccakakhANano samaya pUchIne saMsAramAMthI DUbato bacAvI lIdho. sAce ja zrAvaka! tArI preraNA uttama ane anukaraNIya che. mArgathI gabaDelAne - mArga bhUlelAne sAcA paMthe caDAvanAra tuM mAro dharmaguru che. huM tane vaMdana karuM chuM !" jANyA pachI sujJajana e bhUlanuM kadI punarAvartana nathI karato. munine potAnI bhUla saveLA samajAI. temaNe zrAvaka pAse ekAMta jagAnI yAcanA karI ane tyAM e kAyotsarga karI AtmadhyAnamAM lIna banyA. savAra paDI. muni rAtanI gocarIne paraThavA zuddha bhUmi tarapha gayA. lADavAno bhukko karatA gayA. bhukko karatAM karatAM e potAnA AtmAne vadhu ne vadhu tIvratAthI niMdatA rahyA ane DhaMDhaNamuninI jema zubha bhAvanA bhAvatA gayA. bhAvatA ja rahyA. ati zubha ne zuddhadhyAna (zukladhyAna)nA baLathI temanAM badhAM ja ghAtakarmono kSaya thaI gayo. temane kevaLajJAnanI prApti thaI. devoe te jANI AnaMdathI teno mahotsava karyo, AdarathI devoe temane suvarNa kamaLa para birAjamAna karyA. nUtana kevaLI bhagavaMta suvratamunie preraka dharmadezanA ApI. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 A daSTAMtamAMthI sAdhu ane zrAvaka bannee bodhapATha levAno che. sAdhue lobha ane lAlasAthI AhAra grahaNa karavo na joIe. lobhapiMDano temaNe sadA sarvathA tyAga karavo joIe. gRhastha zrAvakoe sAdhunA dekhItA zithilAcAra joIne temanI dhRNA ke tiraskAra na karavA joIe. evA zithilAcArI sAdhuonI mananI durbaLatAne samajavAno premathI prayatna karavo joIe ane sAdhano anAdara na thAya tema temane punaH sanmArgamAM susthApita karavA joIe. 248 addhA paccakhANanA bheda ane phaLa pratyAkhyAnAni digbhede, kAlikAni pracakSyate / pratyAkhyAnaM pratItyaikaM, varddhamAnaphalaM bhavet // paccakakhANanA mukhya dasa prakAra che. temAMnA eka prakAranuM nAma addhA (kALa) paccakakhANa che. tenA paNa dasa prakAra che ane te dareka paccakakhANa vadhu ne vadhu phaLadAyI che." - paccakakhANa bhASyamAM addhA paccakkhANanA prakAra A pramANe gaNAvyA che. 1. navakArazI, 2. porasI, 3. purimuDha, 4. ekAsaNuM, 5. ekalaThANuM, 6. AyaMbila, 7. upavAsa, 8. divasacarima, 9. abhigraha ane 10. vigaI-tyAga. prathama navakArazInA paccakakhANanA bhaMganA deSane TALavA mATe anAbhoga (ajANatAM kaMI moMmAM mukAI jAya) ane sahasAtkAra (akasmAta enI meLe kaMI moMmAM AvI paDe) A be AgAra jANavA. zaMkA - navakArazInA paccakakhANamAM kALanuM koI pramANa jaNAvyuM na hovAthI tene kALanuM paccakakhANa kevI rIte kahI zakAya? ene to tethI saMketa paccakhANa gaNavuM joIe. samAdhAna - navakAra sahita A padamAM sahita e vizeSaNa hovAthI vizeSa tarIke te kALanI samaja Ape che. prazna:- ahIM muhUrta zabda vizeSya tarIke vaparAyo nathI. to pachI teno svIkAra kema thaI zake? AkAzapuSpa che ja nahi to pachI te puSpa sugaMdhI, suMdara vagere che evuM vizeSaNa tene kevI rIte lagADI zakAya ? uttara :- kALa paccakakhANamAM prathama navakArazInuM paccakakhANa che. te pachI bIjA naMbare porisInuM paccakakhANa che. Ama pahelA ane bIjA paccakhANa vacceno kALa eka muhUrta (be ghaDI) rahe che. AthI muhUrta zabda vizeSya tarIke ucita ane yogya che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 prazna:- to eka ja muhUrta zA mATe mAnavuM? be te kethI vadhu muhUrta kema na gaNavAM? uttara :- navakArazInA mAtra be ja AgAra che. jyAre porisInA AgAra cha che. AthI navakArazIno ghaNo thoDo kALa samajI zakAya tema che ane te eka muhUrta (be ghaDI)no gaNavo ja ucita che. bIjuM navakArazInuM paccakakhANa navakAra sahitanuM hovAthI muhUrta kALa vItyA pachI paNa navakAra gaNyA vinA te pUrNa thatuM nathI. tevI ja rIte kALa pUro thayA agAu ja navakAra gaNIne paccakakhANa pAravAmAM Ave to te paccakakhANa pUruM na thayuM gaNAya. ema karavAthI teno bhaMga thAya che. prazna - to pachI prathama muhUrta ja levuM ane bIjuM ke trIjuM na levuM evuM zA mATe ? uttara :- porisInA paccakhANamAM jema "uggae sUra' no pATha che tema navakArazInA pAThamAM paNa "uggae sUra' no pATha che. AthI A paccakakhANa paNa sUryodayathI ja gaNavAnuM che. A navakArazI, porisI Adi kALa (addhA) paccakakhANa sUryodaya thatAM pahelAM ja dhAravAM joIe. levAM joIe. to ja te badhAM zuddha gaNAya. bIjA paccakakhANa sUryodaya pachI paNa karAya che. sUryodaya agAu navakArazInuM paccakhANa karyuM hoya to te paccakakhANa samaya AvatAM porisI AdinA AgaLanA paccakakhANa karI zakAya che. paraMtu navakArazI Adi dhAryA na hoya ane sUryodaya pachI porisI Adi paccakakhANa karavAmAM Ave to te azuddha kahevAya che. temaja sUryodaya pUrve poriTI Adi paccakakhANa karyuM hoya paNa navakArazInuM na karyuM hoya to te porisI Adi paccakhANa pUruM thayA pUrve koI paccakakhANa thaI zake nahi. , navakArazInuM paccakakhANa rAtribhojananA tyAganA niyama rUpa che. AthI rAte tivihAra ke covihAra karanArane A paccakakhANa karavAnuM mana thAya che. bIjuM porisInuM paccakakhANa - sUryodaya pachI eka prahara sudhInuM che. zrI uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che ke "puruSanA zarIra jevaDI chAyA thAya tyAre poriTI pUrNa thAya." A paccakkhANamAM cha AgAra kahyA che. tevI ja rIte sArdha (doDha) porisI paccakakhANamAM paNa jANavuM. kema ke eno samAveza paNa temAM thAya che. trIjuM purimuThanuM paccakakhANa - divasanA AgalA be prahara sudhInuM hoya che. temAM sAta AgAra che. sUryodaya pUrve navakArazInuM paccakhANa dhAryuM na hoya to paNa purimuThanuM paccakakhANa laI zakAya che. avaDhanuM paccakhANa paNa purimuDhanI jema traNa praharanuM jANavuM. cothuM ekAsaNAnuM paccakakhANa :- eTale divasamAM eka ja Teka bhojana karavuM athavA eka ja Asane besIne eka ja vAra bhojana karavuM. temAM ATha AgAra che. pAMcamuM ekalaThANuM paccakakhANa :- e ekAsaNA jevuM ja che. temAM vizeSatA A che ke Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 jamavA besatI vakhate je sthiti hoya te sthiti bhojana paryata zarIranI rAkhavAnI che. alabatta bhojana karavA mATe hAtha-moM halAvyA sivAya chUTako nathI. AthI te halAvavAno niSedha nathI. A paccakakhANamAM "AuTaNa pasAreNaM" vinAnA sAta AgAra che. zaMkA - ekAsaNA Adi paccakakhANamAM kALanI maryAdA to jaNAtI nathI. to tene kALa paccakhANa kevI rIte samajavA ? samAdhAna :- ekAsaNAdi paccakakhANo prAyaH karIne poriTI Adi kALa paccakakhANa pUrvaka ja karavAmAM Ave che. AthI te kALa paccakhANa ja che. chaThuM AyaMbila paccakakhANa:- teno mULa zabda AcAmyu che. AcArlI eTale osAmaNa. Asla eTale khATo rasa. tenAthI nivartavuM te AcArlI ke AyaMbila kahevAya che. tenA traNa prakAra che. te cokhA, aDada ane sAthavAthI thAya che. A uparAMta bAphI osAvIne svAda vinAnuM anna te paNa AcArlI kahevAya che. AmAM ekAsaNAthI judA ATha AgAra che. sAtamuM upavAsanuM paccakakhANa - AmAM pAMca AgAra che. jemAM bhojananuM koI prayojana nathI te abhaktArtha kahevAya arthAt te upavAsa gaNAya. AgalI rAte cauvihAranuM paccakakhANa karyuM hoya ane bIje divase upavAsa kare to tene cothabhaktanuM paccakakhANa apAya. paraMtu AgalI rAte paccakakhANa karyA vinA bIjA divase upavAsa kare to tene paccakhANamAM mAtra "alpattadra paccakhAI pUrvaka ja paccakakhANa apAya. temaja AgaLa-pAchaLanA divase ekAsaNuM karavApUrvaka vacalA divase upavAsa kare tene cothabhaktanuM paccakakhANa apAya evo vRddha saMpradAya che. AThamuM carima eTale ke divasanuM ke AyuSyanuM chelluM paccakakhANa :- divasacariyuM ke bhavacarimaM paccakakhANa kahevAya. AmAM cAra AgAra che. sAdhuone AjIvana sadAne mATe rAte trividha-trividha bhAMgAe cAra AhAranA tyAgarUpa cauvihAranuM paccakhANa karavAnuM hoya che. zrAvako yathAzakti cauvihAra-tivihAranuM paccakakhANa kare che. navamuM paccakhANa abhigrahanuM che - temAM cAra AgAra kahyA che. aMgUThI, mUThI, gaMThI (graMthi) Adi sahita karavAmAM AvatA badhA ja paccakhANano (pratyAkhyAna) A abhigrahamAM samAveza thAya che. pramAda jItavAnI jemanI icchA che tevA mahAnubhAvoe paccakakhANa vinA eka kSaNa paNa rahevuM joIe nahi. temaNe navakArazI Adi paccakakhANa pUruM thatAM ja muDhi sahita ke graMthi sahita paccakakhANa dhArI levuM joIe. vAraMvAra davA lenAra bALaka ane rogI paNa paccakhANa karI zake che. paccakakhANa apramAdanuM kAraNa che. tenAthI pramAda thato nathI ane anya mahAna phaLanI Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 prApti thAya che. mAMsa-madirAmAM lubdha kuviMda nAmanA vaNakare mAtra eka ja vAra graMthi sahitanuM paccakakhANa karyuM to tenA prabhAvathI te marIne kapardI nAmano mahAyakSa banyo. kurvida vaNakaranuM daSTAMta vihAra karatAM-karatAM pUrvadhara vajasvAmI vizALa ziSya samudAya sahita kSitipura nagaramAM padhAryA. temanI dharmadezanA sAMbhaLavA AkhuM gAma UmaTyuM. kurvida nAmano vaNakara paNa temanI parSadAmAM AvIne beTho, pUjyazrIe pharamAvyuM je niccamappattA gaMThi baMdhaMti gaMThisahiyassa / saggApavagsukhaM tehiM nibaddhaM sagaMThimi // je apramAdI mANaso haMmezAM gaMThazInA paccakakhANa sahita gAMTha bAMdhe che tevA mANaso jANe ke e gAMThamAM svarga ane mokSanAM sukha paNa bAMdhI le che. bhaviuNa namukkAraM niccaM vissaraNavajjiyaM dhannA / pAraMti gaMThisahiyaM gaMThisaha kammagaMThivI // je dhanya jIvo kALajIpUrvaka yAda rAkhIne navakAra gaNIne gaMThazI paccakakhANanI gAMTha choDe che (pAre che) teo te sAthe karmanI gAMTha paNa choDI nAMkhe che. rAtanA cAreya AhArano tyAga kare. divase eka ja sthAnamAM jamIne mukhazuddhi karI gaMThazInuM paccakakhANa karIne je mahAnubhAva ekavAra jame to tene mahinAmAM ogaNatrIza. nirjaLA upavAsanuM ane jo be vAra jame to aThThAvIza upavAsa karyAnuM phaLa maLe che evuM jJAnavRddhonuM kahevuM che. AnuM gaNita A pramANe che : bhojana-pANI-mukhavAsa vAparatAM prAyaH be ghaDI thAya. rojanI be ghaDI eTale mahinAnI kula sATha ghaDI thaI. sATha ghaDIno eka divasa. Ama mahinAmAM eka Akho divasa khAvA-pIvA pAchaLa kharcAI jAya che. gaMThazInuM paccakhANa kare to tene 29 divasanA upavAsa thayA gaNAya. e ja pramANe be vAra khAya-pIe to rojanI cAra ghaDI temAM jAya. matalaba ke mahinAnA AkhA be divasa khAvA-pIvAmAM kharcAya. have jo paccakakhANa karavAmAM Ave to be vAra jamanArane 28 divasanA upavAsa thAya. vaNakara muviMdane A vAta jarI gaI. tene thayuM ke mAMsa-madirAnI lata huM choDI zakuM tema nathI. paraMtu pUjyazrI kahe che tevuM paccakakhANa to mArAthI jarUra thaI zake. AthI teNe gaMThazI paccakakhANano niyama lIdho. AyuSya pUruM thatAM te mRtyu pAmIne kapardI yakSa banyo. A samayamAM vajasvAmIjI zrI caturvidha saMgha sAthe zrI siddhagiri (zatruMjaya-pAlItANA)nI Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 yAtrAe padhAryA. tyAM mArgamAM koI mithyAtvI deve moTo upasarga karyo. zrI saMghane digamUDha karIne temanA mArgamAM moTo DuMgara nirmANa karyo. AthI zrIsaMgha mATe AvavA-javAno mArga baMdha thaI gayo. A upasarganuM nivAraNa karavA zrI vajasvAmIjIe zAsanadevatAnuM dhyAna dharyuM. e ja samaye navA janmelA pelA kapardI yakSe vicAra karyo : "AvuM divya-sukha mane zAnAthI maLyuM? pUrvabhavamAM meM evuM te zuM puNyakarma karyuM hatuM?" ane avadhijJAnanA prabhAvathI tene joyuM ane jANyuM ke "vajasvAmIjIe Apela paccakakhANanA phaLano ja A prabhAva che. AthI te tarata ja potAnA upakArI guru bhagavaMta pAse Avyo. "manthaNa vaMdAmi" sukhazAtAmAM cho. sAheba ! Ape mane oLakhyo ?" yakSe vinayathI pUchyuM. vajasvAmIjI pUrvadhara hatA. jJAnanA prabhAvathI temaNe teno pUrvabhava jANyo ane kahyo. sAMbhaLIne yakSe be hAtha joDIne kahyuM : "he upakArI bhagavaMtu ! ApanI sevA karavAno mane avasara Apo.' guru mahArAje kahyuM : "koI mithyAtvI deve A saMgha upara upasarga karyo che to tene tuM dUra kara.' ApanI AjJA zirodhArya ema namana karIne kapardI yakSa siddhagiri pahoMcyo. tyAM teNe pelA devane jItIne tene bhagADI mUkyo. upadrava dUra thatAM ja zrI saMgha girirAja para umaMgathI Avyo. tyAre zrI vajasvAmIjIe kapardI yakSanI zrI zatruMjaya girirAjanA adhiSThAyaka deva tarIke sthApanA karI. bhavya jIvoe A Agama-pramANa ghaTanA vAMcIne gaMThazInuM paccakakhANa karavA udyama ane prayatna karavo. dasamuM nivipratyAkhyAna che. temAM sarva vigaIno tyAga karavAno che. temAM ATha ke nava AgAra che. temAM kaThaNa, mAkhaNa, goLa Adi ukheDI zakAya te yukta "ukhita vivegeNe AgAra sahita nava AgAra samajavA ane pravAharUpa ukheDI na zakAya tevI vigaInuM paccakakhANa kare tene te AgAra vinAnA bAkInA ATha AgAra hoya che. jijJAsuoe vadhu samAja mATe pravacana sAroddhAranI vRtti vAMcavI. dUdha, dahIM, ghI, tela, goLa ane mIThAI A cha vigaI kahevAya che. te darekanA pAMca pAMca niviyAtA thAya che. dA.ta. khIra, dUdhapAka, bAsuMdI vagere. vigaI aMge paccakhANa bhASyamAM kahyuM vigaI ke niviyAtAne vigati (narakAdi gati)thI bhaya pAmelo sAdhu (sAdhaka) vApare to vikRtinA svabhAvavALI A vigaI jIvane DhasaDIne durgatimAM laI jAya che. arthAt dUdha, dahIM, ghI, tela, goLa ane pakavAna khAvAthI saravALe mana vikArI ne vikRta bane che. A teno mULabhUta Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 svabhAva che. AthI tenuM sevana karanAra marIne aMte durgatimAM jAya che.) AthI bhavabhIrUjanoe anivArya prayojana sivAya vigaInA upayogano tyAga karavo joIe. paccakhANanAM phaLa narakanA jIvo anicchAe na chUTake vividha duHkho sahana karIne ekaso varasamAM jeTalAM karmano kSaya kare che teTalAM karmono kSaya mAtra navakArazInuM paccakhANa karavAthI thAya che. tevI ja rIte porisInuM paccakakhANa karavAthI eka hajAra varSanAM, sADhaporisInuM paccakakhANa karavAthI jIvAtmA dasa hajAra varasanAM azubha karmano kSaya kare che. narakamAM rahela jIvAtmA bhUkha, tarasa ane kSetra AdinI pUrve bAMdhelA nikAcita karmajanya vedanA eka lAkha varSa sudhI sahana karIne ja karma khapAve che. teTalA azubha karmano kSaya mAtra purimuThThanA paccakakhANa karavAthI thAya che. Ama uttarottara vadhatAM paccakakhANathI daza-dazagaNuM pApakarma khape che. ' arthAta ekAsaNAthI daza lAkha varSanAM, nivathI eka karoDa varSanAM, ekalaThANAthI daza karoDa varSanAM, AyaMbilathI so karoDa varSanAM, upavAsathI dasa hajAra karoDa varSanAM, chaThThathI lAkha karoDa varSanAM ane aDhamathI daza lAkha karoDa varSanAM azubha karmono nAza thAya che. Ama paccakhANa karavAnuM AvuM uttama ane utkRSTa phaLa jANIne pote paccakhANa karavuM, bIjAne paNa karAvavuM. zrIyakanuM darzata kAmavijetA sthUlibhadra muninuM nAma vaMdanIya ane vikhyAta che. temane eka saMsArI bhAI hato. nAma tenuM zrIyaka. pitA zakahAlanA mRtyu bAda te maMtrI banyo. paNa rAja khaTapaTathI vairAgya pAmIne teNe paNa dIkSA lIdhI. zrIyaka munidharmanuM suMdara pAlana karatA. paraMtu temanAthI tapa thaI zakato nahi. tyAM parvAdhirAja paryuSaNa parva AvyAM. vAtavAtamAM temanI sAdhvI bahena yakSAe temane kahyuM "A mahAna parvamAM to tamAre thoDuMka vizeSa tapa avazya karavuM joIe." zrIyaka munie zaramAIne porisInuM paccakakhANa lIdhuM. pAravAno samaya thayo. bahena sAdhvIe preraNA ApatAM kahyuM: "juo ! tame porisInuM paccakakhANa to karyuM. have tene pAravAne badale purimuThanuM paccakakhANa karo." Ama preraNA pAmI pAmIne zrIyaka munie AkhA divasano upavAsa kheMcI kADhyo. sAdhvI bahenanA premALa ane vimaLa AgrahathI temaNe upavAsa to karyo. paraMtu temanuM nAjuka zarIra bhUkha sahana na karI zakyuM. rAtanA temane bhUkha khUba ja satAvI rahI. chatAMya temaNe Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 135 mana majabUta karIne manane zubha dhyAnamAM ja rAkhyuM. paNa vedanA temanI jIvaleNa banI. upavAsamAM ja te kALadharma pAmyA. A samAcAra sAMbhaLIne yakSA sAdhvIne bhAre AghAta lAgyo. temane thayuM ke mArA nimitte ja bhAI muni kALadharma pAmyA. huM sAdhu-hatyArI banI. meM temane upavAsa karavAnI preraNA na ApI hota to AvuM amaMgaLa na banata. Ama vicArIne yakSA sAdhvIe cAreya AhArano tyAga karyo. A jANIne zrI caturvidha saMghe sAdhvIjIne samajAvyAM: "tame AmAM nirdoSa cho. je banyuM te Akasmika che. tamArA bhAva to nirmaLa ane ucca hatA. emanuM AyuSyakarma pUruM thayuM ane e kALadharma pAmyA." paraMtu sAdhvIjI mAnyAM nahi. pharI pharIne te eka ja vAta kahetAM rahyAM : "mAre A pApanuM prAyazcitta karavuM che. tame mane muni hatyAnA pApanuM prAyazcitta Apo.' sAdhvIjIne aDaga joIne zrI saMghe zAsanadevanuM dhyAna dharyuM. teNe prakaTa thaIne kahyuM: "mane zA mATe yAda karI? saMghe vinayathI kahyuM : "yakSA sAdhvIjIne Apa zrI sImaMdhara paramAtmA pAse laI jAva ane temanI zaMkAnuM nivAraNa karAvo." devI bolI: "jevI zrI saMghanI AjJA. paNa huM jayAM sudhI pAchI na pharuM tyAM sudhI tame badhAM kAussagga dhyAnamAM ja lIna rahejo." - yakSA sAdhvIe zrI sImaMdhara paramAtmAne vaMdanA karI ane potAnI zaMkAnuM nivAraNa karavA vinaMtI karI. bhagavaMte kahyuM: "sAdhvI! tame nirdoSa cho AthI temane saMtoSa thayo. A prasaMge zrI sImaMdhara paramAtmAe sAdhvIjIne sUtranI be cUlikA (gAthA) ApI. te laIne sAdhvIjI zAsanadevI sAthe pRthvI para pAchA pharyA. saMghe "namo arihaMtANaM' bolIne kAussagga pAryo. tyAre yakSA sAdhvIjIe zrI saMghane kahyuM : kRpALu bhagavaMte mArA mukhe zrI saMghane ApavA mATe sUtrapado ane cAra adhyayana pAThavyA che. A cAra adhyayananAM nAma A pramANe che - 1. bhAvanA, 2. vimukti, 3. ratikalpa ane 4. ekAMtacaryA. A cAra adhyayana meM eka ja vAra sAMbhaLIne kaMThastha-hRdayastha karI lIdhAM che ane jevAM te meM sAMbhaLyAM che tevAM ja meM tamane saMbhaLAvyAM che." A aMge "pariziSTa parva"mAM jaNAvyuM che ke - "pUrvokta cAra adhyayanamAMthI prathamanAM be adhyayana zrI AcArAMga sUtranI cUlikA rUpe ane chellAM be dazavaikAlikanI cUlikA rUpe zrI saMgha dvArA niyojita karavAmAM AvyAM che." zrIyaka muninA jIvana prasaMgathI bodhapATha levAno che ke dhIme-dhIme zakti vadhAratA jaIne tapa avazya karavo. bIjAone paNa tapa karavA mATe preraNA ane protsAhana ApavuM. u.bhA.ja-10 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 249 pratyAkhyAnanA dasa prakAro pratyAkhyAnaM dvidhA proktaM, mUlottaraguNAtmakam / dvitIyaM dazadhA jJeyaM, anAgatAdibhedakam // mULaguNAtmaka ane uttaraguNAtmaka ema be prakAre paccakakhANa kahyAM che. temAM uttaraguNAtmaka pratyAkhyAna "anAgata pratyAkhyAna" Adi dasa prakAranuM che." prati eTale AtmAne pratikULa evI aviratirUpI pravRtti. tenuM AkhyAna eTale kathana. tAtparya viratinuM nAma pratyAkhyAna che. tenA be bheda che : 1. mULaguNapratyAkhyAna, 2. uttaraguNapratyAkhyAna. mULaguNapratyAkhyAna eTale sAdhunA mATe ahiMsA Adi pAMca mahAvrata ane zrAvaka mATe te pAMca aNuvrata. uttaraguNapratyAkhyAna eTale sAdhu-sAdhvIe AhAragrahaNAdi dinacaryAmAM pALavA mATenA niyamo (piMDa vizuddhi), zrAvako mATe te guNa vratAdi che. ziSya vinayapUrvaka-upayogapUrvaka guru mahArAjanA vacanAnusAre pratyAkhyAna aMgIkAra karavA joIe. A levAnA cAra bhAMgA che. 1. ziSya pote pratyAkhyAnanuM svarUpa jANato hoya ane enA jANakAra guru mahArAja pAse te pratyAkhyAna (paccakakhANa) le. 2. guru jJAtA hoya ane ziSya tenAthI ajANa hoya. 3. ziSya jJAtA hoya ane guru ajANa hoya. 4. guru paNa tenAthI ajANa hoya ane ziSya paNa ajANa hoya. A cAra bhAMgAmAMthI prathama bhAMgo saMpUrNa zuddha che. bIjo saMpUrNa zuddha tyAre kahevAya ke guru mahArAja ajANa ziSyane pratyAkhyAnanuM svarUpa samajAvIne pachI tene pratyAkhyAna karAve. ema na thAya to e bhAMgo azuddha gaNAya. trIjo bhAMgo paNa azuddha che. chatAMya tevA jANakAra guru na maLe to gurunA bahumAnapUrvaka vaDIla pAse ke chevaTe ziSya Adi ajANane paNa sAkSI rAkhIne pratyAkhyAna levuM. ziSya jANakAra hovAthI trIjo bhAMgo zuddha che. chello cotho bhAMgo to sAva ja azuddha che. uttara-guNa pratyAkhyAnanA bheda uttaraguNa pratyAkhyAnanA dasa prakAra che. te A pramANe :- 1. anAgata, 2. atikrAnta, Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m iro upadezaprAsAda mahAgraMthabhAga-4 . 3. koTisahita, 4. niyaMtrita, 5. AgAra rahita, 6. sAgAra, 7. niravazeSa, 8. pariNAmakRta, 9. saMketa ane 10. addhA. (1) paryuSaNAdi parvamAM aThThama Adi tapa karavo Avazyaka che. paraMtu A parvanA divasomAM koI bImAra-vRddha Adi sAdhunI sevA-suzruSA (vaiyAvacca) karavAmAM aMtarAya Ubho thavAnI saMbhAvanA jaNAtI hoya to te parvakRta tapa parvanA divaso agAu paNa karI zakAya. AvuM kareluM tapa anAgata tapa kahevAya che. (2) uparokta ke anya kAraNavaza parvanA divasomAM parvakRtatapa na thaI zakyuM hoya ane e tapa parvanA divaso pachI karavAmAM Ave te atikrAnta tapa kahevAya. (3) pahelA divase savAramAM upavAsanuM paccakhANa laI upavAsa karavAmAM Ave ane bIjA divase savAre paNa upavAsanuM paccakakhANa levAya te koTisahita (be upavAsathI koTi maLavAthI) paccakakhANa kahevAya. te ja pramANe tapa upara bIjA divase pAraNAM pUrve AyaMbila AdinA paccakakhANa paNa koTisahita paccakhANamAM gaNAya. (4) "amuka divase ke tithie upavAsa karIza" Avo nizcaya karyA pachI te divase ke tithie koIpaNa bhoge (roga ke anya kAraNonI ciMtA-paravA karyA vinA) upavAsa karavAmAM Ave te niyaMtrita paccakhANa kahevAya. AvuM tapa hAlamAM thatuM nathI. agAu caudapUrvI ke prathama saMghayaNavALA karatA. (5) "mahattarAgAreNaM" Adi AgAra rahita paccakakhANa karavuM te anAgAra paccakakhANa kahevAya. AmAM paNa anAbhoga ane sahasAkAra AgAra to Ave ja. kAraNa ke koIvAra ajANatAM ke utAvaLe moDhAmAM AMgaLAM ke taNakhaluM Adi naMkhAI jAya athavA acAnaka kaMI moMmAM paDe. (6) mahattarAdi AgAra sAthe je paccakkhANa karavAmAM Ave te sAgAra paccakakhANa kahevAya. AmAM saMghanuM koI mahAna kAma AvI paDatAM guru mahArAjanI AjJAthI paccakhANanA samaya agAu ja bhojana karavuM paDe to tethI paccakhANano bhaMga thato nathI. (7) azana, pAna, khAdima ane svAdima A cAre prakAranA AhArano sarvathA tyAga karavo te niravazeSa paccakakhANa kahevAya. azana eTale roTalI-lADu Adi bhojana. pAna eTale pINAM. khAdima eTale phaLa-dhANI Adi. svAdima eTale taja, laviMga, elacI vagere mukhavAsa. A cAreyano tyAga karavo te niravazeSa paccakakhANa che. (8) koLiyA, AhAra ke gocarI mATe gharanuM parimANa (saMkhyA) nakkI karavuM te parimANakRta paccakhANa kahevAya. AmAM dhArelA niyamathI vadhu saMkhyAmAM vaparAya nahi. (9) cihna sahita je paccakhANa karAya te saMketa paccakakhANa. dA.ta. koIe porisInuM Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 paccakkhANa lIdhuM. teno samaya thaI gayo, paraMtu bhojana hajI taiyAra thayuM nathI. tyAre hajI vadhu samaya paccakkhANa rAkhavuM ucita che ema samajI samaya laMbAve ane huM muThThImAM aMgUTho rAkhI navakAra gaNIne muThThI chUTI karIne jamuM athavA amuka na karuM. amuka na thAya tyAM sudhI na jamuM Avo niyama karavo tene saMketa paccakkhANa kahevAya. abhigraha karyo hoya to te paNa saMketa paccakkhANa gaNAya. (10) annA paccakkhANa eTale muhUrta, ghaDI, prahara Adi kALano jemAM niyama karavAmAM Ave te. AnuM vizada varNana 248 mA prakaraNamAM ApI devAyuM che. paccakkhANa koIpaNa prakAranuM lIdhuM hoya tenuM jatanapUrvaka pAlana karavuM jarUrI che. dAmajJakanuM dRSTAMta hastinApuramAM sunaMda ane jinadAsa banne gADha mitro hatA. sunaMda vyasanI hato. mAMsa ane madirAno te AdatavALo hato. jinadAsa nirvyasanI ane dharmiSTha zrAvaka hato. sunaMdane te avAranavAra vyasana'choDavA samajAvato ane paccakkhANano mahimA kaheto. eka divasa jinadAsa sunaMdane jJAnI guru mahArAja pAse laI gayo. temanA jJAna, tapa ane cAritryanA prabhAvathI sunaMdane paccakkhANa levAnA bhAva thayA. teNe mAMsa, madirAnA tyAganAM paccakkhANa lIdhAM. thoDA samaya bAda nagaramAM bhAre dukALa paDyo. anAjanAM darzana durlabha banyAM. sunaMdanA gharamAM paNa dukALanA oLA UtaryA. hatuM te anAja badhuM khUTI gayuM. have khAvuM zuM ? gharanA mANaso sunaMdane mAchalAM pakaDI lAvavA mATe Agraha karavA lAgyA. pote paccakkhANa lIdhuM hovAthI sunaMda tenI satata nA pADato rahyo. chevaTe saunI haTha ane jIdane paravaza banI sunaMda taLAvamAM mAchalAM pakaDavA gayo. teNe jALa nAMkhI. mAchalAM jALamAM phasAyAM, temane taraphaDatAM joIne sunaMdanuM haiyuM raDI UThyuM. 'arere ! A bicArA jIvone taraphaDAvIne mArI nAMkhavAnA ane pachI temanAM maDadAMne khAvAnAM ? dhikkAra che mane !' Ama vicArIne teNe mAchalAMne pAchA pANImAM choDI mUkyAM ane ghare AvIne makkamatAthI kahyuM : 'nahi, mArAthI AvuM pApa nahi thaI zake.' A pachI dAmannaka nagara choDIne jaMgala tarapha gayo. tyAM teNe UMcA bhAvathI samajapUrvaka cAreya AhArano tyAga karyo. anazana karyuM. bhUkhanI vedanAne teNe zAMtithI sahana karI ane mRtyu pAmIne teno jIva rAjagRhInA zeTha maNikArane tyAM putrarUpe avataryo. saue tenuM vAjate gAjate 'dAmannaka' nAma pADyuM. dAmantaka ATha varasano thayo. tyAre nagaramAM mahAmArIno bhayaMkara rogacALo phATI nIkaLyo. loko TapoTapa maravA lAgyA. dAmantaka sivAya tenA kuTuMbanA badhA ja sabhyo A rogamAM svAhA Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 139 thaI gayA. dAmannaka AthI nagara choDIne anyatra bhAgI gayo. rogacALAno upadrava zAMta thayo tyAre te rakhaDato rajhaLato pAcho rAjagRhI nagaramAM Avyo. ahIM te sAgaradatta zeThanA ghare nokara tarIke rahevA lAgyo. eka divasanI vAta che. sAgaradattane tyAM nimittanA jANakAra be muni bhagavaMta gocarI mATe padhAryA. gocarI letAM temanI najara dAmannaka para paDI. tene joIne moTA munie nAnA munine kahyuM: "A chokaro moTo thaIne A gharano mAlika banaze." sAgaradatte A bhaviSyavANI sAMbhaLI. tenuM bhavana pharI gayuM. "A nokara mArA gharano mAlika banI jaze? nahi. huM tema nahi thavA dauM.' Ama vicArI teNe dAmannakanuM kAsaLa kADhavA eka cAMDALane sAdhyo. paisA ApIne teNe cAMDALane kahyuM: "huM A chokarAne samajAvIne tArI sAthe mokalIza. tuM koIne khabara na paDe tema tenI hatyA karI nAMkhaje. tenI TacalI AMgaLI pachI tuM mane batAvaje. eTale bAkInA paisA tane ApI daIza." zeTha ane cAMDALa vacce hatyAno sodo nakkI thaI gayo. zeThanA kahevAthI dAmanaka cAMDALanI sAthe gayo. cAMDALa tene dUra ekAMta sthaLe laI gayo. paraMtu tene dAmannaka para dayA AvI. bhoLA nirdoSa bALakanI paisAnA lobhe hatyA karavA mATe teno jIva nA cAlyo. AthI teNe tenI mAtra TacalI AMgaLI kApI lIdhI. dAmanaka cIso pADI raDI UThyo. cAMDALe tarata ja tenA para pATo bAMdhyo ane kahyuM : "jA dIkarA ! doTa mUkIne jhaDapathI bhAga, tArA zeTha tane mArI nAMkhavA mAMge che." motanA bhayathI dAmanaka pAchuM joyA vinA muThThI vALIne bhAgyo. bhAgato bhAgato te eka najIkanA gAmaDAmAM Avyo. A gAmaDAmAM sAgarazeThanuM eka gokuLa hatuM. acAnaka ajANatAM ja dAmanaka tyAM AvI pahoMcyo. gopAlake teno nirdoSa cahero ane vinayavAna jANIne teNe potAne tyAM putranI jema rAkhI lIdho. divaso vahetA gayA. dAmanaka yuvAna thayo. eka divasa sAgaradatta pote A gokuLamAM AvyA. temanI najara yuvAna para paDI. temaNe dhyAnathI joyuM. yuvAnanI TacalI AMgaLI kapAyelI hatI. te dAmanakane oLakhI gayA. pharI te tene mArI nAMkhavA mATe taiyAra thayA. kAvataruM manamAM goThavIne temaNe gopAlakane kahyuM : "mAre jarUrI tAkIdanuM kAma che to tArA A yuvAna putrane A kAgaLa laIne mArA ghare rAjagRhI mokalI Apa." kAgaLa laIne dAmannaka rAjagRhanA sImADe kAmadevanA maMdira pAse Avyo. tenA oTale beTho. thAkane lIdhe tene jhokuM AvI gayuM ane thoDIvAramAM to tenAM nasakorAM bolavA lAgyAM. tyAM ja sAgaradatta zeThanI sohAmaNI yuvAna putrI kAmadevanI pUjA karavA mATe AvI. (e samayamAM yuvAna kanyAo yogya pati meLavavA mATe kAmadevanI pUjA karatI) teNe sUtelA yuvAnane joyo. tenuM rUpa ane sauSThava joI e yuvatI tenA para mugdha banI gaI. te tene apalaka dhyAnathI Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ~ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 joI rahI. tyAM tenI najara eka kavara para paDI. manomana te bolI UThI. "are ! A to mArA pitAzrIno ja patra che ane teNe kavara ughADIne patra vAMcyo. temAM lakhyuM hatuM : "gokuLathI sAgaradattanA AzIrvAda vAMcajo . ci. samudradattane jaNAvavAnuM ke A patra laI AvanArane vinA vilaMbe viSa Apajo. A aMge jarAya zaMkA rAkhavI nahi." yuvatI patra vAMcIne ghaDI dhrUjI UThI. "zuM mArA pitA A yuvAnane jhera ApI mArI nAMkhavA icche che ! paNa zA mATe ? nahi. huM ene maravA nahIM dauM. e mArI AMkhamAM vasI gayo che. huM ene ja paraNIza." Ama vicArI teNe patramAM jyAM "viSa' lakhyuM hatuM tyAM teNe "SanI AgaLa eka mAtrA umerI dIdho ane jhaDapathI e patra pAcho kavaramAM mUkI dIdho. eka mAtrAnA pheraphArathI AkhuM dazya badalAI gayuM. dAmannaka jAgyo ane cAlato te sAgaradattanA ghare Avyo. teNe patra samudradattane Apyo. eNe patra vAMcyo. tenA Azcaryano pAra na rahyo. pitAnI AjJAno anAdara kema thAya? teNe dAmannakane patra vaMcAvyo. tenI AMkho paNa pahoLI thaI gaI. bIjuM kaMI vicAravAno prazna na hato. samudradatte bhAre umaLakAthI potAnI bahena viSAne dAmanaka sAthe paraNAvI dIdhI. - sAgaradatta thoDA divasa pachI ghera AvyA. temaNe jANyuM ke jene meM viSa ApavAnuM lakhyuM hatuM tene mArA ja sagA dIkarAe tenI bahena ApI dIdhI. gajaba anartha thaI gayo! zeTha dhuMdhavAI gayo. paNa temaNe temano gusso manamAM saMtADI rAkhyo ane cAMDALane pAcho bolAvIne khAnagImAM dhamakAvyo ane karaDAkIthI cetavaNI ApI : "Aje tuM jo e chokarAnI hatyA nahi kare to tenuM pariNAma sAruM nahi Ave. bhayathI cAMDALe zeThanI vAtano svIkAra karyo. sAMje sAgaradatte ghaNA premathI putrI ane jamAIne kahyuM: "AjanI rAta ApaNA kuLamAM ghaNI mahattvanI che. ApaNo kulAcAra che ke AjanI rAte navadaMpatIe mAtRkAdevInI pUjA karavI joIe. to tame banne bhAvathI pUjA karI Avo." pitAnI AjJA mAnIne banne rAtanA samaye mAtRkAdevInA maMdire javA nIkaLyAM. rastAmAM temane samudradatta maLyo. teNe pUchyuM: "rAtanA samaye tame banne A nirjana raste kyAM jAva cho?" dAmannake badhI vAta karI. sAMbhaLIne samudradatta bolyo : "pitAe bhale kahyuM. paNa AvI rAtanA samaye strIne laIne javuM ucita nathI ane rAtanA devIpUjA thAya paNa nahi. pitAnI kahevAmAM kaMI bhUla thaI lAge che. mATe tame pAchAM pharo ane A naivedyAdi mane Apo. devIne huM caDAvI AvIza." viSAnA kahevAthI dAmannake sALAnI vAta mAnI lIdhI. te banne ghara tarapha pAchA pharyA. samudradatta devInA maMdire gayo. jevo teNe garbhadvAramAM paga mUkyo ke cAMDALe talavArathI tenuM mastaka kApI nAkhyuM. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 viSA ane dAmannakane sahI salAmata ghare AvelA joIne ane samudradattane maMdire gayelo jANIne sAgaradatta zeThanA hozakoza UDI gayA ane jabaradasta AghAta lAgyo ane tatkALa mRtyu pAmyA. zeTha mRtyu pAmyA. temanA putra samudradattanuM paNa mRtyu thayuM. bIjuM koI zeThanuM vArasadAra na hatuM, AthI jamAI dAmanaka have zeThanA makAna ane milakatano mAlika banyo. pelA muninI bhaviSyavANI sAcI paDI. thoDA divasa bAda dAmanaka vahelI savAre jAgyo tyAre teNe koI maMgaLapAThakanA moDhe gavAtI eka gAthA sAMbhaLI. teno bhAvArtha Avo hato: koI dubuddhivALo jIva niraparAdhIne nukasAna pahoMcADavA game teTalA kAvAdAvA kare to paNa tene kazuM nukasAna thatuM nathI UlaTuM e kAvAdAvA paNa tenA phAyadAmAM phaLe che. duHkha devA mATe karelA badhA prayatno sukhanuM ja kAraNa bane che. kema ke bhAgya jenA pakSe hoya tene bIjo koI zuM karI zake?" dAmannake e gAthA gAnArane traNa lAkha sonAmahora bakSisamAM ApI. rAjAe A vAta jANI tyAre temaNe pUchyuM: "bhAI dAmannaka! udAratA hoya, dAnanI bhAvanA hoya ane ApavAnI kSamatA paNa hoya paraMtu ATalI badhI sonAmahora to mArA jevo rAjA paNa nathI Apato. tame ATalI moTI bakSisa ApI tenuM kAraNa zuM?" dAmannake javAbamAM mAMDIne badhI vAta karI. e pachI dAmannake jJAnI guru bhagavaMta pAsethI potAno pUrvabhava jANyo. e jANIne tene paccakakhANano mahimA vadhu sArI rIte samajAyo ane te mATe te vadhu udyamI banyo. kALakrame te mRtyu pAmIne svarge gayo. svarganuM AyuSya pUrNa karIne teno jIva mahAvideha kSetramAM utpanna thaze ane kevaLajJAna prApta karIne nirvANapadane pAmaze. bhavya jIvoe A dRSTAMtamAMthI bodhapATha laIne yathAzakya paccakakhANa karavA mATe bhAvapUrvaka prayatna karavo joIe. roja avazya paccakakhANa bhAvapUrvaka karavuM ane uttarottara vadhAro paNa karatA rahevuM joIe. (c) - 250 vrata bhAMgavAnuM kaDavuM phaLa yathA zreSThisutaH pUrvaM dharmakhaNDanayAnayA / dhanadAkhyaH phalakhaNDaM matsyodarAparAbhidhaH // 1 // Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 mm upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 "dhanada nAmano eka zreSThIputra hato. tenuM bIjuM nAma matsyodaya paNa hatuM. A dhanada paccakhANa rUpa dharmanuM khaMDana karavAthI tenuM phaLa paNa khaMDita pAmyo." masyodaranI kathA kanakapura nAmanuM nagara. tenA rAjAnuM nAma kanakaratha. A nagaramAM rahetA eka zreSThInuM nAma hatuM sAgaradatta. dhanadatta nAme tene eka putra hato. A ja nagaramAM siMhala nAmano jugArI hato. jugAramAM te uparAupara hArI gayo. babbe divasa sudhI teno eka paNa dAva saphaLa na thayo. jugAramAM teNe potAnuM badhuM ja gumAvI dIdhuM. garIbAIthI have e taMga AvI gayo. koIpaNa rIte tene eka koDI paNa na maLI. ethI e khUba ja gusse thayo. gussAmAM te potAnI kuLadevInA maMdire gayo. muzaLa upADIne devIne uddezIne teNe UMcA avAje kahyuM : "he devI! paisA vinA huM akaLAI gayo chuM tuM mane jaladI dhana Apa. nahi to A muzaLathI tArI pratimAnA TukaDe TukaDA karI nAMkhIza." devI prakaTa thaI. te bolI: "he siMhala! tArA bhAgyamAM ja dhana nathI to huM tane kevI rIte e ApuM? Ama chatAMya tane huM eka gAthA ApuM chuM. A gAthA tuM eka hajAra sonAmahoramAM vecI deje." devIe tene gAthA ApI ane adRzya thaI gaI. jaM ciya vihiNA lihiyaM, taM ciya parimaNai sayalaloyassa / iya jANe vi dhIrA, vihure vi na kAyarA huMti // "samasta lokamAM game tyAM jAva, paraMtu bhAgyamAM je kAMI lakhAyuM hoya te ja maLe che, Ama jANIne dhIra puruSo saMkaTamAM hiMmata hAratA nathI." siMhala bajAramAM gayo. ghaNAMne teNe A gAthA kharIdavA kahyuM. dhanadatta pAse paNa te gayo. teNe eka hajAra sonAmahora ApIne A gAthA kharIdI lIdhI. pitA sAgaradatte putranA A sodAnI vAta jANI. dhanadatta upara te gusse thaI gayA ane tene gharamAMthI kADhI mUkyo. dhanadatta paherelA kapaDe ghara bahAra nIkaLI gayo ane kanakapura nagaranI uttara dizAe cAlavA mAMDyo. rAtanA samaye keTalAka coroe tene pakaDI lIdho ane bIjI savAre tene mAmUlI kiMmate koI vaNajhArAne vecI dIdho. A vaNajhArAe tene UMcA bhAve pArasa kuLanA raMgArA sAthe sodo karyo. dhanadattane temaNe kharIdI lIdho ane pachI tenA zarIramAMthI lohI kADhIne kapaDAne raMga karavA lAgyA. divaso pasAra thayA. dhanadattanuM zarIra Theka-ThekANethI vadhAI gayuM, lohI badhuM khalAsa thaI gayuM ane te bebhAna thaI jamIna para paTakAI paDyo. raMgArAoe tene dhoma taDakAmAM nAMkhI dIdho. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 143 tyAM AkAzamAM UDatA bhAreDa pakSIe tene joyo. potAno zikAra samajIne e UDatuM nIce AvyuM ane bebhAna dhanadattanA hADapiMjara jevA zarIne laIne UDI gayuM. UDatAM UDatAM te suvarNadvIpamAM AvIne UtaryuM. ahIMnI zuddha havAthI dhanadatta bhAnamAM Avyo, manobaLathI te Ubho thayo. ThaMDI hatI. AthI ThaMDIthI bacavA te kyAMkathI lAkaDAM zodhI lAvyo. cakamakathI ghasIne teNe tApaNuM karyuM. have tene hUMpha maLavA lAgI. te vicAravA lAgyo. huM kyAM hato ane Aja kyAM AvI gayo? kyAM kanakapura ane kyAM A ajANyuM sthaLa? mAruM zarIra paNa kevuM hADapiMjara jevuM thaI gayuM che? paraMtu AmAM mArA pitAno zo doSa kADhavo ? mArA bhAgyamAM ja AvuM lakhyuM haze. AthI teno aphasosa zuM karavo? bhAgyamAM je hoya te hasatAM hasatAM bhogavavuM ja rahyuM ane A vicAramAM ja te UMghI gayo. savAre dhanajare joyuM to tenI AMkho AzcaryathI hasI UThI. banyuM evuM ke je jagAe teNe tApaNuM karyuM hatuM te jagAnI mATI badhI sonAnI banI gaI hatI. teNe e mATInI IMTo banAvI. e IMTonI aMdara teNe potAnuM nAma paNa lakhyuM. bIje divase tyAM koI vahANavaTIo AvI caDyo. dhanadatte tenI sAthe sodo karyo ke tuM mane tArA vahANamAM laI anya sthaLe salAmata mUkIza to mArI A sonAnI IMTono cotho bhAga tane ApIza. vahANavaTIAe tenI zarata maMjUra rAkhI. vahANa UpaDyuM. be cAra divase vahANa koI dvIpa pAse lAMgaryuM. vahANavaTIo ane dhanadatta banne sAthe e dvIpa para pharavA nIkaLyA. tyAM dhanadattane tarasa lAgI. sAme ja kUvo hato. e tyAM gayo. pANI kADhavA lAgyo. A joIne vahANavaTIAnA manamAM pApa beThuM thayuM. jhaDapathI jaIne teNe dhanadattane jorathI dhakko mAryo. dhanadatta gabaDyo eTale e jhaDapathI vahANa para pahoMcyo ane mANasone jhaDapathI vahANa haMkAravAno Adeza Apyo ane dhanadattanI sonAnI badhI ja IMTo laIne te chUmaMtara thaI gayo. dhanadatta kUvAmAM gabaDyo paNa tenuM bhAgya sAva bhAMgI nahotuM gayuM. UMDA pANImAM paTakAvAnA badale te eka pagathiyA para paTakAyo. kaLa vaLatAM teNe cotarapha joyuM. tene Azcarya thayuM. pANI to ghaNe nIce hatuM ane pagathiyAM koI bIjI ja dizA tarapha jatAM hatAM. sAvadhAnIthI te pagathiyAM Utarato gayo. Utarato ja rahyo. TheTha nIce Avyo, tyAre teNe eka mANasa vinAnuM zUnya nagara joyuM. thoDuM cAlyo tyAM tenI najara eka maMdira para paDI. te maMdiramAM gayo. temAM cakrezvarI devInI bhavya pratimA hatI. dhanadatte devIne bhAvathI praNAma karyAM. bhUkha ane thAkathI tenuM zarIra sakhata tUTatuM hatuM chatAMya mana majabUta karIne te devInuM ekacitte dhyAna karavA lAgyo. tenI bhaktithI devI prasanna thaI. prakaTa thaIne teNe dhanadattane pAMca divya ratna bheTa ApyAM. e dareka ratna camatkArI hatAM. eka saubhAgyakAraka, bIjuM roganAzaka, trIjuM ApattinAzaka. cothuM viSanAzaka ane pAMcamuM vaibhava ApanAra hatuM. dhanadatta e pAMceya ratnone potAnI jaMghAmAM khUbIthI saMtADI dIdhAM. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 - devInuM uttama varadAna meLavI dhanadatta maMdiramAMthI bahAra nIkaLI zUnyanagaramAM pharavA nIkaLyo. pharato-pharato te eka bhavya rAjamahela pAse Avyo. kutUhalathI temAM te gayo. sAvadhAnIthI te mahelamAM ghUmI rahyo hato. tyAM teNe apsarA jevI rUpALI kanyA joI. teNe paNa dhanadattane joyo. kanyAe tenuM svAgata karyuM. bhojana karAvyuM. jamatAMjamatAM dhanadatte kanyAne pUchyuM: "A nagara Ama verAna kema che? ane A rAjamahelamAM mAtra tuM ekalI kema che? zuM bIjuM koI ahIM rahetuM nathI ? kanyAe AMsubhInI AMkhe TUMkamAM potAnI ApavItI kahI : "he dhanadatta ! A nagaranuM nAma tilakapura che. A nagaranI huM rAjaputrI chuM. mArA pitAnuM nAma mahendra. eka divasa acAnaka ja keTalAka duzmanoe A nagarane gherI lIdhuM, te ja rAte eka vyaMtaradeve prakaTa thaIne mArA pitAne kahyuM ke : "huM tArA pUrvabhavano mitra chuM. bola, huM tAruM zuM kAma karuM ?" pitAe kahyuM : "tuM mArA mATe eka evuM nagara nirmANa kara ke jenA para kyAreya koI duzmana humalo na karI zake. AthI e deve eka nagara kUvA pAse ane bIjuM kUvAnI aMdara ema be nagaranAM nirmANa karyA. thoDA divasa pachI tyAM koI narabhakSI rAkSasa Avyo. te A nagaranAM badhAM mANasone khAI gayo. tenA bhayathI keTalAka jIva bacAvIne nAsI gayA. AthI A nagara verAna thaI gayuM. paNa e rAkSase mane jIvatI rAkhI che, kAraNa ke e mArI sAthe paraNavA mAMge che. AthI teNe mane baLajabarIthI jIvatI rAkhI che. Aja tuM Avyo tethI mane AnaMda thayo che. mane zraddhA che ke A rAkSasanA krUra paMjAmAMthI choDAvavA mATe tuM mane jarUra madada karaze." dhanadattaH "tuM mane upAya batAva. mArA jAnanA jokhame paNa huM tane madada karIza." tyAM rAkSasano pagarava saMbhaLAyo. kanyA sAvadhAna thaI gaI. jhaDapathI te bolI : "jhaDapa karo, rAkSasa Ave che. juo, tyAM khaDraga paDyuM che te laIne devInA maMdiramAM saMtAI jAva. rAkSasa tyAM jaze ane AMkha mIMcIne tenuM dhyAna dharaze. e samaye tame tene e khagnathI mArI nAkhajo." rAkSasa jANe nahi tema dhanadatta vinA vilaMbe khaDraga laIne maMdiramAM saMtAI gayo. rAkSasa tyAM Avyo. dhyAnamAM beTho ane dhanadate jorathI khaDjha vIMjhIne rAkSasanuM mAthuM dhaDathI juduM karI nAkhyuM. rAkSasanA motathI kanyA nAcI UThI. samaya bagADyA vinA teNe rAjamahelamAMthI jarajhaverAta badhuM bheguM karI lIdhuM ane dhanadattane laIne te kUvAnI bahAra AvI. dariyAkinAre jaIne koI vahANavaTIA sAthe vahANamAM besavAnuM bhADuM TharAvyuM ane vahANamAM beThAM. devAMganA jevI rUparUpanA aMbAra samI kanyA ane mAlasAmAnamAM aDhaLaka dolata. A joIne vahANavaTIAnA moMmAM pANI AvyuM. tenI dAnata bagaDI. AthI teNe dhanadattane vizvAsamAM lIdho. bane tUtaka para vAto karatA beThA. tyAM lAga joIne teNe dhanadattane dhakko mAryo. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 145 samudramAM DUbakAM khAtAM-khAtAM paNa dhanadatta pelI gAthAnuM manana karato rahyo. koIne paNa doSa ApyA vinA A bhISaNa du:khamAM paNa hiMmata rAkhato rahyo. dhanadatta jIva bacAvavA prayatna karI rahyo hato, tyAM ja koI magaramaccha tene gaLI gayo. be cAra divase koI mAchImAranI jALamAM A magaramaccha phasAI gayo, mAchImAre tene ghare lAvIne cIryo. temAMthI dhanadattanuM bebhAna zarIra bahAra nIkaLyuM. upacAra karIne tene bhAnamAM lAvyo. mAchImAre ene rAjAne soMpI dIdho. rAjAe tenI badhI vAta jANIne tene potAne tyAM rAkhI lIdho ane rAjasabhAmAM AvatA mahAnubhAvonI AgatA-svAgatA vagere karavAnuM kAma soMpyuM. matsyanA peTamAMthI te jIvato bacyo hovAthI tenuM nAma ahIM matsyodara tarIke pracalita thayuM. samaya sarato gayo. eka vakhata rAjasabhAmAM eka vepArI Avyo. modare tenuM svAgata karyuM. tene joIne vepArI ciMtAmAM paDI gayo. A e ja vepArI hato ke jeNe dhanadattane kUvAmAM dhakelI dIdho hato. rAjAne tyAM tene joIne e gabharAI gayo. AthI tene mArI nAMkhavA kAvatruM karyuM, cAMDALane paisA ApIne kahyuM : "rAjAne tyAM jaIne tAre kahevAnuM ke A matsyodara to mAro sago bhAI che. tethI cAMDALa jANIne rAjA tene jarUra mArI nAMkhaze. Ama jo banaze to huM tane sonAnI AkhI eka IMTa ApIza." : cAMDALa ane tenA sagAMo rAjasabhAmAM gayAM. zIkhavyA pramANe temaNe matsyoda2ne joIne rokakaLa karI mUkI. koIe kahyuM : 'are A to mAro diyara che.' koIe kahyuM : 'are ! A to mAro putra che. A to mAro dhaNI che.' A sAMbhaLI kAcA kAnanA rAjAe matsyoda2ne jo2thI tataDAvyo : "duSTa ! cAMDALa ! mane chetarI gayo tuM ? have to huM tane jIvato nahi choDuM." dhanadatte pUrI svasthatA ane vinayathI kahyuM : 'he upakArI rAjan ! meM Apane jarAya chateryA nathI. Apane meM je mArI vAta kahI hatI temAM huM kazuM ja jUThuM bolyo nathI. sAcI vAta A che ke pelo vepArI mane oLakhI gayo che. mAruM dhana enI pAse che. mArI pAse temAMthI pAMca ratna bacyAM che. juo te A rahyAM ratna.' rAjAe AthI cAMDALane dhamakAvyo, marAvyo. prANanA bhayathI teNe vepA2I sAthe thayelI badhI sAcesAcI vAta kahI dIdhI. rAjAe tarata ja vepA2Ine bolAvyo. teNe matsyodarane oLakhavAno dharAra inkAra karyo ane pharI-pharIne kahyuM ke "e badhI sonAnI IMTo mArI mAlikInI ja che. A matsyodara sAva jUThuM bole che." dhanadatta : "he rAjan ! mArI Apane vinaMtI che ke Apa e sonAnI IMTomAMthI eka IMTa ahIM maMgAvo. e IMTa batAvIne huM Apane khAtarI karAvI ApIza ke e badhI IMTo mArI mAlikInI che." rAjAnA hukamathI vepArIe sonAnI IMTa ApI. dhanadatte tene toDIne temAM aMdara lakheluM Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 ~ potAnuM "dhanadatta' nAma rAjAne ane vepArI bannene vaMcAvyuM. rAjAe AthI dhanadattanI badhI milakata pAchI meLavI ApI ane vepArIne mArI nAMkhavAno hukama karyo. "nahi rAjanuM! teno vadha na karAvazo. mArI prArthanA che ke tene jIvato choDI mUko." rAjAe AthI vepArIne potAnA nagaramAMthI tatkAla cAlyA javA hukama karyo. ekAMta maLatAM kanakaratha rAjAe dhanadattano vizeSa paricaya pUkyo. dhanadatte nikhAlasatAthI kahyuM : "he rAjan ! "huM tamAro ja nagarajana chuM. A ja nagaramAM mArA pitA sAgaradatta zreSThI rahe che." rAjA : "ararara ! sAgaradatta zreSThI jevA moTA gharanA dIkarAne ATa-ATalA duHkhamAMthI pasAra thavuM paDyuM! paNa kaMI nahi. tuM khUba ja samatA ane hiMmatathI e badhAmAMthI pasAra thayo che. cAla huM tane tArA pitAnA ghare mUkI jauM.' dhanadattaH "nahi rAja! e samayane hajI vAra che. hajI mAre eka bIjA vahANavaTIAnI rAha jovI che. mane zraddhA che. e paNa jarUra Apane tyAM Avaze ja." rAjAH "zA mATe tuM enI rAha jue che?" dhanadatta : "e vepArIe mAruM dhana lUMTI lIdhuM che eTaluM ja nahi te mArI patnIne paNa laI gayo che." Ama kahI teNe zUnya nagara ane rAkSasavALI badhI vAta karI. be cAra divasamAM ja dhanadattanI zraddhA phaLI. moMdhuM najarANuM laIne e vepArI pelI kanyAne laIne rAjasabhAmAM Avyo. tene jotAM ja dhanadatte rAjAne moghama IzArAmAM samajAvyuM ke A ja e vepArI ane tenI sAthe yuvatI che te ja mArI priyatamA. rAjA to Abho banIne joI ja rahyo. pachI teNe AgaMtuka vepArIne teno paricaya pUkyo. chelle vepArIe Adra svare kahyuM: 'paNa mArAM kevAM kamabhAgya che te Apane zuM kahuM? A yuvatIne huM manAvI manAvIne thAkI gayo. paraMtu e to jIda pakaDIne ja beThI che ke kanakaratha rAjA mane kahe to ja huM tamArI sAthe lagna karuM. have Apa ja mAro uddhAra karo." rAjA: "he putrI! tuM jarAya bhaya ane zaMkA na rAkhIza. tArI icchA pramANe ja huM vartIza. paraMtu tuM mane e kahe ke A vepArI kahe che ke tuM tene kaTAha dvIpamAMthI maLI hatI vagere badhuM zuM sAcuM che ?' kanyAH "he rAjanuM! A vepArInA bolavA para tame jarAya vizvAsa na karazo. vizvAsaghAta karIne teNe mArA patine samudramAM nAMkhI dIdhA che. mArA pati jIvatA che ke temanuM kaMI amaMgaLa thayuM che tenI mane khabara nathI. paraMtu huM jANuM chuM ke mAruM sAsaruM tamArA nagaramAM ja che. AthI tamane maLavAnI meM jIda karI ane Aja sudhI tenI icchAne huM satata TALatI rahI chuM." Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 147 rAjA : 'tuM tArA patine oLakhI zakIza ?' kanyA : 'zuM e jIvatA che ? tame temane joyA che ? temane joIne huM jarUra kahIza ke e mArA pati che ke bIjuM koI ?' rAjAe matsyodarane bolAvyo. 'Ane tuM oLakhe che ?' kanyAe matsyodarane nakhazikhAMta joyo. tenI AMkhamAM AnaMdanAM AMsu chalakAI AvyAM. doDIne e matsyodaranA caraNe namI paDI. rAjAe pelA vepArIne mArI nAMkhavAno hukama karyo. dhanadatte tene paNa abhayadAna apAvyuM. rAjAe tenI udAratAnI anumodanA karI. e pachI rAjA vAjate-gAjate dhanadattane ane tenI patnIne laIne tenA pitAnA ghare gayA. putrane pAcho Avelo joIne mAtA-pitAnA AnaMdano pAra na rahyo. thoDA divaso bAda nagaramAM jJAnI guru bhagavaMta ziSya samudAya sahita padhAryA. temanI dharmadezanA sAMbhaLavA kanakaratha rAjA paNa Avyo. dhanadatta paNa bhaktibhAvathI temanI dezanA sAMbhaLI rahyo hato. dezanA pUrNa thaI. dhanadatte vinayathI pUchyuM : 'he bhagavaMta ! mane ekathI vadhu vakhata vaibhava maLyo. paNa dareka vakhate huM jIvaleNa duHkhamAM AvI paDyo. Ama huM mArA kayA karmanA kAraNe sukhI-duHkhI thayo ?' jJAnI bhagavaMta bolyA : "he dhanadatta ! tArA pUrvabhavanA zubha-azubha karmanuM phaLa tuM A bhavamAM pAmyo che. pUrvabhavamAM tuM ratnapuranagaramAM mAhaNa nAme zreSThI putra hato. gItArtha guru bhagavaMtanI dezanA sAMbhaLIne teM zrAvakadharma aMgIkAra karyo. eka vakhata teM udAradile aDhaLaka dhana kharcIne devavimAna jevuM bhavya jinAlaya baMdhAvyuM. jinAlaya pUrNa thayuM. tyAM tArA bhAva pharyAM. manamAM te aphasosa karyo. are ! eka jinAlaya pAchaLa keTalA badhA dhananuM AMdhaNa thaI gayuM ! A meM kharca na karyo hota to ? Ama chatAMya te jinAlayamAM jinapratimAnI pratiSThA karAvI. paraMtu te mATe tArA haiye koI utsAha ke umaMga nahoto. na chUTake teM pratiSThA karAvI. tyAra pachI tArA bhAva UMcA thavA lAgyA. teM nakkI karyuM : 'mArI Avakano cotho bhAga huM dharmakAryamAM kharcIza.' paNa tarata ja teM vaLato vepArI vicAra karyo : meM A pratijJA to lIdhI paraMtu AnuM mane phaLa maLaze ke nahi ?' Ama zaMkA-kuzaMkAthI tuM tArI Avakano cotho bhAga dharmakAryamAM vAparato rahyo. he dhanadatta ! tArA UMcA ne udAra bhAvamAM tane pUrvabhavamAM jarAya sthiratA nahotI rahetI. ekavAra zramaNa bhagavaMtane joI tane vicAra AvyA : "AvA khAnadAna kuLanA mANaso dIkSA le. jJAnI bane ane teo AvAM barachaTa jADAM ane melAM kapaDAM pahere te sAruM nathI lAgatuM. temaNe suMdara kapaDAM paheravAM joIe. huM temane evAM vastro vahorAvIza." Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 teM bhAvathI vastro paNa vahorAvyAM. paNa pachI tane thayuM ke "are ! meM A khoTuM karyuM. sAdhuoe to evAM barachaTa, jADAM ne melAM kapaDAM ja paheravAM joIe. sArAM vastro paheravAthI temanI cittavRttio uzkerAya." Ama he dhanadatta ! teM zubha karma paNa bAMdhyuM ane sAthosAtha kharAba vicAro karIne azubha karma paNa bAMdhyuM. AyuSya pUrNa thatAM marIne tuM bhavanapati deva thayo. devabhavanuM AyuSya bhogavIne tyAMthI cyavIne tuM dhanadatta thayo che. pUrvabhavamAM te ekathI vadhu zubha karmo karyA hatAM, paraMtu temAM te zaMkA karI. aphasosa karyo. AthI tenA phaLasvarUpe A bhavamAM tane jeTaluM sukha maLyuM teTaluM duHkha paNa maLyuM. dhanadattane A sAMbhaLIne jAtismaraNa jJAna thayuM. teNe sAkSAt potAno pUrvabhava joyo ane jANyo. AthI tene saMsAra pratye vairAgya Avyo. saunI AjJA ane anumati meLavIne teNe dIkSA lIdhI. saMyamadharmanuM utkRSTa pAlana karyuM. samAdhi maraNa pAmI te vaimAnika deva thayA. tyAMthI cyavIne mahAvideha kSetramAM avataryA ane tyAM paNa dharmanuM utkRSTa ArAdhana karIne kALakrame mukti pAmyA. A daSTAMtathI bhavyajIvoe bodhapATha levAno ke "nAnI paNa dharmakaraNI caDatA bhAvathI karavI. UMcA bhAva satata jALavI rAkhavA. dharmakAryamAM pariNAmanI zaMkA karavI nahi. zubha kharca karyA pachI pastAvo karavo nahi. haMmezAM zubha, zuddha ne UMcA vicAro ane kAryo karavAM. O 2pa1 mauna ekAdazIno mahimA praNamya zrImadvAmeyaM, pArzvayakSAdipUjitam / mahAtmyaM staumi zrI-maunaikAdazyA gadyapadyabhRt // pArthayakSa Adi devendro ane narendrothI pUjAyelA vAmAnaMdana zrI pArzvanAtha prabhune praNAma karIne, huM zrI mauna ekAdazInA mahimAnuM gadya ane padyamAM gAna karuM chuM (stavuM chuM." bhagavAna zrI neminAtha dvArikAnagarImAM padhAryA. vanapAlake zrI kRSNa mahArAjAne vadhAmaNI ApI. temaNe vanapAlakane vadhAmaNI ApavA mATe ucita dAna ApyuM ane vinA vilaMbe prabhunI parSadAmAM pahoMcI gayA. bhAvapUrvaka temaNe prabhune vaMdanA karI ane prabhunI dharmadezanA sAMbhaLavA ucita jagAe beThA, prabhu bolyA: egadine je devA cavaMti tesiM pi mANusA thovA / katto ya me maNuabhavo, iti sukharo duhio // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 149 "eka divasamAM jeTalA devo ave (mare) che tenA karatAM paNa saMsAramAM mANasonI saMkhyA ochI che. AthI amane sahajatAthI mAnavabhava kyAMthI maLe ? Ama vicArIne devatAo du:khI thAya che. Ama mAnavabhava devane paNa durlabha che. AthI teno samyak upayoga karI levo joIe ane tene pramAdamAM eLe gumAvavo joIe nahi." prabhue pramAdanuM svarUpa samajAvatAM kahyuM : "ajJAna, saMzaya, mithyAtva, rAga, dveSa, matibhraMzatA, dharmamAM anAdara, yoganuM duSpraNidhAna (mana-vacana ane kAyAno durAcAra) A ATha prakAranA pramAda che. bhavabhIrU jIvoe saMsAra sAgara pAra karavA mATe A ATheya pramAdano tyAga karavo joIe.' zrI kRSNe tyAre vinayathI kahyuM : "he bhagavaMt ! rAjyanI virATa javAbadArIo vacce huM niraMtara dharmanI ArAdhanA karavA asamartha chuM. to ApazrI mane AkhA varasano koI eka divasa batAvo ke te divase karelI ArAdhanA mane viziSTa phaLa ApanArI bane.' bhagavAnazrI bolyA : "he vAsudeva ! tamArI jo evI bhAvanA che to tame mAgazara suda agiyArasanA divase uttama prakAranI dharmasAdhanA karo. A divase A vartamAna covIzInA zrI aranAtha bhagavaMte zrI cakravartIno vaibhava choDIne dIkSA lIdhI hatI. zrI mallinAtha bhagavAnanA janma, dIkSA ane kevaLajJAna kalyANaka traNeya A divase ja thayAM hatAM. zrI naminAtha bhagavaMtane kevaLajJAna paNa A ja divase prApta thayuM hatuM. tevI ja rIte A ajavALI agiyArase pAMca bharata ane pAMca airavatamAM paNa traNa-traNa tIrthaMkaronAM pAMca-pAMca kalyANaka thavAthI dasa kSetramAM pacAsa kalyANaka thayAM che. vaLI bhUtakALa, bhaviSyakALa ane vartamAnakALanI gaNatarI mUkIe to A eka ja divase doDhaso kalyANaka thAya che. Ama A divasa khUba ja pavitra ane pAvana che." anya dharmamAM paNa A ekAdazIno uttama mahimA gAyo che. "arkapurANa"mAM lakhyuM che H "he arjuna ! hemaMtaRtumAM AvatI mAgasara mAsanI ajavALI agiyArasa khUba ja kalyANakArI che. A divase acUka upavAsa karavo. e divase upavAsa karavAthI haMmezAM be lAkha brAhmaNone jamADyA jeTaluM puNya maLe che. jema kedAranAtha tIrthanuM pANI pIvAthI punarjanma thato nathI. tema A ekAdazIe upavAsa karavAthI pharI janma thato nathI. he arjuna ! A ekAdazI garbhAvAsanA duHkhono nAza kare che mATe A vrata jevuM bIjuM koI vrata che nahi ane bIjuM thanAra paNa nathI. he arjuna ! hajA2 gAyanA dAna karatAM vadhu puNya eka brahmacArInI bhakti karavAthI maLe, hajAra brahmacArInI bhakti karatAM eka vAnaprasthAzramInI bhaktisevA vadhe, eka hajAra vAnaprasthAzramInI sevA karatAM pRthvIdAnanuM puNya vadhe, pRthvIdAnanAM puNya karatAM dazagaNuM puNya sarvalaMkArayukta kanyAdAnathI maLe. kanyAdAnanA puNyathI dazagaNuM puNya vidyAdAnathI maLe, vidyAdAnanA Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 puNyathI so gaNuM puNya bhUkhyAne jamADavAthI maLe, tethI sogaNuM puNya gomedha yajJa karavAthI maLe, tethI so gaNuM puNya azvamedha yajJa karavAthI maLe, tethI so gaNuM puNya naramedha yajJa karavAthI maLe ane tenAthI hajAragaNuM puNya badrIkedAranI yAtrA karavAthI maLe che. paraMtu he arjuna ! mAgasara mAsanI ajavALI ekAdazIe upavAsa karavAnA phaLanI to gaNanA ja thaI zake tema nathI. AthI brahmA Adi devo paNa ekAdazI vrata kare che." bhagavAnanA zrImukhe ekAdazIno romAMcaka mahimA sAMbhaLIne zrI kRSNa punaH vinayathI pUchyuM: "he bhagavaMta! A agAu ekAdazI parvanuM utkRSTa ArAdhana koNe karyuM che te kahevA Apa kRpA karo." tyAre bhagavAnazrIe A kathA kahI. suvatazeThanI kathA dhAtakIkhaMDamAM vijayapattanamAM sura nAmanA eka ati dhanADhya zeTha hatA. temanI patnInuM nAma hatuM suramatI. eka rAtanI vAta che. vahelI savAre sura zeThanI AMkha UghaDI gaI. te ekadama aMtarmukha banyA. temaNe vicAryuM: "A bhave mane aDhaLaka dhana maLyuM che. suzIla patnI maLI che. bharapUra yaza-pratiSThA maLyAM che. paraMtu A badhuM to mane pUrvabhavanA koI puNyathI maLyuM che. have jo huM paralokanuM hita na sAdhuM to mAruM AjanuM jIvavuM badhuM eLe jAya." vicAramAM ne vicAramAM sUryodaya thayo. surazeTha nitya karma patAvI nahAI dhoIne guru mahArAja pAse gayA. temaNe surazeThane upadeza Apyo. Alassa mohavannA, thaMbhA kohA pamAya kivigittA / bhaya sogA annANA, vikkheva kuUhalA ramaNA // "ALasa, moha, avajJA, ghamaMDa, krodha, kaMjUsAI, bhaya, zoka, ajJAna, kutUhala ane rati A tera kAThiyAno avazya tyAga karavo joIe." nahi to jIva naraka gatinAM bhayaMkara duHkhone pAme che. kahyuM che ke : "sAtamI narakanA apratiSThAnanA aMtima pAthaDanA jIvane pAMca karoDa, aDasaTha lAkha, navvANuM hajAra pAMcaso ne coryAzI (5, 68, 99, 584) prakAranA roga thAya che." AthI he sura zeTha! narakAdinAM duHkhonA nivAraNa mATe dharma karavo jarUrI che. dharmano mahimA aciMtya che. kahyuM che ke - bharaheya kei jIvA, micchAdiTThiya mahavA bhAvA / te mariUNa ya navame, varisaMmi huMti kevaliNo // A bharatabhUmimAM keTalAka jIvo mithyAdaSTi hovA chatAMya evA bhadra pariNAmI hoya che ke teo ahIMnuM AyuSya pUrNa karIne AgAmI bhave navamA varSe to (mahAvideha kSetramAM) kevaLI thAya che. (kavaLajJAnane prApta kare che ane nirvANapadane pAme che.) mATe he surazeTha! sulabhabodhI jIvane kazuM ja durlabha nathI." Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 151 tyAre zeThe vinayathI aMjalipUrvaka kahyuM: "he bhagavaMta ! sAMsArika jaMjALanA kAraNe nitya dharmanI ArAdhanA mArAthI thaI zake tema nathI. to he kRpALu ! koI evo divasa Apa batAvo ke je divasanuM ArAdhana karavAthI mane varSabharanI dharmanI ArAdhanA jeTaluM phaLa maLe." guru mahArAja: "to te zeTha! tame mAgasara mAsanI ajavALI agiyArasanI ArAdhanA karo. A divase ahorAta (AkhA divasa)no pauSadha karavo. te divase upavAsa karavo ane manavacana ne kAyAthI tamAma pApapravRttino tyAga karIne Akho divasa mauna rAkhavuM. A vidhi pramANe ochAmAM ochAM agiyAra varasa sudhI A ekAdazInI ArAdhanA karavI ane e tapa pUrNa thAya tyAre ullAsa ane udAratAthI mahotsavapUrvaka tenuM udyApana (ujamaNuM) karavuM." surazeThane A mauna ekAdazInuM vrata gamI gayuM. vidhipUrvaka ane AtmAnA ullAsathI te vratanuM utkRSTa ArAdhana karyuM. tapa pUrNa thaye tenuM bhavya ujamaNuM paNa karyuM. AyuSya karma pUruM thayuM. surazeTha marIne AraNa nAmanA devalokamAM deva thayA. devalokanuM ekavIza sAgaropamanuM AyuSya pUrNa karIne temano jIva bharatakSetranA saurIpura nagaramAM rahetA samRddhidatta zeThanI guNiyala patnI prItimatInI kukSimAM avataryo. garbhanA prabhAvathI prItimatIne tIvra icchA (dohada) thaI: "huM zrAvakanA bAra vrata aMgIkAra karuM. mahAvratadhArI muni bhagavaMtonI vividha prakAre bhakti karuM. sarva saMsArIone vratano mahimA samajAvI te saune vratadhArI banAvuM. saMgItakAro vratadhArIono mahimA gAya. nartako nRtya kare ane e mahimAnA gAna ane nRtya basa joyA ja karuM..." samRddhidatte patnInA A dohadane pUrNa karyo. yogya samaye teNe putrane janma Apyo. garbhAdhAna samaye mAtAne vrata levAnI icchA thaI hatI. AthI putranuM nAma "suvrata' rAkhavAmAM AvyuM. suvrata moTo thayo. bhaNI gaNIne vidvAna paNa thayo. yuvAna vaye pitAe suvratane agiyAra kanyAo paraNAvI. kALakrame tenAM mAtA-pitA mRtyu pAmyAM. have te agiyAra karoDa sonAmahora Adino mAlika banyo. eka samaye saurIpura nagaramAM vizuddha cAritryadhArI AcArya bhagavaMta zrI dharmaghoSasUrijI vizALa ziSya samudAya sahita padhAryA. A zubha samAcAra maLatAM ja suvrata zeTha saparivAra temanI dharmadazanA sAMbhaLavA gayo. dezanA sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM suvratane jAtismaraNa jJAna thayuM. dezanA pUrI thaI. suvrata zeThe vinayathI pUchyuM : "he bhagavaMta ! pUrvabhavamAM meM mauna ekAdazI parvanI ArAdhanA karI, tethI mane AraNa svargamAM prathama sukha maLyAM ane pachI Aje A mahAsamRddhi pAmyo chuM. to he bhagavaMta ! huM have zenI ArAdhanA karuM jethI mane AthIya vizeSa asAdhAraNa phaLanI prApti thAya ?' AcArya bhagavaMta bolyA: "he mahAnubhAva! je parvanI ArAdhanAthI tamane Avo aciMtya u.bhA.-4-11 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 lAbha thayo che te ja parvanI ArAdhanA A bhave paNa tame rUDI rIte karo. kAraNa ke auSadhathI vyAdhi jAya te ja auSadha bIjI vAra paNa e ja vyAdhi mATe levuM joIe ane zAstromAM kahyuM che ke - vidhinA mArgazIrSasyai-kAdazyAM dharmamAcaret / ya ekAdazabhirva-racirAt sa zivaM bhajet // "mAgasara mAsanI suda agiyArasanuM je agiyAra varasa sudhI vidhipUrvaka ArAdhana kare che te zIdhra muktine pAme che." suvratazeThe tyAra pachI ghaNA ullAsathI mauna ekAdazI parvanuM ArAdhana zarU karyuM. AvA eka divasanI vAta che. suvratazeThe saparivAra upavAsa ane maunapUrvaka mauna ekAdazIe pauSadha karyo. badhA pauSadhazALAmAM hatA. temanuM ghara AthI sUnuM hatuM. coroe A takano lAbha lIdho, gharamAM ghUsI jaIne jeTaluM baMdhAya teTaluM bAMdhavA mAMDyuM. poTalAM bAMdhI mAthe mUkIne ghara bahAra nIkaLavA lAgyA. paraMtu Azcarya ! koI corathI eka DagaluM AgaLa vadhI na zakAyuM. badhA ja cora khaMbhita banI gayA. ne hAtha halAvI zakAya, na paga chUTo karI zakAya. A vedanAthI teo cIso pADI UThyA. cIso sAMbhaLI pADozIo doDI AvyA. joyuM to badhA coro. temaNe tarata ja rAjAne khabara karI. koTavALo doDI AvyA. temaNe badhAne bAMdhI lIdhA ane kArAvAsamAM laI javA kheMcyA. doraDuM kheMcAtAM ja badhA coro ApoApa cAlavA lAgyA. suvratazeTha saparivAra savAre ghare AvyA. rAtanI badhI vigatanI temane jANa thaI. A mATe temaNe vratanI anumodanA karI. A mauna ekAdazI vratano ja prabhAva ke coro eka taNakhaluM paNa na laI jaI zakyA ! tyAM suvratazeThane vicAra Avyo : "cora badhA raMgehAtha pakaDAI gayA che. AthI rAjA jarUra temano vadha karaze. nahi, nahi, temane badhAne mAre bacAvI ja levA joIe ane suvratazeTha vinA vilaMbe rAjA pAse pahoMcyA. temane bheTazuM dharyuM ane corone hemakhema choDI mUkavA mATe AgrahabharI vinaMtI karI ane e corone sahI salAmata choDI mukAyA. pachI ja temaNe upavAsanuM pAraNuM karyuM. bIjA varase ekAdazIe pauSadhazALAvALA lattAmAM pracaMDa Aga lAgI. jIva bacAvavA lokoe nAsabhAga karI mUkI. makAno badhAM bhaDabhaDa baLavA lAgyAM. Aga kAbUmAM AvavAnA badale vadhatI gaI. vadhatI-vadhatI te pauSadhazALAmAM AvI te paNa baLavA lAgI. lokoe bUmAbUma karI mUkI : "suvrata zeTha ! suvrata zeTha ! bhAgo, jaladI bhAgo, Aga lAgI, Aga lAgI che. pauSadhazALA bhaDake baLI rahI che. jaladI doDo ane jIva bacAvo." paNa suvratazeTha pauSadhamAM ane maunamAM sthira rahyA. temaNe kazI ja hAyavoya na karI. kAyotsargamAM e sthira UbhA rahyA ane AtmadhyAnamAM layalIna ja rahyA. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 153 savAra sudhImAM to AkhI pauSadhazALA baLIne khAkha thaI gaI. paraMtu A AgamAM suvratazeThane ane temanA parivArane jarAya AMca na AvI. eTaluM ja nahi A pracaMDa AgamAM temanI havelI, dukAna, vakhAro badhuM akabaMdha rahyuM. A joI-jANIne nagarajanoe suvratazeThano ane jainadharmano bhAre harSanAdathI jayajayakAra karyo. Ama ekacitte ane UMcA bhAvathI agiyAra varasa sudhI mauna ekAdazInI ArAdhanA karI. tapanI pUrNAhUti thatAM bhAre dhAmadhUmathI tenuM ujamaNuM karyuM. saMghapUjana karyuM. sAdharmika vAtsalya paNa karyuM. sAteya kSetramAM mokaLA mane ane chUTe hAthe aDhaLaka dravya kharyuM. ekavAra nagaramAM cAra jJAnadhAraka AcArya bhagavaMta zrI vijayazekharasUrijI mahArAja padhAryA. temanI dezanA sAMbhaLI suvratazeThe agiyAre ya patnIo sAthe dIkSA lIdhI. dIkSA laIne temaNe cha mAsI, comAsI cAra ne so aTTama ane baso chaThThano tapa karyo. dvAdazAMgInuM jJAna prApta karIne zrutakevaLI banyA. temanI agiyAra patnI sAdhvIoe anazana karyuM ane eka mAsanA anazana bAda badhI kALadharma pAmIne mokSe sidhAvI. - eka bIjI mauna ekAdazInI vAta. suvrata munie A nimitte maunapUrvaka upavAsa karyo. sAthosAtha te samudAyanA eka vRddha ane bImAra sAdhunI sevA paNa karavA lAgyA. A samaye eka devatAe suvrata muninA maunanI parIkSA karavA bImAra sAdhunA zarIramAM praveza karyo. teNe sAdhune asahya vedanA upajAvI. temanA zarIramAM rahelA deve kahyuM : "he suvrata muni ! mArAthI A vedanA jarAya sahana thatI nathI. tame atyAre ja zrAvakanA ghare jaIne mArI sAravAra mATe koI kuzaLa vaidyane bolAvI lAvo." suvrata muni vicAramAM paDI gayA. rAtano samaya che. munithI rAtanA kyAMya upAzraya bahAra javAya nahi. vaLI mAre Aje mauna che. zuM karuM? tyAM ja bImAra sAdhu gussAthI bolyA: "gItArtha sAdhu thayA cho ane avasaranI gaMbhIratAthI kaMI tamane samajaNa paDe che ke nahi. jAva jaladI vaidarAjane bolAvI lAvo." to ya suvrata muni tyAMthI khasyA nahi. kaMI bolyA paNa nahi. AthI bImAra sAdhu temane oghAthI mAravA lAgyA. suvrata muni zAMtithI mAra sahana karatA rahyA ane potAne niMdatA rahyA : "A muni to nirdoSa che. aparAdha mAro che ke temanA kahevA pramANe temanI huM sAravAra karI zakato nathI..." Ama zubha dhyAnamAM te mArane samabhAvathI sahana karatA kahyA. A joI deva dharmamAM AsthAvALo thayo ane muninuM zarIra choDIne potAnA sthAne cAlyo gayo. AthI muni zAMtithI saMthArAmAM sUtA rahyA. temane to zuM banyuM tenI khabara paNa na paDI. tyAM utkRSTa zubha dhyAnanA prabhAvathI suvrata munine kevaLajJAna prApta thayuM, devoe temane Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 ullAsa ane AdarathI suvarNa kamaLa para besADyA, tyAM temaNe maMgala dharmadezanA ApI. e pachI paNa aneka bhavya jIvone pratibodhIne teo mokSe gayA." zrI tIrthaMkara paramAtmAnA zrI mukhethI mauna ekAdazIno mahimA sAMbhaLI zrI kRSNa mahArAjA ane anyoe paNa A vrata aMgIkAra karyuM. sAra: dharmanI ArAdhanA nitya karavI joIe. nitya thAya to te sarvottama. na ja thaI zake to mauna ekAdazInI vidhipUrvaka ArAdhanA karavAnuM to na ja cUkavuM joIe. je bhavyajIvo vidhipUrvaka A vratanuM bhAvapUrvaka ArAdhana kare che teo A loka ane paralokamAM divya ane bhavya sukho pAme che ane kALakrame muktine paNa pAme che. 2para zaMkA tyAgo nAsti jIvo na svargAdi, bhUtakAryamiheyate / iti prabhRti zaGkAtaH samyaktvaM khalu pASyate // "A saMsAramAM jIva jevI koI vastu nathI. svarga-narakAdi jevuM paNa vAstavamAM kaMI che nahi. ahIM je che te mAtra pAMca mahAbhUta (pRthvI, pANI Adi)nuM ja kArya che. AvA prakAranI tattvamAM zaMkA karavAthI samyakatvano nAza thAya che." aSADhAcAryanuM daSTAMta aSADhAcArya vidvAna AcArya hatA. temano ziSya samudAya ghaNo vizALa hato. samudAyamAM koI ziSyano dehadIpa bujhAvA lAgato tyAre A AcArya te maraNAsana ziSyane aMtima ArAdhanA karAvatA, te samAdhi maraNa pAme tevI tene preraNA ApatA ane prArthanA karatA. sAthosAtha te kahetA : "he vatsa ! saMyamadharmanI rUDI ArAdhanA te karI che AthI tane devagatinI prApti thaze. mArI tane chellI vinaMtI che ke tuM deva bane tyAra pachI tuM mane jarUra darzana Apaje. kALakrame temanA ekathI vadhu ziSyo kALadharma pAmyA. paraMtu devagati pAmelo eka paNa ziSya temane darzana ApavA na Avyo. temano ati hAlo ane lADako ziSya paNa devarUpe na Avyo. tyAre temanuM mana zaMkA-kuzaMkAothI gherAI gayuM. te tIvrapaNe vicArI rahyA: "dareka ziSya mane aMtima samaye vacana ApyuM hatuM ke huM deva thaIne tamane jarUra darzana ApIza. paNa Aja sudhI koIe darzana ApyAM nathI. to zuM paraloka-svargAdi nahi hoya? nahi ja hoya. nahIM to zuM koI Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 155 mane darzana na Apata ? badhA ziSyo mArI AjJAnuM pAlana karatA hatA. mArI chellI AjJAnuM paNa temaNe jarUra pAlana karyuM hota. paraMtu mane have thAya che ke svarga-naraka jevuM kaMI che ja nahi.' ane pachI UMDo niHsAso nAMkhI aphasosa karavA lAgyA : "arere ! Aja sudhI meM tapa, vrata nakAmAM karyAM. pariSaho sahana karIne meM nakAmuM ja kaSTa sahana karyuM. ararara ! mArAM ATalAM badhAM varaso nAhaka barabAda thaI gayAM !..." Ama mithyAtvabhAvamAM AvIne temaNe gacchano tyAga karyo ane ekalA ja cAlI nIkaLyA. A bAju temanA vhAlA ziSya devalokamAM vicAryuM : 'huM A devabhava kevI rIte pAmyo ? avadhijJAnanA upayogathI teNe potAno munibhava joyo ane jANyo. potAnA guru aSADhAcArye karAvela aMtima ArAdhanA paNa teNe jANI. e samaye Apela aMtima vacana paNa tene yAda AvyuM, AthI te gurune darzana ApavA mATe taiyAra thayo. tyAM teNe joyuM ke guru mahArAja to hatAza thaIne ane mithyAtvabhAvamAM gaccha choDIne cAlI nIkaLyA che. paNa kaMI nahi. hajI kaMI jhAjhuM bagaDyuM nathI. gurudeva mohamAM taNAIne kaMI duSkarma na karI bese te pahelAM huM temane ugArI lauM." ane deve potAnI labdhithI aSADhAcAryanA mArgamAM eka bhavya nATakazALAnI racanA karI. temAM teNe cittAkarSaka nATaka paNa bhajavyuM. AcArya to e joIne nATakazALAmAM besI gayA. daivanirmita A nATaka cha cha mahinA sudhI cAlyuM. aSADhAcArya bhUkha, tarasa, UMgha, ArAma badhuM ja bhUlIne cha mahinA sudhI satata e nATaka jotA rahyA. deve mAyA saMkelI lIdhI. nATaka pUruM thayuM. AcArya bolI UThyA : "hAza ! kevuM suMdara nATaka hatuM ! bhUkha, tarasa, thAka kazAyanuM bhAna na rahyuM. jIvanamAM pahelIvAra thoDuMka sukha Aje mANavA maLyuM." deva, gurunA manobhAva barAbara joI rahyo hato. teNe thayuM : "oha ! mArA upakArI gurunA bhAva keTalA badhA badalAI gayA che ! paraMtu zuM temanAM vrato paNa khaMDita ane malina banyAM haze ? AnI paNa mAre tapAsa karavI joIe." ane deve eka sohAmaNA bALa rAjakumAranuM rUpa dhAraNa karyuM. hIrA-motI ratno AdinA bharapUra alaMkAro paherIne te AcAryanA mArgamAM Avyo. jaMgalanA nirjana rastAmAM dAgInAthI ladabada nAnakaDA bALakane joI aSADhAcArye pUchyuM : 'eya chokarA ! tuM koNa che ? tAruM nAma zuM ? Ama ekalo A ghora jaMgalamAM kema rakhaDe che ?' : bALaka bolyo H 'mAruM nAma pRthvIkAyika che. A ghanaghora jaMgalamAM mane mAtra eka tamAruM ja zaraNa che. huM tamArA zaraNe Avyo chuM. tame jaMgalanA jAnavaro AdithI mAruM rakSaNa karo. kAraNa A pRthvI zaraNe AvelAnuM rakSaNa karanAra satpuruSothI ja zobhe che. AcArye tene teDI lIdho. tenA zarIra paranA dAgInA joIne temanI dADha casakI. temaNe bALakanI Doka maraDavA prayatna karyo. bALaka tarata bolI UThyo : 'bhagavaMta ! mArI eka vAta tame pahelAM sAMbhaLo. e pachI tamAre mAruM je karavuM hoya te karajo ane bALake kahyuM : Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 eka kuMbhAra hato. khANamAM te mATI khodavA gayo. mATI khodatAM khodatAM tenI bhekhaDa tenA upara paDavA lAgI, te joI kuMbhAra bolyo ke : "arere ! A to tadana viparIta ja thayuM. jenAthI huM parivAranuM poSaNa karuM chuM. jenAthI huM dAnadharma karuM chuM e mArI zaraNadAtrI A mATI ja mArA jIva mATe bhayarUpa banI ! tema che pUjya ! bhaya pAmIne huM tamArA zaraNe Avyo. bhayathI ugAravA meM tamane prArthanA karI ane A to tame pote ja mArA mATe bhayarUpa banI rahyA cho !" AcArya: "ghaNo vAcALa ane catura che tuM to" Ama kahIne temaNe bALakanI Doka maraDI nAMkhI. tenAM badhAM ghareNAM kADhI laIne potAnA pAtarAmAM mUkI dIdhAM ane jhaDapathI AgaLa cAlavA mAMDyuM. thoDe sudhI jatAM temane bIjo eka bALaka dAgInA paherelo maLyo. AcArye tenuM nAma pUchyuM, kahyuM: "mAruM nAma aplAyika, jaMgalamAM bhUlo paDyo chuM. tame mAruM rakSaNa karo.' AcArya tene mAravA taiyAra thayA tyAre A bALake kahyuM - eka mANasa subhASita bolavAmAM khUba ja hoziyAra hato. eka vakhata te gaMgA nadI pasAra karI rahyo hato. tyAM bharatI AvI, e taNAIne DUbavA lAgyo. kAMThA parathI koIe kahyuM ke "bhAI ! tuM ekAda subhASita bola.' pelAe kahyuM: "jenAthI anAja Uge che ane jenA para saMsAra nabhe che e pANImAM ja huM Aja marI rahyo chuM. he pUjaya ! mArI dazA paNa Aja AvI thaI che. tamAruM meM rakSaNa mAMgyuM ane tame ja mAruM bhakSaNa karavA taiyAra thayA che." AcArya lobhAMdha banyA hatA. temaNe A bALakanAM paNa badhAM ghareNAM utArI lIdhAM ane tene paNa mArI nAMkhyo ane ghareNAM pAtarAmAM bharIne jhaDapathI cAlI nIkaLyA. - thoDe dUra jatAM trIjo bALaka maLyo. teNe kahyuM: "mAruM nAma tejaskAya, AcArya tene mAravA taiyAra thayA tyAre teNe Ama kahyuM : eka tApasa agnihotrI hato. AzramamAM te roja yajJa karato. vidhipUrvaka agni peTAvI temAM homa karato. eka divasa yajJanI jvALAthI tenI parNakuTira baLavA lAgI. AthI te bolI UThyo : oha! A te kevI vicitratA! je agninuM huM roja ghI, madha vagere uttama padArthothI poSaNa karuM chuM e ja agnie mAro AdhAra bALI nAkhyo ! A to jenuM zaraNa lIdhuM te ja bhayanuM sthAna banyuM. tame paNa evuM ja karo cho. to he kRpALu ! he jJAnI ! tamAre to zaraNAgatanuM rakSaNa karavuM joIe." paraMtu aSADhAcArye tene paNa mArI nAkhIne dAgInA badhA lUMTIne pAtarAmAM bharI lIdhA ane cAlavA mAMDyuM. - thoDe dUra jatAM cotho bALaka maLyo. teNe kahyuM: "mAruM nAma vAyukAyika. paNa mane mArIne lUMTI letAM pahelAM tame mArI vAta sAMbhaLo. pachI tamane ThIka lAge te mAruM karajo." te bolyo : "eka yuvAna sazakta ane baLavAna hato, TaTTAra cAlato, jhaDapathI doDato acAnaka tene Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 157 vAyu (vA)no roga thayo. have te TaTTAra nahoto cAlI zakato. doDI paNa nahoto zakato. koIe tene ToNo mAryo. "pahelAM to tuM vAyuvege cAlato ane doDato ane have Ama lAkaDInA Teke kema cAle che?' yuvAna bolyo : "jeTha ane aSADha mahinAmAM je vAyu (pavana) mane sukha ane zAtA Apato hato e ja vAyu (vA) Aja mane pIDA ApI rahyo che. tema "he pUjaya! huM tamArA zaraNe Avyo ane tame ja mane mArI nAMkhavA taiyAra thayA cho. Apane Ama karavuM zuM zobhe che?" aSADhAcArye tenA upara paNa dayA na karI. tene mArIne tenAM ghareNAM utArIne pAtarAmAM mUkI daIne jhaDapathI AgaLa cAlavA mAMDyuM. tyAM temane pAMcamo bALaka maLyo. teNe kahyuM : "mAruM nAma vanaspatikAya che." ane teNe paNa AcAryano melo irAdo badalavA eka dRSTAMta kahyuM - jaMgalamAM eka moTA jhADa para mALo bAMdhIne keTalAMka pakSIo sukhethI rahetAM hatAM. thoDA samaya bAda e vRkSa para vela UgI. vela vadhatI-vadhatI paMkhIonA mALA sudhI pahoMcI. eka divasa e velanA sahAre eka phaNIdhara sApa caDyo ane mALAmAM AvIne paMkhIonAM baccAMone khAI javA lAgyo. AthI moTAM paMkhIo raDatAM-raDatAM bolyAM : A e ja vRkSa che jene sukharUpa samajI ame tenA para vasyAM. rahyAM. ane e ja jhADa Aja amArAM bALakonA motanuM nimitta banyuM che. tema he vaMdanIya ! tamane meM zaraNa mAnyA ane tame ja mArA maraNa mATe Ama utAvaLA thayA cho." A bodhanI AcArya para kazI asara na thaI, e bALakane paNa temaNe mArI nAMkhyuM ane tenAM badhAM ghareNAM utArIne pAtarAmAM bharIne pharI jhaDapathI cAlavA mAMDyuM. AgaLa jatAM cho bALaka maLyo. AcAryanA pUchavAthI teNe kahyuM: "mAruM nAma trasakAyika che. tame mane A jaMgalanAM jAnavaro AdithI rakSaNa Apo." rakSaNanA badale AcArya tenuM bhakSaNa karavA taiyAra thayA eTale trasakAya bALaka bolyo - duzmanoe eka nagarane gherI lIdhuM. saradAre kahyuM : "jene je laI javuM hoya te laIne jaladI cAlyA jAva. nahi to tamane mArI nAMkhavAmAM Avaze. nAgariko levAya te laIne nagara bahAra javA lAgyA. tyAM nagara bahAra vasatA atyaMjo, camAro Adi nagaramAM AvavA lAgyA. nagarajanoe temane kahyuM: "are ! mUrkhAo! tame nagaramAM kyAM jaI rahyA cho ! nagarane duzamanoe gherI lIdhuM che. A ja nagara savAra sudhI amArA mATe surakSita ane zaraNarUpa hatuM. atyAre e ja nagara amArA mATe bhayarUpa banyuM che. to tame paNa jaladI pAchA vaLo." Ama "he zraddheya ! meM tamane zaraNa mAnyA ane tame ja mAruM bhakSaNa karavA tatpara banyA cho. te Apane zobhatuM nathI." to ya AcArya tene mArI nAMkhavA utAvaLA thavA lAgyA. AthI e bALake bIjuM daSTAMta ApI AcAryane samajAvavA prayatna karyo. teNe kahyuM : "he bhagavaMta ! sAMbhaLo. eka mUrkha brAhmaNe dharmabuddhithI taLAva khodAvyuM ane tenA kAMThe yajJa karAvIne temAM ghaNAM bakarAMne homI dIdhAM. brAhmaNa marIne bakaro thayo. taLAva joIne tene Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 jAtismaraNa jJAna thayuM ane Artasvare be...beM karavA lAgyo. tene joIne tyAMthI pasAra thatA jJAnI zramaNe kahyuM: "he bhAI ! teM ja A taLAva baMdhAvyuM tenA kAMThe yajJa karAvyo. temAM teM ja bakarAMo homI dIdhAM ane tuM pote bakaro thayo tyAre have beM...beM... karI raDavAno zuM artha che?" zramaNane Ama bolatAM joI brAhmaNaputroe bakarAMno pUrvabhava pUkyo. te jANIne temaNe kahyuM: "A bakaro ja jo amAro pUrvabhavano bApa hoya to emaNe dhana kyAM dADhyuM che te amane batAve to ja ame te sAcuM mAnIe." bakarAe A sAMbhaLyuM. te putrone amuka sthaLe laI gayo ane potAnI kharIthI jamIna khodI. putroe e jamInamAMthI pachI dATeluM dhana kADhI lIdhuM ane guru mahArAjanA upadezathI have pachI kyAreya hiMsaka yajJa na karavAnI pratijJA lIdhI. bakaro paNa pratibodha pAmyo ane marIne te svarge gayo. taraNa tAraka! pelA brAhmaNe mAnyuM ke hiMsaka yajJa karavAthI potAnI durgati thaze. paraMtu e ja yaza tenA mATe tiryaMcagatinuM kAraNa banyo. tema meM paNa A jaMgalathI bhaya pAmIne tamAruM zaraNa zodhyuM che. to zuM tame mArA rakSaka maTIne bhakSaka banazo?" teno javAba ApavAnA badale aSADhAcArye tene paNa gUMgaLAvIne mArI nAMkhyo ane ghareNAM utArI laIne pAtarAmAM mUkI daI pharIthI jhaDapathI AgaLa cAlavA lAgyA. AgaLa jatAM rastAmAM temane eka yuvAna rUpALI sAdhvI maLI. AcArya joyuM to e sAdhvIe veSa to sAdhvIno paheryo hato. paraMtu hoTha para lAlI lagADI hatI. AMkhamAM aMjana karyuM hatuM. gaLe sugaMdhI phUlono hAra paheryo hato. hAthe gajaro bAMdhyo hato. tenA AvA didAra joIne aSADhAcArya tADUkIne bolyA : "are o nirlajja ! sAdhvIno veSa paherIne tane AvAM nakharAM karatAM zarama nathI AvatI ? jANe che tuM Ama karIne jinazAsananI kevI moTI hIlanA ane hAMsI karI rahI che tuM? koNa che tuM? koNa che tArA guru? kayA gacchanI che tuM? sAdhvI paNa eTalA ja UMcA avAje bolI : "mane nirlajaja kahetAM pahelAM tame tamAruM cAritrya to juo ! tamArA pahADa jevA doSa to tamane dekhAtA nathI ane mArA rAI jevA doSanI TIkA karI rahyA cho ! tame bahu vizuddha cAritryadhArI cho to batAvo mane tamArAM pAtarAM? zuM bharyuM che temAM mane kaho jarA?' A vaLato ghA sAMbhaLI aSADhAcArya gabharAyA. sAdhvI sAmuM joyA vinA ja muThThIvALIne doDavA lAgyA. doDatA doDatA te eka jagAe zvAsa khAvA thobhyA. temane joIne tyAM paDAva nAMkhIne beThelA rAjA temanI pAse AvyA. vinayathI kahyuM : "Aja mArAM dhanya bhAgya ! A Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 159 jaMgalamAM mane upakArI guru bhagavaMtanAM darzana thayAM. padhAro ane mane supAtra dAnano avasa2 Apo. AcArya AthI vadhu gabharAyA. chatAMya svasthatAthI kahyuM : 'nahi rAjan ! Aja mAre upavAsa che' rAjAe punaH vinaMtI karI : 'bhale Apa na vAparazo. ApanA ziSyo mATe kaMI vahorI jAva.' Ama rakajhaka karatAM ane jhaDapathI cAlavA jatAM ghareNAMnA bhArathI pAtarAM bharelI jhoLI phATI gaI. ghareNAM badhAM bhoMya paDI gayAM. e joIne rAjAno gusso sAtamA AsamAne pahoMcI gayo. te bolyo : "are o duSTa ! hatyArA ! teM mArA cha e cha putronI hatyA karI nAMkhI ! tuM sAdhu che ke hatyAro ! have huM ja tArI hatyA karI nAMkhuM chuM." aSADhAcArya ughADI talavAra joIne bhayathI tharathara dhrUjavA lAgyA ane manomana vicAravA lAgyA : 'arere ! lobhavaza thaIne meM A kevuM adhama kRtya karyuM ! huM to yoga ane bhoga bannethI bhraSTa thayo. oha ! have mArI kaI gati thaze ? hiMsAnA pApathI have mAro kaye bhave chuTakAro thaze ?' devabhava pAmelo ziSya A takanI ja rAha joto hato. potAnA pUrvabhavanA gurune pazcAttApa karatA joIne teNe potAnI badhI mAyA saMkelI lIdhI ane vinayathI praNAma karIne bolyo. 'he paramopakArI pUjyava2 ! aMtima samaye meM Apane vacana ApyuM hatuM. tenuM meM pAlana karyuM che. A tame je nATaka joyuM, hatyAo karI, e badhI meM racelI mAyAjALa hatI. tame niHzaMka thAva. tattvamAM pUrNa zraddhAvAna banI raho. svarga-naraka badhuM ja che. sAme devane joIne aSADhAcAryanI zaMkA nirmULa thaI ane jinezvaranA vacanamAM zaMkA karavA mATe potAnA AtmAnI niMdA karavA lAgyA ane e pApanI AloyaNA karI ugra tapa karyuM ane kALakrame sadgati pAmyA. sAra : vItarAganI vANI ane vacanamAM zaMkA na karavI. zaMkA thavAthI mana pApI thaI jAya che. pachI na karavAnAM pApa jIvAtmA kare che. e saMbhavita pApomAMthI bacavA mATe niHzaMka mane vItarAga vacanamAM zraddhA rAkhavI ane te pramANenuM zuddha citte tenuM ArAdhana karavuM. *O 253 mithyAtvanA bhedo " ekadhA dvividhA nUnaM caturdhA trividhA matam / dazadhA paJcadhA caiva, mithyAtvaM bahudhA smRtam // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 "mithyAtva eka, be, traNa, cAra, pAMca, daza ema anekavidha prakAranuM che." zrI vItarAgadeva prarUpita jIvAdi tattvo para azraddhA rAkhavI te eka prakAranuM mithyAtva. be bheda : vyaktamithyAtva ane avyaktamithyAtva, pramANa vAkyo dvArA ane dAkhalA dalIlathI ekAMta pakSanI puSTi karanArA evA spaSTa caitanyavALA saMjJI paMcendriyAdi jIvonuM mithyAtva te vyaktamithyAtva kahevAya ane je mohanIya karmanI prakRti svarUpa anAdikAlIna samyagdarzana Adi AtmAnA guNone DhAMkanAra ane jIvanI sAthe sarvakALe satata raheluM hoya che tene avyaktamithyAtva kahevAya che. A prakAranuM mithyAtva asaMjJI evA ekendriyAdi temaja nigodanA jIvone hoya che. dravya ane bhAvathI ema paNa be prakAre mithyAtva che. jemAM bAhyAcAra mithyAtva jevAM hoya paNa aMtaramAM samyakatva hoya to te dravyamithyAtva kahevAya ane sarvajJa tIrthakaronAM vacanano anAdara ke avizvAsa karavo te bhAvamithyAtva kahevAya. A ja pramANe vyavahAramithyAtva ane nizcayamithyAtva evA be bheda paNa jANavA. cAra bhedaH 1. laukika devagata mithyAtva, 2. laukika gurugata mithyAtva, 3. lokottara devagata mithyAtva ane 4. lokottara guragata mithyAtva. dA.ta., brahmA, viSNu, zaMkara, gaNeza, gotradeva, kSetradevI Adi laukika devone pUjavAmAnavA te laukika devagata mithyAtva, ane jogI, saMnyAsI, bAvA, tApasa, brAhmaNa Adi laukika gurune mAnavA-satkAravA-pUjavA te laukika gurugata mithyAtva kahevAya. vitarAgadevanI mAnatApUrvaka yAtrA karavI te lokottara devagata mithyAtva che. dA.ta. he tIrthaMkara paramAtmA ! (zaMkhezvarajI, kezariyAjI Adi) jo mAruM amuka kArya siddha thaze to huM aSTaprakArI pUjA bhaNAvIza ke zAMtisnAtra bhaNAvIza ke amuka rakama zubha khAte kharcAza vagere vagere) Ama saMsAranAM bhautika sukho mATe vItarAga bhagavaMtane mAnavA-pUjavA-stuti karavI te lokottara devagata mithyAtva che. Ama avivekapUrNa mAnatA ke stuti karanArA ajJAnI jIvo avikArI, avinAzI vitarAgadevane dUSaNa Ape che. je mUDha jIvane AvAM mithyAtvo vaLagyAM che tevA jIvo saMsAramAM kazuM ja pAmatA nathI. bhavya jIvoe yAda rAkhavuM ke lokottara devamAM laukika devanI sthiti sthApIne temane kahevuM ke "he prabhu ! ApanI ja badhI kRpA che. ApanI icchAthI ja saMsAramAM badhuM sukhaduHkha maLe che. Apa ja sukha-duHkhanA dAtA cho, te lokottara devagata mithyAtva che. A uparAMta, paramatanA lokoe jinapratimAne grahaNa karIne tene potAnI rIte sthApI hoya tevI pratimAne mAnavI-pUjavI-stavavI, temaja rAtanA pratimAjI havaNa vagere karavA, Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 hIMcakA, nATaka Adi ke jhAMkhI-racanA Adi laukika maMdiranI jema jina maMdiramAM karavA te paNa lokottara devagata mithyAtva kahevAya che. pAsasthA-kuzIla Adi zithilAcArI sAdhuone jANavA chatAMya guru buddhithI temane mAnavAvAMdavA-pUjavA-satkAravA te lokottara gurugata mithyAtva che. A aMge pUrvAcAryoe kahyuM che ke :je loguttamaliMgA, liMgiadehAvi pupphataMbolaM / AhAkammaM savvaM, jalaM phalaM ceva sacittaM // 1 // bhuMjaMti thIpasaMgaM, vavahAraM gaMthasaMgahaM bhUsaM / egAgittaM bhamaNaM, sacchaMdavihiaM vayaNaM // 2 // ceiya maDhAivAsaM, vasahIsu niccameva saMThANaM / geaM niavaranANa'ccAvaNamavi kaNayakusumehiM // 3 // tivihaM tiviheNa ya, micchattaM vajjiyaM jahiM dUraM / nicchayau te saDDA, anne uNa nAmao ceva // 4 // "jeo lokottara sAdhuveSa dhAraNa karIne paNa puSpa, attara, taMbola, AdhAkarmI (potAnA mATe vinA prayojane karAvelo) AhAra kare, sajIva pANI-phaLa vApare, strIo sAthe saMbaMdha rAkhe, vyApAra kare, dravyAdikano saMgraha kare, vIMTI Adi ghareNAM rAkhe, ekAkI vicare, svacchaMdapaNe rahe, jema phAve tema bole, caitya (jinamaMdira)mAM rahe, upAzrayAdi vasatimAM kAyamI vasavATa kare, potAnA guNanAM gAna karAve, suvarNamudrA-puSpAdikathI potAnI pUjA karAve, Ama viparItapaNe vartatA mAtra veSadhArI sAdhuono jemaNe (mana-vacana-kAyAthI) trividha tyAga karyo che. kharekhara ! teo ja sAcA zrAvaka che. bAkInA badhA nAmadhArI zrAvaka samajavA.' mana, vacana ane kAyAthI mithyAtva traNa bhede jANavuM. pUrvAcAryo A aMge pharamAve che ke : "pUrve varNavelA mithyAtvane manamAM ciMtavavuM nahi. arthAt mithyAtvane karavA, karAvavA ke anumodavA mATe manano upayoga kare nahi. tevI ja rIte mithyAtva AcaravAdinI vAta vANI dvArA bole nahi, ane bolIne tema karavA koIne preraNA Ape nahi ane mithyAtva AcAranAranI anumodanA (prazaMsA) kare nahi. te ja pramANe hAtha, AMkha Adi zarIranAM aMgothI izArA karIne mithyAtva koInI pAse karAve nahi ane evuM je karato hoya tenuM samarthana (anumodanA) kare nahi." mithyAtvanA dasa bheda :- 1. adharmamAM dharmasaMjJA, 2. dharmamAM adharmasaMjJA, 3. unmArgamAM Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 mArgasaMjJA, 4. mArgamAM unmArgasaMjJA, 5. ajIvamAM jIvasaMjJA, 6. jIvamAM ajIvasaMjJA, 7. kusAdhumAM susAdhusaMjJA, 8. susAdhumAM kusAdhusaMjJA, 9. amuktamAM muktasaMjJA ane 10. muktamAM amuktasaMjJA. daza mithyAtvanI vizeSa samaja (1) zubha lakSaNa zubha pariNAmathI rahita hovAthI veda Adi graMthonAM dharmavAkyo anAgama (Agama-amAnya) che. te vAkyamAM dharma eTale Agamabuddhi rAkhavI te adharma dharmasaMjJA kahevAya. (2) sarva karmano nAza karanAra ane zuddha samyaktvanI prApti karAvanAra evA AgamamAM adharmanI buddhi rAkhavI, athavA mANaso to badhAM sarakhAM ja hoya, temAM koI sarvajJa na hoI zake, rAga-dveSa mANasa sarvathA na choDI zake eTale anumAna pramANathI kutarka karIne koI Apta (vItarAgasarvajJa) puruSa che ja nahi ema mAnIne Apta puruSa praNIta AgamamAM adharma buddhi rAkhavI te dharmamAM adharma saMjJA kahevAya. (3) mokSa mATe viparIta mArga te amArga. eTale vastutattvanI apekSAe UMcI zraddhA yukta jJAna ane kriyA karavA te unmArga. temAM mArgabuddhi rAkhavI ke A mukti mArga che. te unmArgamAM mArga saMjJA kahevAya. (4) mokSamArgamAM eTale zuddha zraddhAmaya jJAna kriyAmAM unmArgapaNAnI buddhi rAkhavI te mArgamAM unmArga saMjJA kahevAya. (5) AkAza, paramANu Adi je kharekhara ajIva che temAM jIva che ema mAnavuM, zarIrane AtmA mAnavo, athavA pRthvI, jaLa, vAyu, agni, AkAza, yajamAna, caMdra, sUrya e ATha mahAdevanI mUrtio che, ema mAnavuM te ajIvamAM jIva saMjJA kahevAya. (6) ghaDA ke kapaDAmAM zvAsocchvAsa nathI tema pRthvI ke vanaspatimAM zvAsa nathI mATe temAM jIva na hoI zake AthI te ajIva che. AvI kuyuktithI jIvamAM ajIva mAnavo te jIvamAM ajIvanI saMjJA kahevAya. (7) cha kAya jIvonI hiMsAmAM pravartatA asAdhumAM A sAdhu che, ema mAnavuM te asAdhumAM sAdhu saMjJA kahevAya. (8) A vAMjhiyA che. snAna saMdhyAdi karatA nathI AthI temanI sadgati nahi thAya AvI kuyuktiothI pAMca mahAvratadhArI sAdhuone asAdhu mAnavA te sAdhumAM asAdhu saMjJA kahevAya. (9) jeo karmanI paravazatA bhogave tevA karmavALA ane laukika vyavahAramAM pravartatA amuktAtmAne mukta mAnavA eTale ke ATha siddhi Adi aizvarya ke labdhi Adi pAmelA kuzaLa Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 163 jIvane mATe ema mAnavuM-kahevuM ke teo AnaMdamAM sadA lIna che, teo mukta nivRtta AtmA che. teo dastara saMsAra sAgara tarI gayA che. te amuktamAM mukta saMjJA kahevAya. (10) sakala karma ane tenA vikArathI rahita temaja anaMtajJAna, darzana, cAritra ane vIryanA dhAraka mukta jIvone amukta mAnavA. te muktamAM amukta saMzA kahevAya. pAMca bheda - 1. abhigrahika, 2. anabhigrahika, 3. abhinivezika, 4. sAMzayika ane 5. anAbhogika. (1) potAnA mAnelA matane ja pramANabhUta mAnatA kudaSTivAsita mANasone je mithyAtva hoya che te abhigrahika mithyAtva kahevAya. (2) badhA bhagavAna sarakhA che. nAma alaga che paNa bhagavAna eka che. sarva devone ane sarva guruone namaskAra karavo. dharma ane adharmanI oLakha vinA sarva dharmane sarakhA mAnavA te anabhigrahika mithyAtva kahevAya. (3) potAnA iSTa evA zrI arihaMta bhagavAnanA matanuM koI yathArtha varNana kare paNa adekhAI, ahaMkAra AdinA kAraNe jANI joIne teno virodha kare, tenA matanuM khaMDana kare. te abhinivezika mithyAtva kahevAya. athavA pahelAM ajANatAM sUtra viruddha prarUpaNA thaI hoya pachI te satya samajAyuM hoya chatAMya agAunI prarUpaNAne ja sAcI TheravavAno prayatna kare tene paNa abhinivezika mithyAtva kahevAya. (4) sUtra, artha ke bannemAM zaMkA thAya paraMtu e zaMkAnuM samAdhAna meLave nahi. te sAMzayika mithyAtva kahevAya. (5) jeo kaMIpaNa tattvAttvano vicAra jANe nahi te anAbhogika mithyAtva kahevAya. Ama zAstromAM mithyAtvanA ekathI vadhu bhedo-prakAro batAvAyA che. vidhikaumudImAM tenA totera bheda batAvyA che. koI sthaLe tenA ekavIza bheda paNa kahyA che. e bhedo jANIne e mithyAtvano sarvathA tyAga karavo joIe. mithyAtvanI sthiti abhavyAzritamithyAtve'nAdyanantA sthitirbhavet / sA bhavyAzritamithyAtve'nAdisAntA punarmatA // "abhavya jIvane AzrayI mithyAtvanI sthiti anAdi kALathI mAMDIne anaMtakALa sudhInI ane bhavyajIvane AzrayI anAdisAMta eTale Adi vinAnI paraMtu aMtavALI mAnavAmAM AvI che." Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 . upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 uparAprAsAda mahAprathama upalakSaNathI mithyAtvanI sthitinA cAra bhAMgA thAya. 1. anAdi anaMta, 2. anAdi sAMta, 3. sAdi anaMta ane 4. sAdi sAMta. abhavya jIvone viparIta rUcirUpa mithyAtva anAdi anaMtakALanuM hoya che. kAraNa temane anAdikALathI mithyAtva lAgeluM che ane teno koI kALe aMta AvavAno nathI. bhavya prANIone AzrayI mithyAtvano kALa anAdi sAMta hoya che. kAraNa ke temane paNa mithyAtva anAdikALathI lAgeluM hoya che. paraMtu teo mokSe janAra hovAthI samyakatvanI prApti thatAM temanA mithyAtvano aMta thAya che. AthI bhavya jIvone anAdisAta mithyAtva hoya che. vaLI koI anAdi bhavya jIva samyakatva pAmIne koI kAraNavaza tene khoI bese to te mithyAtva pAme. AthI tenuM e mithyAtva AdivALuM hoI sAdi thayuM. A mithyAtva jaghanyathI aMtarmuhUrta ane AzAtanAdi ghora pApanA lIdhe ardhapudgala parAvartakALa sudhI rahe ane pharI samyakatva prApta thatAM e mithyAtvano aMta thatAM te sAdi aMta thayuM gaNAya. ane sAdi anaMta nAmano trIjo bhAMgo koIpaNa jIvane sparzato na hovAthI te zUnya jANavo. kAraNa ke sAdi mithyAtva to bhavya jIvane ja hoya ane tenuM mithyAtva anaMta nathI hotuM. ardhapudgala parAvarta kALe to tenA mithyAtvano acUka aMta thAya che. jijJAsA: "bhavya kone kahevo ane abhavya kone kahevo? e bannenuM svarUpa zuM che?" je muktine yogya hoya te bhavya. paraMtu evo bhavya jIva mukti pAme ja evuM nahi. kAraNa keTalAka AtmAo bhavya hovA chatAM paNa mukti nahi pAme. AthI muktine-siddhine yogya te ja bhavya jIva ane jeo bhavarUpa sAgarano pAra pAmyA nathI, pAmatA nathI, ane pAmaze paNa nahi teo abhavya jIva. bhavya tathA abhavyanuM lakSaNa jANavA mATe vRddho kahe che ke je koI jIva saMsArathI virUddha evA mokSane mAne ane tene meLavavA mATe vicAre ke "huM bhavya hoIza ke abhavya ? jo bhavya houM to sAruM paNa jo huM abhavya houM to mane dhikkAra hojo..." Avo vicAra jene paNa Ave te bhavya jIva ja hoya. paraMtu jene Avo vicAra kadI paNa Avyo nathI ke Avato nathI tene abhavya jANavo. zrI AcArAMga sUtramAM kahyuM che ke - abhavyasya hi bhavyAbhavyazaGkAyA abhAvaH / "abhavya jIvane huM bhavya chuM ke abhavya evI zaMkA UpajatI nathI. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 165 pAlaka purohitanuM daSTAMta skaMdaka zrAvasti nagarInA rAjakumAra hatA. tIrthaMkara paramAtmA zrI munisuvratasvAmI pAse temaNe zrAvaka dharma aMgIkAra karyo hato. eka divasa temane tyAM kuMbhakAra nagarathI pAlaka nAmano purohita Avyo. skaMdaka ane pAlaka vacce dharma aMge vivAda thaI gayo. temAM pAlakano parAbhava thayo. teNe A avahelanA potAnA manamAM bhaMDArI rAkhI. thoDA samaya pachI rAjakumAra aMdane dIkSA lIdhI. munijIvananuM utkRSTa pAlana karatAM ekavAra temaNe bhagavaMtane prArthanA karI : "Apa AjJA Apo to huM mArI saMsArI bahenanA nagaramAM jAuM." bhagavAna bolyA: "tame tyAM jazo to tyAM tamane bhAre upasarga thaze." skaMdaka muni : "bhagavaMta ! ApazrI ja to pharamAvo cho ke upasarga e mokSanuM kAraNa che. dharmanA pasAye tapasvIone upasarga naDatA nathI. mumukSu sAdhune duHkha paNa AnaMdanuM kAraNa bane che. to he bhagavaMta! kaho, mane ArAdhanA thaze ne?" bhagavAna: "tamArA sivAya bIjA sau sAdhune ArAdhanA thaze ane bhagavAnanA AzIrvAda laIne skaMdaka (aMdhaka) muni pAMcaso ziSyo sAthe vihAra karatA kuMbhakAra nagaranA udyAnamAM padhAryA. temanuM Agamana jANIne pelA purohita pAlakane potAnI avahelanA yAda AvI. teno badalo levA teNe kAvataruM goThavyuM. pAlake vizvAsu mANaso dvArA skaMdaka muni UtaryA hatA te udyAnamAM corIchUpIthI jIvaleNa zastro saMtADI dIdhAM ane pachI nagaranA rAjAnA kAna bhaMbheryA : "are ! A badhA zramaNo nathI. zramaNanA veSamAM teo badhA tamAruM rAjya lUMTI levA ahIM AvyA che. khAtarI na thatI hoya to temanA utArAnA sthaLanI tapAsa karAvo." rAjAe anucaro dvArA tapAsa karAvI. zastrono moTo jaththo maLyo. rAjAe badhA zramaNone pakaDIne e saune jIvatAM ghANIe pIlIne mArI nAMkhavAno hukama karyo. zramaNoe A upasargane mahAmahotsava mAnyo ane huM pahelo pIlAu "pahelAM pIlAu' ema utsAhathI UchaLavA lAgyA. skaMda muni saumAM moTA hatA. AthI saunuM maraNa sudhare ane aMta samaye saunA zubha ane zuddha bhAva rahe tevI darekane ArAdhanA karAvatA rahyA. samatA bhAvathI eka pachI eka ema 499 ziSyo navakAra maMtranA raTaNa sAthe ane sau jIvone trividha micchAmi dukkaDa daIne hasatAM hasatAM pIlAI gayA. chello pAMcasomo ziSya bALa muni hatA. temane paNa skaMdaka munie aMtima ArAdhanA karAvI. paraMtu A samaye temanuM mana vikSipta ane vicalita banI gayuM. AthI temaNe pIlAtAM Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 niyANuM bAMdhyuM ke mArA saMyama ane tapanA prabhAvathI huM pAlaka temaja A gojhAruM dazya jonAra AkhA nagarane bALIne bhasma karI nAMkhyuM. aMte skaMdaka (aMdhaka) muni marIne agnikumAra deva thayA ane pUrvabhavanuM vaira yAda karIne temaNe pAlaka sahita AkhA nagarane bALI nAMkhyuM. ane mahApApI pAlakane anAdi anaMta bhAMgAvaLuM mithyAtva hatuM. AthI te marIne sAtamI naraka gayo. sAra jeo mithyAtva madirAthI bace che teo muktivadhUne pAme che. 254 mithyAtva choDavuM muzkela che anantajJAna sampUrNa-darzanacaraNAnvitam / / guruM prApya na mithyAtvaM, tyajanti mUDha buddhayaH // "anaMta temaja paripUrNa jJAna, darzana ane cAritrathI yukta evA guru mahArAjane pAmavA chatAM AtmAo mithyAtvane choDatA nathI." maMkhalIputra gozALakanuM daSTAMta tIrthaMkara paramAtmA zrI mahAvIra prabhu vizALa ziSya samudAya sahita zrAvatI nagarInA udyAnamAM samosaryA. eka divasa zrI gautamasvAmIe kahyuM: "he bhagavaMta! makhalIputra gozAlaka ApanI sAthe vAda karavA ahIM AvI rahyo che. te ahIM Ave tyAre amAre zuM karavuM?" bhagavAne badhA ziSyone Adeza Apyo: "gozAlaka AvIne vAdavivAda kare tyAre tamAre saue zAMti rAkhavI. teno prativAda karavAno ke tene zAMta karavAno koIe prayatna na karavo.' sarva ziSyo bolyA : "jevI ApanI AjJA." gozAlaka Avyo. te lAyajhAya gussAmAM hato. sAmAnya ziSTAcAra paNa batAvyA vinA te bolyo : "he kAzyapa ! tame mArI niMdA karo cho te tamane zobhatuM nathI. tame badhAne kaho cho ke huM tamAro ziSya chuM. tamAruM A kahevuM jarAya sAcuM nathI. huM tamAro ziSya nathI. tame sau jANI lo ke huM to tIrthakara sarvajJa chuM. amArA siddhAMta anusAra karmanA pAMca lAkha, ATha hajAra, chaso ne traNa bheda che. eTalAM karmono kSaya karIne jIva siddhipadane pAme che. meM e badhAM ja karmono kSaya karI nAMkhyo che. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 167 pharI huM tamane kahuM chuM ke tame mane gozALaka mAnavAnI bhUla na karazo. huM parakAyA praveza vidyA jANuM chuM. eka zarIra nirbaLa thaI jAya tyAre huM bIjA zarIramAM praveza karuM chuM. tame badhA atyAre mane je juo cho te mAruM sAtamuM zarIra che. tamAro ziSya gozALaka to kyAranoya mRtyu pAmyo che. tenuM zarIra sudRDha hoIne meM tenAmAM praveza karyo che. mAruM vRttAMta huM tamane kahuM. sarva prathama huM rAjagRhI nagarIno udAyI nAme rAjA hato. te zarIra choDIne bIjA mANasanA zarIramAM huM bAvIza varSa sudhI rahyo. e pachI daMDapura nagaranA malarAjAnA zarIramAM ekavIza varasa sudhI, caMpAnagaranA rahevAzI maMDitanA zarIramAM vIsa varasa, vAraNazI nagarInA vArAhanA zarIramAM ogaNIza varasa, AlaMbhikA nagarImAM bhAraMDanA zarIramAM aDhAra varasa, vizAlA nagarInA nAgArjunanA zarIramAM sattara varasa sudhI anukrame rahyo chuM ane chelle, zrAvastI nagarImAM rahetA maMkhalIputra gozALakanuM zarIra svastha ane sudRDha jANIne temAM huM rahuM chuM. A zarIramAM huM kula soLa varasa rahIza. amArA siddhAMta pramANe ekaso trIsa varasamAM amAre sAta zarIra badalavAnAM hoya che." gozALake potAnI vAta pUrI karI. have bhagavAna zrI mahAvIra bolyA : 'he gauzALaka ! tuM taddana nAnA bALaka jevI vAta kare che. koI cora UnanA eka tAMtaNAthI ke rUnA pUmaDAthI ke pachI eka taNakhalAthI potAne saMtADavAno prayatna kare tevuM tuM karI rahyo che. tuM pote maMkhalIputra gozALaka che. Ama chatAMya tuM tArA AtmAne chupAvAno ane chetaravAno zA mATe prayatna kare che ?' bhagavAnanI vANImAM gozALaka pratye prema ane karuNAnI gaMgA-yamunA ghUghavatI hatI. paraMtu gozALaka mithyAbhimAnamAM aMdha banyo hato. teNe bhagavAnazrInI satya vAtano dharAra inkAra karyo ane temane manaphAve tema uddhatAIthI bolavA lAgyo. bhagavAnanuM AvuM apamAna temanA ziSyo sarvAnubhUti ane sunakSatrathI sahana na thayuM. prathama sarvAnubhUti bolyA : 'he Arya ! tamAre bhASAnA viveka ane saMyama rAkhavA joIe. gurunI AzAtanA karavAthI to ghora pApa baMdhAya che. he maMkhalIputra ! bhagavAna zrI mahAvIraprabhu pAsethI ja tame jJAna ane tejolezyA pAmyA cho te tame kema bhUlI jAva cho ?'' teno javAba ApavAne badale gozALake tejolezyA choDIne sarvAnubhUti munine jIvatAM bALI mUkyA. A joIne sunakSa muni bolyA : 'he maMkhalIputra gozALaka ! trilokagurunI AzAtanA karIne tame zA mATe nAhaka narakagatinI taiyArI karo cho ?' gozALake temane paNa tejolezyAthI saLagAvI mUkyA. u.bhA.-4-12 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 tyAM bhagavAna vatsalatAthI bolyA : "he gozALaka ! tuM atyAre kubuddhi ane mahAmithyAtvane vaza thaIne vartI rahyo che. Ama karIne tuM tArA AtmAne adhogatimAM nAMkhavA. zA mATe taiyAra thayo che ?' gozALakano gusso sAtamA AsamAne pahoMcI gayo. teNe bhagavAna upara tejolezyA choDI. parSadAmAM hAhAkAra thaI gayo. paraMtu bhagavAna to svastha ane prasanna ja hatA. tyAM saue joyuM ke e tejolezyA bhagavAnane pradakSiNA karIne gozALakanA zarIramAM UtarI gaI. e cIsa pADI UThyo. chatAMya e bolyoH "he kAzyapa ! mAruM A vacana yAda rAkhajo. mArA tapatejathI tame cha ja mahinAmAM mRtyu pAmazo." tyAM bhagavAne cIso pADatA gozALakane premathI kahyuM: "he gozALaka ! mAre haju soLa varasanuM AyuSya karma bhogavavAnuM bAkI che. paNa tuM pittajvarathI vyathita thaIne sAtamA divase chadhastha avasthAmAM ja mRtyu pAmIza." bhagavAnazrInA A chellA zabdo sAMbhaLIne AganI vedanAthI pIDAto ane cIso pADato gozALaka jhaDapathI potAnA sthAnake pahoMcyo. asahya baLatarA zAMta karavA vividha upacAra karavA lAgyo. paNa vedanA zAMta thavAne badale vadhu vakaratI gaI. gozALakanI sthiti gaMbhIra jANIne tenA ziSyo ane bhakto bhegA thaI gayA. saue uttamottama upacAra karavA mAMDyA. traNa cAra divase paNa kazo pharaka na paDyo. UlaTuM vedanA vadhu ne vadhu tIvratara banatI gaI. chaThThA divase gozAlakane pratIti thaI gaI ke sarvajJa bhagavAna zrI mahAvIranI bhaviSyavANI acUka sAcI paDaze. AthI teNe potAnA ziSyo ane bhaktone potAnI aMtima icchA jaNAvI - he ziSyo ! mArA mRtyunI have ghaDIo gaNAI rahI che. huM mRtyu pAmuM te pachI mArA zarIrane tame sugaMdhI jaLathI snAna karAvajo, gozISa caMdananuM vilepana karajo ane e mRtadehane tame sau hajAra mANasa vahana kare tevI zibikAmAM besADIne, aMtima kriyA mATe laI jajo." A zibikA zrAvastI nagarInA mukhya mArga para Ave tyAre tamAme tamAma sAMbhaLI zake evA UMcA avAje ghoSaNA karajo ke "pote sarvajJa na hovA chatAMya potAne sarvajJa tarIke jAhera karanAra A maMkhaliputra gozALaka, pote jina na hovA chatAM potAne jina kahIne tIrthakaranI ghora AzAtanA karanAra, be munionI hatyA karanAra, aneka bhoLA jIvone mithyAtva pamADanAra, potAnI ja tejolezyAthI ane sarvajJa bhagavAna mahAvIranI bhaviSyavANI pramANe sAtamI rAte chadmasthapaNe mRtyu pAmyo che." Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 "he ziSyo! tame sau mArA sAcA bhakto ho to Ama bolatA jajo ane mArA para thuMkatA jajo ane mukhya mArgathI mArA mRtadehane zibikAmAMthI bahAra kADhIne, DAbA page doraDuM bAMdhajo. e pachI mArA mRtadehane DhasaDIne smazAnamAM laI jaIne tene bALI mUkajo ..." ziSyoe gozALakanI aMtima icchAne mAna ApyuM. nagarInA mukhya mArgo para uparokta ghoSaNA karI. tenA para thUkyA. tenA mRtadehane bhara bajAre DhasaDatA rahyA ane citAmAM caDhAvIne bALI mUkyo. A tarapha bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmA ziSya parivAra sahita vihAra karIne meDhaka gAme padhAryA. tejovezyAnA kAraNe temane atisArano vyAdhi thayo. A sAMbhaLI loko aMdaroaMdara vAto karavA lAgyA: "gozALake pheMkelI tejolezyAthI mahAvIra prabhu dAjhI gayA hovAthI ane tenA kahevA pramANe have te cha mahinAthI vadhu lAMbuM nahi jIve." be nagarajano AvI vAta karI rahyA hatA. te mArga para AtApanA karatA tapasvI siMha munie sAMbhaLI. tethI te bhagavAnanA saMbhavita viyogathI bALakanI jema moTe moTethI raDavA lAgyA. AthI bhagavAne temane bolAvIne kahyuM : "he bhadra ! tuM je zaMkA sevIne raDI rahyo che te banavAnuM nathI. hajI mAre soLeka varSa AyuSya karma bhogavavAnuM bAkI che. tAre mArI sevA karavI che to tuM nagaramAM revatI zrAvikAnA ghare jA. eNe ApaNA munionI vaiyAvacca mATe koLApAka banAvyo che ane ghoDAnI sAravAra mATe bIjorApAka banAvyo che. tuM A bIjorApAka vahorI lAva. ethI mArA roganuM nivAraNa thaze." revatI zrAvikAe apUrva bhaktibhAvathI siMhamunine bIjorApAka horAvyo. tenA sevanathI bhagavAna punaH nIrogI banyA. bIjA divase parSadAmAM zrI gautamasvAmIe bhagavAnane vinayathI pUchyuM: "he bhagavaMta! tejolezyAthI baLI marIne sarvAnubhUti muni kaI gati pAmyA haze ?' bhagavAna bolyA : "he gautama ! te sahasrara nAmanA AThamA devalokamAM aDhAra sAgaropamanA AyuSyavALA deva thayA che. tyAMthI cyavIne teo mahAvideha kSetramAM manuSyabhava pAmaze ane saMyamanI ArAdhanA karI e ja bhave mukti pAmaze." zrI gautamasvAmIe punaH vinayathI pUchyuM: "he bhagavaMta ! sunakSa muni kyAM utpanna thayA che. bhagavAna bolyA : "he gautama ! te azruta devalokamAM deva thayA che. te paNa tyAMthI avIne mahAvideha kSetramAM manuSyabhava pAmaze ane e ja bhave mukti pAmaze." ane he bhagavaMta! maMkhalI putra gozALakanI zI gati thaI haze?" bhagavAne kahyuM: "he gautama ! aMtima samaye tene samyaka zraddhA thavAthI te bAramA devalokamAM bAvIza sAgaropamanA AyuSyavALo deva thayo che." graMthakArazrI kahe che : Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 kiM karoti guruH prAjJaH, mithyAtvamUDhacetasAm / ziSyANAM pAparaktAnAM, maGkhalIputrasadRzAm // "mithyAtvathI mUDha buddhivALA ne pApakarmamAM Asakta thayelA gozALaka jevA kuziSyane mATe jJAnI guru paNa zuM karI zake?" sAra : sadugarano saMga thayA pachI temanAM vacanomAM kadI ya azraddhA na karavI. sadgurunuM apamAna na karavuM. kadAgrahI banIne gurune jUThA pADavAno prayatna na karavo. 255 paramAtmAnI AzAtanAnuM phaLa prabhorAzAtanAM. tanvan, alpadhIrmaGgulIsutaH / nijAtmAnaM bhavaudheSu, nyadhAdaho kutarkatA ? // "paramAtmAnI AzAtanA karatAM alpabuddhivALA maMkhalIputra gozALe potAnA AtmAne ja bhavasAgaramAM nAMkhyo. juo to kharA? A te kevI kutarkatA?" zrI gautamasvAmIe vinayathI pUchyuM: "he bhagavaMta! devalokanuM AyuSya pUrNa karyA pachI makhalIputranI zI gati thaze?" bhagavAna zrI mahAvIra bolyA: "he gautama ! sAMbhaLa. gozALaka devalokamAMthI AvIne, A bharatakSetramAM zatadvAra nAmanA zaheramAM sumatI rAjAnI rANI subhadrAnI kukSie putrarUpe utpanna thaze. tenuM nAma mahApadma pADavAmAM Avaze. te A nAma uparAMta devasena ane vimalA vAhana nAmothI paNa vikhyAta thaze. moTI uMmare tene cAra dAMtavALo sapheda hAthI prApta thaze ane rAjA banaze. rAjA banIne gozALakano jIva zramaNo ane sAdhuonI avahelanA ane anAdara karaze. samaju loko tene vinayathI tema nahi karavA samajAvaze. AthI tema karatAM te saMkoca anubhavaze. tyAM eka divasa mahApA rathamAM besIne jaI rahyo haze tyAre tenI najara mArganI eka bAjue chaThThanA pAraNe chaThTha karanAra traNa jJAnadhAraka sumaMgala munine AtApanA letA joze. temane joI te dveSathI rathane jorathI haMkArIne e munine irAdApUrvaka paTakI pADaze. muni UbhA thaze. pharI pAchA temane bhoMya pachADaze. pharI UbhA thaIne muni vicAraze ke A mane Ama akAraNa kema satAvato haze? ane avadhijJAnano upayoga mUkaze ane jANaze ke "are ! A to tIrthaMkara Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 paramAtmAnI paNa ghora AzAtanA karanAra saMkhalIputra gozALakano jIva che !" e pachI muni gozALakane teno pUrvabhava kaheze ane akAraNa potAne na satAvavA samajAvaze. mahA mithyAtvI gozALaka temanI eka paNa vAta nahi mAne. pharI e munine ratha calAvIne temane IjA pahoMcADaze. AthI krodhe bharAIne sumaMgala muni potAnI tejolezyAthI gozALakane ratha sahita bALI mUkaze. pachI muni e pApanI AlocanA karIne, nirmaLa cAritranuM pAlana karatAM aMte eka mAsanuM anazana karIne samAdhi maraNa pAmaze. temano jIva tyAMthI sarvArthasiddha nAmanA devalokamAM utpanna thaze. have gozALakano jIva mahApadma te marIne sAtamI narake jaze. tetrIza sAgaropama jevA sudIrgha samaya sudhI asahya duHkho bhogavIne teno jIva malya yonimAM jaze. tyAMthI punaH sAtamI narake jaze. pharI pAcho matsya banaze. marIne te chaThThI narake jaze. tyAMnuM AyuSya bhogavIne durbhAgI nArI banIne anekavidha duHkha bhogavaze ane marIne chaThThI narake jaze. chaThThI narakethI nIkaLIne teno jIva pharI strIno avatAra pAmaze. tyAM aneka kadarthanA pAmaze. marIne pAMcamI narake jaze. narakamAMthI chUTIne ura:parisarpa banaze. tyAM tADanA-tADanabaMdhanAdi duHkho sahana karatAM mRtyu pAmIne punaH pAMcamI narakamAM ane tyAMthI punaH ura parisarpapaNuM pAmaze. tenuM AyuSya bhogavI vikarALa siMha banaze. hiMsA karIne cothI narake jaze. tyAMthI pharI siMhayonimAM utpanna thaze ane marIne pharI siMha banIne marIne pakSI banaze. pakSInuM AyuSya bhogavIne trIjI narake jaI pAcho pakSI thaIne bIjI narake jaze. tyAMthI bhUjaparisarpa thaI pAcho bIjI narake jaze ane pharI bhUsarpa thaIne prathama narakamAM jaze ane pachI asaMjJI paMcendriyamAM utpanna thaIne punaH prathama narake jaze. tyAra pachI gozALakano jIva cAmAcIDiyA vaDavAgaLa Adi cAmaDAnI pAMkhavALA jIvonI yonimAM bhaTakaze. pachI ajagara, aLasiyAM Adi ura:parisarpamAM paNa hajAro bhava karaze. pachI te gozALAno jIva ghoDA khaccara Adi be kharIvALA, geMDA, pADA Adi, hAthI, UMTa Adi nakha vinAnA temaja siMha, vAgha, cittA, dIpaDA Adi nakhavALA jIvonI yonimAM hajAro bhava karaze. pachI teno jIva jaLacara, caundriya, te indriya, beindriya, vanaspatikAya, vAukAya, teukAya, aplAya ane pRthvIkAyAdimAM lAkho vAra utpanna thaze. tyAra pachI gozALAno jIva rAjagRhanagarImAM jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema vezyAnA traNa bhava karaze. pachI te brAhmaNane tyAM putrI tarIke avataraze. teno bApa tene sArA mahotsavapUrvaka paraNAvaze. prathama prasUti mATe te pitAnA ghare AvavA nIkaLaze tyAre mArgamAM tene azubha zukano thaze ane mArgamAM rAte jyAM visAmo karyo haze tyAM Aga lAgaze ane vedanAthI taraphaDI-taraphaDIne maraNa pAmaze. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 __ _upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 Ama ghaNAM duHkha bhogavAI jatAM akAma nirjarAthI te agnikumAra deva thaI manuSyabhava pAmaze. A bhavamAM sAdhunA samAgamathI tene samyakatvanI prApti thaze ane cAritrya leze. paraMtu cAritryanI virAdhanA karaze. AthI marIne te dakSiNa tarapha asurakumAra nikAyamAM deva thaze. " tyAMnuM AyuSya pUrNa karIne manuSya, tyAMthI dakSiNe nAgakumAra deva, manuSya, dakSiNe suvarNakumAra deva, manuSya, dakSiNe svanitakumAra deva thaI pAcho manuSya thaze ne saMyama grahaNa karaze, paraMtu tenI virAdhanA karIne jayotiSa deva thaze. tyAMthI punaH manuSyabhava pAmaze. A bhave saMyama svIkArIne tenuM niraticAra pAlana karaze. tyAMthI marIne manuSya thaze. tyAMthI trIjA devaloke jaze. Ama deva-manuSyanA anukrame bhavo karIne pAMcamA, sAtamA, navamA ane agiyAramA devaloke utpanna thaze. pAcho mAnavabhava pAmIne cAritra laI tenuM vizuddha ArAdhana karIne sarvArthasiddha vimAnamAM deva thaze. tyAMthI AvIne mahAvideha kSetramAM supratiSThita samRddha kuLamAM janamaze. A bhave saMyamadharmanI utkRSTa ArAdhanA karatAM gozALakanA jIvane kevaLajJAna prApta thaze ane moTI pArSadA samakSa potAnA tamAma bhavonuM vRttAMta kahIne chelle kaheze : "he bhavyo! mAruM A jIvana jANIne saue mithyAtvathI dUra rahevuM. guru bhagavaMtano kadI anAdara na karavo. temanI bhUlathI ya AzAtanA na karavI." Ama gozALakano jIva A bhave aneka jIvone pratibodha pamADIne aMte nirvANa padane pAmaze. sAra : sudeva ane sugurunI AzAtanA kadI na karavI. sadAya ne sarvatra temano vinaya sAcavavo. 256 jJAnAcArano prathama AcAra paThanIyaM zrutaM kAle vyAkhyAnaM pAThanaM tathA / AcAraH zrutadharmasya, cAdyA yallikhyate budhaiH // 1 // artha - yogya-ucita kALe zrutajJAna bhaNavuM-bhaNAvavuM, vyAkhyAna-svAdhyAya karavo te zratadharmano prathama AcAra jANakAroe kahyo che. agiyAra aMga ane uttarAdhyayanAdi kAlikazruta kahevAya che. te divase ne rAtrie prathama Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 173 ne cothI porisImAM bhaNAya-gaNAya ane dazavaikAlika Adi tathA dRSTivAda Adi Agamo utkAlika che. arthAt badhI porisImAM te bhaNI-gaNI zakAya che. temAM sUtra-porisImAM bhaNavuM ane arthaporisImAM artha karavA athavA utkAlikasUtra bhaNavA evI vyavasthA che. divasa tathA rAtrinI prathama temaja chellI porisImAM asvAdhyAyanA abhAve bhaNI zakAya mATe te kAlikasUtra kahevAya. kAlikano zabdArtha evo che ke yogya kAle ja bhaNavuM te ane mAtra kALaveLA sivAya badhI porisImAM bhaNAya tene utkAlika kahyuM che. kAlika tathA utkAlika banne zrutano laghu asvAdhyAya (anadhyAya) kALa be ghaDIno che. tevI kALaveLA rAta-divasamAM cAra Ave che. teTalo vakhata svAdhyAya karAya nahIM. te samaya A pramANe che : (1) sAyaMkALanI saMdhyA samaye. (2) madhya rAtre. (3) prabhAtakALe tathA (4) madhyAhna samaye. A kALamAM svAdhyAyano niSedha samajavo. kiMtu pratilekhana-pratikramaNa-devavaMdana ke smaraNastotrAdi kriyAmAM niSedha nathI. anya darzanakAroe paNa kALa vakhate saMdhyAvaMdana vagere kriyAo, karavI vihita mAnI che. brAhmaNo sadA traNa saMdhyAe maLI traNaso covIsa vAra gAyatrI maMtrano jApa pUrNa kare che. A duSTa kALa (asajajhAya)mAM sarva zAstromAM sUtranuM paThana-pAThana varjita karavAmAM AvyuM che. anya darzano paNa kahe che ke - catvAri khalu karmANi, sandhyAkAle vivarjayet / AhAraM maithunaM, nidrAM, svAdhyAyaM ca vizeSataH // 1 // artha - saMdhyATANe AhAra, maithuna, nidrA ane vizeSe karI svAdhyAya A cAre vastu avazya choDI devI. kema ke : AhArAjjAyate vyAdhiH, krUragarbhazca maithunAt / / nidrAto dhananAzaH syAt, svAdhyAye maraNaM bhavet // 2 // artha:- saMdhyA samaye jo jamavAmAM Ave to vyAdhi thAya, maithuna sevavAmAM Ave to garbha rahe to krUra rahe, nidrA karavAmAM Ave to dhanano nAza thAya ane svAdhyAya karavAthI mRtyu thAya. temaja kALa vakhate svAdhyAya karavAthI te kALe karavAnI ucita kriyAmAM sAdhu ke zrAvakane upayoga na rahevAthI te kALe te kriyA na thavAthI kriyAbhraSTatva Ave che. svAdhyAyAdimAM gAthAchaMdanA pracuratvane kAraNe sahajapaNe madhura dhvani utpanna thato hoI loko paNa niMdA kare che ke A jaina sAdhuo paThanakALane jANatA paNa nathI. vaLI niraMtara svAdhyAya karavAthI parizrama thAya. asvAdhyAyanA kALamAM vizrAma paNa maLI rahe, te kALe Avazyaka kriyA paNa karavAnI hoya ja che, te yathAvasare karAya. kAraNavaze kriyAmAM kALano atikrama thAya te judI vAta che - bAkI to samaya ja karavAnI hoya che. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 ahIM koIne zaMkA thAya ke "mokSanA hetu svarUpa zubhadhyAna sadA ne sarvakALe thaI zake ne karavuM joIe. to zrutajJAna paNa mokSano hetu ja che to te sarvakALe kema na thaI zake ? mokSamArganA nimittamAM vaLI kALa ne akALa zA ?" tenuM samAdhAna karatAM AcAryazrI kahe che ke; "samasta dharmakriyAmAM raheluM zubhadhyAna manovyApArano eka prakAra che, mATe zubhadhyAna vaDe koIpaNa kriyAno bAdha thato nathI. eTaluM ja nahIM, uparathI sarva kriyAne puSTi maLe che. tyAre zrutajJAna to bhaNavA, gaNavA ke gokhavA AdithI prApta thAya che. tethI te sAMja-savAranA pratikramaNanI jema niyatakALe ja karavA yogya che. 174 jo sadAkALa ja zrutAbhyAsa karavAmAM Ave to anyAnya uttamakriyAno bAdha thAya, ne tema thavuM ucita nathI ja. tathA mokSanA hetubhUta prakAromAM kALano vibhAga zA mATe karavo ? A vicAra paNa ayukta che. kAraNa ke sAdhuone to AhAra-vihAra Adi paNa mokSanA ja hetu che. chatAM tyAM kALano vibhAga cokhkho jaNAvyo che. AgamamAM kahyuM che ke 'tavAd porasIy mattapAAM vesa' eTale ke trIjI porisIe AhAra-pANInI gaveSaNA karavI ityAdi tathA; akAle carasi bhikkhu, kAle na paDilehasi / appANaM ca kilAmesi, saMnivesaM ca garihasi // 1 // artha :- "he sAdhu ! tame akALa veLAe vicaro cho, ucita kALe pratilekhana karatA nathI. Ama thavAthI (samaye AhArAdi na maLavAthI) svayaMne kleza pamADo cho ne (pachI) AkhA gAmano vAMka kADho cho - gAmane niMdo cho.' arthAt zrutanuM paThana-pAThana Adi ucita veLAe ja karavuM. koI ahaMkArAdikane laI teno vyatyaya-ullaMghana kare to sAgaraAcAryanI jema lAjavuM paDe che. zrI sAgarAcAryanuM dRSTAMta ujjayinInagaramAM AcArya zrI kAlika padhAryA hatA. teo ugravihArI tarIke paMkAyelA hatA. temano ziSyavarga zithilAcArI pAsasthA thaI gayo hato. AcArya zrI temane ghaNI zikhAmaNa ApatA paNa pariNAma kAMI AvatuM nahIM. kaMTALIne eka divasa AcArye vicAryuM. "ATa-ATaluM kahetAM ne upAyo karavA chatAM koI lAbha thayo nathI. A vicitra ziSyone sAraNAdi karatAM mArA svAdhyAyamAM vyAghAta thAya che. paNa guNa to kazo jaNAto nathI. have koI bIjo vicAra karavo paDaze." ema kahevAya che ke ekavAra indre zrI sImaMdharasvAmInepUchyuM ke 'bhagavan ! hAlamAM koI bharatakSetramAM evA samarthajJAnI AcArya che ke jene pUchavAthI ApanA kahyA pramANe ja yathArtha nigodanuM svarUpa varNavI zake ?' tyAre prabhujIe pharamAvyuM ke 'he indra ! tArA kahyA pramANe hAlamAM Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 175 kAlakAcArya vidyamAna che jeo zrutapAThanA baLathI mArA kahyA pramANe nigodanuM svarUpa samajAvI zake. te sAMbhaLI indra ati gharaDA mANasanuM rUpa laI lAkaDI TekatAM TekatAM upAzraye AvyA. dhamaNanI jema teno zvAsa vadhI paDyo. mahArAjajIne vaMdanA karI teNe pUchyuM "mahArAjajI ! huM vRddha chuM. vyAdhio to jANe ghara karIne beThI che. have mAruM AyuSya keTaluMka bAkI che? mArI rekhA joI zAstrAdhAre kahevA ATalI kRpA karo. strI-putro paNa upekSA ja seve che - kaMTALI gayo chuM A badhAthI. duHkhe divaso vIte che. tame to chaye kAya para kRpA karanAra cho - mArA para kRpA karI ATaluM jaNAvo.' ityAdi dIna vacano karagaratAM teNe kahyAM. jJAnavAna gurue ceSTA-bhASaNa temaja lakSaNAdi joIne saMvAditA na jaNAyAthI zrutano upayoga mUkI jotAM jANyuM ke A to lAkho vimAnonuM Adhipatya bhogavanAra ne dhAryuM karanAra saudharmendra che. tethI teo kAMI bolyA vinA vRddhanI ceSTA joI rahyA. thoDIvAre pAcho Doso bolyo "mahArAja! kema bolatA nathI? huM vRddhAvasthAne kAraNe vadhAre besI zakato nathI. mATe zIgha kahone ke huM keTaluM jIvIza? pAMca varasa kADhIza ke tethI vadhu - ochuM?' AcArya mahArAje kahyuM "tethI ghaNuM adhika AyuSya tamAruM che." vRddha pUchyuM "keTaluM? vIsa-trIza ke cAlIza varasa ? keTalA varSa jIvatara che?' mane sAcuM sAcuM je hoya te kaho." AcAryazrIe kahyuM "ekanI eka vAta vAre vAre zuM pUcho cho? AMkaDAnI gaNatarImAM samAya tevuM tamAruM AyuSya nathI. te aparimita che. parama tAraka paramAtmA munisuvratasvAmIjInA zAsanakALamAM tame indra tarIke utpanna thayA cho. te pachInA A vartamAna covIzInA chellA cAre tIrthaMkara bhagavaMtanA pAMca-pAMca kalyANaka mahotsavo tame UjavyA che. temaja AvatI covIzInA paNa keTalAka tIrthaMkara bhagavaMtonI vaMdanA arcanA tame karavAnA cho kema ke tamAruM AyuSya be sAgaropamamAM thoDuMka ochuM che." A sAMbhaLI atirSita thayelA Indra mahArAjA pragaTa thayA. nigodanuM svarUpa jANI niHzaMka ane saMtuSTa thayA. tathA zrI sImaMdharasvAmIjInA zrImukhe sAMbhaLelI prazaMsA kahI saMbhaLAvI ane AgrahapUrvaka prArthanA karI ke "mArA yogya sevA pharamAvo." gurumahArAje kahyuM dharmaniSTha AtmAonA-dharmISTha saMghonAM vighno nivAro." Indra prasanna thayA. pote AvyAnI nizAnI tarIke temaNe upAzrayanA mukhya bAraNAne divya ane manohara banAvI tenI dizA pheravI nAkhI ne svasthAne gayA. AcAryazrInA ziSyo thoDIvAre gocarI laI pAchA AvyA. bAraNuM pharI gayuM hoI teo pharIne AvyA ne pUchavA lAgyA "bhagavaMta ! A Apano ja camatkAra che. jo Apa vidyAnuM kautuka jovA spRhA rAkho to amane vidyAnA camatkAramAM spRhA thAya ja ne?" guruzrIe kahyuM: "ApaNane camatkAramAM jarAya rasa na hovo joIe. camatkAra e siddhinI ke asAdhAraNa sthitinI vAta nathI, paNa Aje AvyA hatA ne temaNe jatAM jatAM Ama karyuM che.' ityAdi badhI bInA temaNe jaNAvI to ziSyoe haTha karI ke "amane paNa IndranAM darzana karAvo.' AcAryazrIe kahyuM, devarAja mArA vacane baMdhAyelA nathI, te ApameLe AvyA hatA ne potAnI meLe gayA che. tamAre AvI bAbatamAM haTha ke Agraha rAkhavo ucita nathI.' ityAdi ghaNuM kahyA chatAM te durvinIta ziSyo mAnyA Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 nahIM ane mAna-maryAdA UMce mUkIne AhAra Adi karavA karAvavA ne bolavA lAgyA. AthI AcAryazrI udvigna thayA ane kaMTALIne eka rAtrie zayyAtara zrAvakane paramArtha samajAvI, ziSyone sUtA mUkI teo ekalA gupacupa vihAra karI gayA. vihAra karatAM krame karI teo svarNabhUmie padhAryA. te vakhate temanA praziSya sAgaracaMdramuni tyAM birAjatA hatA, tyAM AvI IriyAvahI paDikkamI kAjo laI sthAne beThA, sAgaramunie temane koI divasa joyelA jANelA na hoI temane Adara ke vaMdanA na ApyAM. thoDIvAre te bolyA "vRddha muni, tame kyAMthI Avo cho?" badhuM jANavA chatAM kAlikAcA gAMbhIryapUrvaka jarAya ugra thayA vinA zAMtithI kahyuM huM avaMtInagarIthI AvuM chuM." pachI temane jJAnapUrvaka samagrakriyA karatA joI sAgaramunie vicAryuM. "A vRddha kharekhara buddhimAna ane kuzaLa jaNAya che." pachI potAnA ziSyone bhaNAvatAM abhimAnapUrvaka temaNe kahyuM : vRddha mahArAja ! huM A badhAMne zrutaskaMdha bhaNAvuM chuM. tame paNa sAMbhaLo." temaNe gaMbhIratA jALavI. sAgaramuni buddhikauzalya batAvavA UMDANapUrvaka paryAlocana ane arthavijJAna kahevA lAgyA je sAmAnya buddhivALAne grAhya paNa na thaI zake. vAMcanAmAM magna thaI javAthI temane kALano khyAla paNa rahyo nahIM. "ajJAna samAna zatru nathI." A tarapha ujjayinI nagarImAM prAtaHkALe badhA sAdhuo UThI ghaNI pratIkSA karavA chatAM guru mahArAja na AvyAthI ajaMpo anubhavavA lAgyA. jema jema samaya vItato gayo tema tema temanI vyAkuLatA vadhatI gaI. aMte upAzrayanA svAmI zrAvaka pAse jaI pUchyuM ke "amArA gurumahArAja kyAM gayA? vahelI savArathI temano patto nathI." zrAvake khijAIne kahyuM: "tamArA mATe ghaNI zaramanI vAta che. zrImAnuM AcAryadeve tamArA hita mATe tamane keTalo hitopadeza Apyo. khUba samajAvyA, preraNA paNa ghaNI karI tema chatAM tamane sadAcAranAM mUlya na samajAyAM. tamArA jevA pramAdI ziSyothI gurunA kayA prayojananI siddhi thavAnI hatI? aMte teozrI tamane tyajIne cAlI gayA che." A sAMbhaLI te sAdhuo lajjita ane khinna thaI gayA. temane gurumahArAjanI mahAnatA ane vyathA samajAI. aMte ghaNA duHkhita thaI temaNe zrAvakane vinaMtI karI ke "amArA para prasanna thaI tame ekavAra eTaluM kaho ke amArA parama upakArI gurumahArAja kaI tarapha gayA che ? emanA vinA ame anAtha thaI gayA chIe. amArI bhUla amane samajAI che. amArAM karyAnuM phaLa amane maLI gayuM che. have mAtra amArA gurubhagavaMtanI bhALa Apo, jethI temane pAmI ame sanAtha thaIe. A pramANe ziSyo ghaNA karagaryA ne pazcAttApa karavA lAgyA. aMte ghaNA prayatna zrAvake vihAranI dizA batAvI. badhA bheTa bAMdhI ugra vihAre nIkaLI paDyA ne gurune zodhatAMzodhatAM sAgaramuninA upAzraye AvI pahoMcyA. potAnA gurujInI tapAsa karatAM temaNe sAgaramunine pUchyuM ke "amArA pUjya guruvarya zrI kAlakAcArya ahIM AvyA che ke AvyA hatA?' sAgaramunie kahyuM: "teozrI to mArA dAdAgura thAya. e samartha vyakti kAMI ajANI rahe? jo ke huM temane dIThe Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprasAda mahAgraMtha bhAga-4 177 oLakhato nathI. tame kyAMthI Avo cho?" sAdhuo bolyA "ame ujjayinIthI AvIe chIe." sAgaramunie kahyuM "ujjayinIthI eka vRddha sAdhu AvyA che. teo kadAca tamane kAMI jaNAve. teo upara meDA para beThA che." A sAMbhaLatAM teo tyAM doDI gayA ne kAlakAcAryane jotAM ja harSa, viSAda, lajjA Adi mizritabhAvo temanI AMkhomAM azru sAthe jhaLakI rahyA. temanA caraNomAM mAthuM mUkI teo kSamAnI yAcanA karavA lAgyA. tyAM AvelA sAgaramuni AbhA banI A badhuM joI rahyA. sAgaramunine paristhiti samajAtAM vAra na lAgI. "meM mArA gurunA gurune mAruM pAMDitya batAvI mArI AchakalI vRttinuM ja darzana karAvyuM che. sUryane Agiyo batAvavA ke AMbA para AsopAlavanuM toraNa bAMdhavA jevuM kArya karyuM che.' ema vicArI teo paNa vinayapUrvaka vaMdanA karI gurumahArAjane sahunI sAthe khamAvavA lAgyA. pagamAM mAthuM mUkI bolyA "he jagabhUjaya guruvarya! ajJAnavaza meM ApanI AzAtanA karI, mAruM e duSkRta mithyA thajo." sAgaramuni Adine bodha ApavAnA zubha hetuthI zrI kAlakAcArye pyAlo bharI nadImAMthI retI ane eka cAlaNI maMgAvI. sahunI sAme te cALI to jhINI retI sarI paDI ne kAMkarA-kAMkarI rahI gayAM ne dUra nAMkhyAM. e retI paNa tyAMthI upADI bIje sthAne ne pachI tyAMthI trIje-cothe sthAne mUkI-upADI, ema keTalIka jagyAe mUkatAM upADatAM retI ghaTatI gaI ne aMte sAva thoDI ja rahI. Ano upanaya samajAvatAM kAlakAcArye kahyuM: "he vatsa ! svAbhAvika rIte ja jema nadImAM ghaNI badhI retI hoya che. tema tIrthaMkara prabhujImAM paNa paripUrNa anaMtajJAna hoya che. jema nadInI ghaNI retImAMthI pyAlAmAM thoDI ja samAI zakI tema gaNadhara bhagavaMtoe tIrthaMkara devo pAsethI thoDuMka zruta grahaNa karyuM ane jema retI bhinna-bhinna sthAnamAM mUkavA upADavAthI ochI thatI gaI ne aMte ghaNI ja ochI thaI gaI tema gaNadharo pAsethI paraMparAe AvatuM ane kALAdikanA doSathI ghaTatuM-ghaTatuM ane alpa alpatara buddhivALA ziSyomAM vismaraNAdi doSathI kSINa thatuM hAlamAM ghaNuM ja ochuM rahyuM che. cAlaNInI jema ApaNAmAMthI sUkSma jJAna sarI gayuM-cAlI gayuM che ane mAtra sthUlajJAna ja rahyuM che. mATe te sAgara ! jJAnano kadI dekhAva karavo nahIM. namratA kadI choDavI nahIM, tuM vidvAna to thayo paNa zrutajJAnano prathama AcAra paNa te barAbara dhAryo nathI. kAraNa ke tuM akALe paNa adhyayanAdi kare che. te bAbata nizIthacUrNimAM kahyuM che ke - saMjjhAcau ti aNudie sUrae majjhaehiM jatthamaNe / addharatte eAsu causu sajjhAyaM na kariMti // 1 // artha:- cAre saMdhyA eTale (1) sUryodaya pUrve, (2) madhyAhna samaye, (3) sUryAsta samaye ane (4) madhya rAtre. A cAre saMdhyA samaye svAdhyAya na karavo. ityAdi upadeza sAMbhaLI sAgara AcArya micchAmi dukkaDe mAMgyAM. pharI pharI vaMdanA karIne temanuM vaiyAvRtya karavA lAgyA. temanA sarva ziSyo paNa saMyamamAM jJAna-dhyAna ane gurubhaktimAM sAvadhAna banyA. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 jeo sAgarAcAryanA A daSTAMtathI ahaMkAra TALI yogya kaLAmAM zrutAdhyayana-adhyApana karaze karAvaze te sukha-saubhAgya pAmaze. anyathA vidvAna sAdhujanonI sabhAmAM ghaNI rIte lajjAniMdA pAmaze. 250 akALe svAdhyAyanI hAni asvAdhyAyakSaNeSvajJaH svAdhyAyaM kurute sadA / yataH kriyAH phalantyeva yathoktasamaye kRtAH // 1 // artha:- mUrkha mANasa haMmezAM asvAdhyAya samaye svAdhyAya kare che. kiMtu yogya ucita samaye karelI kriyAo ja saphaLa thAya che. asvAdhyAyakALa aneka prakAre hoya che. tenuM svarUpa Avazyaka niryuktinI vRttithI, pratikramaNa adhyayananI temaja pravacanasAroddhAranA baso aDasaThamA dvArathI jANavuM. chatAM saMkSepamAM ahIM jaNAvAyuM che. jeTalo kALa AkAzamAMthI sUkSma raja paDatI hoya tyAre teTalo samaya, temaja dhuara (dhuMvADa) paDe teTalo samaya, asvAdhyAya kALa jANavo-dhuMara paDe tyAre to teTalo vakhata sAdhu munirAja aMga upAMga sthira rAkhe ne upAzrayAdi sthAnamAM sthira rahe. gaMdharvanagara (AkAzamAM dekhAtA nagara jevuM) ulkApAta, dizAomAM dAha dekhAvo, ke vIjaLIpAta thAya tyAre te vakhate ane tethI eka prahara uparAMta sudhI asvAdhyAyakALa jANavo. akALe (varSA kALa vinA) vIjaLI camake, mogha garja to te pachI be prahara sudhI asvAdhyAya, aSADha temaja kArtika comAsInuM pratikramaNa karyA pachI ekama sudhI asvAdhyAya, Aso ane caitranI zukla pakSanI pAMcamanA madhyAhna pachI vada pakSanI ekama sudhI asvAdhyAya jANavo, bIjathI svAdhyAya sUjhe. rAjA ane senApati AdinA paraspara yuddha vakhate, hoLInA parvamAM jyAM sudhI raja UDatI baMdha na thAya tyAM sudhI, gAmanA rAjAnuM mRtyu thaye navA rAjAno abhiSeka na thAya tyAM lagI asvAdhyAya kALa samajavo. upAzrayathI sAta ghara sudhImAM koI prasiddha mANasanuM mRtyu thayuM hoya to eka rAta-divasa, upAzrayathI ekaso hAthanI aMdara koI anAthanuM mRtyu thayuM hoya to tenuM kalevara jayAM sudhI hoya tyAM sudhI asvAdhyAyakALa, strInA raDavAno avAja jyAM sudhI saMbhaLAya tyAM sudhI svAdhyAya na karAya. jaLacara, paMcendriya, tiryaMca, matsya AdinA lohI-mAMsa ke hADakAM Adi upAzrayathI sATha hAtha sudhImAM paDyAM hoya to te tathA koI pakSInuM IMDuM AkhuM paDyuM hoya to te kADhI-bhUmi zuddha karyuM Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 ( 179 svAdhyAya thaI zake, paNa jo IMDu phUTI gayuM hoya to traNa prahara svAdhyAya te jagyAmAM karavo na kalpe. temAM paNa IMDu phUTI gayA pachI kalala (aMdaranuM pANI Adi)nuM TIpuM jamIna para paDyuM hoya to te sATha hAtha bahAra laI jaI bhUmi zuddha karyA pachI svAdhyAya karI zakAya. mAkhInA paga jeTaluM paNa IMDAnuM pravAhI-rudhira Adi bhUmi para paDyuM hoya tyAM sudhI svAdhyAya na thAya. gAya AdinuM jarAya (viyAyA pachI ora paDe che te) jyAM sudhI lAgeluM hoya tyAM sudhI ane paDI gayA pachI porisI sudhI asvAdhyAya. bilADI Adie uMdara vagere jyAM mAryo hoya tyAM eka divasa-rAtrino asvAdhyAya. teTalo samaya naMdIsUtra bhaNAya-vaMcAya nahIM. te ja pramANe manuSya bAbata jANavuM. paNa manuSya zarIranA aMga-upAMga ke cAmaDI-mAMsa-lohI-hADakuM Adi paDyA hoya to asvAdhyAya paNa upAzraya ane te aMga AdinA vacce mArga hoya to svAdhyAya karavAmAM bAdha nathI. strIone RtukALanA traNe divasa svAdhyAya na kahyuM, paNa pradara Adi roga kAraNe zuddhinuM dhyAna rAkhI svAdhyAya karavo joIe. koI sagarbhAe putraprasava pachI sAta divasa ane putrIprasavathI temaja vadhAre rakta jatuM hoya to ATha divasa svAdhyAya na karAya. navamA divasathI svAdhyAya kalpe. vasatinI so hAthanI maryAdAmAM koI bALaka Adino dAMta paDyo hoya to sAvadhAnIthI zodhI dUra karavo ne tema chatAM na maLe to "daMta ohaDAvaNIyaM karemi kAussagga" kahI eka navakArano kAussagna karyA pachI svAdhyAya thAya. asvAdhyAya kALamAM paNa artha-vicAraNA-ciMtanAdino kaze niSedha nathI. Adra nakSatrathI svAti-nakSatra sudhI vIjaLI ke meghagarjanA thAya to svAdhyAyano niSedha nathI. bhUkaMpa thaye ATha prahara ne agnino upadrava rahe tyAM sudhI caMdragrahaNathI utkRSTa bAra prahara, sUryagrahaNathI soLa prahara temaja pAkhInI rAtrie svAdhyAya karavA kahyuM nahIM. ityAdi asvAdhyAyanuM svarUpa saMpradAya anusAra jANI svAdhyAyAdimAM tatpara rahevuM. ayogya kALe svAdhyAyAdi karavAthI mUrkhatva prApta thAya che. te bAbata udAharaNa Ape che ke : koI eka sAdhu mahArAja, saMdhyA vakhata vItye-kAlikazrutanA paThanakALa vyatIta thaye te kALano khyAla nahIM rahetAM sUtranuM parAvartana karatA hatA. A joI samyagudRSTi devane vicAra Avyo ke "A saMdhikALamAM koI duSTa devatA A mahAtmAne chaLe nahIM te mATe Amane thoDI samajaNa ApuM." ema vicArI teNe mahiyAraNanuM rUpa karyuM ne mAthe chAzanI mATalI laI chAza lo chAza ema moTethI rADa nAMkhatI sAdhunI sAme jA-Ava karavA lAgI. enI rADathI udvega pAmelA mahArAje kahyuM "are ! A te kAMI chAza vecavAno samaya che?' tyAre bAIe sAme pUchyuM "to A svAdhyAyano samaya che?" A sAMbhaLI sAdhune acaraja thayuM. upayogathI akALanI veLA jANI micchAmi dukkaDa dIdhuM. deve paNa yathArthatA jaNAvI kahyuM "akALamAM svAdhyAya karavAthI duSTa devatA chaLa kare che, mATe pharI Ama na karazo." arthAt yogya samaye ja svAdhyAya karavo joIe. | ucita samaye karelI kriyAo avazya saphaLa thAya che. kriyA be prakAranI che. eka prazasta ane bIjI aprazasta. temAM siddhAMtamAM jaNAvelI Atmahitakara sarva pravRtti prazastakriyA kahevAya Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18o upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 ane khetI, vyApAra Adi sAMsArika sarva pravRtti aprazastakriyA kahevAya. carcA-javuM, AvavuM, bolavuM Adi sarva kriyAo kALe karI hoya to ja saphaLa thAya. nItizAstramAM paNa kahyuM che ke - akAlacaryA viSamA ca goSThiH kumitrasevA na kadApi kAryA / pazyANDajaM padmavane prasuptaM, dhanurvimuktena zareNa tADitam // 1 // artha :- akAlacaryA, viSama vArtA ane kumitranI sevA A traNa vAnAM kadI na karavAM. juo, nIcanI saMgatinA kAraNe kamaLavanamAM sUtelo haMsa dhanuSathI chUTelA bANa dvArA haNAyo. tenuM dRSTAMta A pramANe che : koI vananA padma sarovaramAM maMdarakta nAmaka haMsa raheto hato. tyAM koI ghuvaDa AvIne beThuM. haMse teno paricaya pUchatAM teNe kahyuM. "huM A vanakhaMDamAM dUra rahuM chuM. tamArA guNo sAMbhaLIne tamArA darzane Avyo chuM. mitratA mATe hAtha laMbAvuM chuM. ApaNI mitratA divaso divasa vadhatI raheze." ema kahI te tyAM vasI gayuM ne sAthe rahetAM pharatAM haMsanI tenI sAthe mitratA thaI. paNa haMsane A vicAra na Avyo ke nIcanI saMgatanAM sadA mAThAM ja phaLa Ave che. kahyuM che ke - huM tuhI vAruM sAdhu jaNa, dujaNa saMga nivAra, hare ghaDI jala jallarI, matye paDe pahAra. eTale ke he sAjaNa-bhalA mANasa! huM tane vAruM chuM ke durjananI saMgata nivAra. kema ke jaLane hare (laI jAya) ghaDI, ne prahAra paDe jhAlarane mAthe. nIca sarisa jo kIje saMga, caDe kalaMka hoya jasabhaMga; hAtha aMgAra rahe jo koI, ke dAjhe ke kALo hoya keTalAka divase haMsanI rajA laI ghuvaDa potAne ThekANe AvyuM. jatAM pahelAM AgrahapUrvaka potAne tyAM AvavAnuM haMsane AmaMtraNa ApyuM. bhoLo haMsa eka divase ghuvaDe batAvelA sthAne pahoMcyo paNa ghuvaDabhAI kaze dekhANA nahIM.cAre tarapha ghaNI zodha karyA pachI eka vRkSanI bakholamAM mAtra garadana bahAra kADhI beTheluM dekhAyuM. haMse kahyuM "are bhAI ! tane gotI-gotIne thAkI gayo. huM haMsa tane maLavA dUrathI Avyo chuM; bahAra to Ava." ghuvaDe kahyuM "huM divasanA bahAra nIkaLI zakuM tema nathI. mATe tuM ahIM rokAI hara-phara. ApaNe rAtre vArtA-vinoda karazuM." haMse vAta mAnI ane rAta paDatAM banne maLyA. kuzaLa-kSema pUchI sukha ke duHkhanI vAte vaLagyA. moDI rAte banne sAthe ja sUI gayA. haMsa to sUI gayo paNa ghuvaDane rAtre nirAMta kyAM? te vanamAM koI sArthavAha paDAva nAMkhelo ne pAchalI rAte prasthAna mATe te taiyAra thayo. barAbara te ja vakhate ghuvaDa moTo citkAra (avAja) karI nadI pAsenA kotaramAM bharAI gayo. ghuvaDanA karkaza zabda apazukananI AzaMkAthI khijAyelA sArthavAhe tarata avAjanI dizAmAM bANa choDyuM, tethI bicAro haMsa vIMdhAI Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 181 akALa mRtyu pAmyo. mATe viSama goSThI na karavI. have akALacaryAnA tyAga karavA upara mArgAnusArInA guNomAM jaNAvyuM che ke - - dharmArthasvAtmanA zreyo'bhivAJchan sthairyabhRt sadA / adezAkAlayozcaryAM vicArajJo vivarjayet // 1 // artha :- dharma, artha ane svayaMnA zreyane icchanAra svairyavAna AtmAe dezane ayogya tathA kAlane ayogya caryAno tyAga karavo temaja bhASaNa paNa samayane yogya ja karavuM joIe. samayAnukULa bhASaNa anekanA AnaMdanuM kAraNa bane che. te A dRSTAMtathI samajI zakAze. cAMpAneramAM mahaMmada begaDo nAmano bAdazAha rAjya kare, eka laghuka nAmano brAhmaNa teno ghaNo mAnIto hato. teNe sarasvatInuM varadAna meLavyuM hatuM. darabArIo tenAthI dAjhe baLatA hatA. ekavAra kAjI, mullA, Akhuna, bArAhajArI tathA sUbAthI bharelA darabAramAM maulavIe bAdazAhane kahyuM : 'garIba paravAra ! kurAnazarIpha pharamAve che ke - kApharanA savAranA pahoramAM darzana karavAM nahIM, kema ke tethI dojakhamAM javAnuM bane ane cAlIza divasanA rojAno sabAba (puNya) nAza pAme che, mATe A laghukane bahu heLavo nahIM. darabArIonA kahevAthI bAdazAhe laghukane darabAramAM Avato baMdha karyo. eka bharyA darabAramAM bAdazAhe cAra prazno pUchyA; ke (1) badhAnuM bIja zuM? (2) badhA rasomAM zreSTha 2sa kayo ? (3) kRtajJa (karelA kAryane samajanAra) koNa ? ane (4) kRtaghna (karelA kAryano nAza karanAra) koNa ? A praznonA uttara Apo' temaNe UMDANathI vicArI javAba ApyA paNa bAdazAhane saMtoSa na thatAM teNe mAthuM dhuNAvyuM ne nA pADI. moTA mullA-maulavI yathArtha uttara na ApI zakyA. eTale zAhe kahyuM 'yathArtha uttara to laghuka ja ApI zakato, bhale tame tene kAphara kaho paNa buddhi to enI ja che. juo ApaNe tene bolAvI uttara mAMgIe.' bAdazAhe tene bolAvI prazno pUchyA, laghuke uttara ApatAM kahyuM : 'garIba paravara ! A to sAva sahelA savAla che, javAba sAMbhaLo. jahAMpanAha ! badhAMyanuM bIja pANI che. sarvamAM zreSTha rasa mIThuM (lavaNa) che. kRtajJa kUtaro che ane kRtaghna jamAI che. sAMbhaLo : drutamAnaya pAnIyaM, pAnIyaM paGkajAnane / pAnIyena vinA sarvaM, sadyaH zuSyati dagdhavat // 1 // -- artha :- he paMkajamukhI ! jaladIthI pIvA joguM pANI lAva, kema ke pANI vinA, baLI gayAnI jema badhuM tarata zoSAI jAya che. prAthamyaM udadhiSvAsIt, satyaM te lavaNodadhe / yadrasena vinA sarvaraso, na svAdamarhati // 2 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 artha :- jenA rasa (mIThA) vinA koIpaNa rasa svAdayogya thato nathI evA che lavaNasamudra ! sarva samudramAM tAruM prathamapaNuM kharekhara sAva sAcuM ja che. azanamAtrakRtajJatayA gurorna, pizuno'pi zuno labhate tulAm / api bahUpakRte sakhitA khale, na khalu khelati khe latikA yathA // 3 // artha:- svAmInA anna-bhojanamAtranI kRtajJatAne lIdhe cADiyo, kUtarAnI paNa tulanAne pAmI zakato nathI. arthAt kRtajJatAne laI kUtaro zreSThatA puravAra kare che. (tyAre) zaTha-khala puruSa upara asaMkhya upakAra karyo hovA chatAM mitratA vilasatI nathI. jema AkAzamAM velaDI ramatI nathI tema. kSaNaM ruSTaH kSaNaM tuSTo, nAnApUjAM ca vAJchati / kanyArAzisthito nityaM, jAmAtA dazamo grahaH // 4 // artha - thoDIvAramAM risAI javuM-kSaNamAM vaLI rAjI thaI javuM ane pAcho jAta-jAtanA satkAra-sanmAna ke vastunI abhilASA rAkhavI. AvI vicitratA jamAImAM hoya che. A jamAI nathI paNa kanyArUpI rAzimAM paDelo dazamo graha che. bIjA graho eka rAzimAMthI bIjI rAzimAM gati kare che. paNa A mahAmaMda graha kanyArUpI rAzimAMthI khasato ja nathI. laghukanA AvA tejIlA ne sosarAM UtarI jAya tevA javAba sAMbhaLI bAdazAha rAjI thayo ne kAjI AdinI sAme tenI ghaNI ghaNI prazaMsA karI kahyuM: "sAcI paMDitAI to laghukanI che. temAM jarAya banAvaTa ke daMbha nathI." Ama laghuka pAcho Avato ne ghaDIo sudhI bAdazAhane subhASitano AnaMda karAvato thaI gayo. evAmAM pAchI koIe cADI khAtAM kahyuM "bAdazAha salAmata ! kAphara laghukanI sAthe vadhAre besavuM-UThavuM sAruM nahIM. ApaNe tyAM to moTA-moTA ustAda mustaphA ane khalIphA che je jabAnanA jAdugara che.' bAdazAhe kahyuM: "kAle bolAvo e kAbIlone, huM pharI bIjA prazno pUchIza." ane teNe moTI sabhAmAM cAra prazno pUchyA ke "saMsAramAM moTo dIkaro kono? duniyAmAM moTA dAMta konA? jahAnamAM moTuM peTa konuM? ne khalakamAM sauthI zANo koNa? ghaNo vicAra karI temaNe jaNAvyuM ke AlamapanAha ! duniyAmAM bAdazAhano dIkaro ja sahuthI moTo dIkaro che. tema moTA dAMta ne moTuM peTa hAthInuM che ane AkhI dharatI para tamArAthI vadhI koI zANo nathI." A sAMbhaLI rAjAe moDhuM bagADyuM ne AdaramAnapUrvaka laghukane lAvavA pharamAvyuM. laghuka Avyo. zAhe tene besADI A prazno pUchyA. laghuke kahyuM : "garIbanavAja ! jagatamAM gAyano putra sahuthI moTo che, te khetI karI sahune jivADe che. moTA dAMta te haLanA che, je AkhI pRthvI kheDe ne dANA ugADe che. moTuM peTa pRthvInuM che, temAM badhuM samAya che ne pRthvI badhuM sahe Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda madhyagraMtha : bhAga-4 183 paNa che ane hajUra ! sahuthI DAhyo e che je samaya-prasaMgane anurUpa suMdara bhASaNa karI zake che.' A sAMbhaLI zahenazAha ghaNo khuza thayo. laghuka sAthe tene ghaniSTa mitratA baMdhAI. A daSTAMta viSayane anurUpa hoI atre AlekhyuM che. arthAt AcAranA praharI sAdhu puruSoe jJAnAcAranuM pAlana karavuM ane zrI jinezvaradevanI AjJAnusAre sarva kriyAo yogya kALe ja karavI. zrI jinezvaradevanI AjJAne anusAra asvAdhyAyanuM varNana sAMbhaLI svAdhyAyakALamAM ja zrutano anuyoga Acaravo-Adaravo. O 258 bIjo AcAra-vinayAcAra zrutasyAzAtanA tyAjyA, tadvinayaH zrutAtmakaH / zuzrUSAdikriyAkAle, tat kuryAt jJAninAmapi // 1 // artha - zrutajJAnanI AzAtanA dUrathI varjavI. kema ke teno vinaya e zrutasvarUpa che. mATe zuzruSAdi kriyA vakhate zrutajJAnIno paNa vinaya karavo. dravya ane bhAvabhede zruta be prakAranA che. pustaka-akSara Adi dravyazruta kahevAya. eno anAdara karavo, paga lagADavA, ghUMkAdi lagADavA A badhI dravyaRRtanI AzAtanA samajavI ane paramAtmAe kahelA pada-padArthomAM svayaMnI durbuddhithI viparIta artha karavo te bhAvakRtanI AzAtanA jANavI. pratikramaNa-AvazyakamAM tetrIza AzAtanAnuM varNana karatAM jaNAvyuM che ke "sumasa mAsAyaUTIsuviyA sAyapANa" zrutanI AzAtanA kRtanA adhiSThAyakadevanI AzAtanA ItyAdi, ahIM koI ema vicAre ke mRtadevatA jevI koI vastu ja nathI to pachI tenI AzAtanA kyAMthI thAya?" to tenA samAdhAnamAM samajavuM ke jinendradevanAM gamonA adhiSThAyaka hoya che ja, adhiSThAtA vinAnAM Agama hotAM ja nathI. zrutadevatA paNa ghaNA upayogI che. kAraNa ke tenA AlaMbanathI nirmaLa buddhi ane prazasta adhyavasAyavALA jIvo karmakSaya karI zakyA che. zrata-AgamamAM kahelA vacananuM ullaMghana karavuM te bhAvazrutanI AzAtanA che. zrI jinezvaradevoe pharamAvyuM che ke "maMtrAdi vidyA zAsananuM koI mahAna kArya AvI paDyuM hoya to ja upayogamAM levAya. zAsanakArya sivAya teno upayoga thAya nahIM. pramAdAdi kAraNe ke svayaMnuM mahattva dekhADavA ke Azcarya-kautuka upajAvavA labdhi ke vidyAno upayoga karanAra zrutanI AzAtanA kare che ane Arya sthUlabhadra muninI jema potAno vikAsa aTakAve ne hAni pAme che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 Arya sthUlabhadra pATaliputranagaramAM zramaNa saMghe ekatrita thaI Rtavyavasthita karavA Agama vAcanAnuM Ayojana karyuM. kema ke moTo ne bhISaNa duSkALa UtaratAM ja saMghane sarva prathama jinAgamanI sArasaMbhALa jarUrI lAgI. ghaNA sAdhuo zrata vIsaryA hatA ne ghaNA jJAnIo aNasaNa laI svargastha thayA hatA. lagabhaga badhA ja vidvAno ane gItArtha munio tyAM ekatrita thayA hatA ne temaNe agiyAra aMganA adhyayana-udezA-samudezAdi vyavasthita karyA. bAramA daSTivAda e aMganA paripUrNajJAtA Arya bhadrabAhusvAmIjI te vakhate tyAM na hoI e kArya aTakyuM. bAramA aMgane vyavasthita karavA temaNe Arya bhadrabAhusvAmIjIne bolAvavA be sAdhuone nepAla mokalyA. temaNe vaMdanApUrvaka vinaMtI arja karI. AcArya zrI bhadrabAhujIe kahyuM: "meM mahAprANa dhyAna AraMbhya hoI bAra varSa sudhI tyAM AvI zakuM tema nathI. (mahAprANa dhyAna siddha thayA pachI te pUrvadhara cauda pUrvanuM punarAvartana eka muhUrtamAM karI zake.) paNa sArI buddhi ane grahaNa zaktivALA sAdhuo ahIM Ave to huM temane pUrvanI vAcanA ApIza. eka AhAra pachI, traNa kALa veLAe traNa ane sAMjanA pratikramaNa pachI traNa ema kule sAta vAcanA huM ApI zakIza. saMgha-zAsananuM paNa kAma thaze ane mArA dhyeyanI paNa siddhi thaI zakaze. mATe tame zrI saMghane namratApUrvaka A vAta jaNAvazo." . pAchA pharelA sAdhuoe yathArtha vAta kahI. e sAMbhaLI saMgha prasanna thayo paNa pAMcaso buddhizALI sAdhuo paNa pUrvanA adhyayana mATe nepAla javA taiyAra thayA tyAre tenA AnaMdano avadhina rahyo. 500 sAdhuo AryabhadrabAhusvAmIjI pAse AvyA ne utsAhapUrvaka adhyayana karavA lAgyA. dhIre dhIre temano utsAha maMda paDavA lAgyo. adhyayananI kliSTatAthI kaMTALI dhIre dhIre sAdhuo tyAMthI khasavA lAgyA. keTalAka vakhata pachI to mAtra sthUlabhadra vinA badhA pAchA pharI gayA. sthUlabhadra tIvra buddhizALI hatA. temaNe ATha varSamAM ATha pUrvanuM adhyayana karyuM. thoDI thoDI vAcanA maLavAthI khinna thayelA sthUlabhadra munine AcArya zrI bhadrabAhusvAmIe kahyuM : "bhadra ! nirAza na thA. have mAruM dhyAna paripUrNa thavA AvyuM che. pachI to tane jeTalI joIze teTalI vAcanA ApIza." sthUlabhadre pUchyuM: "nAtha ! have keTaluMka bAkI che?' temaNe kahyuM: "bhAI ! TIpA jeTaluM tuM bhaNyo che ane samudra jeTaluM bAkI che." A sAMbhaLI sthUlabhadra Azcarya pAmyA. pachI to mahAprANa dhyAna pUrNa thatAM vAcanAmAM vega Avyo. sthUlabhadra be vastu ochI evA daza pUrva bhaNyA. ekavAra zrI sthUlabhadranI bahena sAdhvIo yakSA Adie bhadrabAhusvAmIne vaMdanAdi karI pUchyuM : "bhagavan! Arya sthUlabhadrajI kyAM ?' temaNe kahyuM : "sAme pelI devakulikAmAM beThA adhyayana karatA haze! sAdhvIo te tarapha cAlyAM. sthUlabhadra munie bahena sAdhvIone AvatA Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 185 joI temane Azcarya upajAvavA siMhanuM rUpa vidyAbaLe lIdhuM. sAdhvIo to vikarALa siMhane joI bhayabhIta thaI pAchAM doDI AvyAM ne kahyuM : "bhAI mahArAjanuM zuM thayuM? tyAM to vikarALa siMha beTho che." A sAMbhaLI mahArAjajIe upayoga mUkI joyo ne kahyuM: 'tame pAchA jAva, tyAM siMha nathI sthUlabhadra muni che. temane vaMdana karI Avo." A sAMbhaLI sAdhvIjI pAchAM gayAM ne tyAM sthUlabhadramunine sAzcarya joyA ne vaMdanA karI. zAtA pUchI potAnA bhAI zrIyakamuninA svargavAsa AdinI bInA kahI, pote siMha joyo hato te saMzaya pUchI niHzaMka thaI pAchI pharI. pachI avasare sthUlabhadramuni upAzraye AvyA ane yogya samaye vAcanA levA upasthita thayA tyAre AcAryazrIe kahyuM : "tuM yogya nathI mATe tane vAcanA nahIM ApI zakuM." A sAMbhaLatAM ja vajAhitanI jema zUnya thaI gayelA sthUlabhadra dIkSA divasathI AraMbhI te samaya sudhImAM thayelA potAnA aparAdho saMbhArI gayA paNa koI evo aparAdha jaNAyo nahIM. pachI teo bolyA: "e pUjayavarya! ApazrInI aprItinA kAraNa svarUpa koI aparAdha mArAthI thayo jaNAto nathI. ApazrInA khyAlamAM hoya to jaNAvavA kRpA karo." zrI bhadrabAhusvAmIe kahyuM: "aparAdhano svIkAra karyA vinA pApa zAMta thatuM nathI. tuM yAda kara.' tyAM sthUlabhadramunine siMhanuM rUpa karavA dvArA zratanI AzAtanA yAda AvI ne teo AcAryanA caraNakamaLamAM paDI mane kSamA karo, AvI bhUla huM pharI nahIM karuM ityAdi kahI kSamA mAMgavA lAgyA. paNa zrI bhadrabAhusUrijIe sApha nA pADI. Arya sthUlabhadrajIe saMghanA AgevAnone badhI bInA kahI. guru mahArAjane manAvI levA anunaya karyo. kAraNa ke moTAonA kopane moTA ja upazAMta karI zake che. saMghanA agraNIono ghaNo Agraha joI sUrijIe kahyuM: "sthUlabhadranI jema bIjA jIvo paNa have nirarthaka vidyAno upayoga karatA thaI jaze. have pachInA jIvo to maMdasatvavALA hoI durupayoga thavA saMbhava paNa kharo. mATe tame Agraha nahIM karo." paNa saMghe Agraha nahIM choDatAM pote upayoga mUkI jANyuM ke "bAkInA pUrvono mArAthI abhAva nathI." "bAkInA A cAra pUrve bIjAne tAre bhaNAvavA nahIM" evo abhigraha ApI temaNe sthUlabhadramunine cAra pUrvanI mULa mULa vAcanA ApI. jethI zrI sthUlabhadra cauda pUrvanA dhAraka thayA. paramAtmA zrI mahAvIradevanA nirvANa pachI ekaso sittera varSe zrI bhadrabAhuvAmI paNa paMDitabhAve samAdhipUrvaka svargastha thayA. A daSTAMtano upanaya vicArI zrutanI AzAtanAno tyAga karavo. A pramANe zrutano vinaya samajAvyo. temaja zuzruSA Adi karavAno avasare jJAnIno paNa vinaya karavo. te bAbatamAM sUtramAM pharamAvyuM che ke : Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 na pakhkhao na purao, neva kiccA Na piTTao / na khubne kaLA karuM, sayaLe no kissune prA artha :- namaskaraNIya ane pUjya evA guru mahArAjanI pAse AgaLa ke pAse pITha karI besavuM na joIe. DhIMcaNathI DhIMcaNa aDe tema paNa na besAya ane zayyA-Asane rahIne guruvAkya na saMbhaLAya-uttara na apAya. arthAt guruvAkya sAMbhaLatAM ja UbhA thaI uttara Apavo joIe. guru mahArAjanI DAbe ke jamaNe paDakhe na besAya. kAraNa ke tema besavAthI guru mahArAjanA sarakhe Asane besavA rUpa avinaya thAya. guruzrInA sanmukha paNa na besAya, kema ke tethI vaMdanA mATe AvanArane gurumahArAjanuM mukhadarzana na thAya. A aprItinuM kAraNa che. gurunI pAchaLa paNa na besAya, tethI guru ziSya ubhaya ekabIjAnuM mukha joI zakatA nathI. potAnA DhIMcaNa sAthe guruno DhIMcaNa aDavo joIe nahIM tathA zayyAmAM sUtAM sUtAM ke Asana para beThAM beThAM uttara Apavo nahIM paNa guruzrI bole ke tarata temanI pAse upasthita thAya. manamAM mAne ke mArA para gurumahArAjanI moTI kRpA che.' tethI temanAM caraNomAM namavApUrvaka pUche ke 'bhagavAna ! icchAmo aNusaDhuM' arthAt bhagavAn ! zI AjJA che ?' Ama vinaya guNathI gurune suprasanna rAkhavA. gurune prasanna karavAno A ja eka mukhya mArga che. kahyuM che ke aNAsavA thUlavayA kusIlA, miuM pi caMDaM pakaraMti sIsA / cittANuA laghudakkhovaveA, pasAyae te hu durAsayapi // 1 // artha :- guru vacanane nahIM mAnanArA, vagara vicArye bolanArA ane kharAba zIlavALA ziSyo mRdusvabhAvanA gurune paNa ugna kare che tyAre gurunA cittane anusaranArA ne dakSatAvALA namra ziSyo durAsada eTale ati krodhI gurune paNa prasanna karI zake che. A bAbatamAM caMDudrAcArya mahArAjanuM dRSTAMta prasiddha che. AcArya zrI caMDarudrAcAryanuM dRSTAMta zrI caMDa udrAcAryanuM mULa nAma to rudrAcArya hatuM. paNa teo zIghra ugra thaI jatA hovAthI caMDAcArya nAme prasiddha thayA. teozrI potAnA samudAya sAthe ekavAra avaMtInagarImAM padhAryA. teozrI potAnA ziSyanI sAmAnya kSati paNa calAvI letA nahIM ane nyUnAdhika kriyAnA sAmAnya doSathI ciDAI jatA ane vAraMvAra Thapako ApatA. temanI prakRti ja ugra hatI. ekavAra e mahAn AcArye vicAryuM 'A badhA ya ziSyonuM ke anyonuM nivAraNa mAtra huM ekalo karI zakavAno nathI. jIvamAM paDelo pramAda paNa mAtra vaDha vaDha karavAthI jaI zakaze nahIM. vadhAre roSa karavAthI emanuM sudhare te karatAM vadhAre mAruM bagaDe che.' Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 187 ema vicArI teo dhyAna mATe ekAMta sthAnamAM AvI beThA. thoDI ja vAramAM avaMtino ja rahevAsI taratano paraNelo zreSThIputra potAnA mitro sAthe pharato tyAM AvI caDyo. hajI to pIThIno raMga ne hAthanA mIMDhaLa paNa tarata najare paDatA hatA. sAthIoe AcArya mahArAjane joI kahyuM "bhagavan! A amArA mitrane saMsAra kaDavo jhera jevo lAge che, ati vairAgya pAmyo hoI e atyAre ja ApanI pAse dIkSA levA icche che vAre vAre eka ja vAta sAMbhaLI khijAyelA AcAryazrIe kahyuM ke "jo ema ja che to rAkha laI Avo.' ne teo mazkarImAM ja rAkha paNa laI AvyA. te joI AcArya UThyA ne rAkha laI navapariNItane besADyo. te paNa evo laghukarmI ke tarata besI gayo. gurue jhapATAbaMdha loca karavA mAMDyo. A joI badhA sAthIo gabharAIne nAsI gayA. loca thaI rahyo ne te yuvAna vicArato hato ke "AmAM guru mahArAjano jarAya doSa nahIM, moTo upakAra che. huM jAte ja ahIM Avyo chuM ne dIkSAnI mAgaNI karI che. Indra jevA samarthane paNa durlabha evuM cAritra mane vinA prayatna prApta thayuM che. AvA jJAnI AcAryazrInA zrIhasta mane maLyuM che, mATe teno tyAga na ja karAya. kahyuM che ke - pramAdasaGgatenApi, yA vAk proktA manasvinA / sA kathaM dRSadutkIrNA-kSarAlIvAnyathA bhavet // 1 // artha:- pramAdamAM (ke mazkarImAM paNa) kahelI manasvI mahAnubhAvonI vANI paththaramAM kotarelI akSarapaMkti jevI hoya che te khoTI kema thAya? Ama vicArI tyAM UbhelA keTalAka mitrone kahyuM ke have tame paNa jaI zako cho. have to mAruM kAma thaI gayuM. mane have koInuM prayojana na rahyuM. mitroe tene tenI navoDhAnI sthiti jaNAvatAM ghaNuM samajAvyo paNa teNe kahyuM "have meM dIkSA svIkArI che ne sarva saMga choDI dIdho che." eTale rahelA mitro paNa gAma bhaNI cAlyA. navadIkSita muni potAnA pariNAme ane samajaNe ati prauDha jaNAvA lAgyA. temaNe gurujIne kahyuM "bhagavan! mArA pUrva sAthIo nagaramAM gayA che. temanAthI mArA khabara meLavI mArA svajano ahIM Avaze ne mane temaja Apane paNa upadrava thaze. mATe ApaNe kaze bIje ThekANe cAlyA jaIe." guru mahArAje kahyuM "vatsa ! tArI vAta to sAcI che paNa have rAta paDavA AvI ne huM rAte joI zakato nathI. tuM pahelAM rasto joI Ava. mArga sAro hoya to ApaNe nIkaLI jaIe." te sAMbhaLI navA muni zIvra rasto joI pAchA AvyA ne kahyuM "gurujI! padhAro." eTale tarata bane cAlI nIkaLyA. aMdhAruM vadhatuM gayuM ne rasto paNa bagaDato gayo. UMcA-nIcA, vAMkA Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 cUMkA rastA para cAlatAM ne pagale pagale Thokara khAtAM AcArya krodhe bharAyA. Akroza karI bolyA ! 're duSTa ! A kevo rasto zodhyo ?' ne ema karatAM vadhAre khijAI temaNe nUtana munine ThaMDo phaTakArI dIdho. ziSya vicAre che ke 'huM ja kevo nirbhAgI, gurumahArAjane azAMti upajAvuM chuM. teo to potAnA ziSyo sAthe sukhe rahetA hatA ne meM ja temane trAsa Apyo. keTalAka ziSyo to jIvanaparyaMta gurumahArAjane sukha ApanArA hoya che. tyAre meM prathama divase ja gurune dubhavyA ne AzAtanA karI. paraMtu have sthAne to pahoMcavuM ja rahyuM. mArgamAM koI ThUMThu Adi na vAge ke Thokara na vAge tevA hetuthI te saMbhALapUrvaka AgaLa cAlI mahArAjajIne mArga batAvavA lAgyo. na Ama yatanApUrvaka AgaLa cAlatAM te muni vicAre che ke 'A saMsAramAM guru mahArAjano mArA para moTo upakAra che. anAdikALathI nahIM maLelo mokSamArga AmanA pasAye mane maLyo. dhanya ho guruvarya ! anAdithI huM saMsAramAM rakhaDuM chuM. mane paramAtmA vItarAgadeve kahelA mArganuM rahasya tame ja batAvyuM che. anAdithI Aja sudhI mane evo koIe mAryo nathI ke jethI krodhanA badale zAMti Upaje !!! mArA to bhavobhavanAM karma nAza ja pAmyAM. Avo upakAra sAcA guru vinA koNa karI zake tema che ? Ama zubhadhyAnamAM magna thaI upazamazreNi dvArA karmadalika upazamAvI-pharI kSapakazreNie ArUDha thaI te karmonA aMzono kSaya karI adbhuta sAmarthya moharAjAnI senAno parAjaya karI kevaLajJAna pAmyA. mAtra guruvinayathI ja kevaLajJAnanI upalabdhi thaI. jene mATe udyama karyo hato te tatkALa maLI gayuM. kevaLajJAna thayA pachI te muni jJAnabaLe badhuM jotA-jANatA hoI viSama mArga choDI sArA mArge cAlavA ne gurumahArAjane laI javA lAgyA. gurune dharmaprItithI suprasanna karyA. prAtaHkALa thatAM AcAryazrIjIe nUtana ziSyanA mAthA upara lohI vahetuM joyuM. teo samajI gayA ke taratanA locavALA mastaka para mArA prahAra thatAM lohI nIkaLyuM che. UgatI vayano ane navo ja dIkSita hovA chatAM AnI mana-vacana ane kAyAnA yogathI uttama kSamA ane prabaLa vinaya che. A badhuM alaukika ane adbhuta kahevAya. huM lAMbA kALathI dIkSita, anubhavI ane paMDita chuM. chatAM mArA krodhanI ugratA ghaNI che. huM kSamA rAkhI zakato nathI. bhagavAne krodhane kSamAthI jItavAnA upAya batAvyA che. chatAM temAM mane saphaLatA maLI nathI. mArA krodhane vAraMvAra dhikkAra che.' ityAdi UMDANapUrvaka ciMtana karatAM AcAryadeve nUtana ziSyane pUchyuM : "bhadra ! mane A Azcarya vismaya upajAve che ke pahelAM to tuM mArgamAM vAraMvAra Thokara khAI jato paNa pachI to te aMdhArAmAM ja tuM mane jarA pIDA na thAya-jANe tane sUrya mArga batAvato hoya tema sArI rIte cAlato hato. A acaraja manamAM mAtuM nathI." ziSye zAMtithI kahyuM : deva-gurunA vinayathI zrutajJAna prApta thAya che. temaja zrutajJAna bIjAM jJAna meLavI Ape che ane jJAnathI zuM ajANyuM che ? ne jJAnathI zuM prApta thayuM nathI ? arthAt badhuM ja maLe che.' ityAdi Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 189 jJAnagarbhita vAta sAMbhaLI AcAryazrIne lAgyuM ke "jJAna vinA A zakya nathI. temaNe pUchyuM : "kayA jJAnathI mArgAdi jANyA?' temaNe kahyuM : "ApanA pasAye apratipAti jJAnathI." A sAMbhaLatAM ja AcArya potAnA AtmAnI, krodha-svabhAva ane vyavahAranI niMdA karavA lAgyA te tyAM sudhI ke teo kevaLI (ziSya)nA caraNamAM paDI kSamAdi mAMgavA lAgyA ane zubhabhAve teo paNa tyAM ja kevaLI thayA. Ama eka zuziSya ghaNA sArA saMyoga UbhA karI zakyA. mATe kahevAmAM AvyuM ke "uttama vinayavALA ziSyo ati krodhavALA gurune paNa mahAna lAbhanuM kAraNa thAya che. mATe vinayane dharmanuM mULa ane guNono adhirAja kahevAmAM Avyo che. 259 trIjo jJAnAcAra-bahumAna vidyA phalapradA'vazyaM, jAyate bahumAnataH / tadAcArastRtIyo'yaM, vinayato'dhiko mataH // 1 // artha - guru mahArAjAdikanuM bahumAna karavAthI vidyA avazya phaLaprada thAya che. A trIjo bahumAna nAmano AcAra vinayathI paNa caDiyAto mAnavAmAM Avela che. vinaya to abhyatyAna, vaMdana namratAdi bAhyAcArathI paNa thaI zake che, tyAre bahumAna to AMtarika prItithI ja thaI zake. jo hRdayamAM bahumAna hoya to guru zrI Adine anusaravuM. guNanuM grahaNa karavuM. doSanuM AcchAdAna karavuM. tathA abhyadayanuM ciMtavana karavuM ityAdi ekAMte bane che. jene zrutano khapa hoya teNe guruno vinaya avazya karavo ja joIe. te vinA ghaNA vinaye grahaNa karelI vidyA phaLavatI banatI nathI. A bAbata gautama pRcchAmAM jaNAvyuM che ke vijjA vinnANaM vA, micchA viNaeNa gihiuM jo u| avamannai AyariaM, sA vijjA niSphalA tassa // 1 // artha - vidyA ke vijJAna Adi jo mithyA vinaya = (dekhAvano vinaya hoya paNa prIti na hoya tevA) khoTA vinayathI grahaNa karavAmAM Ave ane AcAryanI avagaNanA karavAmAM Ave to te vidyA niSphaLa jAya che. ahIM vinaya ane bahumAnanA cAra bhAMgA thAya che. (1) vinaya hoya paNa bahumAna na hoya. paroDhe UThI zrI neminAtha prabhunA vaMdane janAra zrI kRSNaputra pAlakakumAra AdinI jema. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190. upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 (2) bahumAna hoya paNa vinaya na hoya. sAMbakumAra athavA hamaNA kahevAtA be nimittiyA AdinI jema. (3) vinaya hoya ne bahumAna paNa hoya. kahevAmAM Avaze, te kumArapALa AdinI jema ane - (4) koIne vinaya paNa na hoya ane bahumAna paNa na hoya. kapilA dAsI athavA kAlasaukarika kasAI AdinI jema jANavuM. be naimittikanuM dRSTAMta eka gAmamAM koI siddhaputra pAse be ziSyo nimittazAstra bhaNatA hatA. temAM eka ziSya bahumAnapUrvaka guruvinaya karato hato. guru je kAMI kahe te yathArtha rIte svIkArato hato. tyAre bIjA ziSyamAM te guNa nahoto. ekavAra bane ziSyo kASTAdi levA jaMgalamAM gayA hatA. mArganI dhULamAM moTAM pagalAM joI eke kahyuM "AgaLa eka hAthI cAlyo jAya che." bIjAe kahyuM "hAthI nahIM hAthaNI jAya che. te DAbI AMkhe kANI che. tenA upara sadhavA ne sagarbhA rANI beThelAM jaNAya che AjakAlamAM ja teo putranI mAtA banaze." A sAMbhaLIne bIjAe UkaLIne kahyuM "joyA vinA AvuM asaMbaddha zAne bole che?" bIjAe kahyuM: "AmAM asaMbaddha jevuM kAMI nathI. jJAnathI badhuM ja jaNAya che. tamane AgaLa jatAM vizvAsa thaI jaze." teo AgaLa cAlyA ne zaheramAM AvatAM teone khabara maLyA ke ahIMnAM rANIbAe putra prasavyo che. ziSyane pratIti to thaI paNa sAthe sAthe gurumahArAja para kheda paNa thayo. cAlatAM cAlatAM teo koI gAmanI sImamAM nadI kAMThe AvyA tyAM eka vRddhAe pANIno ghaDo bharI mAthe mUkyo ne vidvAna siddhaputranA ziSyo jANI temane pUchyuM "siddhaputro! varSothI dezAMtara gayelA mArA dIkarAnA koI vAvaDa nathI te ghera kyAre Avaze?" ATaluM pUchatAM te vRddhAnA mAthethI ghaDo paDyo ne phUTI gayo. te joI pelA ziSya kahyuM ! "DozI nAhI nAkha. have tAro putra kadI ghera nahIM Ave te marI gayo che." A sAMbhaLatAM ja vRddhA phasaDAI paDI. tyAM bIjA ziSya kahyuM "mA! zA mATe kheda karo cho ? tamAro dIkaro ghare Avyo ja samajo," A sAMbhaLI DozI UbhI thaI. paNa zaMkA rahyA ja karI ke bannemAMthI koNa nimittajJAnI! banne samartha jANakAranA ziSyo ! vRddhA ghera jue che to dIkaro sAce ja ghare Avela. vRddhAnA AnaMdano pAra na rahyo. te ghelI ghelI thaI vAlA dIkarAne kahe "huM pelA nAnA ziSyane maLIne tarata pAchI AvuM" ne vastra, mIThAI ne rUpiyA laI te utAvaLe gaI ne nAnA ziSyane ApatAM kahyuM "tame sAva sAcuM kahyuM. huM to sAva bhAMgI paDI hatI. paNa tamAruM jJAna kharekharuM !" Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 A badhuM joI sAMbhaLI moTA ziSyane ghaNuM lAgI AvyuM che "gurue mane sArI rIte bhaNAvyo ja nathI. vidyAnuM rahasya badhuM Ane ja zikhavADyuM lAge che nahIM to te ATaluM badhuM kyAMthI jANe? pakSapAtI guruno ja badho vAMka che." ityAdi saMkalpa-vikalpa karato te guru mahArAja pAse Avyo. gurune jotAM ja pelA nAnA ziSyane AnaMda AnaMda thaI gayo. AMkha paNa bhInI thaI gaI. jANe keTalAMya varSe pAcho gurune maLyo hoya ! ati namratAthI teNe caraNavaMdanA karI. tyAre pelo to akkaDa hato temAM Aje guru upara roSa hoI vadhAre jaDa banyo. gurue kahyuM "kema bhAI ! Aje Ama dUra Ubho che ? page to lAga" ziSya kahyuM : "tamArA jevA guruo paNa AMtaruM rAkhaze ne pakSapAta karaze to A saMsAramAM koIne kAMI kahevA jevuM raheze ja nahIM. caMdra paNa Aga varSAve to kone kahevuM?" gurue acaMbo pAmatAM kahyuM: "tuM A zuM bole che? meM kadI paNa vidyA ApavAmAM ke AmnAya batAvavAmAM mana coryuM nathI ke paDado rAkhyo nathI." ziSya kahyuM "jo tame sAcuM kahetA ho to A tamAro vahAlo ziSya zAthI hAthaNI AdinuM svarUpa jANI zakyo? kema mane kazuM ja samajAyuM nahIM?" A sAMbhaLI gurae nAnA ziSyane bolAvI pUchyuM. "vatsa! teM zI rIte jANuM ! te kahe" teNe kahyuM "ApanA pasAyathI huM namratA-bahumAnanA lIdhe mAnasika svasthatA jALavI zakuM chuM. tethI UMDANapUrvaka vimarza karI zakAya che. hAthI pagalAM joI meM vicAryuM ke hAthInAM pagalAM sahu jANe che. paNa A hAthInAM haze ke hAthaNInAM? ema vicAra karatAM teNe karela laghunIti (pizAba)thI jANyuM ke hAthInA pizAbanI dhAra Ama na hoya. mATe hAthaNI ja hovI joIe. tathA eka taraphanA jhADapAna ne velAo sUMDhathI kheMcAyelA-tUTelA ne bIjI taraphanAM parAM jotAM lAgyuM ke hAthaNI kANI haze. AvI hAthaNI upara rAja parivAra ja hoya. mArgamAM eka jagyAe rANI pizAba karavA UtaryA haze. temanI caraNarekhA dhULa para paDelI jovAthI jANyuM ke ati puNyavatI rANIno paga che. temanA vastrano cheDo jhAMkharAmAM bharAyo haze te teno lAla tAMtaNo tyAM joI meM vicAryuM ke "rANI sadhavA che. te pizAba karI UThyAM haze tyAre pRthvI para hAtha mUkI UbhAM thayAM hatAM. temanI hatheLI dhULamAM joI meM vicAryuM nizcaya rANI sagarbhA che. temaja UThatAM jamaNo paga pahelo mUkyo hoI jAyuM ke temanA garbhamAM putra che. temanI cAla ghaNI ja maMda hoI jANyuM ke prasavakALa ghaNo ja samIpa che. ityAdi prakAre meM je jAyuM te mArA gurubhAIne kahyuM" moTAe pUchyuM ghaNuM sAruM karyuM paNa pelI DozInA dIkarAnI vAta kevI rIte karI? ghaDo phUTavo e to moTuM apazukana che. A vAta to Akho saMsAra jANe che. teNe gurune kahyuM "tAta ! te vRddhAe jevo prazna karyo ke tarata teno ghaDo paDyo ne phUTI gayo. te joI meM vicAryuM, "jema mATIthI judo paDelo ghaDo mATImAM ane pANIthI juduM paDeluM pANI ghaDAmAMthI nIkaLI pAchuM pANImAM maLI gayuM tema vRddhAthI judo paDelo teno putra pAcho ghare Avyo ja haze." A pramANe sAMbhaLI tenI svacchamatithI prasanna thayelA gurue bIjAne kahyuM: "he vatsa! teM mAro vinaya to ghaNo karyo paNa hRdayamAM bahumAna na hovAthI yathArtha rIte jJAna pariNamyuM nahIM." tyAre A nAno ziSya-svAbhAvika rIte ja mArA para bahumAna rAkhe che. bahumAnapUrvaka Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 vinaya hoya to ja vaiyikI buddhi skure che. AmAM mAro doSa nathI. A pramANe vinaya hovA chatAM bahumAna ane abahumAnanuM tAratamya jANavuM. vinaya ane bahumAna A bannethI yukta zrI kumArapAla mahArAjAnuM daSTAMta - zrI kumArapAla mahArAjAnuM dRSTAMta pATaNanAM mahArAjA kumArapAla dharmamAM sAvadhAna ane jinAgama upara ananya niSThAvALA hatA. temaNe zrI jinAgamanA ekavIza bhaMDAro bhinna-bhinna sthaLoe karAvyA hatA. AgamagraMthomAM varNavelA tresaThazalAkA puruSonAM svataMtra jIvana caritra sAMbhaLavAnI temane icchA thatAM temaNe kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrijIne vinaMtI karI. zrI hemacaMdrasUrijIe 3600 zloka pramANa triSaSTi zalAkA puruSa caritranI adbhuta racanA karI. A graMthane rAjAe uttama lahiyA (lekhaka) pAse sonA temaja rUpAnI syAhIthI lakhAvI mahelamAM padharAvI rAtri-jAgaraNa karyuM. pachI prabhAte potAnA paTTahastI para padharAvI tenA upara chatra dharI sonAnI DAMDIvALA 72 cAmara vIMjAvavApUrvaka vAjate-gAjate mahAmahotsava upAzraye lAvyA. tyAM ratno, sonA-rUpAthI ne paTTakuLa AdithI bahumAnapUrvaka graMthonuM pUjana karI-guru mahArAjazrInuM vaMdana-bahumAna karI 72 sAmaMta rAjAo sahita zrI kumArapALa rAjAe vidhipUrvaka vyAkhyAna sAMbhaLyuM. e ja pramANe agiyAra aMga ane bAra upAMga vagere siddhAMtonI ekeka nakala suvarNa AdithI lakhAvI ane vidhipUrvaka zrI hemacaMdrasUrIzvarajInA zrImukhethI sAMbhaLI rAjAe potAnA svAdhyAya mATe yogazAstranA 12 prakAza ane vitarAga stavanAnA 20 prakAza, kula 32 prakAzo suvarNAkSare lakhAvelA. teo dararoja maunapaNe A 32 prakAzanono acUka svAdhyAya karatA. A pothIne dararoja pUjatA. "parama upakArI guruvaryazrI hemacaMdrasUrIzvarajIe racelA badhA ja graMtho mAre avazya lakhAvavA." evA abhigraha pUrvaka temaNe 700 lahiyA jJAnazALAmAM lakhavA besADyA. ekavAra prAtaHkALamAM AcAryazrI tathA sarva sAdhu mahArAjone vaMdana karI rAjA lekhazALA jovA gayA. temane kAgaLa para lakhatA joI gurumahArAjane pUchyuM. AcAryazrIe jaNAvyuM ke lakhavAnuM ghaNuM che ane tADapatranI ghaNI taMgI che. mATe kAgaLa para lakhAya che. A sAMbhaLI lajjita thayelA rAjA vicAre che ke "aho ! navA graMtho racavAnI gurumahArAjamAM kevI akhaMDa zakti che, tyAre huM e lakhAvavAmAM paNa azakta chuM! mAruM kevuM zrAvakapaNuM? Ama vicArI UbhA thaI hAtha joDI temaNe upavAsanuM paccakhANa mAgyuM." guruzrIe pUchyuM "Aje parvatithi vinA zAno upavAsa che?' rAjAe kahyuM "jayAre tADapatra pUratA pramANamAM maLI rahe pachI ja huM pAraNuM karIza." A sAMbhaLI AcAryadeve kahyuM "tADanAM jhADa ahIM ghaNA cheTe che. tarata to kyAMthI maLI zake?" guruzrIe temaja sAmaMtAdie sAdara samajAvyA. paNa temaNe upavAsa karyo ja. zrI saMghe temanI A pramANe stuti karI. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 aho jinAgame bhaktiH , aho guruSu gauravam / zrI kumAramahIbhartuH, aho niHsImasAhasam // 1 // artha:- aho ! zrI kumArapAlabhUpAlanI zrI jinAgamamAM utkaTa bhakti che, gurumahArAja upara bahumAnabharyuM gaurava che ne tevuM ja adbhuta temanuM sAhasa paNa nisIma che. zrI kumArapALa rAjA potAnA upavanamAM Avela kharatADavRkSanI sugaMdhI dravyothI pUjA karI pote jANe maMtrasiddha puruSa hoya tema sthira saMkalpapUrvaka bolyA. svAtmanIva mate jaine, yadi me sAdaraM manaH / __ yUyaM vrajata sarve'pi, zrI tADadumatAM tadA // 1 // artha - o kharatADa vRkSo ! potAnA AtmAnI jema ja mAruM mana jo zrI jinamatamAM AdaravALuM hoya to tame tADavRkSapaNAne pAmo. ema kahI rAjAe potAno suvarNa hAra eka vRkSanA skaMdha upara paherAvyo ane mahelamAM AvI dharmamAM tatpara banyA. temanI niSThA, bhakti ane sattva joI zAsanadeve kharatADavRkSone tADavRkSa banAvI dIdhAM. savAranA pahoramAM to vanamALIe A vRttAMta vismayapUrvaka rAjAne kahyo. rAjA te joI khUba ja pramudita thayA ne vanapAlakane ucita dAna ApI rAjI karyo. devapUjAdithI paravArI tADanAM patro laI upAzraye AvyA ne vaMdanA karI guru caraNe mUkyAM. gurumahArAjanA pUchavAthI rAjAe vinayapUrvaka AkhI ghaTanA kahI jethI AkhI sabhA cakita thaI. rAjA ane sabhAsahita zrI hemacaMdrasUrijI rAjaupavanamAM padhAryA ne kAne paNa nahIM sAMbhaLI bInA sahue najare nihALI. brAhmaNAdi temaja bauddhAdi anyamatAvalaMbI paNa kharatADanAM vRkSone zuddha tADanA vRkSamAM pariNata thayelAM jANI acaMbo pAmyA. e avasare zrI hemacaMdrasUrIzvarajInA mukhathI A pramANe zloka sarI paDyo. astyevAtizayo mahAn bhuvanaviddharmasya dharmAntarAd, yacchaktyAtra yugepi tADataravaH zrItADatAmAgatAH / zrIkhaNDasya na saurabhaM yadi bhavedanyadrutaH puSkalaM, tadyogena tadA kathaM surabhitAM durgandhayaH prApnuyuH // 1 // artha - vizvaprasiddha zrI jinakathita dharmano dharmAntara karatAM mahAna atizaya che, ke jenI zaktithI A kaliyugamAM paNa kharatADanAM vRkSo zrI tADasvarUpa thaI gayAM ane te yogya ja che, kAraNa ke anya vRkSo karatAM sukhaDanA vRkSamAM adhika sugaMdha na hoya to sukhaDanA saMsargathI durgadhI anya vRkSo Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 sugaMdhita kevI rIte thAta? pachI AcAryadeve gurjarAdhipati kumArapALane kahyuM: "mahArAjA ! A yugamAM tamArA jevA rAjA hoIne ja zrI jinAgamano vistAra thayo che. trikaraNazuddha zrutabhakti tathA bahumAnanuM A vismayakArI phaLa tamane ahIM ja maLyuM che. ItyAdi gurumukhe potAnI prazaMsA namramukhe rAjA sAMbhaLI rahyA. aMtaHkaraNanI bhaktithI jJAna-jJAnInA aneka prakAranA bahumAnapUrvaka eka ja upavAsathI zAsanadeve jeno mahimA karyo che ane tethI ja jeno savizeSa abhyadayapUrvakano pratApa, prabhAva ane vaibhava vistAra pAmyo che evA te uttama zrAvake mahelamAM AvI moTA utsavapUrvaka pAraNuM karyuM. rAjAnA upavanamAM UpajelA te stIrNa tADapatro para lahiyAoe zrI hemacaMdrasUrijInA aneka graMtho lakhyA. zrI kumArapALa mahArAjA jJAna-jJAnI upara saharSa bahumAnane dhAraNa karatA alaukika ne zuddha zrAvakapaNuM pAmyA. 260 cotho AcAra-upadhAna vahana upadhAnatapastaptvA, AvazyakaM paThed gRhI / yogaizcAptAgamAn sAdhu-rityAcAracaturthakaH // 1 // artha - upadhAnatapanI ArAdhanA karIne zrAvake AvazyakAdi sUtro bhaNavAM joIe ane yogodvahana karIne sAdhumahArAjoe Agama bhaNavAM joIe. A cotho jJAnAcAra che. zruta adhyayananI bhAvanAvALA zrAvake upadhAnatapa karavApUrvaka AvazyakAdi bhaNavA joIe. 'upa' eTale samIpe dhIyate" eTale dhAraNa karAya te upadhAna. arthAt AtmAnI samIpe rahI, tapa vaDe jJAnane dhAraNa karAya te upadhAna. - sAdhu mahArAjane AvazyakAdi zruta bhaNavA mATe AgADha ane anAgADha ema be prakAranA yoga siddhAMtathI avirUddha evI svasAmAcArI pramANe jANavAM. zrAvakone paMcamaMgala mahAzrutaskaMdha (navakAra maMtra) Adi sUtranI ArAdhanA mATe zrI mahAnizItha Adi sUtramAM jaNAvelAM cha upadhAna prasiddha ja che. jema sAdhuone yogavahana karyA vinA siddhAMtanuM adhyayana sUjhatuM nathI tema zrAvakone paNa paMcaparameSThi mahAmaMtrAdi bhaNavA-gaNavAnuM sUjhe nahIM. kalpe nahIM. mahAnizItha sUtramAM jaNAvyuM che ke akALa, avinaya, abahumAna tathA anupadhAna Adi jJAna saMbaMdhI ATha anAcAramAM upadhAna nahIM karavA rUpa anAcAra moTo doSa che. jeo upadhAnavahana ke yogavahananA vidhi pratye anAdara ke maMdAdara rAkhanArA che temaNe pUrvAcAryo tathA sUtronAM vAkyonuM avalokana karavuM joIe. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 195 zrI uttarAdhyayana sUtranA covIzamA adhyayanamAM, zrI samavAyAMga sUtranA batrIsamA samavAyamAM tathA yogasaMgrahanA trIjA yogamAM A viSayano spaSTa ullekha che, je jijJAsuoe avazya jovo. yoga eTale mana-vacana-kAyAnA yoga na samajavA. kAraNa ke yoga ane vahana e samAnAdhikaraNa zabda che, te yogathI vahana zabda judo nathI. yogavahana eTale tapa-kriyApUrvaka jJAnArjana. je gItArtho potAnA samudAyamAM paraMparAe cAlI AvatI samAcArI anusAra ziSyone karAve che; zrI ThANAMga sUtranA trIjA ThANAmAM kahyuM che ke - sAdhu traNa sthAnakathI saMpanna thavA vaDe anAdi anaMta cAturgatika saMsAra aTavInuM ullaMghana kare che, te A pramANe - niyANuM na karavAthI. daSTisaMpanna (samyakatva)paNAthI ane yogavahana karavAthI temaja tenA dazamA ThANAmAM kahyuM che ke - jIvo daza sthAnaka vaDe AgAmI kALamAM zubha tathA bhadraka pariNAma pAme che, te A pramANe - niyANuM na karavAthI, dRSTisaMpanapaNAthI, yogavahana karavAthI, kSamAguNa dhAraNa karavAthI. ItyAdi. tathA sarvayogohana vidhinA rahasyabhUta trIjA anuyogadvAramAM kahyuM che ke - mati, zrata, avadhi, mana:paryava ane kevaLa A pAMca jJAnanA prakAra che. temAM cAra jJAna sthApanAe sthApavA yogya che, te cAra jJAnanA udeza, samudeza ke anujJA nathI tyAre zrutajJAnanA udeza, samudeza, anujJA ane anuyoga che. ItyAdi zrI bhagavatIsUtranA chellA bhAgamAM yogavidhi jaNAvelo che, temaja naMdIsUtramAM zrutanA uddeza ane samudezanA kALa kahelA che. zrI AcArAMgamAM kahyuM che ke - agiyAra aMgamAM prathama (AcArAMga) aMgamAM be zrutaskaMdha che. paccIza adhyayana che ane pacAsa udezakALa che. ityAdi. ahIM kALa zabdathI kALa grahaNano vidhi samajavo. kema ke uttarAdhyayananA chavvIzamA adhyayanamAM kahyuM che ke - "cAra kALagrahaNa che te yogavidhimAM ja ucita che. ahIM koI ema vicAre ke upadhAna tathA yogavahana anivArya ke ati Avazyaka nathI. "zrutanuM adhyayana to sahue sarvadA karavuM joIe." ityAdi kahe to te ucita nathI. kAraNa ke tethI tIrthakara bhagavaMtanI AzAtanA thAya che ane zrAvaka Adine AcArAMgAdi je sUtrAdhyayana niSiddha che te niSiddhAcaraNano mahAdoSa lAge che. A bAbata sAtamA aMga (upAsakadazAMga)mAM kahyuM che ke "kAmadeva nAmanA zrAvaka-zramaNa bhagavaMta mahAvIradevane vAMdavA samavasaraNamAM AvyA. temane pAchalI rAte pauSadhazALAmAM thayelA traNa moTA upasarga, paramAtmAe parSadA samakSa kahyA pachI tyAM upasthita ghaNA sAdhuo ane sAdhvIo samakSa temaNe pharamAvyuM.' * Aryo ! gRhastha evA A zramaNopAsaka (zrAvaka) gharamAM rahevA chatAM paNa deva, manuSya ke pazue karela upasargo samyapha prakAre sahana kare che, to pachI dvAdazAMgIno abhyAsa karanArA zramaNa nigraMthoe to deva-manuSya ke tiyace karelA upasargone sabhyaprakAre sahana karavA ja joIe. ahIM sUtranA AlApakamAM sAdhuone ja dvAdazAMgInA dhAraka kahyA ne tethI zrAvakothI vaizistra jaNAvyuM. arthAt sAdhuo ja aMgasUtranA dhAraka hoya. zrI paMcamAMga bhagavatIsUtramAM kahyuM Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 che ke "tyAM tuMgIyAnagarImAM ghaNA zrAvako vase che, teo RddhimaMta ane yAvat koIthI parAbhava na pAme tevA che. jIva-ajIva Adi navatattvanA jANa, nircanja pravacana (jaina mata)mAM zaMkA vagaranA, zrutanA arthane pAmelA, arthane grahaNa karanArA, (bhojana samaye) gharanAM bAraNAM ughADAM rAkhanArA tathA paragharamAM nahIM janArA che." ityAdi. A rIte zrAvakonuM varNana upAsakadazAMga, uvavAI sUtra tathA sthAnAMga AdimAM jaNAvela che. AgamomAM jyAM jyAM zrAvakonuM vizeSaNa apAyuM tyAM "laddhaDhA' kahevAmAM AvyuM che. (laddhaDhA eTale prApta karyA che artha jeNe te.) paNa kaze ja "laddhasuttA' (prApta karyA che. sUtro jeNe) kahevAmAM AvyuM nathI. temaja sarva sthAne siddhAMta = Agamane nircanja pravacana eTale ke nirmantha munionA zAstra' evuM kahyuM che paNa zrAvakano nAmanirdeza paNa jaNAvyo nathI. zrAvakanA traNa prakAranA manorathamAM sUtra bhaNavAno manoratha kahyo nathI paNa sAdhu mahArAja mATe trIjA sthAnamAM jaNAvyuM che ke "sAdhu traNa prakAre mahAnirjarA karI bhavano aMta lAve te evA manoratho rAkhe ke huM kyAre ghaNuM ke thoDuM zruta bhaNIza? ekAkI vicaravAnI pratimA dhAraNa karI kyAre vicarIza? e aMta samayane yogya saMlekhanA kyAre AdarIza?" zrAvaka paNa traNa prakAre mahAnirjarA karI bhavano aMta lAve. te vicAre ke "kyAre huM thoDo ke vadhu parigraha choDIza? huM kyAre loca karavApUrvaka ghara choDIne sAdhupaNAne pAmIza? ane pharIne maravuM na paDe tevI saMlekhanA AdarI zubhadhyAnamAM ramaNa karato, AhAra pANInA paccakhANa karIne mRtyunI vAMchA vinA pAdapopagama anazana dhAraNa karIne jyAre rahIza? Ama mana, vacana ane kAyAe karIne sadA jAgrata raheto zrAvaka mahAnirjarA kare - bhavano aMta kare." zrI sUyagaDAMga sUtranA navamA adhyayanamAM kahyuM che ke - gehe dIvaM apAsaMtA, purIsAdANiyA naga / te dhIrA baMdhaNamukkA, nAvakaMkhaMti jIviaM // 1 // artha - ghare-gRhasthAvAsamAM (bhAvazrutajJAnarUpa) dIpakane nahIM jonArA evA puruSAdAnIya (puruSomAM Adeya nAmakarmavALA) dhIra puruSo (saMsAra rU5) baMdhanathI mukta thavA (saMyama rahita) jIvanano abhilASa rAkhatA nathI arthAt zrutajJAnanA arthI saMyama ja svIkAre che. vaLI yogoddhahana karyA vinA ja koI sAdhu zrutAbhyAsa kare to tene tIrthakara adattano doSa lAge che. zrI praznavyAkaraNa sUtramAM jaNAvyuM che ke - "te sarva tIrthakara bhagavaMtanuM subhASita dazA prakAranuM che. te (1) caudapUrvadharoe pragaTapaNe jANyuM, (2) mahAmunione ApyuM tathA (3) devendro tathA narendrone teno artha samajAvyo Adi.' A pAThathI ema jaNAvAyuM che ke prabhujIe sAdhuone zrata ApyuM ane sarva devo tathA mAnavone teno artha samajAvyo. mATe zrAvakone sUtra bhaNavAno adhikAra nathI ema samajavuM ane jene zrAdhyayananI IcchA thaI hoya teNe prathama to vyAkaraNamAM Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 ) batAvela bheda jANavA joIe. A bAbata praznavyAkaraNamAM satya kevI rIte bolavuM? evo prazna upasthita karI tenA uttaramAM dravyathI satya bolavuM, paryAyathI satya bolavuM. ityAdi. pAThamAM AgaLa jaNAvAyuM che ke nAma, AkhyAna, upasarga, nipAta, taddhita, samAsa, sabdhi, pada, hetu, yaugika, uNAdi, kriyAvidhAna, dhAtu, svara, vibhakti ane varNa A sarva bhedane jANe te ja sAco vaktA kahevAya. anya nahIM. vaLI je vigaya khAvAmAM Asakta hoya te zruta bhaNavAmAM anadhikArI kahevAya che. zrI sthAnAMgasUtramAM jaNAvyuM che ke A traNa AtmAo vAcanAne ayogya che. (1) vinayarahita, (ra) vigaya vAparavAmAM Asakta ane (3) krodhayukta cittavALA. A traNa guNavALA jIvo vAcanA mATe yogya che; (1) vinayI, (2) vigayamAM anAsakta tathA (3) krodhanA tyAgI. tathA aDhAvIza asvAdhyAyakALa kahyAM che, te samaye sAdhu-sAdhvIe zruta adhyayana na karAya. tyAM paNa sAdhu-sAdhvIne udezI kahyuM paNa zrAvakane gaNyA nathI. te ja bAbata zrI ThANAMga sUtramAM samajAvI che ke sAdhu-sAdhvIne cAra mahApaDavAnA divase svAdhyAya na kahyuM. te (1) ASADha mAsano paDavo, (2) kArtika mAsano paDavo, (3) phAgaNa mAsano paDavo ane (4) Aso mAsano paDavo. tathA cAra saMdhyA samaye paNa svAdhyAya kahyuM nahIM, (1) prabhAta kALe, (2) saMdhyA kALe, (3) madhyAhna samaye ane (4) madhyarAtre. daza prakAre aMtarikSa asvAdhyAya tathA daza prakAre audArika asvAdhyAya paNa jaNAvela che. Ama ekaMdara sarva maLI aDhAvIza prakArano asvAdhyAya jANavo. ityAdi. aneka sthAne asvAdhyAyamAM zrata bhaNavAno niSedha sAdhuone uddezIne karyo che. tyAM paNa zrAvakane gaNyA nathI. temaja nizIthasUtramAM zrAvakone vAcanA ApanAra sAdhuone mATe prAyazcittanuM vidhAna che ke "je sAdhu anya tIrthI athavA gRhastha zrAvakane vAcanA Ape tene prAyazcitta lAge." mATe sUtra-siddhAMta-jinAgamanA adhikArI sAdhuo ja che tema jANavuM. koIne evo vicAra Ave ke - yogodvahana karIne ja sUtra bhaNavAmAM Ave to ghaNo samaya ema ja cAlyo jAya. tyAre dhannA nAmanA aNagAra thoDA ja samayamAM agiyAra aMganA abhyAsI thayA ema kahevAyuM che. to AmAM yogodvahanano niyama kyAM rahyo? paNa A vicAra siddhAMtanA paramArthane nahIM jANatA AtmAne ja Ave. kAraNa ke zrI jinezvaradevoe siddhAMtamAM pAMca prakAranA vyavahAra batAvyA che. temAMthI je kALe je vyavahAra pravartato hoya te kALe te vyavahAra anusAra pravartavuM anivArya hoya che. anyathA zrI jinezvaradevanI ja AjJAno bhaMga Ubho thAya che. te dhannA aNagAra Adi Agama vyavahArI hatA, AvA sujJa AtmAnI vartamAnamAM tulanA karavI samucita nathI. kema ke vartamAnamAM zrutakevaLI Adino abhAva hoI jitavyavahAra ja mukhya che. zrI neminAtha bhagavAne gajasukumAlamunine dIkSAnA divase ja ekAkI pratimA vahana karavAnI AjJA lAbha jANIne ApI hatI. tethI te udAharaNa badhAya mATe na ja hoI zake. "krame karIne kriyA karavAthI guNa vadhe che." ityAdi vicArI anyathA yuktio karavI yogya nathI. koIne zaMkA thAya ke zAstramAM zrAvakone "suparidigA' eTale "sUtrane grahaNa karanArA Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 ema kahyuM che. tethI jaNAya che ke 'zrAvake paNa zrutano abhyAsa karI zakAya' teno uttara jaNAve che ke A pAThanA zrutano Azaya Avazyaka sUtrathI che ane tenI paNa upadhAnapUrvaka bhaNavAnI bhalAmaNa karavAmAM AvI che. 'sukSmapaririMga' A pATha naMdisUtrano che ne tarata 'tavovALArUM' (tapa upadhAnAdipUrvaka) e pATha kahyo che. pharI zaMkA thAya ke 'to AvazyakasUtra bhaNavAnI paNa chuTTI na joIe. teno paNa niSedha karavo joIe ke AnA paNa sAdhuo ja adhikArI che. teno uttara ApatAM jaNAve che ke anuyogadvAra sUtramAM jaNAvyuM che ke - - samaNeNa sAvaeNa vA'vassaM kAyavvaM havai jamhA / ato aha nisissaya, tamhA AvassayaM nAma // 1 // artha :- zramaNa temaja zrAvake rAtrie temaja divase A kriyA avazya karavAnI hoI tene Avazyaka kahevAmAM Ave che. A vacane AvazyakasUtra vidhipUrvaka vAMcavA bhaNavA yogya che, ane kAraNa vizeSe to cha jIvanikA adhyayana bhaNavAmAM doSa nathI ema cUrNImAM kahyuM che. athavA 'je koI A maryAdA-niyaMtraNa na icche. vinaya tathA upadhAnAdi vinA navakAra Adi zrutajJAna bhaNe-bhaNAve ke bhaNatA-bhaNAvatAnI anumodanA kare tene dharmapriya na jANavo. tene gurumahArAjanI, atIta, vartamAna ane anAgata tIrthaMkaronI ane zrutajJAnanI AzAtanA karI che ema jANavuM. te AtmAne anaMtakALa saMsAramAM bhramaNa ane aneka niyaMtraNAo sahavI paDe che. ityAdi zrI mahAnizIthasUtranA AlApakathI badhe upadhAnano vidhi jANavo. vartamAnakALamAM dravya, kSetra, kALAdinI apekSAe, lAbhAlAbhane kAraNe upadhAna tapa vahana karyA pUrve sUtra bhaNavAnI AcaraNA jaNAya che. kiMtu A AcaraNA zrI jinezvaradevanI AjJArUpa ja jANavI joIe. kema ke- asaDhAiNNavajjaM gIyatthaavAriaMti majjhatthA / AyaraNA vihu Atti, vayaNao subahumannaMti // 1 // artha :- azaTa evA prAjJapuruSothI AcIrNa anavadya-niSpApa AcaraNA, jenuM madhyastha ane gItArtha puruSoe vAraNa karyuM nathI evI AcaraNA paNa bhagavAna jinezvaradevanI ja AjJA che. e vacanathI te te AcaraNAne paNa bahumAnapUrvaka mAnavAmAM Ave che. jeNe bALavaya Adi kAraNe upadhAna karyA vinA ja navakAra Adi sUtronuM adhyayana karyuM hoya teNe potAnI zakti anusAra avazya upadhAnanI ArAdhanA karavI joIe. tyAM sudhI kahevAmAM AvyuM che ke kadAca gurumahArAjano yoga na maLe to nipuNa zrAvake sthApanAcAryajInI samakSa upadhAnanI sarva vidhi karavI, paNa A uttama anuSThAna ALasamAM khovuM nahIM. A vAta hIrapraznamAM paNa che. mAtra saMsAra ne vyavahAranA kAmakAjamAM atyaMta vyagra ne vyasta rahevAne kAraNe ke pramAdanA Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 vaze jeo upadhAna tapa ArAdhatA nathI temano navakAra gaNavo, devavaMdana karavuM, iriyAvahI paDikkamavI tathA pratikramaNAdi kriyA AkhA janmArAmAM paNa nirdoSa nathI kahevAtAM, bhavAMtaramAM paNa temane te te kriyAno nirdoSa lAbha maLavAmAM paNa kaThinAI paDe, mATe kriyAnI zuddhi ane adhikAritva mATe zrAvaka-zrAvikAoe avazya chae upadhAna vahana karavAM joIe. jethI sarvatra sukhanI prApti thAya. 261 yoganuM bahumAna yogakriyAM vinA sAdhuH, sUtraM paThenna pAThayet / duSkarmANi vilIyante zrutadevI varadA sadA // 1 // ? artha :- yogakriyA karyA vinA sAdhue sUtra bhaNAya nahIM ne bhaNAvAya nahIM. yoga karavAthI mAtra te te sUtrone adhikAra ja nathI maLato, paNa tethI duSkarmano nAza-kSayopazama thAya che temaja zrutadevatA sadA icchitane ApanAra thAya che. A bAbata zrI mAsatusamuninuM dRSTAMta A pramANe che : u.bhA.-4-14 pATalIputramAM be bhAIo vepAra vANijya karI jIvikA calAvatA hatA. temaNe ekavAra gurumahArAja pAse dharmanI zreSThatAnuM pravacana sAMbhaLyuM, vairAgyabhAva vRddhi pAmatAM temaNe dIkSA lIdhI. temAM eka bhAIe bhaNavAno prayatna ja na karyo ne bIjA kSayopazama sAro hoI bahuzruta thayA ane AcAryapadavI paNa pAmyA. teo pAMcaso ziSyasamudAyanA nAyaka thayA. sAdhuone teo vAcanA ApatA, temAM koI zaMkA-saMdeha thatAM avAranavAra te sAdhuo te te sUtrAdi samajavA AvatA. Ama thavAthI kriyA ane paThana-pAThanamAM saghaLo samaya vItI jatAM vizrAMti maLatI nahIM. koIvAra to rAtre paNa nidrAno avakAza na maLato. Ama karatAM bhAgajoge temane jJAnAvaraNIya karmano udaya thatAM vicAra Avyo ke huM zAstrono pAra pAmyo enuM ja A duHkha che. kSaNavAra paNa nirAMta nathI. dhanya jIvana to mArA abhaNa bhAInuM, che jarAya ciMtA ke bhAra ? eya nirAMte AhAra karIne UMghe che. ityAdi vicAra karatAM mUrdhanvaM hi sahe ? mamApi vita' e zlokanuM ciMtana karI, huM have A klezathI chUTuM, evo vicAra to karyA ja karatA hatA. tyAM eka vakhata badhA sAdhuo khAsa kAraNe kaze bahAra gayA hatA. tyAre chaTakI javAno avasara maLyo jANI teo nagara bahAra cAlI AvyA. kaumudI parva cAlatuM hoI gAmanI sImAmAM eka moTo staMbha ropI lokoe zaNagAryo hato ne tenA pharatA sArAM kapaDAM paherI loko beThA hatA ne gIta-saMgItanI raMgIna sabhA jAmI hatI. AcArya eka tarapha UbhA rahI A kautuka jotA hatA, tyAM utsava pUro thatAM thAMbhalA parathI Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 vastrAbhUSaNano zaNagAra utArI loko cAlatA thayA. thaDa jevo ekalo thAMbhalo ujjaDa sImamAM rahI gayo ne kAgaDAoe tyAM kAgAroLa karI mUkI, AcArya mahArAje A joI vicAryuM ke "mANasono samUha hato tethI thAMbhalo zaNagAryo hato ne mANasothI ja tenI zobhA hatI. e mANaso cAlyA jatAM thAMbhalo hADapiMjara jevo lAge che. kharekhara parivArathI parivarelAnI ja zobhA che. ekalAnI kazI zobhA nathI. ziSyAdi parivAra ane dharmathI bhraSTa thaI ekalA vicaravAno vicAra karanAra mane dhikkAra che." ityAdi vicAratAM teo upAzraye pAchA pharyA. prAyazcitta laI te pApanI niMdAgaha karI chatAM durbhAvanAthI bAMdheluM jJAnAvaraNIya karma naSTa na thayuM. pachI to temaNe zuddha cAritra pALyuM, aMte aNasaNa paNa karyuM ne kALa karI svarge gayA. - devalokanuM Ayu pUrNa karI teo rabArIne tyAM putra tarIke avataryA. yuvAna thatAM tenAM lagna thayAM ne tene eka rUpALI dIkarI paNa thaI. e tarUNa thatAM tenuM rUpa paNa khIlI UThyuM. haMmezAMnI jema ekavAra ghaNA rabArI potapotAnAM gADAM bharI bIjA gAma ghI vecavA cAlyA. A rabArI paNa cAlyA ne kAMI kAryavaza tenI dIkarI paNa sAthe AvI. te gADuM hAMkatI hatI. tene joI bIjA gADIvALAnAM mana bagaDyAM. mohAMdha thavAthI teo eTalA vyagra thaI gayA ke mArga choDI ADA mArge gADAM hAMkavA lAgyA ne tema karavAthI temanAM gADAM dhaDAdhaDa bhAMgavA lAgyAM. A jANI pelA rabArI bApe vicAryuM "A saMsAranI vRtti-pravRttine dhikkAra che. asAra ane maLa-mUtranI mazaka jevA strInA zarIramAM badhAM ja mugdha ne kAmAMdha bane che ane potAnA hitAhitane paNa samajatA nathI." Ama azucitvAdi bhAvanA bhAvamAM vairAgya Upajyo, ghI vecI potAne ghera Avyo. putrIne yogya sthAne paraNAvI ane emAM sadguruno samAgama thatAM dIkSA lIdhI. AvazyakAdisUtranA yoga karI anukrame uttarAdhyayananA yoga AraMbhyA. traNa adhyayana to pUrA karyA paNa cothA adhyayananA prAraMbhamAM pUrvasaMcita jJAnAvaraNIya karmano udaya thatAM, ghaNo ja prayatna karavA chatAM cothA adhyayananA asaMkhayajIviya AdimAMthI eka akSara paNa na AvaDyo, A vAta temaNe potAnA gurujIne jaNAvI ke "acAnaka A zuM thaI gayuM? mane upAya batAvo." gurue kahyuM "tame AyaMbilanuM tapa karo, rAga-dveSano nigraha karo ane te mATe mA mA tusa (roSa na kara, toSa-rAga na kara)nuM raTaNa karyA karo, tethI rAga-dveSa upajAvanAra vRtti para tamAruM niyaMtraNa thaze. Ane tame rahasyamaya maMtra samajIne raTatA rahezo to ghaNo lAbha thaze." te munie gurumahArAje ApeluM pada laI gokhavA mAMDyuM ne bIjo pATha na lIdho. kema ke kaMThastha thatuM ja na hotuM. gokhavA chatAM jorajorathI gokhavA chatAM jJAnAvaraNIya karmanA prAbalyathI A be padamAM paNa jIbha thotharAvA lAgI, mA rusa mA tusa gokhatAM gokhatAM to mAsa tusa mA tusa bolavA lAgyA ne A sAMbhaLI badhA hasavA lAgyA. chatAM munie gurumahArAjanI zikhAmaNa dhyAnamAM, rAkhI ane ApelA padane maMtranI jema mAnI roSa na karyo ne kSamA rAkhI. jema jema bIjA hasatA tema tema teo potAnA AtmAnI vadhAre niMdA karatA ke "he jIva! tuM roSa na kara, tuM toSa na kara." Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mundo upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 Ama gurujIe batAvelA rahasyamaya zabdanA artho - ane sakala siddhAMtanA sArabhUta pada gokhavA lAgyA. tyAM sudhI ke lokoe temanuM nAma mAsatusamuni pADI dIdhuM. chatAM AtmaniMdA ane AyaMbila tapa karatA dhIratApUrvaka munie bAra varSa vitAvyAM ane e pada gokhatAM-gokhatAM tene bhAvatAM-bhAvatAM zubhadhyAne teo kSapaka-zreNie caDyA ne lokAlokaprakAzI kevaLajJAna pAmyA. devoe kevaLajJAnano mahimA karyo. jyAM akSara paNa caDato nahoto tyAM rAga-rIsa jItIne kevaLajJAna prApta karyuM. pRthvI para vicarI ghaNA jIvone upadeza ApI aMte siddha-buddha-mukta thayA. Ama mAsatusa muni zubha bhAve sarva pApano kSaya karI kevaLajJAna meLavI mukti pAmyA. 262 coravahananI sthiratAnuM daSNatA nalinIgulmata etyAcAryajIvaH sarottamaH / yogavAhisvaziSyANAM, kriyAsvavijamAtanot // 1 // artha - uttama deva banelA AcAryanA jIve nalinI gulma nAmanA vimAnamAMthI pUrvanA rUpe upAzraye AvI-pUrvanA ziSyonI yogakriyAmAM AveluM vighna dUra karyuM. (e vAta AgaLa kahevAze.) ThANAMgasUtramAM kahyuM che ke "zramaNa bhagavAn mahAvIradevanA zAsanamAM sAta jaNA pravacana nidbhava thaze. te A pramANe - (1) (bahuratA) bahu samaye kAryavAdI, (2) chellA pradeze jIvavAdI, (3) avyaktavAdI, (4) samaya sAmucchedika (pratisamaye ucchedavAdI), (5) eka samaye be kriyAvAdI, (6) trirAzika ane (7) avasthitika (spaSTakarma mAnanAra) A sAta pravacana nidvavanA sAta Adi dharmaguruonAM nAma A pramANe che - (1) jamAlI, (2) tigragupta, (3) ASADhasUrinA ziSya (4) muni athamitra, (5) muni gaMgadatta, (6) rohagupta, (7) goSThAmAhila. A sAte nidvavonuM sUtramAM mAtra sUcana karavAmAM AvyuM che. temAM trIjo yogakriyA vahana karyA pachI mithyAtvanA udaye nidbhava thayo. A pramANe aneka jagyAe sAdhuonA upadhAna svarUpa yogavahananuM varNana karavAmAM Avela che. chatAM A yogAdikano jeo apalApa kare che, temanI dhRSTatA na samajAya tevI akalita che. kAraNa ke teo (vyakta) pratyakSa rIte ja sUtravirUddha bole che ane A kAraNe to siddhAMtamAM batAveluM avyaktavAdInuM caritra avyartha thaI jAya tema che, te caritra nIce pramANe che. zvetAMbInagarInA parisaramAM polAsa nAmanA upavanamAM Arya aSADhAsUri samudAya sAthe padhAryA. temanA gacchamAM ghaNA munio vidvAna ane AgamanA jANa hatA. Agama bhaNavA yogya Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 karavA joIe. mATe AcAryazrIe keTalAka ziSyone AgADha (prAraMbhyA pachI adhUrA na mukAya tevA) yogamAM praveza karAvyo. ghaNA ullAsapUrvaka kriyAo temaja tapa Adi karavAmAM AvyAM. tathA prakAranI bhavitavyatAe AcAryazrIne te ja divase zUlano roga thayo. hRdayamAM asahya du:khAvo UpaDyo ne teo kALa karI prathama devalokanA nalinI gulma nAmanA vimAnamAM deva thayA. rAtre AcAryazrI kyAre deva thayA? te koI jANI zakyuM nahIM. AcAryazrIe avadhijJAna prayojI joyuM to jANyuM ke sAdhuo to AgADhayogamAM praviSTa thayelA che. have temane yogavidhi pUrI koNa karAvaze? ne vidhi nahIM thAya to bicArA sAdhuonuM zuM thaze ? ityAdi vicAra ane dayA AvavAthI te deve tarata potAnA pUrva zarIramAM praveza karyo. ne AcArya tarIke UbhA thaI sAdhuone uThADI kahyuM "sAdhuo ! UTho, vairAtrika kALagrahaNa levAno samaya thaI gayo che" kALagrahaNa ane yogAnuSThAnanI vidhi uttarAdhyayana sUtranA chatrIzamA adhyayanamAM batAvatAM jaNAvyuM che ke - porasIe caubbhAe, vaMdittA tao guruM / paDikkamittA kAlassa, sejjaM tu paDilehae // 1 // artha:- vAghArika kALa grahaNa samaye-rAtanA prathama praharanA cothA bhAge guruvaMdana karI kALagrahaNa lenAra kALabhUminuM pramArjana kare. tammeva ya nakkhatte, gayaNacaubhAgasAvasesaMmi / verattiaM pi kAlaM, paDilahI muNi kujjA // 2 // artha - vAghArI kALagrahaNa samaye je nakSatra gagananA AThamA bhAge joyuM hoya te ja nakSatra AkAzamAM gamana karatA AkAzanA cothA bhAgamAM Ave tyAre kALa bhUminuM pramArjana karanAra muni vairAtrika kALagrahaNa le, levAnI vidhi kare. A pramANe sUtrAnusArI kriyA AcAryanA zarIramAM praviSTa thayelA deve te sAdhuone karAvI. temaja zrutanA uddeza-samudeza ane anujJA paNa te sAdhuo caDhatA bhAve te AcAryadeva pAse karI. sAvadhAnIpUrvaka divya prabhAvathI te deve kALabhaMgAdi na thavA dIdhA - jethI divasa bhAMgyA nahIM ne zIdhra ja yoga pUrNa thayA. pachI AcAryanuM zarIra mUkI te devaloka jatAM deve sAcI bAbata jaNAvatAM kahyuM "he pUjyo ! mane kSamA karajo. meM asaMyamIe tamane vaMdanAdi karAvyA. tame saMyamI ane pUjya cho - paNa amuka divase kALa karI deva thayA pachI meM vicAryuM ke "AgADha yoga zarU karI pUrA na thAya to sAdhuonuM zuM thaze? te dayAbhAvathI huM ahIM pAcho A zarIramAM Avyo ne tamane badhI kriyAvidhi pUrNa karAvI." ityAdi kahI khamAvI devA svasthAne gayA. sAdhuoe AcAryazrInA zarIranI paraThavavAnI vidhi patAvI vicAryuM ke - "A to ghaNuM kharAba thayuM, eka avirati devane ApaNe ghaNA divaso sudhI vaMdana karyA. bIjA paNa sAdhunA zarIramAM kyAre koI deva bharAI jAya tenI zI khabara paDe ? ApaNe Ano Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 203 upAya karavo ja joIe ane temaNe sarvAnumate e nakkI karyuM ke "koNa saMyamI ane koNa asaMyamI che te ApaNe jANI zakatA nathI - mATe ApaNe paraspara paNa AjathI vaMdana vidhi karavo - karAvavo nahIM, doSathI temaja asatyathI bacavAno A ja eka rasto che. Ama koI duSTa karmanA udaye mithyA pariNAmavALA te sAdhuoe "avyaktavAda" svIkArI parasparanI vaMdanavidhino sadaMtara tyAga karyo. bIjA vRddha, gItArtha ane sthavira sAdhuoe temane hitazikSA ApatAM bhinna bhinna rIte samajAvyA ke "jo tamane badhA ja upara saMdeha che, to te deva jeNe kahyuM ke "huM deva chuM tenA upara paNa tamane saMdeha thavo joIe, ke e adeva che-devA nathI." temaNe uttara Apyo - teNe pote ja kahyuM hatuM ke huM deva chuM, ane devanuM svarUpa ame najare joyuM, pachI zaMkAno kyAM prazna ja rahyo? vira - sAcI vAta. to A sAdhuo paNa pote ja kahe che ke ame sAdhu chIe, ane temanuM svarUpa paNa ApaNe najare joIe chIe to pachI temanAmAM paNa saMdehano prazna kyAM rahyo? pachI tame paraspara kema vaMdana karatA nathI? zuM sAdhu karatAM devanuM vAkya vadhAre sAruM hoya che ema? tamAre jANavuM joIe ke "krIDA-kutUhalAdinA kAraNe deva to asatya paNa bole, tyAre sAdhue to asatyano tyAga karyo hoI te asatya na ja bole. AzcaryanI vAta che ke - pratyakSa sAdhuo upara tamane saMdeha che to parokSa rahelA jIvAdi padArtho upara tamane to ghaNI zaMkA haze, anivezavALA manuSyamAM sAdhupaNAno tame saMdeha rAkho cho to zrI jinapratimAjImAM to kharekhara ja jinatva nathI to tenI vaMdanAmAM vAMdho nahi ne sAdhuvaMdanano niSedha !!! avyaktavAdI-asaMyamI deva praveza karelA yativeSane vAMdavAthI temAM rahelA asaMyamarUpa pApanI anumati Ave ane A doSa pratimAjImAM nathI. mATe pratimAjIne vaMdanAdimAM vAMdho nathI. sthavira - to devatAthI adhiti pratimAjInA vaMdanamAM paNa anumati doSa Avaze ! avyaktavAdI - zuddha adhyavasAyavALo mANasa paramAtmAnI buddhithI jinapratimAne vAMde che. mATe A doSa pratimAjInA vaMdanamAM lAge nahIM. vira - to pachI zuddha adhyavasAyavALo muni buddhithI munirUpane vAMde temAM kayo doSa ke jethI tame parasparane vAMdatA nathI? A to vadato vyAghAta? avyaktavAdI - to to vizuddha pariNAmavALo veSamAtranA dhAraka evA pArthasthAdikane paNa muni buddhithI vAMde to tene doSa nahi paNa lAbha thAya ema mAnavuM? sthavira - nA, tamArI yukti ucita nathI. kAraNa ke pArthasthAdimAM nigraMthapaNAno abhAva rahelo che, AhAra-vihAra ane vyavahArAdithI temAM rahelI khAmI jaNAI Ave che, mATe pratyakSa doSavALA pAsatthA Adi pratyakSa doSIne vaMdanAdi karavAthI sAvadyAnujJAno doSa lAge che. kahyuM che ke : Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 jaha velaMbagaligaM, jANattassa namiuM havai doso / niddhaMdhasaM pi nAUNa, vaMdamANe dhuvo doso // 1 // artha - bhavAI AdimAM levAtA sAdhuvezavALAM viduSakAdine vAMdavAthI doSa lAge che temaja nirdhvasa pariNAmI vezadhArI munine jANavA chatAM vaMdana karavAmAM Ave to paNa avazya doSa lAge che. vizeSa samajaNa ApatAM sthaviroe temane kahyuM ke - zrI jinapratimAne vaMdana karavAmAM paNa tamane sarvatra zaMkA ja raheze. temaja AhAra, upadhi, zayA Adi paNa devatA vidurvelA haze ke nahIM? teno nizcaya na hovAthI AhArAdika paNa tamArA mATe grahaNa yogya na rahyA ane Ama atizaMkAnA pratApe tamArA samagra vyavahArano uccheda thaze, kAraNa ke nizcayakArI jJAna vinA koNa jANI zake ke A padArtha khAdya padArtha che ke kIDA che? DhAMkelI vastuomAM ratnAdi che ke sarpAdi che? teno paNa bhrama ane tenA vize satata saMdeha rahyA ja karavAno. pariNAme vastrAdi ke bhojanAdi paNa grahaNa karI zakAze nahIM. tema Arya ASADhadeve kareluM munirUpa joyuM tevuM bIje kyAM kyAM joyuM? ke mAtra eka ja daSTAMtathI zaMkAzIla thayA cho? kAraNa vizeSe koIvAra koI sthaLe deva AdinI AvI vartaNUka joI sarvatra zaMkA rAkhavI koI rIte ucita nathI. aMte tamane amArI ATalI bhalAmaNa ne sAcI salAha che ke tamAre vyavahAranayAzrita thaI moTA-nAnAno vaMdanavyavahAra barAbara sAcavavo. kAraNa ke chabasthanI samasta pravRtti vyavahAra para ja AdhArita che. vyavahAranA ucchede tIrthanA ucchedano prasaMga Ubho thAya che. sarvajJa paramAtmAo paNa vyavahAramArgano lopa nathI karatA. mahAbhASyamAM zrI jinabhadra gaNIe kahyuM che ke - zrutavyavahAra paNa baLavAna che. zratavidhi pramANe chadmasthamunie grahaNa karelA AhArane jo te kevaLI bhagavaMtanI daSTie azuddha hoya chatAM sarvajJa tene dUSita kahetA nathI. arthAt tene pramANita mAne che. ItyAdi ghaNI yuktiopUrvaka sthavira munioe temane samajAvyA paNa temaNe potAno haThAgraha choDyo nahIM. tethI te sthaviroe te avyaktavAdIone gaccha bahAra karyA. te avyaktavAdIono samudAya vicaraNa karato rAjagRhI pahoMcyo. tyAMnA mauryavaMzI jinendro pAsaka dharmaniSTha balabhadra nAmanA rAjAe sAMbhaLyuM ke ahIM guNazIla caityamAM avyaktavAdI nidvavono saMghADo Avyo che temane bodha thAya te uddezathI rAjAe kRtrima kopa karI subhaTone AjJA karI ke "te sAdhuone ahIM pakaDI lAvo' teo pakaDI lAvyA. rAjAe tarata bIjI AjJA karI ke "Amane UkaLatA telamAM taLI hAthInA paga taLe kacaDI nAMkho." subhaTo te pramANe karavA doDyA. AthI bhayabhIta thaI sAdhuo rAjAne kahevA lAgyA ke "tame zrAvaka thaI tamArA sAdhuone ja Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 205 mAravA taiyAra thayA cho?' rAjAe kahyuM "koNa jANe tame koNa cho? cora cho ke jAsUsa cho? amane zI khabara !" temaNe kahyuM "tame Ama kema bolo cho? ame tamArA dharmaguruo ne sAdhuo ja chIe, vizvAsa rAkho, ame bIjA koI ja nathI - sAdhu ja chIe.' rAjA bolyA "tamArA matamAM to badhI vastu avyakta eTale saMdigdha che. tethI tame sAcA sAdhu cho ke nahIM te kevI rIte jANavuM? ane tame paNa kevI rIte kahI zako ke "ame sAcA sAdhuo chIe? temaja tamArA ja mata pramANe huM zrAvaka chuM ke anya? e paNa zaMkAnuM ja kAraNa che, to pachI tame mane zrAvaka kahI paNa kema zako? Ama bolavAthI to tamArA matane ja hAni pahoMcaze." ItyAdi sAMbhaLI sAdhuo camakyA. temane kAMIka samajAvA lAgyuM ke ApaNe kAMIka gaMbhIra bhUla karI rahyA chIe. teo arasaparasa ekabIjA sAme joI jANe pUchI rahyA hatA ke "rAjA keTalI sApha ane sarala vAta karI rahyA che te sAcI lAge che ne?' tyAM rAjA pharI bolyA "tame sarve samaju ane vidvAna cho. bhagavAna sarvajJa devanA mArgane nizcayavyavahAre ubhayathI mAnIne cAlo. vyavahAra mArga choDIne kSaNavAra paNa tame svastha na ja rahI zako. tame samajo to huM tamAro zrAvaka ane vinamra upAsaka chuM. Apano eka eka bola mArA mATe sarvasva hoya tyAre huM tamane sadauM." A sAMbhaLI sAdhu lajjA-AnaMda-bodha ane svasthatA pAmyA. temaNe sarvanI sAkSIe kahyuM ke "zrI jinezvara paramAtmAe batAvelI kriyAvALA kriyAnA karanArA temaja laghu-jayeSThanA paryAye paraspara vaMdana karanArA ame nigraMtha sAdhu chIe. ema vAraMvAra bolavA lAgyA. ne rAjAne kahyuM he rAjA ! mithyAtvanA prAbalya ghaNA samayathI ame bhrAMta hatA, Aje tame pAcho sanmArga batAvyo. tamane dhanya che. te sAMbhaLI AnaMdita thayelA rAjAe paNa vinamratApUrvaka kahyuM "pUjayo ! mArI dhRSTatAne khamajo. Apane bodha thAya, e ja mAtra uddeza hato mArA A ayogya vyavahAramAM." ItyAdi stutipUrvaka te mahAna rAjAe sarvamunione bhAvapUrvaka vAMdyA ne kSamA mAMgI. sAdhuo paNa zrI jinendramatanI ane rAjAnI mahAnatAnI prazaMsA karatA vihAra karI gayA. lAMbA kALa sudhI temaNe lokone sarbodha Apyo. zrI mahAvIra prabhunA nirvANa pachI baso cauda varSe A trIjA nidbhava thayelA. sUtra-siddhAMtonA yogavAhI potAnA ziSya sAdhuone vighna na thAya te mATe zrutabhaktimAM Asakta evA te ASAsUrinA jIva devatAe svargamAMthI AvI yogavidhinI kriyA pUrNa karAvI. mATe A upadhAna nAmanA cothA zubhAcAranuM varNana sAMbhaLI AgamAnusAra upadhAnavidhimAM Adara karavo jethI ApaNo AtmA uttamatAnuM pAtra bane. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 263 - anilava-pAMcamo AcAra zrutAkSarapradAtRNAM, gurUNAM ca zrutAdInAm / anihnavo'yamAcAraH paJcamaH zrI jineH stutaH // artha - zrutajJAna-zrutajJAnanA akSarane paNa ApanArA guruo temaja zruta Adino apalApa na karavArUpa A anidbhava nAmano pAMcamo AcAra zrI jinezvaradevoe vakhANyo che. je guru pAse thoDuMka paNa adhyayana karyuM hoya, te aprasiddha hoya ke jAti athavA zrutAdikathI hIna paNa hoya chatAM temane guru tarIke mAnavA ane loka samakSa guru kahevA. potAnA gaurava mATe potAthI alpa pAMDitya ke pratibhAvALA gurune guru kahetAM lAjavuM - zaramAvuM nahIM. paNa paMthaka nAmaka ziSyanI jema gurumahArAjanuM bahumAna karavuM temanA doSa grahaNa karavA nahIM. sadA guruthI parataMtra rahevuM paNa svacchaMdI ke niHzaMkapaNuM rAkhavuM nahIM. Ama rAjAe nIca (DhaDhanI) strIno sparza karyo e vAta guru jANI gayA che ema rAjAne jaNAtAM teNe vicAryuM - aho mAruM hanakRtya guru jANI gayA, have mAre moTuM kevI rIte batAvavuM? pachI teNe zuddhi mATe loDhAnI pUtaLI tapAvI sparza karavAno nirNaya karyo. A vAtanI khabara paDatAM guruzrIe zloko lakhI mokalI tene vAryo. (savistara A daSTAMta pUrve lakhAyuM che.) eka ghevara khAtAM khAtAM kumArapALa rAjAne pUrve khAdhelA mAMsano svAda sAMbharI Avyo. tarata vicAryuM ke "are ! mArI kevI vicitra sthiti? varSothI jeno tyAga te vicAramAMya kema Ave? A vAtanI gurumahArAjane jANa thaze, to mAruM jIvana dhikkArane pAtra thaze." Ama vicArI rAjA potAnA dAMta paDAvI nAMkhavA taiyAra thayA. A jANI tattvajJa pradhAnoe vAryA. pachI guru mahArAjane badhI vAta jaNAvI, ne guru mahArAje Apela prAyazcittAnusAra ghebaranA raMga ane AkAravALo eka hajAra ne cauda thAMbhalAvALo jinezvaradevano nUtana mahAprAsAda karAvyo. ityAdi aneka uttama puruSonA caritrathI guraniSThA jANavI. anya matamAM paNa lakhyuM che ke - ekAkSarapradAtAraM, yo guruM nAbhimanyate / zvAnayonizataM gatvA, caMDAleSvabhijAyate // 1 // artha - ekAda akSara paNa bhaNAvanAra gurune je mANasa guru tarIke jo na mAne to te so vAra kUtarAnI yonimAM utpanna thaI cAMDALane tyAM anekavAra utpanna thAya che. tevI ja rIte zrutano paNa apalApa na karAya. jenI pAse jeTaluM zruta bhaNyA hoIe teTaluM Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 207 ja jaNAvavuM joIe paNa ochuM-vatuM kahevAya nahIM. tema karavAthI - mRSAvAda, mananuM kAluSya temaja jJAnAticAra Adi doSo lAge che. guruno temaja zrutano apalApa karavAthI rohaguptanI jema sarvaguNanI hAni thAya che. rohaguptanI kathA aMtarikApurInA udyAnamAM zrIgupta AcArya potAnA samudAya sAthe padhAryA. tyAM balazrI nAme rAjA rAjya kare, AcAryano vidvAna ane prajJAvAna ziSya rohagupta bIjA gAmathI ahIM gurumahArAjane vAMdavA Avyo, te nagarImAM thoDA divasathI eka vAdI tApasa Avelo hato. teNe lohanI paTTIthI peTa bAMdhyuM hatuM ne hAthamAM jaMbUvRkSanI DALI rAkhI hatI. te nagaramAM bhamato vAda mATe AhvAna Apato hato. A paTTI ne DALIno marma lokoe pUchatAM teNe kahyuM ke - "ghaNA jJAnanA lIdhe peTa phATI javAno bhaya Ubho thatAM A paTTI peTe bAMdhI che tathA A jaMbUvRkSanI DALano artha e che ke AkhA jaMbudrIpamAM mArI sAme vAdamAM Ubho rahI zake evo koI prativAdI nathI. aMte koI prativAdI na maLavAthI te vAdIe AkhI nagarImAM ghoSaNA karI ke - AkhI nagarI zUnya che, badhA parapravAdI che, mAro prativAdI koI nathI.'' nagaramAM AvI pahoMcelA rohagupte A ghoSaNA sAMbhaLI acaMbo anubhavyo. teNe tarata DhaMDherAne hAtha lagADI vagADavAnI nA pADI ane kahyuM "huM vAda karIza" ne vAda mATeno divasa nakkI thayo. rogupte upAzraye AvI guruvaMdana karI guruzrIne vAdanI vAta jaNAvI. guruzrIe kahyuM : "teM utAvaLa karI. kAraNa ke zAsravAda nahIM paNa halakI vidyAthI A prativAdIne parAbhava pamADe che. kadAca te zAstrArthamAM parAbhava pAmaze to paNa tane hemakhema javA nahIM de. te maMtravidyAthI prativAdIne upadrava kare che. tenI pAse vIMchI, sarpa, uMdara, hariNa, Dukkara, kAgaDA ane samaLInI vidyAo che." rohagupte kahyuM "have zuM thAya ? pragaTamAM ghoSaNA nivArI che, te have je thavAnuM haze te thaze." guruzrIe teno dRDha nirdhAra jANI kahyuM : "jo tAro nizcaya ja hoya to huM tane pAThasiddha te sAtenI pratividyA ApuM, te tuM dhAraNa kara." ema kahI mora, noLiyA, bilADA, vAgha, siMha, ghuvaDa ane bAjanI pratividyA tene ApI kahyuM : "te te vidyAnI sAme pratikArarUpe tAre A vidyAno upayoga karavo. te vAdI ati duSTa ane kSudra hoI tane bIjo upadrava na kare mATe lAva tAro ogho maMtrI ApuM. eve samaye A ogho tuM tArA mAthA para phe2vaje, le have tane indra paNa nahIM jItI zake." pachI utsAhita thayelo rohagupta samaye rAjasabhAmAM gayo. tyAM mANasonI ThaTha jAmelI. nyAyapaMcanI sAme vAdI-prativAdInAM Asano hatAM ne cAre tarapha kIDiyArAnI jema janamedanI hatI. rohagupte kahyuM 'A bhikSu-tApasamAM kevuMka jJAna che te te ja batAve. tenI icchA pramANe te ja pUrvayakSa sthApana kare, huM uttara ApI uttarapakSa samajAvIza !' Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 A sAMbhaLI tApase vicAryuM "A sAdhuo adbhuta vidvAna hoya che. temanI sAthe vivAda karI phAvavA jevuM to che ja nahIM. emane jItavAno eka ja rasto ke emane saMmatapakSa temanI sAme sthApavo, potAnA matanuM e khaMDana karI zake nahIM ne thApelo mata na uthApavAthI te hAre ja. ityAdi vicArI teNe pUrvapakSa mAMDatAM kahyuM : "A saMsAramAM jIva ane ajIva ema be ja rAzi che. A saMsAramAM te pramANe ja jovAmAM Ave che, mATe dharma ane adharma-dravya ane bhAva Adi be be rAzi che tema, (ahIM vAdInAM traNa vAkyo che. temAM jIva-ajIva e ja rAzi che te pakSa. te ja pramANe jovAmAM Ave che te hetu ane dharma ane adharma AdinI jema te udAharaNa. A traNe maLavAthI anumAna pramANa thAya.) A sAMbhaLIne rohagupta vAdInI dhIThatAnuM mApa kADhyuM ke "A to jabaro che. amArI vastuthI ja amane jItavA mAMge che. paNa Aje to tene pATha bhaNAvuM to ja kharo. mAtra vAdIno parAbhava karavAnI ja abhilASAthI satya vAtane judI sAbita karavA rohagukhe kahyuM khoTI vAta. tame ApelA hetu asiddha che, kAraNa ke te bIjI rIte jovAmAM Ave che. saMsAramAM be nahIM paNa jIva-ajIva ane nojIva ema traNa rAzi spaSTa jaNAya che. mAnava-pazu Adi jIva, paramANu trasareNu-ghaTa Adi ajIva tathA garoLInI kapAI gayelI pUMchaDI nojIva che. tethI siddha thAya che ke jIva, ajIva ane norjIva ema traNa rAzi che, te ja pramANe dekhAya che mATe. adhama, madhyama ane uttama rAzinI jema. ityAdi tarkabaddha ane pAMDityapUrNa uttara ApI potAnI akATya yuktiothI te tApasano parAjaya karyo. tethI krodhita thayelA tApase rohagupta para vidyAnA baLe aneka vIMchI vikarvI upadrava karyo. rohagupta mayUrI vidyAthI teno nAza karyo. tApase sarpa vikavya ne rohagupta noLiyA, Ama uMdarano bilADA, mRgano vAgha, Dukkarano siMha ne kAgaDAno ghuvaDathI rohagupta pratikAra karyo. AthI khIjavAyelA tApase dhasamasatI samaLI vikarvI ne rohagupta tarata bAja mUkI badhI nasADI mUkI. tApasa krodhathI dhrUjato garjanA karavA lAgyo ne teNe gardabhI vidyAno prayoga karyo. rohagupta guru mahArAje jaNAvyA pramANe tarata potAno ogho zarIra pharato pheravavA mAMDyo. tethI gabharAI gayelI gardabhI (gadheDI) tApasa upara mUtrAdi karI nAsI gaI. aMte tApasa thAkI nirupAya thaI gayo. rohagupta sAdhuno jayakAra thayo ne tApasa palAyana karI nATho. moTA ADaMbarapUrvaka janasamUharohaguptane upAzraye mUkavA Avyo. badhI vAta sAMbhaLI AcAryazrIe kahyuM : "tApasane jItyo e to ThIka, paNa te traNa rAzinI sthApanA karI te ghaNuM kharAba kahevAya. kAMI nahIM to pAchA pharatAM sabhAmAM kahI devuM hatuM ke A vitaMDAvAdIne jItavA khAtara traNa rAzinI vAta karI hatI, vastutaH jIva ane ajIva e be ja rAzi che. je banyuM te paNa have tuM jaladI jA ane rAjasabhAmAM sAcI vAta kahIne pAcho Ava. pahelAM to teNe gaNakAryuM nahIM, paNa vAre vAre kahevAthI teNe kahyuM ke "have e mArAthI nahIM bane." gurue kahyuM "kema na bane? cAla huM sAthe AvuM." rohagukhe kahyuM "meM kahyuM te barAbara kahyuM che. mAre javAnI kazI AvazyakatA nathI." Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 A sAMbhaLatAM ja guru mahArAje vismita thaI pUchyuM "zuM kahe che?" teNe kahyuM "sAcuM ja kahuM chuM. meM sthApana karelo siddhAMta doSita nathI. kAraNa ke garoLI AdinI chUTI paDelI pUMchaDI Adine nojIva tarIke mAnavAmAM jarAya vAMdho Avato nathI. sUtramAM dharmAstikAya AdinA daza bheda jaNAvelA che, chatAM dharmAstikAyanA pradezanI alaga gaNatarI karI che. anyathA dazabheda thaI zake nahIM. tevI ja rIte garoLInI pUMchaDI ke manuSyAdinA cheDAyelA hAtha-paga Adi avayava jIvathI to bhinna ja che, ane te halatA ke taraphaDatA jaNAya che, mATe ajIvathI paNa bhinna ja che. mATe siddha thAya che ke A vastu jIva temaja ajIva bannethI judI che. ne tene nojIva kahevAmAM kazo ja bodha Avato nathI." A sAMbhaLI cakita thayelA gurue tene ghaNo samajAvyo ne rAjasabhAmAM laIne AvyA. tyAM satyamArganI prarUpaNA karatAM kahyuM "zrI jinaAgamamAM jIva ane ajIva ema be ja rAzi jaNAvela che, ne te sivAya koI trIjI rAzi jaNAvelI nathI. dharmAstikAya AdinA pradezo paNa dharmAstikAyathI kAMI judA nathI tanmaya che. vivakSAe karIne samajAvavA mATe ja judA gaNAvela che. pUMchaDI Adino jIva garoLInA jIvathI judo nathI, jIva to abhinna eka ja che. zrI bhagavatIjI sUtramAM jaNAvyuM che ke - prazna - he bhagavaMta! kAcabAnI zreNI, garoLI, vRSabha, manuSya, pADo ke tenI zreNI, tenA be khaMDa, yAvatu asaMkhya khaMDa chedIne karavAmAM Ave to te zarIra ane avayavanA aMtarAmAM jIvapradeza hoya che? uttara :- hA, gautama hoya che. prazna:- he bhagavaMta ! aMtarAmAM rahelA te jIvapradezane koI puruSa hAtha, paga, kAi ke taNazastrathI chedato athavA agni AdithI bALato te Atmapradezane alpa ke adhika bAdhA-pIDA upajAvI zake che? uttara:- nA, gautama! A artha samartha nathI. arthAt aMtare rahelI AtmapradezanI zreNi upara koI AkramaNa karI zake nahIM. AcAryazrIe kahyuM : garoLI ane tenI pUMchaDInA vacce rahelA jIva pradezo arUpI che mATe - dekhI zakAtA nathI. jema dIpakanAM kiraNo koI dekhItI vastu para paDyAM hoya to ja joI zakAya che paNa ema ne ema adhdhara ke avakAzamAM hoya to joI zakAtAM nathI. te ja pramANe te rohagupta ! aMtarAmAM rahelA Atmapradezo joI zakAtA nathI. bolavuM, zvAsocchavAsa levo, doDavuM, vaLagavuM, dhrujavuM ItyAdi kriyAo dehamAM thaI jaNAya che, paNa vacamAM jaNAtI nathI, mATe sUkSma evA kArmaNadehathI yukta hovA chatAM te Atmapradezo audArika dehathI viyukta hoI cakSuthI joI zakAtA nathI. te jIvanA pradezo jIvathI tuM bhinna mAnIza ke Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 abhinna ? jo bhinna mAnIza to te pradezo jIva sAthe pharI saMgama kevI rIte thaze? kAraNa ke bhinna pradezo paramANunI jema bIjA (sAmA) bhAgamAM maLI jAya, ane te pradezono bIjA jIva sAthe saMbaMdha (ekAkArapaNuM) thavAthI te banne jIvonA karmano paNa saMbaMdha (saMkarapaNuM) thAya. Ama thatAM banne jIvonA sukha duHkhAdi paNa eka thaI javA joIe maLI javA joIe, paNa tevuM to thatuM nathI. mATe te pradezo te AtmAthI bhinna che tema to tuM kahI zakavAno nathI, ane jo tuM ema kahe ke te pradezo jIvathI abhinna che, to te pradezo te jIvanA aMtargata ja thayA. arthAt te ja jIvanA te pradeza-temAM ja pAchA bhaLI javAvALA nizcita thayA. ne ema thatAM jIva ane ajIva ema be ja rAzi nizcita thayA, paNa traNa rAzi na thaI zakyA. rohagute kahyuM: "gurujI! te pradezo che to abhinna ja paNa sthAnabheda thatAM tene nojIva kahI zakAya. jema AkAza eka chatAM sthAnabhedathI ghaDAmAM raheluM AkAza ghaTAkAza, ane gRhamAM raheluM gRhakAza kahevAya che tema. Ama sthAnabhede tene nojIva kahevAmAM kazo ja vAMdho nathI." AcAryadeve kahyuM "tema kahevAthI tAre noajIva nAmano cotho rAzi paNa mAnavo paDaze. kAraNa ke AkAza vagere paNa ajIva che ane tenA paNa pradezo saMbhave che. tene paNa sthAnabhedanI vivakSAe noajIva mAnyA vinA chUTako nathI; ne cAra rAzi thaze. kiMtu lakSaNanI samAnatAne lIdhe, te mAnela no jIva bhinna nathI tevI ja rIte samAna lakSaNe noajIva paNa ajIvathI bhinna nathI. Ama rAjasabhAmAM vAda karatAM cha mahinA thayA. rAjAe namratApUrvaka kahyuM : "bhagavan! have Ano aMta Ave ema icchIe chIe, kAraNa ke AthI rAjakArya khoraMbhe caDyuM che. AcAryazrIe kahyuM "ATalA divasa to meM ema samajIne vitAvyA ke azubha paLo TaLe-athavA samaya jatAM paNa ziSya vAstavikatA samaje. tethI A ziSya sAthe meM zAstrArthanI krIDA ja karI che - paNa AvatIkAle prabhAte Ano avazya nigraha karIza." bIje divase AcAryazrIe rAjAne kahyuM "kutrika (ku=pRthvI trika===traNe lokonI dukAne evI daivI zaktivALAnI dukAna ke jayAM badhI ja vastu maLe) jaIe. tyAM AkhI pRthvIno mAla maLe che. te sarva vidita vAta che. tyAM jaI ApaNe nojIva mAMgIe." rAjA ane nagaranA gaNya-mAnya vyaktio sAthe guru-ziSya kutrikApaNe gayA. rohaguptanA kahyA pramANe AcArya mahArAja Adie prathama jIva mAMgatAM menA-popaTa mora Adi ApyAM ane ajIvanI mAMgaNI karatAM nirjIva paththara-lokhaMDa Adi ApyAM tyArabAda nojIva mAgatAM pAchAM jaDa-nirjIva padArtho ja ApyA. kAraNa ke "no" no artha paNa niSedhavAcaka hoI najIva = najIva = ajIva ja thAya. pharI no jIva mAMgatAM ajIva vastuo ja lAvavAmAM AvI. tyAre pUchyuM ke "A nojIvamAM jIvano aMza kharo ke nahIM?" tyAre adhiSThatAe kahyuM "nA vAstavamAM jIva ane ajIva sivAya saMsAramAM bIjuM kAMI ja nathI." tyAre guru mahArAje ziSyane samajAvatAM kahyuM : Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 "vatsa! gadheDAnA ziMgaDAnI jema trIjo rAzi paNa avidyamAna hoI siddha na thayo. mATe tuM durAgraha choDI de. jo saMsAramAM nojIva jevI vastu hota to vyaMtaradeva game tyAMthI lAvI Apata." ityAdi aneka rIte samajAvatA chatAM rohagupta potAno Agraha choDyo nahIM tyAre AcAryazrIe ekaso cummAlIza praznothI rohaguptane niruttara karI rAjA Adi samakSa parAjita karyo. ahIM dravya, guNa, karma, sAmAnya, vizeSa ane samavAya e cha mULa padArthonI bheda kalpanA karI, temAM paMca mahAbhUta, kALa, dizA AtmA ane mana e nava dravya bheda karyA. rUpa, rasa, gaMdha, sparza, saMkhyA, pariNAmAdi guNanA sattara bheda karyA. ullepaNa, apakSepaNa AkuMcana-prasAraNa ane gamana ema karmanA pAMca bheda, sAmAnya traNa bheda, temaja vizeSa ane samavAyano ekeka bheda karI sarve chatrIza bheda karyA. te badhAnA paNa prakRti (mULa zabda), akAra (alpa niSedhavAcaka), nokara (sarvathA niSedha vAcaka) ane banneno niSedha (niSedhano niSedha = mULa vastu) ema cAra prakAra karyA. ema karatAM sarva bheda ekaso cummAlIza thayA. pachI pharI kutrikApaNa jaI pRthvI mAMgI eTale teNe patharo Apyo. kema ke te prakRti jAta upapadathI rahita zuddha pRthvI che. pachI apRthvI mAMgI eTale pRthvI sivAya jaLa vi. AvyuM. pachI nopRthvI mAMgI eTale no no artha thoDo temaja sarvathA ema be prakAre niSedha evA karyA ane thoDA niSedhe pASANano kakaDo ane sarvathA niSedha jaLa Adi AvyAM. ane noapRthvI mAMgatAM pRthvI-pASANAdi ApyA. kAraNa ke noajIvanI peTheno apRthvIno artha paNa pRthvI ja thAya. Ama jaLa AdimAM paNa cAra cAra samajavA. nizcayanayanA mate to jIva ane ajIva A be ja padArtho che. Ama aneka rIte gurumahArAje samajAvyA chatAM koI rIte paNa potAno kadAgraha na choDyo ne kumatino ja atyadhika vistAra karavA mAMDyo tyAre guruzrIe tenA mAthA para baLakhA nAkhavAnI kuMDInI rAkha nAMkhI gaccha bahAra karyo. rohaguptanI udaMDatA ne zaThatA joI rAjA paNa kuddha thayA ne temaNe potAnA rAjyamAM evI ughoSaNA karAvI ke potAnA guru mahArAjanA pratipakSI banelA rohaguptane je koI mahattva ke mAnyatA Apaze te rAjadrohI gaNAze. tyAra bAda sudUra nIkaLI gayelA rohagupta potAnI buddhipratibhAthI vaizeSika darzananI svataMtra racanA karI ane graMtho AlekhyA. zrI mahAvIra prabhunA nirvANa pachI pAMcaso cummAlIsa varSe A rohagupta nAme chaThTho nidbhava thayo. tenuM vRttAMta saMkSepathI ahIM kahevAyuM. samasta vizva SaDradravyathI paripUrNa che' ema zrI jinezvaradevoe joyuM ne prarUpyuM che, tenuM utthApana karavApUrvaka dravya-guNa-paryAya Adi cha prakAranuM sthApana karavApUrvaka tene satya mAnatomanAvato ane vistArato Ama potAnA trirAzika matane vyavasthita rIte sthApato A vaizeSika chaThTho nitava jANavo. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 deva-guru ane zrutAdikane utthApato A vaizeSika zrI jainazAsanamAM maLI zakatI sarva saMpadAnI hAni pAmyo. mATe A pAMcamA zrutAcArathI sUtranA arthI AtmAoe bhraSTa na thavuM. 212 264 vyaMjanAnihava-chaThTho zrutAcAra nAdhItavyaM zrutaM cokta-varNairnyUnAdhikAdibhiH / vyaJjanAnihnavAhvo'yamAcAraH SaSThamaH stutaH // 1 // artha :- graMthAdimAM kahelo varNa-vyaMjana (akSara) mAMthI ochA-vadhatA akSaro karI (grahI) sUtra bhaNavuM nahIM, Ane vyaMjanAnihnava (vyaMjana na oLavavArUpa) chaThTho zrutAcAra kahyo che. kahyuM che ke H vyaJjanabhedato'rthAnAM kriyAbhedopajAyate / tenAbhAvazca mukteH syAt ke ke doSA bhavanti na // 1 // artha :- vyaMjana-varNabhede ane arthabhede kriyAbheda tathA kriyAbhede muktino ja abhAva thAya che. A eka vyaMjanabhede kayA kayA doSo nathI UpajatA ? vyaMjanano bheda eTale akSarone anyathA karavA. Ama karavAthI aneka doSo Upaje che. AvazyakasUtramAM sUtranI AzAtanAnA cauda prakAra jaNAvyA che. vyAviddha eTale ADA avaLA ratno goThavI gUMthelI ratnamALAnI jema ADA-avaLA akSaronA uccArathI thayelI jJAnanI AzAtanAthI je aticAra lAgyo tenuM mithyA duSkRtathI nivAraNa thAya che. (dareka jagyAe ema samajavuM) te cauda prakAra A pramANe che (1) eka ja padane vadhAre vAra bolavuM te AgreDita. (2) akSara ocho bolavo te hInAkSa2. (3) adhika bolavo te adhikAkSara. (4) pada ochuM bolavuM te padahIna. (5) vinaya vinA bolavuM te vinayahIna. (6) udAtta Adi ghoSa vinA bolavuM te ghoSahIna. (7) yoga karyA vinA bhaNavuM-vAMcavuM te yogahIna. (8) guru mahArAje barAbara nahIM dIdheluM te sunnuadatta. (9)guru mahArAje samucitta ApyA chatAM te rIte nahIM grahaNa kareluM duSTapraticchita. (10) malina aMtaHkaraNe zrutAdhyayana karavuM. (11) akALe svAdhyAya karavo. (12) kALe svAdhyAya na karavo. (13) asvAdhyAyaveLAmAM svAdhyAya karavo ane (14) svAdhyAyaveLA svAdhyAya na karavo. vyaMjananuM anyathA karavuM' tenA pAMca prakAra che. prathama prAkRta sUtrane saMskRta bhASAmAM Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 bolavuM. jema ke "saMyo vipramuvalsa' ne badale "saMyojana vipramuvatartha' kahevuM. bIjuM padone pazcAnupUrvIe UlaTA sUlaTA bolavA, jema ke "vipakuvAsa saMyo' trIjuM-sUtrAdimAM hoya te pado na bolatAM te ja arthavALA bIjA paryAyavAcI zabdo bolavA jema ke "saMvaMdhA vivajJimaksa' cothuMeka varNane badale bIjo varNa kahevo jema ke - saMyoganA sakAranA badale game te akSara bolavo, ane pAMcamuM anyathAkaraNa te varNanuM viparItapaNuM karavuM. jema ke saMyogane badale tethI UMdhuM-viyoga zabda bolavo. A pramANe vyaMjana, artha temaja vyaMjanArthamAM anyathA karavAthI, nyUnAdhika karavAthI UpajatA doSo jANI levA. temAM vyaMjanane anyathA karavAnA saMbaMdhamAM "prAkRta sUtrAdine saMskRta bhASAmAM karavAnuM kahetAM zrI siddhasenadivAkarasUrijI mahArAjane pArAMcita prAyazcitta karavuM paDyuM hatuM. temanuM daSTAMta prathama kahevAyuM che.) vyaMjana adhika vAparavAnA saMbaMdhamAM kumArapALa rAjAnuM daSTAMta nIce pramANe jANavuM. ekavAra maMtrI, sAmaMtAdi, zreSThIo ane sArthavAhothI bharelI sabhAmAM gurjarapati kumArapALa rAjA beThA hatA. te vakhate temane mahArAjA jayasiMhanA vakhatanA jUnA maMtrIone pUchyuM ke "huM mahArAjA siddharAja jayasiMhathI guNamAM hIna chuM, adhika chuM ke samAna chuM?" maMtrIoe kahyuM : "mahArAja! zrI siddharAjamAM aTTANuM guNa ane be ja doSa hatA, tyAre tamArAmAM to be guNa ane aThThANuM doSa che." A sAMbhaLI rAjAe khinna thaI khaga para dRSTi nAkhI, ne paristhitine pAmelA vRddha maMtrIe kahyuM "svAmI! amAro Azaya e che ke siddharAjanA aThThANuM guNono be doSoe nAza karyo hato." rAjAe pUchyuM "kayA doSo?' temaNe kahyuM "yuddhamAM kAyaratA ane strInI laMpaTatA. tyAre ApanAmAM kRpaNatAdi je aThThANuM doSo che te saMgrAmazUratA ne paranArI sahodaratA A be guNothI DhaMkAI gayA. sattva ane zIla sarva guNano AdhAra hoI Apa sarva guNIjanomAM ziromaNi cho. ityAdi maMtrInAM vacano sAMbhaLI rAjA saMtuSTa thayA. te vakhate koI kavirAje kavita gAyuM - parjanya iva bhUtAnA-mAdhAraH pRthivIpatiH / vikale'pi hi parjanye, jIvyate na tu bhUpatau // 1 // artha :- jIvone meghanI jema rAjA AdhAra che. meghanI avakRpAe kadAca jivAya paNa rAjAnI avakRpAthI jivAtuM nathI. A sAMbhaLI prasanna thayelA rAjA bolyA : "rAjAne meghanI upagyA ApI sarasa sAmyatA batAvI, ahIM rAjA upamAnA badale upamyA bolyA, je vyAkaraNanI dRSTie azuddha zabda hato. badhA sabhAjanoe paNa rAjAne prasannatA batAvI paNa eka kapardI nAmanA vidvAna maMtrIne nIcuM mukha karI jatAM joI rAjAe kAraNa pUchyuM. teNe kahyuM, "mahArAja ! Apa zabdazAstrathI viruddha upamyA zabda bolyA tethI mAruM mAthuM zaramathI namI paDyuM." nItimAM kahyuM che ke - rAjA vinAnuM jagata sAruM paNa mUrkha rAjA sAro nahIM. mUrkha rAjAthI to badhe apakIrti ja phelAya che. upamyA ne badale upamAna, aupacca ke upamA Adi zabdano Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 prayoga thaI zake jene saMsAramAM koI azuddha kahe tema nathI. vidvAna, maMtrInA kathanathI prerAI pacAsa varSanI vaye pahoMcelA mahArAjA kumArapAle zabdazAstranI zuddha vyatpatti mATe zrI deva-gurunA arcanapUrvaka-guru mahArAje kRpA karI Apela siddhasArasvata maMtranI ArAdhanA karI ane sarasvatI devInI kRpAthI teo eka varSamAM vyAkaraNa temaja yAzraya Adi kAvya bhaNyA tathA covIza tIrthakara paramAtmAonI stutimaya batrIzInI saMskRta bhASAmAM pote racanA karI. teno prathama zloka A pramANe che. yatrAkhilazrIzritapAdapadmaM yugAdidevaM smaratA nareNa / siddhirmayApyA jina ! taM bhavantaM yugAdidevaM praNato'smi nityam // 1 // artha - he jinendra deva ! samasta lakSmI jenA caraNakamaLamAM Azraya pAmI che e zrI yugAdideva-AdinAthane smarato mANasa mukti meLave che. ne te mukti mATe paNa meLavavI che. mATe he bhagavaMta! huM niraMtara Apane namelo chuM - praNAma karuM chuM. pachI to zAstranA vicAramAM rAjA UMDANathI avalokana karatA thayA. tethI temane zAstravivAravaturmud' nuM birUda ApavAmAM AvyuM. have vyaMjananA AdhiksathI thato anartha samajAvavA samrA azoka ane kuNAlanuM dRSTAMta jaNAve che. samrA azoka ane kuNAla catura cANakyanI sahAyathI navamA naMdarAjAne jItI caMdragupta pATalIputrano rAjA ane AgaLa jatAM samrAT banyo. teNe mauryavaMzanI sthApanA karelI. teno putra biMdusAra, ne biMdusArane azoka nAme putra thayo. azoka mahAsAmrAjyanuM Adhipatya bhogavato ne samrAT kahevAto. teNe kuNAla nAmano suMdara putra thayo. kumArabhUkti (hAtha kharca mATe tene avaMtInagarInI Avaka ApavAmAM AvI ane kumAra mATe nirupadrava sthAna jANI tene (kuNAlane) paNa avaMtImAM ja rAkhyo. tyAM rAjayanA mANasoe jIvanI jema kumAranuM jatana karyuM. krame kumAra ATheka varSano thatAMkumAra have vidyAgrahaNane yogya thayo che ema samajI samrA azoke putra para patra lakhI mokalyo ke "kumAra ? rUpaIta tvacAthatavyanitimalANAvi vidheyA !' (hakuNAlakumAra, tAre have abhyAsa karavo evI A mArI AjJA tAre zIgha amalamAM mUkavI). rAjA patra lakhI baMdha karavAno hato tyAM koI agatyanA kAme kSaNano vilaMba thayo. evAmAM kuNAlanI oramAna mAtAe te vAMcI madhItavya nA ga upara kAjaLathI anusvAranuM TapakuM karI nAMkhyuM. tethI kaMthItavya thaI gayuM. anusvAra svarUpa eka ja mAtrA vadhI javAthI mahAanartha sarjAyo. pachI rAjAe e patra bIDI aMgata mANasa sAthe avaMtI mokalyo. kumAre potAnA pitAnA nAma-mudrA ane akSarathI aMkita e patra teNe be hAthe laI mAthe caDAvyo ne AnaMdapUrvaka ughADIne Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 215 vAMcavA mAMDyo. patra vAMcatA te khinna thaI gayo ne duHkha-vila thatAM AMkhamAMthI AMsu vahevA lAgyAM. ArakSake kAraNa pUchyuM paNa kumAra kAMI ja kahI na zakyo. ArakSake pote lekha vAMcyo ne te paNa vimAsaNamAM paDyo. duHkhI thayo. teNe kumArane kahyuM A patrano nirAMte nirNaya levAze, tame kheda na dharazo. kumAre kahyuM "mauryavaMzamAM Aja sudhI koI AjJAlopaka thayuM nathI. huM ja pitAjInI AjJAnuM ullaMghana karuM to bIjA tenuM ghaNI sahelAIthI anukaraNa karaze. pachI kumAre ekAMtamAM loDhAnI zalAkA (saLI) tapAvI ne banne AMkhamAM nAMkhI jAte ja aMdha thayo, kAramI vedanA ne bALI nAMkhe tevI nirAzA sahI rahyo. A vAta jyAre samrA azoke jANI tyAre tenA duHkhanI avadhi na rahI. teNe potAnI jAtane ghaNI niMdI dhikkArI ke patra lakhavAmAM bhUla karI ne lakhIne pharI vAMcyo paNa nahIM. tapAsa karatAM rAjAne khabara paDI ke amuka rANInuM A kAma che, paNa tenA putrane pATalIputranuM rAjya na ApyuM ne avaMtInuM ApyuM. kuNAla aMdha hoI rAjA ke mAMDalika thaI zake evuM nahotuM. potA para AvI ajoDa bhakti rAkhanAra putra rAjya vinA raheze teno rAtadivasa vasavaso azokane raheto. kuNAla khUba ja sArI rIte rahI zake mATe tene ghaNI ja samRddhivALI Avaka ApI ne yuvAna thatAM zaradazrI nAmanI suMdara ane guNiyala kanyA sAthe paraNAvyo. kuNAla gIta-saMgItanI sAdhanAmAM ja samaya vitAvato. tenA kaMThamAM madhura gaMbhIratA ane tenA saMgItamAM adbhuta Azcarya samAyuM hatuM. mANasa to zuM pazu-pakSI paNa te sAMbhaLI mugdha thaI jatAM. samaya jatAM kuNAlanI patnI zaradazrIe uttama lakSaNavALA suMdara ne tejasvI putrane janma Apyo. huM pote rAjya mATe adhikArI ane yogya hovA chatAM rAjya na meLavI zakyo, paNa mArA putrane te maLavuM joIe evI bhAvanAthI prerAI kuNAla gupta rIte pATalIputra pahoMcyo ne gItasaMgItanA kAryakramo nagaramAM goThavavA lAgyo. te tyAM atilokapriya thaI gayo. jyAM jyAM teno kAryakrama hoya tyAM tyAM hariNanI jema AkarSAI loko doDI jatA. mahAna gAMdharvakalAkuzala gAyakanI prazaMsA sAMbhaLI rAjAe paNa potAne tyAM saMgItasabhA mATe AmaMtraNa ApyuM. kuNAlanA kahyA pramANe tenA mANasoe rAjadarabAramAM badho prabaMdha karyo ane jhINA paDadA jevI yavanikAmAM kumAra potAnA vAghamaMDala sAthe goThavAyo. maMdra-madhya ane tAra e traNe grAma ane sAta svara-laya mUchanAnI saMgativALuM teNe dhIre rahIne saMgIta cheDyuM. dhIre dhIre svara ghUMTAvA lAgyo. koI divyaghoSamaya maMjula dhvani vAtAvaraNamAM patharAvA lAgyo. sAMbhaLanArA badhA rAgiNImAM jANe bhIMjAI gayA-dIvAlo paNa jANe tethI prabhAvita thaI gaI. aMte prasanna thayelA rAjAe vAha-vAhanA pokAra karI gAyaka! tamAruM gIta adbhuta che. ghaNuM adbhuta che. huM paNa ghaNo prasanna chuM. tamArI khyAti karatAM paNa tamArI kalAsAdhanA mahAna che. bolo tamAre zuM joIe ? je joIe te kaho, huM tamane avazya ApIza. tyAre kuNAle kahyuM - u.bhA.-4-15 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 prapautrazcandraguptasya, bindusArasya naptRkaH / eSo'zokazriyaH putraH, andho mArgati kAkiNIm // 1 // artha:- caMdraguptano prapautra bindusArano pautra ane azokasamrATrano aMdha putra kAkiNI mAge che. A sAMbhaLI samrATe pUchyuM: "he gAyaka tAruM nAma zuM che?' te bolyo - sa evAhaM tavaivAsmi, kuNAlo nAma nandanaH / tvadAjJAlekhamIkSitvA, yo'ndhaH svayamajAyata // 1 // artha:- te ja huM kuNAla nAmano tamAro dIkaro chuM. je tamArA AjJApatrathI svayaM AMdhaLo thayo hato. A sAMbhaLI rAjA javanikA pAse Avyo ne paDado dUra karI kuNAlane oLakhyo. azokanI AMkhamAMthI AMsuno pravAha vahelA lAgyo ne te kuNAlane bheTI paDyo. potAnI pAse besADI pUchyuM : "tane zuM joIe ?" kuNAle kahyuM : "mAre to kAkiNI joIe." na samajAyAthI rAjAe maMtrIne pUchyuM "kAkiNI eTale zuM ?' maMtrIe kahyuM "mahArAja ! kAkiNIno artha to sAmAnya nANuM kahevAya paNa vizeSa artha to rAjaya thAya. ne rAjakumAra kAkiNI rAyArthe vApare. A sAMbhaLI rAjAe kahyuM : "vatsa ! tuM rAjyane zuM karaze ? daivayoge tArI dRSTi paNa nAza pAmI che. rAjaya sacavAya paNa zI rIte ?" kuNAle kahyuM "tAta ! mAre to have rAjya zA kAmanuM ! paNa mArA putra mATe rAjanI vinaMtI karuM chuM." A sAMbhaLatAM ja AnaMdita thayelA rAjAe ullAsathI pUchyuM : "putra thayo, kyAre? zuM nAma rAkhyuM? kevo che ?' teNe kahyuM : "sammati-priyadarzana. arthAtu hamaNAM putra thayo che, nAma saMprati ane dekhAva priyadarzana eTale suMdara che.' pachI dhAmadhUmapUrvaka saMpratine teDAvI yuvarAjapade sthApyo, ne rAjyArUDha paNa karyo. krama karI rAjA saMprati vaya, vikrama, lakSmI, saubhAgyAdithI abhyadaya pAmavA lAgyA. temaNe aDadhuM prAyaH bhArata sAdhyuM hatuM ne samrA saMprati kahevAyA hatA. teo daDha zraddhAvALA parama zrAvaka hatA. temaNe ghaNAM ja jinazAsananAM uttama kAryomAM ane dharmapracAramAM mahattvano phALo Apyo hato. A udAharaNa sAMbhaLI siddhAMta sUtranA pAThamAM vAkyamAM ke padamAM varNamAtranI paNa adhikatA na karavI. jema Adhikya tema nyUnatA paNa moTI hAni kare che, te bAbata vidyAdharanuM dRSTAMta kahe che. vidyAdharanuM dRSTAMta zrI mahAvIradevane vaMdana karavA jatA magadhasamrATu zreNike tathA abhayakumAre eka vidyAdharane AkAzathI UDI UDI nIce paDato AkhaDato joyo ne A Azcarya bhagavaMtane jaI pUchyuM: "bhagavad ! te vidyAdhara aDadhI pAMkhavALA pakSInA baccAnI jema UMce UDI UDI nIce paDato hato, tenuM zuM Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 217 kAraNa haze ?' bhagavaMte kahyuM 'rAjA ! te vidyAdhara vidyAno eka akSara bhUlI javAthI skhalana pAmato ne paDato hato.' A sAMbhaLI Azcarya pAmelA rAjA temaja abhaya Adi prabhune vAMdI nagaramAM pAchA pharatA hatA tyAM pAcho vidyAdharane e ja jagyAe vimAsaNamAM sapaDAyelo joI abhayakumAre kahyuM 'vidyAdhara ! tamArI vidyAo tame mane siddha karAvo to tamArI vistRta thayelI vidyAno akSara tamane jaNAvuM. vidyAdhare svIkAra karyo. abhayakumAra buddhinA nidhAna jevA hatA. padAnusArI buddhinA prabhAve eka pada pachI bIjuM pada zuM hoI zake teo tarkathI batAvI kahI zakatA. temaNe tarata akSara-pado batAvyAM ne te sAcAM hoI tarata vidyAdhara icchita gamana karI zakyo ne ghaNA rAjI thaI abhayakumAra sAthe maitrI bAMdhI ane vidyAsiddhinA upAya-AmnAya batAvI potAne sthAne gayo. AnA uparathI sArI rIte samajI zakAya che ke eka akSaranI nyUnatAthI paNa yathArtha maLatuM nathI. temaja azuddha uccAraNa karavAthI ca no sa ke sa no za bolavAthI paNa kauzalya ke pAMDitya prApta thatuM nathI. te upara eka brAhmaNanuM udAharaNa che. kAzIno koI vidvAna brAhmaNa pharato pharato koI eka nAnA gAmamAM Avyo. te gAmamAM vasatA koI brAhmaNanA pAMDityanI prazaMsA teNe lokonA moDhe sAMbhaLI. vidvAnane maLavuM ane temanA anubhavo jANavA joIe ema samajI te brAhmaNanA ghare gayo. A gAmaDAno brAhmaNa kharekhara to ADaMbarI ane pAMDityanuM pradarzana karanAro hato. potAne tyAM navA vidvAnane Avato joI teNe moTethI kahyuM : 'he brAhmaNa ! zA kAraNe A tarapha AvavuM thayuM ? tamane koI saMdeha hoya to pUcho' pelA paMDite vicAryuM ke Ane to za ke sa nA uccArano paNa bodha nathI. saMdeha ne badale zaMdeha bolato A kutsita paMDita zabdoccAranI zuddhi vinA ja deDakAnI jema mAtra barADe ja che. pachI tene hitabodha ApavAnI icchAthI teNe kahyuM - zandeho'sti ! tvayA provata:, santehA vavo'mavan / te sarve vilayaM jagmuH, kimanyad vacmi te jaDa // 1 // artha :- teM pUchyuM zaMdeha che ? mane to ghaNA saMdeha (saMzaya) hatA. paNa saMdeha zabda sAMbhaLatAM mArA badhAya saMdeho nAza pAmyA, he jaDa ! bIjuM zuM kahuM ? Ano Azaya e che ke kaMThya, okksa ke tAlavya Adi te te varganA te te varNanA sthAna pramANe vyaMjanAdino uccAra karavo joIe. varNane nyUnAdhika karI sUtrano pATha karavAmAM Ave to nizcaya artha-kriyAno bheda thAya che. mATe sarva prakAre hitAvaha to e che ke gurumahArAjanI sevAmAM tatpara rahI vinayapUrvaka temanI pAsethI siddhAMtano pATha zuddha uccArathI grahaNa karavo. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 25 anilava-sAtamo zrutAcAra zabdArthAnAmalorAhva AcAraH saptamaH zubhaH / tallopena mahatpApaM, puNyaM vayaM tadAzrayAt // 1 // artha - zabdanA arthano lopa na karavA rUpe arthAnidbhava nAmano zrutano sAtamo zubhakArI AcAra che. arthano lopa karavo te mahApApa che ane arthano Azraya karavAthI zreSTha puNyano saMcaya thAya che. zabdanA arthane lopavA upara zrI hemacaMdrasUrIzvarajInuM daSTAMta che. A sAtamA AcArathI je mahApApa lAge che te vacanathI kahI zakAya tevuM nathI, arthAta atibhISaNa pApa lAge che. A viSaya upara bArAkSarI bhaNanAra bharaDAnuM daSTAMta che temaja A AcArano Azraya karanAra zreSTha puNyavAna thAya che tenA upara paNa bharaDAnuM daSTAMta che. zrI hemacaMdrasUrijInuM daSTAMta aNahillapura pATaNamAM rAjA siddharAja jayasiMhanA rAjyakALamAM kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya mahArAja padhAryA hatA ane pAMDava caritranuM pravacana karatA hatA. pAMDavo zatruMjaya girirAja para mukti pAmyAno ullekha sAMbhaLI keTalAka asahiSNuoe rAjAnA kAna bhaMbheryA ane kahyuM: "A AcArya to bhagavAna vedavyAsanI vANIne ja dUSaNa Ape che - te ghaNuM ja aghaTita kahevAya." rAjAe AcAryazrIne avasare pUchyuM ke - "svAmI ! AjakAla zAnuM pravacana prasAda karo cho?' AcAryazrIe kahyuM: "hAlamAM pAMDavacaritra vaMcAya che." rAjAe pharI pUchyuM ke "pAMDavo kyAM mukti pAmyA?" tyAre zrI jinezvara paramAtmAnA AgamanA arthano Azraya karanArA AcAryazrIe kahyuM: "nirmaLa cAritra ane sattvapUrNa tapasyA dvArA aSTa prakAranAM duSTa karmono nAza karI, anazana karI, aneka munizreSTho sAthe pAMDavo siddhagiri para siddhi pAmyA che. tyAre rAjAe tarata kahyuM : "pAMDavo himAlaya upara siddha thayA tene sahu jANe che. temaja te bhagavAna vyAsanA vAkyathI pramANita hoI ApanuM vAkya apramANa Thare che. AcAryazrIe kahyuM : "rAjA sAMbhaLo, sAMbhaLavA jevI vAta che. mahAbhAratanI ja A vAta che. dhanurdhArI arjunanI bANAvalIthI vIMdhAIne jyAre mahAdAnezvarI karNa pRthvI para paTakAyA tyAre tenA dAtRtvanI parIkSA karavA zrIkRSNa brAhmaNanuM rUpa laI karNa pAse yAcanA karavA AvyA ne "mane kAMIka Apo' ema kahyuM tyAre potA pAse kAMI na hovAne lIdhe kaNe patharo upADI sonAnI rekhAvALo potAno dAMta pADavA mAMDyo. tarata tene tema karatAM vArI zrIkRSNa potAnI oLakhANa Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 219 ApatAM kahyuM: "tame sAcA UtaryA cho, huM tamArA para prasanna chuM." karNe kahyuM "nAtha ! ApanAM darzana thayAM che mATe mukti to maLaze ja, paNa ApanI prasannatA che mATe eka yAcanA karuM chuM ke je jagyAe koInA paNa aMtima saMskAra na thayA hoya tyAM mArI dAhakriyA karavAmAM Ave ane thoDI vAre karNa mRtyu pAmatAM zrI kRSNa tenA zarIrane laI tevA sthAnanI tapAsamAM cAlyA. kyAMya evuM sthAna na maLavAthI samudra madhyanA koI parvatanI Toca para AvyA. yogya sthAna mAnI temaNe aMtimakriyA mATe citA racavA mAMDI tyAM AkAzavANI thaI ke - atra droNazataM dagdhaM, pANDavAnAM zatatrayam / duryodhanasahastraM ca, karNasaMkhyA na vidyate // 1 // artha:- ahIM ekaso droNa, traNaso pAMDava ane eka hajAra duryodhanone agnidAha ApavAmAM Avyo che, tyAre karNo to eTalA badhA ahIM bALavAmAM AvyA che ke tenI saMkhyA ja nathI. mATe he bhalA rAjA ! jo traNaso pAMDavo tyAM bALavAmAM AvyA hoya to amArA pAMca pAMDavo zatruMjaya girirAja para siddha thayA ane ApanA pAMca pAMDavo himAlayamAM siddha thayA. ema mAnavAmAM kazuM ja khoTuM nathI. AcAryadevanI yuktisaMgata vANI sAMbhaLI rAjA AnaMda pAmyo, sUtra-siddhAMtanI temanI vaphAdArI ane UMDuM parizIlana joI rAjAne temanA upara bahumAna thayuM. tAtparya e che ke moTuM kaSTa AvI paDe to paNa buddhizALI manuSya siddhAMtanA zabdanA arthane dUSaNa na lagADavuM joIe. yathArtha je artha thato hoya te ja kahevo joIe. parama munioe A pramANe parama rahasya nirmIta karyuM che ne teno parama Adara karavo joIe. bharaDAnuM dRSTAMta dhanasAra nAme gAme ghaNAM mUrkha bharaDA vase. ApaNAmAM koI ja bhaNelo ke paMDita nathI. mATe ekAda jaNane taiyAra karavo evuM temaNe ekaThA maLI nakkI karyuM ane eka naMdana nAmanA catura jaNAtA chokarAne koI paMDita pAse bhaNavA mokalyo. te bharaDo hovAthI mUrkha ja hato. ghaNA parizrame traNa varSamAM te mAtra bArakhaDI-bArAkSarI bhaNyo. aMte paMDite chokaro pAcho soMpatAM kahyuM A naMdana vedamAtA bhaNI cUkyo che." pelA mahAjaDa bharaDAo paNa ghaNA prasanna thayA ane vedamAtA bhaNelA naMdananuM bahu Adara mAna karavA lAgyA. te tyAM sudhI ke naMdana je kAMI kahe te teo vinA vicAryuM doDIne karavA lAgatA. eka vAra te gAmamAM acAnaka Aga lAgI. eka jhADa saLagI jatAM tenA uparanA kAgaDA baLI baLIne nIce paDyA hatA, te joI bharaDAoe naMdanane pUchayuM "paMDita ! A baLI gayelA kAgaDA khavAya ke nahIM ?' naMdane kahyuM ke "vedamAtAmAM lakhyuM che ke "ka eTale kAgaDA ane kha eTale khAvA yogya che. mATe tame khAI zako cho, teo khAvA taiyAra thayA evAmAM bahArathI cAlyA AvatA koI videzI vidvAne pUchayuM "are ! A zuM karo cho ?' temaNe naMdana paMDite kahyA pramANe kahyuM. teNe vicAryuM ke "A mahAmUrkhAo jaNAya che.' pachI naMdanane pUchyuM Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 20 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 re bharaDA! AvuM anucita kema kahe che ?' tyAre thoDo vicAra karI vedamAtAmAM batAvelA zabdArthane potAnI buddhi pramANe goThavato te potAnuM pAMDitya batAvato bolyo ke "ka eTale kAgaDA, kha eTale khAvA yogya che?" ga eTale gaNa (samUha), gha eTale ghaNAM hRSTa-puSTa thayelA arthAt ghaNA puSTa thayelA kAgaDAno samUha khAvA yogya che. pApakArI ane duSTa vacano sAMbhaLI dayArdra hRdayavALA paMDite kahyuM: "he naMdana ! dayAdharmathI viruddha AvA anartho zA mATe kare che ! vedamAtA vedamAtA kare che, paNa tenA arthane tuM jANato nathI. huM tane batAvuM sAMbhaLa. eTalAmAM to kautukathI bhegA maLelA bharaDAo navA paMDitanI utsukatApUrvaka vAta sAMbhaLavA besI gayA. teNe kahyuM : vidvAne te bharaDAne anukULa kahyuM 'ta tha eTale tathaiva ca. eTale te ja pramANe satya ke - da dha eTale dagdhAH kAkA (baLelA. kAgaDA), na eTale na bhakSaNIyAH (bhakSaNa karI zakAya nahIM.) mATe satyArtha choDI matikalpanAthI anartha karavo sAro nathI. A paMDitanI caturAI ane yuktithI prabhAvita thayelA te bharaDAo bodha pAmyA ne ayogya pravRttithI aTakyA. paropakArI paMDitano upakAra mAnyo ne tenuM satkAra-sanmAna karyuM. kahyuM che ke - yo yathAtra samupaiti bodhaM, taM tathaiva hi nayedvibodham / yat kakheti vacanAd dvikabhakSI, bodhitastathadadheti na vAkyAt // 1 // artha:- je vyakti je pramANe bodha pAmI zake te vyaktine te ja pramANe bodha pamADavo joIe. kema ke "ka kha" nA vacanathI kAgaDA khAvA taiyAra thayelA bharaDA ta tha da dha na' nAM vAkyothI bodha pAmyA. naMdane artha nahIM paNa anartha utpanna karyo, tyAre paMDite arthanI sArthakatA siddha karI. samaju mANase zuddha artha grahaNa karavA mATe sAro prayatna karavo joIe. yathArthaM zrotuM samIhA, bhRzaM kAryA dRDhAdaraiH / zramaNopAsakairnityaM sujJe gurAvupAgate // 1 // artha :- jJAnI-gItArtha gurumahArAjano yoga prApta thaye yathArtha bodha ApanArI vANI sAMbhaLavAnA daDha AdaravALA zrAvake sadA ghaNI icchA rAkhavI. kaMDakolikanI jema. kuMDakolikanuM dRSTAMta zrI ratnAkarasUrijI mahArAja sakalazAstra nipuNa ane svapara zAstranA rahasyane jANanAra hatA. temane rAjA paNa mAnatA hatA ne rAjasabhAmAM AmaMtrI temanI pAse dharmazAstra sAMbhaLatA hatA. zrI ratnAkarasUrijI dharmasiddhAMta, darzanazAstra, nyAya-vyAkaraNa, sAhitya, chaMda, jayotiSa, prazna prahelikA AdimAM sunipuNa hatA ne tethI temanI sAme koI mANasa potAnI oLakhANa paMDita tarIke na Apato. temanuM nAma sAMbhaLatAM ja paMDito bolavAnuM paNa TALatA. AcAryazrI paNa adbhuta prajJAnA dhaNI ne jabarA vivecaka hatA. eka padanA teo aneka susaMgata artha karatA ne sabhA acaMbAmAM paDI dhanya banI jatI. rAjAe temane "anekArthavAdI"nuM birUda ApyuM hatuM. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 221 rAjAnA ne prajAnA ati mAna-sanmAne rAjasabhAmAM pAlakhImAM javuM Adi prakAre temanAmAM zaithilya AvatAM teo cAritraguNamAM hAni pAmavA lAgyA, eTaluM ja nahIM rAjA, sAmaMta, maMtrI AdinA AhAra ane uttama vastro paNa levA-vAparavA lAgyA. temanI adbhuta zakti-sAmarthya AdinA prabhAve temanA para ati AdaravALA te rAjA-sAmaMtAdi temane maNi mANeka-uttama motI Adi ApatA ane teo te grahaNa paNa karavA lAgyA. Ama teo (rasa, Rddhi ne zAtA) traNe gAravavALA thaI gayA. jIvana sAva sAdhvAcArathI juduM jaNAya tevuM thaI gayuM chatAM temaNe zrI vItarAgadevanA mArga viruddha eke akSara uccAryo na hato. zrI arhatprabhunI vANInI apekSA tyajI nahotI, pramAdathI paNa zrI tIrthaMkaradevapraNIta tattvane jarAya dUSaNa na lAge tenI teo sAvadhAnI rAkhatA. temano prarUpaNA pakSa atinirmaLa ane tethI sabaLa paNa hato. ekavAra najIka gAma raheto, ghIno vyavasAyI, jIvA-jIvAdi padArthano jJAtA, sAdhuone pitA athavA bhAI mAnanAra, eka zrAvaka ghI vecavA te nagaramAM Avyo. ghInA aneka kuMDalA (gADavA) vecato. tethI tene sahu kuMDaliyo paNa kahetA. teNe rAjamArgathI pAlakhImAM besI ratnAkarasUrijIne rAjamahela jatAM joyA. aneka vidvAno temane parivarelA ne aneka rAjasevako sevatA ne sahu temano jayajayakAra karatA hatA. kuMDaliyA zrAvake vicAryuM, aho zAsananA mahAprabhAvaka ane guNonA sAgara jevA A AcArya pramAdamAM paDyA lAge che. huM temane kAMI kahI zakuM tema nathI. kAraNa ke bhaNavAno vidhi brahmAne koNa zIkhavI zake ? mAre jovuM joIe ke teo sarvazrI bhraSTa che ke dezathI ? pAlakhInI sAme rAjamArga para UbhA rahI temaNe pagarakhAM kADhI - khesa nAkhI vidhipUrvaka vAMdIne ucca svare Ama stuti karI. goyama sohama jaMbU pabhavo, sijjaMbhavo a AyariyA / annevi jugappahANA tuha diTThe savvevi te diTThA // 1 // - artha :- he bhagavAna ! tamane jovA mAtrathI gautamasvAmI, sudharmAsvAmI, jaMbUsvAmI, prabhavasvAmI, zayyabhavasvAmI Adi prabhunA mahAna paTTadharo temaja bIjA paNa sarva yugapradhAna AcAryone meM joyA - meM temanAM darzana karyAM. huM ema mAnuM chuM. AvI stuti sAMbhaLI AcAryazrI zaramathI nIcuM joI gayA ne bolyA - "mahAnubhAva ! kAgaDAne haMsanI upamA ghaTatI nathI. te mahAna AcAryonA adhyavasAyamAMthI mAtra eka samaya pUrato paNa jo zuddha adhyavasAya mArA AkhA bhavamAM thAya to paNa huM nirmaLa thaI zakuM." A sAMbhaLI zrAvake vicAryuM 'aho A sUrijI dhanya che, aneka mithyAtvIthI gherAyelA chatAM, zrI tIrthaMkara paramAtmAnA vacananI jarAka evI paNa apekSA temane choDI nathI. lAge che ke teo mULathI bhraSTa nathI, pachI dezanAnA samaye te zrAvaka upAzraye AvI ratnAkarasUrijIne vidhipUrvaka vAMdI pravacana sAMbhaLavA lAgyo. dezanA pachI teNe "vosasayamUlanAtaM" upadezamAlAnI A gAthAno Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 artha pUchyo, AcAryazrIe potAnI mahAna prajJA-pratibhAthI sarva paMDito mAnya kare evA aneka artho karyA. te sAMbhaLI prasannatA prakaTa karato zrAvaka namratApUrvaka bolyo "bhagavAna ! ApanI prajJA adbhuta che, apUrva artha meM sAMbhaLyo. paraMtu kRpALu ! AvatIkAle teno mULa artha prakAzI mArA AtmAne kRtArtha karazo." ema kahI, mahArAjazrIne vAMdI potAne dhaMdhe cAlI gayo. bIje divase AvI zrAvake pAcho te ja gAthAno mULa artha pUchyo. tyAre AcAryajI vicAre che ke, mULa gAthAnA arthamAM jaNAvelI pravRttino bAhya vyavahAra paNa mArAmAM zuddha nathI to aMtavRttithI to hoya ja kyAMthI? temAM jaNAvela arthanI zuddhapravRtti vinA te arthanuM vyAvarNana karavuM zobhe nahIM, ane mULa arthane chupAvavo ke doSa Apavo paNa yogya nathI ja. ema vicArI te divase paNa temaNe zabdaparyAyanA AdhAre navIna vyAkhyA karI je vidvattAthI pUrNa hatI. zAMtithI sAMbhaLI prazaMsA karI pAcho mULano artha sAMbhaLavA AvIza ema kahI gayo. ne trIjA divase gAthAno mULa artha pAcho pUkyo. gurujIe kadI na sAMbhaLyo hoya tevo artha karyo, paNa zrAvaka to barAbara samajyo nathI ne pAcho samajavA AvIza evo bhAva dekhADato rahyo ne Ama A gAthAnA arthanI vyAkhyAmAM cha mAsa vItI gayA. guru mahArAjano zabdabhaMDoLa jJAnano akSaya bhaMDAra jANIne vismita thayelA te zrAvake hAtha joDI vinaMtI karI ke "he dayALu ! gaMgAnadInI retInA kaNa jema anaMtajJAnI vinA koI gaNI zake tema nathI tema ApanA guNanuM varNana karavAmAM mArA jevo mANasa kadI samartha thaI zake tema nathI. he dharmazAsananA rakhevALa ! ghI vecIne upArjana kareluM badhuM nANuM paNa Aje khalAsa thaI rahyuM che ane eka agatyanuM kArya paNa Aje AvI paDyuM che mATe mAre ghare javuM paDaze ne jaIza. paNa mArA manamAM A eka vAta sadA khaTakatI raheze ke eka mahAna, samartha ane gItArtha guru mahArAja pAsethI paNa mane jo gAthAno mULa artha nahIM maLyo to saMsAramAM bIje to kyAMthI maLI zakaze? ATaluM kahetAM e gadgad thaI gayo ne AcArya paNa UMDA ciMtanamAM UtarI gayA.' tarata svastha thaI temaNe kahyuM "bhAgyazAlI ! kAle savAramAM Avajo huM tamane mULArtha kahIza." te sAMbhaLI harSita thayelo zrAvaka svasthAne gayo. AcAryadeva ciMtanamAM paDyAH viSayo jema jema vRddhi pAme che tema tema AtmAne teno vadhu ne vadhu lobha lAge che, jayAre zAstramAM jaNAvyuM che ke "muktA: zriya: mahudhA tataH vuiM ?" arthAt jo lakSmI choDI to kAmadhenunuM paNa zuM kAma che? ghaNuM maMthana karI teo eka nirNaya para AvyA ane mANeka-muktAnI mALA Adi badho kiMmatI parigraha choDI tenAthI AtmAne vegaLo karyo. dravyabhAvathI e bhAra choDI detAM ja AtmA haLavo phUla jevo thaI gayo. AtmAnA tAraNa kAje ratnatrayamaya pUrvavat e AcArya thaI rahyA. temanI bAhyasRSTi ne aMtavRtti sAva pharI gaI. jANe rome rome tyAga saMyama ramI rahyA. savAranA pahoramAM zrAvaka Avyo. jANe samasta pApathI dUra ane apUrva guNathI bharapUra sUrijIne joI zrAvake traNa pradakSiNA-pramANapUrvaka stuti karI ne pachI hAtha joDI kahyuM "he taraNatAraNa bhagavan! Aje to ApazrInA darzana mAtrathI te gAthAno mULa artha Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 samajAI gayo. ApazrInA aMge aMge e artha spaSTa jaNAya che. ApanI kevI addabhuta-alaukika yogyatA che. Ape jANe "mULa svarUpe thaIne ja mULa artha prakAzita karIza." evI pratijJA sArI rIte pALI che. Aje mArA manoratha ja nahIM mAro bhava jIvatara paNa saphaLa thayuM che, aho ApanI kSamAM paNa keTalI akaLa che. cha cha mahinA sudhI meM ekanI eka gAthAno artha pUkyA karyo paNa koI vakhata Ape kopano aMza paNa dAkhavyo nathI. eTaluM ja nahIM, jyAre jyAre meM prazna karyo tyAre tyAre sudhAdaSTinI vRSTithI ja mane pavitra karyo che. Ama vAraMvAra AcAryadevazrInI stuti karI pharI pharI vaMdanA karI, AcAryadeve paNa pachI gAthAno mULa artha karyo - dosasayamUlajAlaM, puvvarisivivaddhijjiyaM jaivaMtaM / atthaM vahasi aNatthaM, kIsa aNatthaM tavaM carasi // 1 // artha:- seMkaDo doSone utpanna karavAmAM mULa jALa samAna, pUrvaRSioe varjita karelA, yati-munioe vamI nAMkhelA ane anartha karanArA evA artha (dhana) ne jo vahana kare che - pAse rAkhe che to pachI zA mATe nirarthaka tapa kare che? arthAtu dhanAdi parigrahane grahaNa karanAranA tapasaMyamAdi nirarthaka che. vizeSArtha-rAgAdika doSone utpanna karavAmAM mULa kAraNa svarUpa tathA matsya pakaDavAnI jALanI jema baMdhanA hetubhUta hovAthI doSonI jALa samAna artha (dhana) che, tethI ja pUrve thaI gayelA zrI vajasvAmI Adi AcAryoe jeno tyAga karyo che, ane mahA dhanADhyo jene choDI sAdhu thayA che vaLI je narakAdi durgatigamana Adi aneka anarthanuM kAraNa che tevA dhanane jo tuM rAkhe che, vahana kare che to pachI nirarthaka-prayojana siddha na karI zake tevuM anazanAdi tapa zA mATe Acare che? arthAt sAdhu dhanasaMgraha kare ane tapasaMyama paNa Adare te susaMgata nathI. A pramANe gAthAno yathArtha artha sAMbhaLI te zrAvaka ati AnaMdita thayo ne guru mahArAjanA guNa gAto ghare gayo. zrI ratnAkarasUrijI mahArAjane paNa pote AcarelA pramAdano ghaNo pazcAttApa thayo, ne tenI AlocanA karavA zrI siddhagiri jaI zrI AdIzvara bhagavaMtanI samakSa "zreya zriya maphatiya' Adi vairAgya rasa jharatI (lokamAM ratnAkarapaccIzInA nAme prasiddha thayelI) stuti karI ane AyuSyanI samApti samIpa jANI cAre AhAranA tyAgarUpe aNasaNa karI svarge padhAryA. sUri mahArAja pAse muktA-mANeka Adi je mUlyavAna vastu hatI te koIne kalpe tevI na hoI zrAvakoe ghaMTI-kharalamAM daLAvI-khaMDAvI paraThavI-uDADI dIdhI. A pramANe vRdvamukhe sAMbhaLI lakhyuM che, bAkI bahuzruta pAse jANI levuM. saddagurune pAmI te suzrAvake AgrahapUrvaka gAthAno yathArtha artha sAMbhaLavAnI utkaTa spRhA rAkhI tathA anidbhava evA e mahAna AcArye potAnI prabala prajJAthI mULa arthane gupta rAkhI Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 navAnavA artha karyA paraMtu sArA zrAvake te yogya AcAryamAM arthanidbhava nAmano sAtamo AcAra jAgato karyo. sahue AcAravAna thavA prayatna karatA rahevuM. 266 zruta-artha-anilava-AThamo zrutAcAra sUtrArthayordvayo va nihnavaM kurute sudhIH / aSTamaH syAttadAcAraH zrutavadbhiH zrute stutaH // 1 // artha - sArI buddhivALo AtmA, sUtra ane artha e bane (nI yathArthatAne) gopavavArUpa nidbhava karato nathI. A AThamo AcAra che ane zAstrakAroe zAstramAM tenI prazaMsA karI che. Ane udAharaNathI samajAve che. zrI abhayadevasUrijInuM udAharaNa zrI abhayadevasUrijI mahArAja soLa varSa jevI UgatI vayamAM ja jaina-jainetara sakala zAstranA pAragAmI thayA hatA. teo vyAkhyAnamAM rasanuM nirUpaNa evuM adbhuta karatA ke sAMbhaLanAra sAme tAdaza citAra Ubho thato. ekavAra zrI bhagavatIsUtramAM varNavelAM ceDArANA ane koNikanA mahAsaMgrAmano viSaya cAlato hato. rathakaTaka ane muzalanI saMhArakatAnuM varNana karatAM temAM raudravirarasanuM evuM to varNana karyuM ke sAMbhaLanArA zastradhArI kSatriyo to yuddha mATe sannaddha thaI gayA ne hAkoTA paNa keTalAka karavA lAgyA. A joI avasaranA jANa abhayadevasUrijInA guru je pAse ja beThA hatA temaNe nAganatuonuM varNana karatAM evo zAMtarasa vahAvyo ke sahu parama zAMti pAmyA ne vicAryuM amArI adhIratAne dhikkAra che, vyAkhyAnamAM paNa ame pramAdathI unmatta thayA. dhanya to gurue varNavelA nAganatuka zrAvakane che, jeNe raNasaMgrAmamAM paNa potAnA AtmadharmanI puSTi karI. pachI avasare guru mahArAje zrI abhayadevane kahyuM "vatsa! tArI pratibhA-varNanazakti ane buddhinI tIkSNatA adbhuta che, paraMtu tAre lAbhAlAbhanuM dhyAna rAkhI varNana-vivaraNa karavuM joIe." zrI abhayadevamunie AdarathI "tahatti" kahyuM. keTalAka divasa pachI sAMjanuM pratikramaNa karI sAdhuo svAdhyAya-punarAvartana karatA hatA. koI sAdhu mahArAja zrI abhayadeva mahArAja pAse "aMbarataraviAraNiAhiM" ityAdi zrI ajitazAMtinI A cAra gAthAno artha samajavA AvyA. temaNe zrI jinezvara ajitanAthajIne vaMdana karavA AkAzathI UtaratI suMdara devAMganAonI suMdaratA ane bhAvanAnuM varNana karyuM. temAM Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 225 devAMganAonA vizeSaNanuM vivaraNa karatAM zRMgArarasano evo vistAra karyo ke zRMgArarasarasika rAjakumArI raste jatAM sAMbhaLavA UbhI rahI ne mugdha thaI gaI. teNe vicAryuM : "kharekhara ! A koI addabhuta puruSa lAge che. zRMgArarasanA jANanArA mANaso saMsAramAM durlabha che. paMDita to ghaNA che. jo AnI sAthe mArA lagna thAya to mAruM janmavuM ne jIvana bane dhanya banI jAya. Amoda-pramoda-lIlA ane zRMgArarasanA vinoda dvArA ja jIvananI eka eka paLa sArthaka bane. mATe huM pote ja tenI pAse jaI prArthanA karuM." ema vicArI upAzrayanA bAraNe AvI madhura-maMjula svare bolI "he zRMgArazAstra vicakSaNa buddhinidhAna ! dvAra ughADo. huM rAjakumArI madanamaMjarI chuM ne guNagoThaDI karavA tamArI pAse AvI chuM." A sAMbhaLI gurumahArAje kahyuM : "sAMbhaLa! AvA samaye koI yuvatI AvI che te zuM kahe che? pahelAM paNa zikhAmaNa ApI hatI ne ke koIpaNa prakAranuM varNana karatAM pUrve sAvadhAnI rAkhavI. jyAM tyAM pAMDitya ane caturAI batAve che te zarma AvavI joIe. A tArA varNanathI bahAvarI banelI bAI jANe durgatino sAda hoya tema tane vAre vAre bolAve che, jANe viyoginI ! have zuM karIza. rAjAnI dIkarI che?" temaNe uttara ApatAM kahyuM: "pUjya ! mArAM vacanothI bhramita thaI te jema ahIM AvI che tema ApazrInI kRpAthI DAhI thaI pAchI jaze, Apa jarAya khinna thazo nahIM, ema kahI bAraNuM ughADyuM. joyuM to apsarA jevI rAjakuMvarI, suMdara ne sohAmaNI, abhayadeve kahyuM "rAjaputrI ! ame to sAdhu chIe. ekAMtamAM strI sAthe dharmagoSThi karavI paNa amane kalpa nahIM, to premagoSThinI vAta to kyAMthI thaI zake? amAre ne premagoSThine bane nahIM. kAraNa ke ame dAtaNa na karIe, moTuM paNa na dhoIe, snAnanI to vicAraNA ya na karI zakIe. bhojana paNa aMta-prAMta ane lUkhuM-ThareluM bhikSAmAM lAvIe ne mAtra zarIranA nirvAha mATe ja khAIe. amAro sAtha tamane pAlave ja nahIM. A suMdara dekhAtuM zarIra hADakAM, maLa-mUtra Adi gaMdA padArthothI bhareluM che, je padArtho jotAM ja sUga caDe. zarIranI jema viSayo paNa bIbhatsa che, kupuruSo ja viSayonI IcchA rAkhI zake. bAlyakALamAM amArAM mA-bApe amArA zarIranI zuzruSA karI haze. ame to zarIranI bhALa paNa nathI lIdhI, tArA jevI mahelomAM ane sagavaDomAM rahenArI rAjakumArI mATe to amArA durgadhamaya zarIrano sparza paNa vajarya che. Ama abhayadevamunie bIbhatsarasanuM evuM varNana karyuM ke rAjakuMvarI tyAMthI jIva laI nAThI. A upAdhi jatAM zrI abhayadeva potAnA gurujI pAse AvyA. gurue temanI prazaMsA karatAM kahyuM "vatsa! tAruM bauddhikakauzalya samudrapUranI jema vistRta che, paraMtu vartamAnamAM tene maryAdAmAM rAkhavuM Avazyaka che." abhayadevajIe teno upAya pUchatAM gurujIe kahyuM : "chAzamAM rAMdhela jArano humaro tathA kAliMgaDAnuM zAka vahorI lAvI teno AhAra karavo. jethI buddhimAM thoDI nyUnatA Avaze. kahyuM che ke : Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 taDabUja kaliGgaM ca bhojyaM zItaM ca vAtulam / kapitthaM badarI jambU-phalAni dhnanti dhISaNAm // 1 // artha - taDabUca, kAliMgaDu, zIta ane vAyaDuM bhojana, koThuM, bora ane jAMbU A badhAM phaLAdi buddhine nisteja ane baraDa banAve che. guravacana svIkArI teo prAyaH tevo ja AhAra karatA. AgaLa jatAM abhayadeva suyogya pAtra siddha thatAM guru mahArAje temane AcAryapade ArUDha karyA. zrI abhayadevasUrijI ekavAra vicaratAM vicaratAM thaMbhanapura (khaMbhAta) padhAryA. ati tuccha AhAra karavAthI temane koDhano mahAroga thaI gayelo - te eTalo vadhI gayo ke temanAthI sahana na thaI zakyo. pIDAnuM pramANa ati vadhI javAthI sAMjanA pratikramaNa pachI AcAryazrIe zrAvakone kahyuM "A vyAdhi have asahya thaI gaI che. mATe savAre anazana karIza." A sAMbhaLI badhA khUba ja khinna thayA. madhyarAtrie zAsanadevatAe AvI pUchyuM "mahArAjajI ! jAgo cho ke UMdho cho?' temaNe kahyuM "jAguM chuM." devIe kahyuM "to UTho, ne A navasutranI AMTI) kokaDI ukheLo." AcArya bolyA "A rogI zarIrathI kevI rIte ukheLuM?" devI bolyAM "nava aMganI vRtti tamAre karavAnI che. tyAM A kokaDInuM kAma zuM visAtamAM che? mATe A hAthamAM lyo. tame lAMbo kALa jIvazo." gurue pUchyuM "AvI zArIrika paristhitimAM zrI jinezvaradevanAM AgamonI vRtti (TIkA) huM zI rIte karI zakIza?" devIe kahyuM "cha mahinA sudhI AyaMbilanuM tapa karo." ityAdi devInA nirdezAnusAra temaNe cha mAsa sudhI AyaMbila karyA. sAthe sAthe nave aMganA kaThina zabdonI TIkA karI navAMgIvRtti pUrNa karI. tyAM pAcho roga Uthalo mAryo. tyAM dharaNendra zveta sarpanuM rUpa laI AvyA ane AcAryadeva zrI abhayadevasUrijInuM zarIra cATI cATIne nIrogI ne svastha karyuM. pachI dharaNendra AcAryadevane kahyuM: "seDhI nadInA kAMThe zrI staMbhanapArzvanAthanI pratimAjI pRthvImAM gupta rahyA che. te kyAM che tyAM koI gAya Avaze ne tenA stanathI dUdha jharaze. AthI tame pratimAjInuM sthAna nizcita jANI pratimAjIne prakaTa karajo." ema kahI dharaNendra cAlyA gayA. savAre saMgha sAthe mahArAjajIe prayANa karyuM ane seDhI nadInA kAMThe AvyA ne koI govALa gAyanuM dhaNa laI tyAMthI nIkaLyo. tyAM eka gAyanA AMcaLamAMthI dUdhanI zero vahevA mAMDI. govALa paNa acaraja pAmyo. sthAnano nizcaya thatAM ja AcAryazrI sthira thaI beThA ane pArthaprabhujInI stutirUpa "jaya tihuaNa' nAmanuM navuM stotra racyuM. tenA batrIza zloka pUrNa thatAM tetrIsamo zloka bolatAM ja staMbhanapArzvanAtha pRthvImAMthI pragaTyA, devatAnA AdezathI tetrIsamo zloka gopavI devAmAM Avyo. 1. zrI AcArAMgasutra ane sUyagaDAMgasUtranI vRtti zrI zIlAMkAcAryajIe karI hatI te bAkInA nava aMganI vRtti bAkI hatI. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 te pratimAjInAM darzana ane havaNathI vyAdhio nAza pAmatA. saMghanA pUchavAthI te pratimAjIno ItihAsa batAvatAM AcAryazrIe kahyuM "pUrve varUNadeve agiyAra lAkha varSa sudhI A pratimAjIne pUjyAM hatAM. pachI zrI rAmacaMdrajIe paNa lAkho varSa pUjyAM, pachI eMsI hajAra varSa takSakanAge pUjyAM, te pachI ghaNo samaya saudharmendra pUjyAM, tyAra bAda dvArakAnagarImAM zrI kRSNa mahArAjAe paramAtmA zrI neminAthasvAmIjInA zrImukhe A pratimAjIno mahAmahimA ne sAtizayatA sAMbhaLI moTA jinAlayamAM pratimAjIne ADaMbarapUrvaka padharAvI pUjA karI. kALAMtare dvArikAnA dAha pachI nagarI para samudra pharI vaLatAM te pratimAjI paNa te sthitie samudramAM rahyAM. keTaloka vakhata vItyA pachI kAMtinagaranA dhanapati nAmanA zeTha samudramArge jatA hatA tyAM temanAM vahANo acAnaka alita thayAM. zeTha vicAravA lAgyA tyAM adazya vANI thaI ke "ahIM jinapratimA che' zeThanA nirdezathI khalAsIo pANImAM UtaryA. sUtaranA tAMtaNAthI pratimAjIne bAMdhI bahAra kADhyAM. potAnA nagaramAM mahAprAsAda banAvI temAM padharAvyAM. tyAM be hajAra varSa sudhI rahyAM. DhaMkapuranI rAjakumArI mopaladevI atisuMdara ane lAvaNyavatI hoI tenA para Asakta thayela vAsukIdeve tene bhogavI. tenAthI janmela bALakanuM nAma nAgArjuna rAkhavAmAM AvyuM. putravAtsalyavaza thaI vAsukI tene badhI mahauSadhinA phaLa-mULa ane patrAdi khavarAvato. tenA prabhAvathI te siddhapuruSa thayo. AgaLa jatAM zAlivAhanarAjAno purohita thayo. zrI pAdaliptasUrijInI kRpAthI te nAgArjuna AkAzagAminI vidyAvALo thayo. svarNasiddhinI saMpUrNa kriyA jANI teNe ghaNo parizrama karyo paNa koI rIte rasa baMdhAyo nahIM. gurumahArAjane pUchatAM temaNe jaNAvyuM ke koI atizAyI mahimAvALI pArzvaprabhunI pratimA samakSa uttama lakSaNavALI satI nArI te rasanuM mardana kare to te sthira ane koTivedhI thAya." A sAMbhaLI nAgArjune potAnA pitA vAsukIne dhyAnabaLe AkarSI bolAvyA ne mahimAvaMtA pArzvapratimAjInI mAMgaNI karI. vAsukIe batAvyAthI nAgArjuna kAMtinagarIthI te pratimAjI upADI lAvyo ne seDhI nadInA kinAre guptasthAnamAM rAkhI siddha thayelA vyaMtara dvArA te dara rAtre zAlivAhana rAjAnI ziyalavatI rANI caMdralekhAne maMgAvato ane tenI pAse svarNarasanuM mardana karAvato. Ama karatAM cha mahine to rasasthira thayo. je jagyAe rasasthira khaMbhita thayo te jagyAe suvarNasiddhithI paNa adhika mahimAvALuM sarvanI IcchAne pUruM karanAruM staMbhana nAme zrI pArzvaprabhunuM atizayazAlI prabhAvika tIrtha thayuM. anukrame deva vacane te pratimAjI ahIM che ema jANI "jaya tihuaNa" stotra dvArA meM stuti karI ane prabhu pratimAjI pragaTa thayAM. sarva prathama A pratimAjI koNe kyAre bharAvyA te jANamAM nathI." ityAdi zrI abhayadevasUrijInA zrImukhe mahimAvaMto ItihAsa sAMbhaLI zrI saMghe te ja sthaLe moTuM daherAsara baMdhAvyuM ane staMbhanapura nAme nagara paNa vasAvyuM. tyAM sadA moTA moTA mahotsavo thatA rahetA. saMvata 1368 nA varSe svecchAe gujarAtamAM Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 28 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 upadrava karyo tyAre vartamAna staMbhana tIrtha sthapAyuM che. atyAre paNa te pratimAjI staMbhatIrthe (khaMbhAta) baMdare vidyamAna che. zilAMkAcArya mahArAje prathamanAM be aMgonI TIkA karI hatI. pachInAM nave aMgonI TIkA zrI abhayadevasUrijI mahArAje zAsanadevInA vacanathI potAnI matikalpanA vinA zAstrAdhAre karI. teo saM. 1135 matAMtare 1139 mAM svarga pAmyA. sthAnAMga Adi nava aMgasUtranI TIkA karanArA zrI abhayadevasUrijI mahArAja A AThamo AcAra pALanAra thayA. zrI staMbhana pArzvanAthasvAmInA puNyapasAthe teo navAMga vRtti racavA saubhAgyazAlI thayA. 260 sUcano-zrutano hitakArI artha karavo aprazastaM prazastaM vA, zAstraM yat samupAgatam / prazastArthe prayoktavyaM, maunIndrAgamavetRbhiH // 1 // artha:- aprazasta (azubha) ke prazasta (zubha) game te zAstra hAthamAM Ave paNa zrI jinendradevanAM Agamone jANanArA paMDita puruSoe te te zAstranA artha karavAmAM prazasta arthano ja prayoga karavo. arthAt anarthathI bacI prazasta artha karavo. prazastakRta eTale syAdvAdathI mudrita-syAdvAdizAstra ane aprazasta eTale zRMgArAdi rasapuSTa zAstra, te sarva zAstrane zubha arthamAM-anekAMtavAdanA pakSamAM ke vairAgyotpAdaka-vairAgyapoSaka arthamAM joDavA. A bAbatamAM - kSullakamuninuM dRSTAMta caMpAnagarImAM siMhasena nAme rAjA rAjya kare. teno rAhugupta nAme mahAmAtya jinadharmano parama upAsaka hato. ekavAra bharI sabhAmAM rAjAe pUchyuM ke; "badhA dharma dharma kare che, paNa kharo dharma zo che ?" A sAMbhaLI sabhyoe potapotAnA matanuM potAne je mata iSTa lAgato tenuM sthApana-prakAzana karyuM. koIe hiMsAne, koIe ekAMta ahiMsAne, keTalAke AtamarAmane AnaMda ApavAne koI rIte jarAya na paDavAne tathA keTalAke sarvathA niHspRhatAne ema matAnusAra sarvee dharma kahyo. mahAmAtya zAMtithI sAMbhaLI rahyA, te kAMI na bolyA. temane rAjAe pUchyuM "maMtrI ! tame kema kAMI na bolyA. tamAre paNa tamAro nirNaya jaNAvavo joIe." Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 229 maMtrIe kahyuM "mahArAja ! AvA pakSapAtabharyA vAkyathI zo nirNaya thAya? yuktiyukta vacano samajIne tenuM jAte parIkSaNa karI nirNaya levA yukta che." ityAdi kahyA pachI keTalIka vAre rAjAnI saMmatipUrvaka maMtrIe cothuM pada samasyApUrti mATe ApyuM ke "sakuMDala vA vadanaM na veti" (kuMDala yukta moTuM che ke nahIM ?) sabhAmAM ja nahIM AkhA nagaramAM A caraNa ghoSita karavAmAM AvyuM ne jaNAvyuM ke "AnI gAthA rAjyabhaMDAramAM che. sAtamA divase sabhAmAM pAdapUrti samAraMbha che, je samasyAnI pUrti karaze, tene rAjA Icchita dhana Apaze." A sAMbhaLI badhA pAdapUrtimAM joDAI gayA ne potAnAM kAryo baMdha karyA. sAtamA divase sabhA cikkAra bharAI gaI. sarvaprathama eka parivrAjaka samasyA pUrtinI gAthA kahI - bhikkhApaviTena maejja diTuM, pamayAmuhaM kamalavisAlanettaM / vikkhittacitteNa na suTTha diTuM, sakuMDalaM vA vadanaM na veti // 1 // artha - bhikSA mATe koInA ghare pravezelA meM kamaLa jevA vizAla netravALI pramadAnuM mukha joyuM - paraMtu citta vyAkSipta-vyagra hovAthI meM sArI rIte na joyuM ke te mukha kuMDalayukta hatuM ke nahIM ? A sAMbhaLI rAjAe maMtrI sAme joyuM. maMtrIe kahyuM: "mahArAja! parivrAjaka pAramArthika tattva jANyA vinA bolatA jaNAya che, kAraNamAM cittanI vyAkSiptatA jaNAvatAM teo potAnI vyAkuLatA ane vItarAgapaNAno abhAva batAve che. bhojanaprAptinA abhAve lAMghaNa thaI tethI kAMI upavAsanuM phaLa maLatuM nathI." A sAMbhaLI rAjAe A gAthA visaMvAdI ghoSita karI. pachI bIjA tApase pAdapUrtinI gAthA kahI - phalodagogassa gihe paviTTho, tatthAsaNatthA pamayA nirikkhiyA / vikkhittacitteNa na suThu diTuM, sakuMDalaM vA vadanaM na veti // 2 // artha:- phaLa-pANI mATe huM eka gharamAM peTho - tyAM eka suMdarIne Asana para beThelI meM joI, paNa vyAkSipta citta hovAthI huM joI zakyo nahIM ke tenuM moTuM kuMDaLavALuM hatuM ke vinAnuM. A sAMbhaLI rAjA-maMtrIe vicAryuM ke "AmAM paNa kAMI paramArtha jaNAto nathI. ahIM paNa ajJAnatAnuM kAraNa cittanI vyagratA che." pachI bauddhasAdhu bolyA : mAlAvihAre mai ajjadiTThA, uvAsiyA kaMcaNabhUsiyaMgI / vikkhittacitteNa na suTTha nAyaM, sakuMDalaM vA vadanaM na veti // 3 // Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23o upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 artha - bauddhavihAramAM maThamAM) sonAnA AbhUSaNathI vibhUSita eka upAsikAne beThelI meM Aja joI - vyAkSipta citta hovAne kAraNe huM na joI zakyo ke tenuM mukhAraviMda sakuMDala hatuM ke kuMDala vinAnuM? rAjA-maMtrI samajI gayA ke AmAM paNa tattvajJAnanI koI vAta jaNAtI nathI. cittanI vyagratA ja jaNAvI che. AvI ja prAyaH vAto bIjA dharmanA saMto-paMDitoe karI, jainadharmI paMDita ke sAdhu na joI rAjAe kahyuM: "koI jaina Avela nathI paNa temanuM mAnavuM kahevuM paNa AvuM ja haze. kuMDaLavALuM mukha nArInuM ja hoya, vyagratA ja ajJAnanuM kAraNa jaNAya che." A sAMbhaLI maMtrIe vicAryuM ke "rAjAno saMdeha dUra karavo joIe. teo UThI jharUkhA pAse AvyA tyAM ja koI bALamunine gocarI jatA joyA. maMtrI tarata vinayapUrvaka sabhAmAM temane laI Avyo. rAjAe temane paNa cothuM caraNa kahyuM te sAMbhaLI bALamunie kahyuM - khaMtassa daMtassa jiiMdiassa, appAppaoge gayamANasassa / kiM majjha eeNa viciMtieNaM, sakuMDalaM vA vadanaM na veti // 4 // artha - kSamAzIla, dAMta, jitendriya tathA adhyAtma-AtmopayogamAM jenuM mana lIna thayuM che evA mAre zA mATe ciMtavavuM joIe ke teNInuM vadana kuMDaLavALuM che ke kuMDaLa vinAnuM? rAjAe vicAryuM : "A muni bIjA vidvAno ane saMto karatAM vayamAM nAnA paNa jJAnamAM moTA lAge che. te keTalA prauDha ane Tharela jaNAya che ! kuMDaLanI ajJAnatAnA kAraNarUpe temaNe cittanI vyagratAdi nahIM paraMtu kSAMti, dama, jitendiyatva ane adhyAtmanI prabaLatA batAvI che, mATe AmanI pAsethI dharma jANavo joIe, ema vicArI rAjAe dharmasaMbaMdhI prazna pUchyo. tenA uttaramAM te munie prathamathI ja potAnI pAse rAkhela eka sUko ne bIjo tAjo (piMDa jevo) ema be mATInA goLA bhIMta upara pheMkyA ane cAlavA mAMDyA. temane jatA joI rAjA UThIne temanI sAme AvI Ubho ne kahyuM : "he mahArAja ! mane uttara ApavAne badale A goLA bhIMta para aphaLAvavAno zo marma che?" munie kahyuM: "bhalA rAjA ! goLAthI ja tamane uttara apAI gayo che." chatAM tamane samajAyuM nathI, sAMbhaLo - ullo sUkko a do chuTTA, golayA maTTiAmayA / do viya Aviya kuDDe, jo ullo tattha laggai // 1 // artha:- sUko ane bhIno (gIlo) ema be mATInA goLA bhIMte aphaLAtAM bhIno tyAM coMTI gayo ane sUko coTyo nahIM. te munie kahyuM: "rAjA ! Ano upanaya e che ke paramAtma dhyAnamAM magna thayelo jIva bAhyAtmA-bAhyadaSTi dvArA nArInA mukha-kuMDalAdi joI zakato nathI. kintu paramAtma dhyAnathI je Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4) 231 vimukha ane bAhyadRSTi hoya che te bAhyapadArthomAM satata bhamyA kare che. je kAmAMdha jIvo che te bhInA goLA jevA sATuM che ane tethI te karmarUpI kAdavamAM coMTI-khUMpI jAya che, eTale ke karmakAdavathI kharaDAya che. tyAre je kSamAdi guNonA dhAraka tathA saMsAranA kSaNika sukhanI vAstavikatAnA jANatethI ja te sukhothI parAzamukha hoI sUkA goLA jevA A munio che teo sUkA goLAnI jema kaze ja coMTatA nathI - pratibaMdha pAmatA nathI - eTale ke temane paNa karma coMTatAM nathI. evaM laggaMti dummehA, je narA kAmalAlasA / viratAo na laggaMti, jahA se sUkkagolae // 2 // artha - A pramANe kAmalAlasAvALA dubuddhi jIvo pratibaMdha pAme che - coMTI jAya che - paNa tethI virata thayelA jIvo sUkA goLAnI jema kaze ja coMTatA nathI. jaha khalu sUsiraM kaTuM, sUciraM sUkkaM laha Dahai aggI / taha khalu khavaMti kammaM, sammaM caraNaTThiyA sAhU // 3 // artha - kharekhara jema polANavALA ane lAMbAkALathI sukAyelA kASTane agni saheje bALI nAMkhe che tema, samyaphaprakAre cAritradharmamAM rahelA sAdhuo karmane paNa zIgha ja khapAve che - A sAMbhaLI rAjA ghaNo prabhAvita thayo ane bodha pAmyo. bALamuni cAlyA gayA. jyAre tyAre rAjA te sAdhu ane temanA dharmanI maMtrI pAse khUba khUba prazaMsA karato, maMtrIe rAjAne je yuktithI dhArmika banAvyo, te pramANe bIjAe paNa saMparkamAM AvatA jIvone dharmamAM joDavA. jema pavitra hRdayavALA bALamunie zRMgArarasavALA samasyAnA caraNane nirdoSa ane hitakArI evI samasyAnI pUrtimAM joDI-zRMgAra yogya zabdane paNa vairAgyamaya gAthAmAM gUMthIsAmAnya dharmazAstra karatAM jainazAstrane mahattva apAvyuM - te pramANe vivekI ane samaju jIvoe paNa udyama karavo. kiMtu mithyAtvIonA zAstronI yuktiothI athavA ekAMtavAdInA sUtrArtho prarUpI anekAMta Agamane hAni pahoMcADavI nahIM. kahyuM che ke - mithyAtvazAstrayuktyAdyaiH, kaMthI kAryA na sUtravAk / / sUtrArthomayanainhavya-samaM pApaM na bhUtale // 1 // artha - sarvajJapraNIta sUtranI vANI mithyAtvazAsanI yukti dvArA kaMthA (ghaNA thIgaDAvALI godaDI) rUpa karavI nahIM. kAraNa ke sUtra tathA artha e bannenA nidbhava lopaka thavA samAna bIjuM koI moTuM pApa A bhUmitala para nathI. kaMthAno upanaya samajAvavA bherInuM daSTAMta ApavAmAM Ave che. u.bhA.ja-16 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 bherInuM daSTAMta zrIkRSNa mahArAjA pAse devoe dIdhelI gozISacaMdanathI banAvelI traNa bherIo hatI. (1) sAMjhAmikI, (2) audbhutikI ane (3) kaumudikI. prathama bherIno upayoga yuddhAdi kAraNe sAmaMtone sUcanA ApavA vagADI karAto. bIjI bherI koI Akasmika kAraNa UbhuM thatAM sAmaMtamaMtrI Adine jANa karavA vagADAtI, tyAre trIjI bherI kaumudI Adi utsava nimitte Amodapramoda sUcavavA vagADavAmAM AvatI. AthI atirikta eka cothI bherI paNa hatI. te dekhAve pelI traNa bherI jevI ja hatI. te cha cha mahinAnA aMtare vagADavAmAM AvatI. Ano dhvani je je sAMbhaLatA temanA AgalA-pAchalA cha cha mahinAno upadrava zAMta thato. A cothI bherI prastuta prasaMgAnurUpa hoI teno itihAsa jaNAvavAmAM Ave che. eka vAra devothI bharAyelI sudharma sabhAmAM saudharmendra kahyuM, "zrIkRSNa mahArAjA evA guNAnurAgI mahAnubhAva che ke lAkho doSamAMthI paNa guNane ja grahaNa karaze. te ucca koTinA mANasa hoI AcAra-vyavahAra to UMcA rAkhe che ja kiMtu yuddha paNa nIca koTinuM TALe che. arthAtu. yuddha mATenuM paNa temanuM UMcuM dhoraNa che." A sAMbhaLI eka devane vadhAre paDatuM lAgyuM. teNe vicAryuM; "eka mANasa ATalI sthitie na pahoMcI zake. paradoSa grahaNa karyA vinA mANasa rahI ja kevI rIte zake?" IndranA zabdonI cakAsaNI mATe deva dvArakAmAM Avyo. zrIkRSNa moTI savArI sAthe rAjamArgathI jatA hatA. temanA mArgamAM kALuM-bIbhatsa-durgadhanA bhaMDAra jevuM kareluM kUtaruM vikurtIne mUkI dIdhuM. motInI mALA jevI daMtapaMktivALA te kUtarAnI durgadha asahya hatI. paramAtmA neminAthajIne vAMdavA jatA kRSNa parivArathI paravarelA hatA. AgaLa pAchaLa mahAna sainya hatuM. te marelA kUtarAnI durgadha eTalI tIvra ane asahya hatI ke moTA sAmaMto ane sainiko mArga choDI ADA UtarI gayA. zrIkRSNa kAraNa pUchatAM kUtarAnuM kalevara batAvavAmAM AvyuM. te joI zrIkRSNe kahyuM: pudgalonA vibhinna svabhAva hoya che, temAM harSa-zoka zuM? paNa are ! are ! juo to kharA ! A kUtarAnA dAMta kevA ujjavaLa che? kALuM zarIra ne sapheda dAMta ! jANe marakata maNinA pAtramAM goThavelI muktAnI mALA ! A sAMbhaLI deve vicAryuM "sAce ja mahArAjA, guNAnurAgI che, seMkaDo doSa mUkI guNanA ja grAhaka che." pachI guNanI parIkSA mATe deve vAsudeva zrIkRSNanA ghoDAne uThAvyo che. upara besI nATho. sainya sAthe vAsudeva pachavADe paDyA ne devane pUchyuM: "tuM koNa che ne zA mATe mAro ghoDo laI jAya che?" teNe kahyuM : "zakti hoya to yuddhamAM mane jIto ne tamAro ghoDo pAcho laI lo.' zrIkRSNa kahyuM : "avazya ! evI IcchA hoya to te pUrI karo, huM rathamAM chuM mATe tame paNa pelA ratha para caDo, ApaNe pheMsalo karI laIe." deve kahyuM "mAre ratha nathI joIto." zrIkRSNe kahyuM: "to hAthI ke ghoDo je phAve te lo, huM paNa te pramANe hAthI ke ghoDA upara besI yuddha karI zakuM. kema ke yuddhamAM samAnapaNuM sacavAvuM joIe." deve nA pADI. zrIkRSNa bAhuyuddha mATe AmaMtraNa ApatA dharatI para AvI UbhA. deve tenI paNa nA pADI. zrIkRSNa pUchyuM "to pachI tame kevA prakAranuM yuddha cAho cho ?" deve kahyuM "huM to bhAMDabhavAyAnA halakA yuddhathI TevAyelo che." Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 233 A sAMbhaLI zrIkRSNa bolyA, "jo ke A azvaratna mAre mATe ghaNI moTI ne moMghI vastu che. chatAM nIca lokone ucita hoya tevuM yuddha huM nahIM karuM. tame tamAre sukhethI ghoDo laI jAva. AvA baLavAna vAsudevanuM AvuM UMcuM dhoraNa ane abhuta sAhasa joI devatA paNa dhanya dhanya pokArI UThyo. teNe devendranA zabdo karatAM ghaNuM vadhAre joyuM - teNe pragaTa thaI badhI vAta jaNAvI kahyuM: "devonuM darzana kadI niSphaLa nathI hotuM, mATe kAMIka kaho te ApuM" zrIkRSNa mahArAje kahyuM : "upadravanuM upazamana kare tevI bherI Apo." deve caMdanakASThanI eka bhUrI ApatAM kahyuM : "A bherIno dhvani je koI sAMbhaLaze tenA cha mahinA jUnA rogAdi AtaMka nAza pAmaze ane cha mAsa sudhI navA thaze nahIM. cha-cha mahine vagaDAvazo jethI pUrve jeNe nahIM sAMbhaLI hoya tene paNa upakArI thaze. AnaMdita thayelA zrIkRSNa bherI laI rAjabhavanamAM AvyA. dara cha mahine acUka rIte te divya bherI vagADavAmAM AvatI. ekavAra koI mahAjanane dAhavaranI pIDA thaI. ghaNA upacAra karyA paNa eka kAragata na thayo. vara AkhA zarIrane bALato hato. te vaNika bherIrakSaka rAjapuruSa pAse Avyo. lAkha rUpiyAnI lAlace tenI pAsethI te bherIno kakaDo mAMgatAM kahyuM: pUrve bherI vAgI tyAre huM ahIM na hato, ane prAyaH pAMca-cha mahinA sudhI A vara mane jIvato paNa nahIM rahevA de. lobhAdhIna thaI rakSake bherIno kakaDo kApI Apyo. vaNike lAkaDAnI bherImAM mukhasthAne te goThavyo. rakSake kApelI jagyAmAM tevuM ja caMdana sutAra pAse lagADAvyuM. lobha lAgavAthI A rakSake te bherInA bIjA kakaDA paNa sukhazAMtinA upAya tarIke lokone ApyA ne paisA paDAvyA. paNa jyAM tyAM sukhaDanA thIgaDA lAgavAthI te bherI kaMthA jevI thaI gaI. avasara AvatAM te bherI maMgAvI zrIkRSNa vagaDAvI kiMtu teno dhvani rAjasabhAmAM paNa prasaryo nahIM. tapAsa karatAM paristhitinI jANa thaI. rakSakane tiraskArI kADhI mUkyo. aThThamatapathI deva pragaTa thayA ne bIjI bhUrI ApI. je sAdhuo-ziSyo-sUtra ke tenA arthane paradharmInA zAstra sAthe athavA svamatanA bIjA graMtho sAthe bheLa-saMbheLa karIne kaMthAsvarUpa kare - arthAtu ahaMkArathI paramatAdikanI sAthe saMmizrA karI sUtra ke tenA arthane pUrNa kare te anuyoga azrAvya che eTale ke sAMbhaLavA yogya nathI. e pramANe guru paNa jo sUtra-arthane kaMthArUpa kare to te anuyoga paNa adhyayanane yogya nathI. "huM ghaNuM ane sArI rIte bhaNelo vidvAna chuM. mAre vaLI bIjAne zA mATe pUchavuM joIe ?" AvA ahaMkArathI ghamaMDI thayelA bhulAI gayelo pATha potAnI mati anusAra pUro kare te paNa jarAya adhyayanane yogya nathI ja. lobha, ahaMkAra, kadAgraha, haTha ke zaThatAthI sUtra ke arthane kaMthArUpa kare to tene sUtrArthano nidbhava jANavo. sAdhu-mahArAja Adi sujJa puruSoe sAvadhAnIpUrvaka doSathI bacavuM ane tIrthaMkara paramAtmAnI vANInI zreSThatAne sAcavavI. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 268 darzanAcArano prathamAcAra-niHzaMka jJAnAdyanantasampUrNaiH, sarvavidbhiryadAhitam / tat tathyaM darzanAcAro, niHzaGkAkhyo'yamAdimaH // artha - jJAnAdi anaMta catuSTaya)thI paripUrNa sarvajJa paramAtmAe je pharamAvyuM che te satya ja che. evuM mAnavuM te niHzaMka nAme prathama darzanAcAra che. jinoktatattvasandehaH, sA ca zaGkAbhidhIyate / zaGkAto bhidyate zraddhA, doSo yat syAnmahAMstataH // artha:- zrI jinendradeve kahelA tattvamAM saMdeha karavo tenuM nAma zaMkA. A zaMkAthI zraddhAno nAza thAya che, mATe mahAnu doSa che. zaMkAthI samyakatva-tattvanI zraddhA bhedAya che. A bAbatamAM zrI gaMgAcAryanuM udAharaNa che. zrI gaMgAcAryanuM daSTAMta AryamahAgirinA ziSya dhanugupta ane temanA ziSya gaMga nAme AcArya padArUDha thayA. teo ekavAra ulUkAnadInA pUrva kinAre comAsuM rahyA hatA ane temanA guru mahArAja zrI dhanagupta AcArya pazcima kAMThe. zaradaRtumAM gaMgAcArya gurumahArAjane vAMdavA nIkaLyA. mArgamAM ullukAnadI UtaratAM sUryanAM pracaMDa kiraNo temanA kezarahita mastaka para paDatAM mAthuM tapI gayuM ane nadI UtaratAM paga pANImAM hoI-pagamAM zItalatAno anubhava thayo. mithyAtvamohanIyanA udayathI temane vicAra Avyo ke "siddhAMtamAM to jaNAvAyuM che ke eka kALamAM be kriyAno anubhava na hoya tyAre mane potAne eka samayamAM be kriyAno anubhava thaI rahyo che. anubhavathI virUddha A AgamavAkya yathArtha jaNAtuM nathI." AvI zaMkA laI gaMgAcArya guru mahArAja pAse AvyA ane zaMkA jaNAvI. zikhAmaNa ApatAM gurujIe kahyuM: "mahAnubhAva! chAyA ane taDako samakALe eka ja jagyAe na hoya tema eka ja kALe be kriyAo paNa na ja hoya. kema ke e banne kriyAno anubhava paNa paraspara viruddha che. anubhava krame karIne thAya paNa be anubhava sAthe na ja thAya. paNa samaya-AvalikA Adi kALa ghaNo ja sUkSma ne tvarita hovAthI anubhavano anukrama tamArA jANavAmAM Avyo nahIM. IndriyothI grahaNa na thaI zake tevA sUkSma pudagalonA skaMdhothI mana thayeluM che, tethI A mana ijiyoe grahaNa karelA sparzanAdika dravya sAthe je vakhate saMbaMdha thAya che tyAre indriyone te te dravyanuM ja mAtra jJAna Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 235 karAvavAmAM kAraNabhUta thAya che. anya padArthamAM upayoga hoya che tyAre mANasa pAse UbhelA hAthIne paNa joI zakato nathI. eTale eka padArthamAM upayogavALuM mana kadApi bIjA arthano upayoga na dharAvI zake. jema koI sAdhu ekAgradhyAnamAM magna thaIne kAussaggamAM rahyA. tyAM eka cakravartI potAnA mahAna sainya ane cosaTha hajAra svarUpavatI rANIo Adi mahA Rddhisiddhi sAthe tyAMthI nIkaLyo. te vakhate sainyanAM Dhola-nagArAM trAMsA-merI Adi saMkhyAbaMdha vAjiMtro jorathI vAgatAM hatAM. paNa munine kazI ja jANa na hatI. cakrIe vicAryuM : dhanya che, munizrI keTalA ekAgra che ? AvaDuM moTuM sainya, zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza ema pAMce indriyone AnaMda ApavAne samartha-ati AkarSaka sAdhanathI sabhara A mArI Rddhisiddhine to A muni jotAya nathI. cakrI hAthI parathI tyAM UtarI gayA ne munirAja pAse hAtha joDI UbhA rahyA. thoDIvAre dhyAna pUruM thayuM eTale temaNe munizrIne namIne vaMdana karyuM ne pUchyuM : "mahArAjajI ! mana ane indriyone AhlAda upajAve tevuM mAruM sainya ahIMthI gayuM. ghaNA sevako praNAma karatA hatA. A badhuM ApanI jANamAM haze ?" muni bolyA, "nA rAjA, tame kahyuM tema haze paNa meM kAMI joyuM sAMbhaLyuM nathI." te sAMbhaLI sAdhu mahArAjanI ekAgratA ane upayoganI teNe aMtarathI prazaMsA karI, bodha pAmelo rAjA vAraMvAra gurustuti karato bolyo "ApaNI cAre tarapha indriya gamatA padArtho-viSayo hoya chatAM mananI pravRtti vinA koI padArtha grAhya thato nathI, A vAta sAva sAcI che." mATe he gaMgAcArya ! jIva je indriyanA upayogamAM vartato hoya te ja indriyanA viSayamAM lIna thAya che. mATe ja te bIjA padArthomAM lIna thaI zakato nathI. gaMgAcArye pUchyuM "nAtha, jo be kriyAno upayoga samakALe na thaI zake to meM zIta-uSNa eka sAthe be kriyAo kevI rIte anubhavI ?" gurujIe kahyuM : "samaya-AvalikA Adi kALanA vibhAgo ghaNA ja sUkSma che. tethI bhinna bhinna samayamAM thayeluM be kriyAnuM jJAna kamaLanAM seMkaDo pAnanA vedhanI jema samakALe thayeluM tamane jaNAya che. jema kamaLanAM so pAMdaDAMnI thappIne koI baLavAna mANasa ati tIkSNa sUyAthI eka sAthe vIMdhI nAkhe. chatAM te eka sAthe - eka kALe vIMdhAtAM nathI. kAraNa ke kALanA bhede eka pachI bIjuM patra vIMdhAtAM asaMkhyAta samaya thAya che. uparanuM patra (pAMdaDuM) vIMdhAyA vinA nIcenuM vIMdhAI zakatuM nathI. chatAM vIMdhanArane ema ja lAgaze ke meM eka ja vakhate - eka ja kALe A badhAM patro vIMdhyAM che. kALano bheda atisUkSma hoI evuM jaNAya che. tevI ja rIte alAtacakra (uMbADiyuM jeno cheDo saLagAvI goLa goLa pheravavAmAM Ave che.) ne ghaNI ja zIghratAthI pheravatAM te aganagoLA eka dizA ke vidizAmAM thaIne ja bIjI dizA ke vidizAmAM jAya che. chatAM ghaNA ochA kALamAM Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 ekathI bIjI dizAmAM te goLo jato hoI tene pharavAno kALa ghaNo sUkSma hoI te jyoti dekhAtI nathI paNa jayotinuM kuMDALuM ja jaNAya che. te ja pramANe prastuta vAtamAM paNa zIta ane uSNakriyAno anubhavakALa bhinna chatAM samayanA sUkSmapaNAne lIdhe tamane jaNAyo nahIM. tethI banne kriyAno anubhava sAthe ja thayo tema tamane lAgyuM ane juo, citta paNa badhI indriyo sAthe eka kALe saMbaMdha rAkhatuM nathI. kramathI ja rAkhe che. upalakSaNathI mAthuM, hAtha, paga Adi sparzendriyanA vibhinna * avayavo sAthe paNa citta samakALe saMbaMdha rAkhI zakatuM nathI. ' je koI mANasa lAMbI-sUkI AmalI khAya tyAre tene AMkhathI tenA rUpanuM-nAkathI gaMdhanuM, jIbhathI svAdanuM, hAtha AdithI sparzanuM ane tene cAvavAthI thayela zabdanuM jJAna kAnathI thayuM. A badhuM krame thayuM eka sAthe nahIM. sAthe mAnavAthI sAMkaryadoSa utpanna thAya. matijJAna AdinA upayoga vakhate avadhi pramukha jJAnanA upayoganI paNa upalabdhi thaI jAya. jo ema thAya to eka ghaDo vagere padArthanI kalpanA anaMtA ghaDA Adi padArthonI kalpanAthI pravRttino prasaMga Ubho thAya ane vAstavikatA e nathI ja. vaLI zrI jinezvara paramAtmAnA dhyAnanA prasaMge teozrInA guNonuM smaraNa karatAM-dhyAnamAM lIna thatAM-mithyAtvAdinA dhyAna prasaMganuM paNa sAMkarya thaI jAya. arthAt mithyAtvItarka ane asurAdikanuM dhyAna paNa te vakhate UpajavuM joIe. Ama tamArA mata pramANe to A uparAMta bIjA paNa aneka doSono saMbhava thaze, ane chatAM ISTa artha-ciMtita arthanI prApti thaze nahIM. mATe mAnavuM joIe ke eka kALe eka ja vastuno upayoga hoya che ane aneka vastumAM upayoga thato nathI. AvI ja rIte karmabaMdha temaja nirA vakhate paNa sAMkarya thaze vagere vicAravuM. temaja A saMbaMdhamAM zrI prasannacaMdrarAjarSinuM daSTAMta paNa vicAravA jevuM che; zreNika mahArAjAe zrI mahAvIra bhagavaMtane zrI prasannacaMdrarAjarSinI gatinuM svarUpa pUchatAM prabhujIe rAjarSinA cittamAM rahelA prazasta (zubha) temaja aprazasta (azubha) upayoganI vartanA pramANe banne vAre alaga alaga temanI matinuM svarUpa kahyuM hatuM. paraMtu jo eka ja kALamAM aneka upayoganI pravRtti hoya to eka kALamAM aneka gati kahevI paData, paNa te zakya ja nathI. ItyAdi aneka rIte ne yuktie eka ja pakSa satya siddha thAya che ke eka samayamAM eka ja upayoga hoya che, kahyuM che ke - yadA syAt prANinAM zIto-payogavyAptaM manaH / tadA noSNopayoge tad, vyApriyeta virodhataH // 1 // artha - jyAre prANInuM citta zIta upayogamAM vyApAravALuM hoya che tyAre te mana uSNa upayogamAM vyApAravALuM hotuM nathI. kAraNa ke te bane anubhava paraspara virodhI che. yaugapadyAbhimAnastUpayogayugalasya yaH / sa tu mAnasasaMsArakramasyAnupalakSaNAt // 2 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 237 artha :- be upayoga eka samaya-samakALe vartavAnuM A abhimAna thAya che te bIjuM kazuM ja nahIM paNa mananA saMsAranA kramanuM ajJAna che. te manaHsaMsArano krama nathI jaNAto tethI Ama bane che. zrI gaMgAcArye potAnA gurumahArAjane pAchuM pUchyuM ke: "prabhu! matijJAnanA 340 bhedanuM varNana karatAM Ape bahu-bahuvidha, kSipra, anizrita, asaMdigdha, dhruva temaja tethI itara abahu, abahuvidha, akSipra, nizrita, saMdigdha, adhruva A pramANe bAra bAra bhejavALA avagraha Adi matijJAnanA vyAvarNana vakhate eka eka vastumAM bhinna bhinna aneka upayoga hoya, tema kahyuM hatuM to tenuM zuM samajavuM?" gurumahArAje uttara ApatAM kahyuM : "te bahu bahuvidha Adi svarUpavALI vastumAM aneka paryAyo hoya che, te sAmAnya rIte (rUpe) ja mAtra grahaNa karavuM te ja jJAnamAM upayoga che, A siddhAMtanI vyavasthA che. kiMtu eka vastumAM eka kALe aneka upayoga kadI kyAMya hoya ja nahIM. jema ke "sainya jAya che." A sAmAnya vAkyopayoga che. AmAM kazo vizeSa nirdeza karela nathI. A eka upayogatva-upayogapaNuM kahevAya ane jyAre sainyanI dareka vastu judI pADIe jema ke A (ATalA) hAthI che, A ghoDAo, A UMTa, ratha, pALAo ke A dhvajAo che, athavA A talavAro, bhAlAo ke gadA-mugaro che. Ama vibhAga karIe to te te bhedanA adhyavasAyarUpa aneka upayogatA-upayogapaNuM kahevAya. mATe he bhadra! eka kALe ghaNAM vizeSanuM jJAna thAya nahIM, kAraNa ke te badhAMnAM lakSaNo judAM judAM che. lakSaNa eTale cihna - arthAt zIta-uSNa Adi vizeSa-vastunuM svarUpa kahevuM che. te lakSaNa paraspara bhinna hovAthI tene grahaNa karanArA jJAno paNa judAM judAM che. tethI ja be jJAna eka kALe na thaI zake. je aneka viSayavALuM ne anekanuM AdhAra hoya (anekano bodha karAve) te sAmAnya kahevAya. A sAmAnyanuM lakSaNa che. Ama sAmAnyanuM jJAna thayA vinA vizeSajJAnanI utpattino saMbhava ja nathI. tethI siddha thAya che ke eka kALe vizeSajJAna thatuM nathI. AnuM tAtparya e che ke pahelAM "vedanA thAya che." (kAMIka anubhavAya che) ema sAmAnyanuM grahaNa karyA pachI ihA (ihA eTale vicAraNA kyAM ane kevI vedanA thAya che? ityAdi ciMtavanA)mAM praveza karavAthI pagamAM zIta vedanA thAya che. ema vedanAno vizeSe nizcaya thAya che. mAthAmAM paNa prathama to sAmAnya rIte vedanA samajAya che. paNa pachI IhAmAM pravezatAM "mAthAmAM uSNa vedanA thAya che." evo vizeSa jJAnano nizcaya thAya che. tevI ja rIte ghaTa (ghaDA) vizeSanuM jJAna thayA bAda tarata ja paTa (kApaDa)nA AzrayabhUta sAmAnyanuM grahaNa karyA vinA paTa vizeSanuM jJAna thaze ja nahIM ane he gaMgAcArya ! sAmAnya rIte eka ja jIva eka ja kALamAM kriyAo to ghaNI karI zake che, jema ke eka nartakI potAnI abhyAsajanya caturAIne lIdhe mukhathI gAtI jAya che, pagathI nAcatI Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 jAya che, AMkhanA cALA-kaTAkSa karatI jAya che, tevI ja rIte zarIranA garadana-hAtha-AMgaLAM kamara Adi halAvavAM, bhAva-bhaMgimA jaNAvavAM Adi hAvabhAva eka ja kALamAM karatI jaNAya che, paNa teno upayoga eka kALamAM to eka ja kriyAmAM hoya che. AvI ja rIte koI bhakta mANasa jinezvara prabhujInI sAme eka hAthe cAmara vije, bIje hAthe dhUpa uvekhe, mukhathI gaMbhIra arthavALI adbhuta stuti bolI devAdhidevanA guNa gAya che. netrathI prabhujInI pratimA nIrakhI AnaMdita thaI mAthuM dhuNAve che. temaja pRthvI para upayoga rAkhI paga mUke-upADe che. Ama samakALe aneka kriyA kare che. paNa teno upayoga samakALe samagra kriyAmAM hoto nathI. upayoga to eka kALe eka ja kriyAmAM vartato hoya che. Ama aneka rIte temane samajAvatA chatAM kadAgraha na choDyo tethI gaMgAcAryane temanA guruzrIe gaccha bahAra karyA. gaMgAcArya vihAra karatA ekavAra rAjagRhI nagarImAM AvyA. tyAM rahelA anya munio samakSa potAnA asatya matanuM nirUpaNa karI temanA cittane paNa vyakjhAhitazaMkita karavA lAgyA. kAraNa ke durAgrahI haDakAyA kUtarAnI jema bIjAne paNa potAnA jevA karavAnI pravRtti karatA hoya che. te rAjagRhImAM eka mahAtapasvIra nAmano draha hato. tenI pAse ja maNinAga yakSanuM maMdira hatuM. tyAM rahI gaMgAcArye pravacanasabhAmAM samakALe be kriyA vedavArUpa potAnA asatupakSanI prarUpaNA-sthApanA karI. vAre vAre potAnA kadAgrahane vadhu ne vadhu kuyuktiothI sAcA TharAvavAno temano prayatna joI maNinAga krodhapUrvaka pragaTa thaI bolyo, "are duSTAtmA! A asaprarUpaNA karI zA mATe bhoLA jIvone saMzaya upajAve che? ekavAra A ja jagyAe zrI mahAvIra paramAtmAnuM samavasaraNa maMDAyuM hatuM tyAre prabhujIe to "eka samayamAM eka ja kriyAnuM vadana hoya che." ema kahyuM hatuM, ne meM pote te sAMbhaLyuM che, kevaLajJAnIone paNa prathama samaye jJAna eTale ke vizeSAtmaka upayoga hoya che ane bIje samaye darzana eTale sAmAnyAtmaka upayoga hoya che. eka ja samaye jJAna ane darzana sAthe hotA nathI. to tame zuM bhagavAna mahAvIrasvAmI karatAM paNa adhika jJAnI cho? ke jethI bhagavAnanuM vacana mithyA karavA tatpara thayA cho. tame A duSTatA choDI do ne prabhunA vacanAnusAra zuddha prarUpaNA karo. nahIM to mugarathI zikSA karIza. pratyakSa rIte ja siddha arthane anyathA kahevo e kevI dhRSTatA kahevAya?" jema koIne aSTAvadhAna sAdhya hoya tethI te prAjJapuruSa zloka-kAvya racatI vakhate nUtana zloka-kAvya race, tAla mAtrA gaNe, koI sAthe vAta kare-sAMbhaLe, kAgaLa para akSara lakhe-lakhelA vAMce. A rIte ATha prakAranA avadhAna vicakSaNa puruSo sAthe che. A badhuM tvarita gativALA manovijJAnanA Azare ja bane che. paNa bicArA ajJAnI ane bALajIvo Azcarya pAmI kahe che ke "aho ApaNe A badhuM samakALe ja sAdhyuM paNa A kahevuM yukta Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 239 nathI. kema ke aticapaLatAthI chatAM krame karIne ja badhuM grahaNa karI pachI ja te bole che.' ityAdi yuktapUrvaka nAgamaNiyakSe samajAvyA. prabhujInAM vacano teNe pratyakSa sAMbhaLyAM hoI te khoTuM sAMbhaLI UkaLI UThyo. gaMgAcArye tenuM kathana svIkArI utsUtra prarUpaNAnuM mithyAduSkRta dIdhuM. potAnA guruzrI pAse AvI pApanI AlocanA karI pratikramaNa karyuM. A bAbata mahAbhASyakAra jaNAve che ke aTThAvIsA dovAsasayA, taiyA siddhiM gayassa vIrassa / do kiriyANaM diTTi, allUgatire samuppannA // 1 // - artha :- bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI basone aThThAvIsa varSe ulUka nadIne kAMThe (eka samaye) be kriyAnI dRSTi (gaMgAcAryane) utpanna thaI. paramAtmAnA vacanathI viparIta kahetA gaMgAcArya, maNinAgayakSathI pAchA mULa mArge AvyA. ane gurumahArAja pAse jaI aparAdhanI AlocanA-doSanuM pratikramaNa ane pApanI garhA karI. Ama maNinAga yakSe jemanI zaMkA dUra karI che tevA gaMgAcArya darzananuM niAvapaNuM choDI gaMgAjaLa jema nirmaLa thayA. 200 darzanAcArano bIjo AcAra-niHkAMkSA niHkAGkSitvamanekeSu, darzaneSvanyavAdiSu / dvitIyo'yaM darzanAcAraH, aGgIkAryaH zubhAtmabhiH // 1 // artha H- anya (jainetara) vAdIonAM anya anya (aneka) darzano (mato)mAM AkAMkSA rahita thavuM - te te matonI icchArUpa kAMkSA na karavI e darzanAcArano bIjo AcAra che. zubhAtmAoe teno svIkAra karavo. hitvA syAdvAdapakSaM yaH, kAGkSatipara zAsanam / kAGkSadoSAnvitaH sa syAd, anyAnyadarzanotsukaH // artha :- je syAdvAda (anekAMta) mata mUkI anya anya matamAM utsukatAvALo thAya ane paramatanI AkAMkSA rAkhe te kAMkSAdoSI kahevAya. A bAbata dRSTAMtathI samajAvAya che. kSullakamuninuM dRSTAMta vasaMtapuramAM vasatA devapriya nAmanA vaNika yuvAvasthAmAM vidhura thatAM vairAgya pAmyA ane Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24o upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 potAnA ATha varSanA putra sAthe dIkSA lIdhI. te bALamuni pariSaha sahavAmAM nirbaLa hoI teNe pitAne kahyuM: "ughADA page huM cAlI zakato nathI. ApaNA karatAM to brAhmaNono dharma sAro jaNAya che, kema ke teo pagarakSA mATe joDA paherI zake che." te sAMbhaLI gurue vicAryuM ke "A sAdhu atyAre bALa che. tene joDA nahIM maLe to kadAca te sAva dharmarahita thaI jaze" ema vicArI koI zrAvaka pAsethI tene ucita pagarakhAM apAvyAM. vaLI pAchuM thoDA vakhata pachI te bALamunie kahyuM : "A taDako to nathI khamAto. mAthuM tapI jAya che. ApaNA karatAM to A tApasIno dharma sAro ke teo chatra dhAraNa karI zake che." A sAMbhaLI pitA gurue evo bhaya sevyo ke "kyAMka A kalyANakArI dharmathI sarvathA vimukha na thaI jAya" ne temaNe chatrI paNa apAvI. vaLI ekavAra te bALasAdhue kahyuM: "gurujI ! gocarI mATe ghare ghare javuM - je Ape te aMta-prAMta AhAra lAvavo ne khAvo kevuM kaThina kAma? mArAthI have bahu pharAtuM nathI. AthI to paMcAgni sAdhanano AcAra sAro. tyAM to loko ja sAme AvI sAruM sAruM bhojana ApI jAya che." pitAe upakAra buddhithI pUrvanI jema vicArI pote ja bhikSA lAvI ApavA mAMDI. A ja rIte putre pRthvI para sUvAthI thatI pIDA batAvI ne zAkyamatanI prazaMsA karI palaMga mAMgyo. pitAe lAkaDAnI pATanI vyavasthA karI. putre snAna vinA jaDatA jaNAvI. zaucadharmanI zlAghA karatAM pitAe alpa prAsuka jaLathI hAthapaga Adi dhovAnI anumati ApatAM te.snAna karato thayo. pachI loca na thatAM mUMDAvavAnI paNa anumati ApI. Ama karatAM te sAdhu to divase divase dhRSTa thatA gayA. ekavAra tAta mahArAjane kahyuM: "mArAthI A brahmacarya pALI zakAya tema nathI." ema kahI teNe kRSNalIlAno mahimA ane rAdhAnI rAsakathA kahI. A sAMbhaLI cakita thayelA gurue vicAryuM "A putra to sarvathA ayogya ja che. koI rIte paramArtha to pichANato ja nathI. Aja sudhI to mohavaza je mAMgyuM te meM lAvI ApyuM paNa have Ano sAtha paNa hAnikartA che. A bhave apayaza ane parabhave durgati ! duraMta saMsAramAM anaMta aTana karatAM jIvane anaMta vAra anaMta putro thayA che. AnA upara zA mATe ATalo vyAmoha rAkhavo joIe?' ityAdi vicArI teNe putrane kADhI mUkyo. krame karI mRtyu pAmI te pADo thayo ane pitA svarga pAmyA. deva thayelA pitAe potAnA putrane pADo thayelo avadhijJAnathI nihALyo. pote sArthavAhanuM rUpa laI pANI vahana karavA mATe te pADAne kharIdyo. pANIthI moTI moTI pakhAla bharI UMcI-nIcI jamIna upara tene hAMkavA ne uparathI koraDAno mAra mAravA lAgyo. AthI trAsI gayelo pADo jora jorathI barADavA lAgyo. tyAre sArthavAhe kahyuM: "are barADe che zAno? pUrvabhavanA karelA karmanuM A phaLa che." ema kahI deva "huM A karI zakuM tema nathI te karI zakuM tema nathI. mArAthI A nathI thatuM, te nathI thaI zakatuM" vagere vagere pUrvabhavanA zabdo saMbhaLAvavA lAgyo. A zabdothI pADAne jAtismaraNajJAna utpanna thayuM, te badhuM yAda AvatAM AMkhamAMthI AMsu pADato te vicAravA lAgyo "arere ! pUrvabhavamAM pitAnA kahyA pramANe cAritra na pALavAthI huM pADo thayo." upayogathI jANI deva bolyA: "huM ja tAro pUrvabhavano pitA chuM. tane pUrvabhava smaraNamAM Ave ne hajI paNa koI Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 rIte tAruM kalyANa thAya evI bhAvanAthI prerAI ahIM Avyo chuM. hajI sadgatinI bhAvanA hoya to aNasaNa le." te sAMbhaLIne pADAe niSThAthI aNasaNa lIdhuM. Ayu pUrNa thaye te vaimAnikadeva thayo. mATe vratanI virAdhanA karavI nahIM ne zuddha vrata pALavuM. ahIM vrata virAdhanAnuM kAraNa bIjA bIjA darzano-matonA AcArathI AkAMkSA karavI nahIM ane jinezvara paramAtmAe prarUpeluM tattva ja satya che evI niSThA rAkhavI. AnA saMdarbhamAM A eka bIjI kathA paNa che. muni azvamitrajInI kathA mithilAnagarInA lakSmI udyAnamAM zrI AryamahAgiri padhAryA. temanA ziSyanuM nAma AryakauDinya ane temanA ziSyanuM nAma azvamitra hatuM. temaNe dasamA pUrvanI naipuNika vastu bhaNatAM evo artha adhyayanamAM Avyo ke "vartamAna samayanA badhA nArakI jIvo bIjA samayamAM nAza pAme che. AvI rIte vaimAnika jIvo paNa bIjA samayamAM nAza pAme che; A ja pramANe bIjA samaya AdinA nArakI Adi jIvonA mATe samajavuM." A vAMcI azvamitrane samajAyuM ke "utpatti' pachI bIjA samaye ane sarva vastuno sarvathA nAza thAya che. temane AvuM magajamAM besI gayuM ne e ja pramANe te bIjAne bhaNAvatI vakhate kahetA ke "sarvathA sarva padArtho IndradhanuSa, vIjaLI ke meghanI jema pratikSaNe udbhave ne nAza pAme che." gurumahArAje A jANyuM tyAre kahyuM "A to bauddhonA zUnyavAda jevI vAta tuM kare che. sarvanayano nahIM paNa mAtra cothA RjUsUtra nAmaka nayano ja A abhiprAya che. A sUtra to mAtra apara-apara (judA-judA) paryAyanI utpatti tathA nAza samajAve che. eka apekSAe koI paNa prakAre vastuno pratikSaNe nAza kahelo che, je samaye nArakI Adi vastu prathama samayanA nArakIpaNe kSaya pAme che, te ja samaye bIjI kSaNanA nArakIpaNe utpanna thAya che. paraMtu te jIva jIvadravyapaNe to kAyama-sthAyI che ja. arthAt kALanA paryAyathI ja vastu nAza pAmI-eTale ke e kALavALI vastu nAza pAmI ema samajavAnuM che paNa sarvathA vastuno nAza samajavAno nathI. dareka vastu anaMtaparyAyAtmaka che - eTale ke dareka vastu anaMta paryAyavALI che. temAMthI mAtra eka paryAyano nAza thatAM, vastuno ja nAza mAnavo e mAtra visaMvAdita che. vaLI te azvamitra ! kadAca sUtranA AlAvAthI tane bhrAMti thaI hoya to huM tane sUtrano AlAvo kahuM chuM jo - neraiyA NaM bhaMte kiM sAsayA asAsayA ? / goyamA ! siya sAsayA siya asaasyaa| se keNaTeNaM ? goyamA ! davvaTThayAe sAsayA bhAvaTThayAe asAsayA tti / artha - he bhagavan! nArakInA jIvo zAzvatA che ke azAzvatA? prabhue kahyuM "gautama! apekSAe zAzvatA ne apekSAe azAzvatA che." gautamasvAmIe pUchyuM "te kevI rIte bhagavan!" bhagavaMte kahyuM "he gautama ! dravyanayanI apekSAe zAzvatA ane bhAvanayanI apekSAe azAzvatA che' ityAdi. mATe he ziSya ! zAstra-sUtramAM paNa nArakI Adino sarvathA nAza kahyo nathI. prathama Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 samayanA nArakIpaNAno nAza kahyo che. sarvathA dravyapaNe nAza nathI kahyo dravyapaNe to zAzvata che. jo sarvathA koI nAza mAne to prathama samaye utpanna thayelA nArakIno sarvathA nAza thatAM, "bIjA samayamAM utpanna nArakI evuM vizeSaNa ja nirarthaka thaI paDaze. athavA tuM ja kahe ke "sarva vastu kSaNika che evuM te zAthI kahe che? zAnA AdhAre? jo tuM kahe ke zrutathI jANyuM to zrutasUtranA arthanuM jJAna to asaMkhya samaya dvArA utpanna thayelA sUtrArtha grahaNa karavAnA pariNAmathI ja thAya che. jo pratikSaNe nAza mAnIza to tAruM zrutajJAna ne artha zI rIte ghaTita thaze? tAruM jJAna paNa naSTa thayuM mAnavuM paDaze. tAtparya e che ke cittanI sthiti asaMkhya samaya sudhI rahe che. paNa sarvathA kSaNika nathI. kAraNa ke sUtranAM pado avayavavALAM che, te padanA dareka akSarano uccAra karatAM asaMkhya asaMkhya samaya lAge che. eTale padonA jJAnamAM paNa asaMkhya samaya lAge ja. A badhI vAta kSaNikavAdamAM kevI rIte ghaTI zake? bIjA paNa ghaNA doSano saMbhava che. jema koI mANasa jamavA beTho. kSaNikavAdInA mate to dareka koLiyAno jamanAro judo judo mANasa haze !!! bhojana pachI jamanArano ja abhAva thaze, to pachI dharAze koNa? mArge cAlanAra pathika paNa kSaNe kSaNe badalAto jaze to tene thAka lAgaze ja nahIM. AvA to agaNita doSa utpanna thaze ne pariNAme samasta lokavyavahArano ja nAza thaze. kahyuM che ke - muktiprArambhako'nyaH syAt, tRptiranyasya jAyate / anyo gacchati panthAnaM, anyasya bhavati zramam // 1 // pazyatyanyo ghaTAdyarthAn, jJAnamanyasya jAyate / anyaH prArabhate kArya, kartA cAnyo bhavejjanaH // 2 // anyaH karoti duSkarma, narake yAti cAparaH / cAritraM pAlayatyanyo, muktimanyo'dhigacchati // 3 // artha - (kSaNikavAdInA matathI thatI hAni) jamavAnI zarUAta eka kare ne dharAya bIjo. mArgamAM musApharI eka kare tyAre parizrama bIjAne lAge (1). ghaTAdi vastu jonAra koI judo che tyAre te vastunA astitvamAM bodha to koI bIjAne ja thAya che. kAryano AraMbha koI kare ne tene pUruM karanAra koI bIjo ja bane (2). duSkarma-pApAcaraNa eka mANasa kare ne tenA phaLasvarUpa naraka (Adi durgati) bIjo pAme, tevI ja rIte cAritradharma koI pALe ne tenA phaLasvarUpa mukti Adi bIjo meLavI jAya. jo badhA padArtho kSaNika hoya to padArthanuM mULasvarUpa jaNAya ja nahIM ne mULasvarUpa vinA padArtho paNa jaNAya ja nahIM. koI ema kahe ke "vAsanAnI paraMparAthI vastu dekhAya che." to te vAsanA saMtAna-vAsanAnI paraMparA paNa kSaNikavAmAM DUbI jAya che. jo ema kaho ke "vinAza Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 243 thavA chatAM paNa aneka kSaNo sudhI vAsanA rahe che." to te potAnA mata mATe ja moTI hAni upajAvaze. mATe he vatsa ! hRdayamAM mithyAtvane vistaravA na de, ne syAdvAdanA marmane jANa. kAraNa ke koI vastu ekAMte paryAyarUpa nathI ane ekAMte dravyarUpa paNa nathI. paraMtu utpAda, vyaya temaja dhrauvyarUpa hovAne lIdhe aneka paryAyavALI che. bhuvana, vimAna, dvIpa, sAgara Adi saghaLI vastu nityAnityatvane laI vicitra pariNAmI ane aneka svarUpI che. ema zrI jinezvaradevoe pharamAvyuM che. te sarvajJa paramAtmAe koI sthaLe vyavahAranayane mukhya rAkhI, tene uddezIne kathana karyuM hoya che. to koI sthaLe nizcayanayane uddezIne kathana karyuM hoya che tevI ja rIte koI vakhate ubhayanayane uddezIne paNa pharamAvyuM hoya che. te badhuM yathArtha rIte svIkAravuM joIe paNa zrI jinavacanamAM potAnA matanI ke matinI kalpanA karavI nahi joIe. eTale ke kevaLa paryAya nayane ja svIkArIe to sukha, du:kha, baMdha, mokSa Adi kAMI paNa ghaTe nahIM (A pakSavAkya kahevAya) utpatti pachI tarata ja teno sarvathA nAza thAya che, mATe. (A hetu kahevAya) mRtakanI jema (A udAharaNa che). AvI ja rIte mAtra dravyArthikanayano ja Azraya karIe to paNa sukha-duHkhAdinI vyavasthA thaI nathI zakatI. kAraNa ke A matamAM sarva padArtho ekAMte nitya hoI badhI ja vastu AkAzanI jema nizcaLa thaze tethI temAM rahelI vicitratA ghaTita nahIM thAya. eTale ke banne pakSo mAnavAthI ja yathArtha rIte badhuM ghaTI zakaze, ekAMtavAdIno pakSa to lAkho doSathI bharelo hoI dUrathI ja choDavA jevo che. ityAdi ghaNI yukti-prayuktiothI samajAvavA chatAM te na samajyo. pariNAme nihnava jANI sthavira sAdhuoe tene gaccha bahAra mUkyo. teNe keTalAka munionA vicAra pheravyA, temane potAnI mAnyatAvALA karI te vicaravA ane potAnA matano pracAra karavA lAgyo. ekavAra te rAjagRhe Avyo. tyAM kara levA mATe rAjA taraphathI niyukta karelA mANaso uttama zrAvako hatA. A nihnavonA pracArathI vimAsaNamAM paDelA zrAvakoe nirNaya karyo ke kaThora pagalAM laIne paNa A sAdhuone mArgamAM lAvavA ane avasara maLatAM temaNe badhA sAdhuone pakaDI temanA para koraDA vIMjhavA mAMDyA. A ociMtA humalAthI DaghAI gayelA te sAdhuo bhayabhrAMta thaI bolavA lAgyA ke 'ame to tamane zrAvaka samajyA hatA. tame zA mATe amane mAro cho ?' zrAvako bolyA 'ame to zrAvaka ja chIe, paNa tamArA mata pramANe jeo vrata dhAraNa karI sAdhu banyA hatA te badhA ja nAza pAmyA che, tethI tame to koI judA ja UpajyA cho. pratikSaNe tame pote nazvara hoI mAra khAnArA judA ane vinAza pAmatA paNa judA ja che.' tamArA mata pramANe ame zrAvaka hatA, paNa atyAre kyAM rahyA ? tame amane zrAvaka kaho kevI rIte ? A sAMbhaLI vismaya pAmelA te sAdhuo parasparane praznArtha najare nihALavA lAgyA. eTale zrAvakoe kahyuM "jo tame jinezvaradevanA ati uttama Agamane pramANabhUta mAnatA ho to ame tamane paNa tevA ja uttama koTinA sAdhuo mAnIe, bhakti zraddhA ne Adara rAkhIe, ne mArIe to nahIM ja. kAraNa ke zrI jinezvara paramAtmAe Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 _upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 sthApela matAnusAra to kAlAdikanI sAmagrIe karI eka ja vastu eka samaye prathama samayapaNe naSTa thAya che ne bIjA samayapaNe Upaje che, pAchI trIje samaye bIjA samayapaNAne choDI trIjA samayapaNAne pAme che. Ama cothA pAMcamA Adi samaya mATe samajavuM joIe." A Azaya ane abhiprAyathI ja nArakI Adi jIvone kSaNika kahelA che. A pramANe sAMbhaLI te sAdhuo tattvane pAmyA ane potAnA kSaNikavAdanA kadAgrahane choDI prabhuvANInI yathArthatA samajyA. AtmasAkSIe paramAtmAnA matano svIkAra karyo eTale te zrAvako atyaMta harSita thaI temanA caraNomAM namI paDyA ane khamAvyA. Ama temaNe svaparanA samyakatvane nirmaLa karyuM. A cothe nidbhava paramAtmA mahAvIradevanA nirvANa pachI baso trIza varSe utpanna thayo. bauddhoe sarvapadArthane kSaNabhaMgura mAnI kSaNikavAdanI sthApanA karI che, azvamitramuni te matano svIkAra karI mahAna anarthane pAmyA. mATe uttama AtmAoe anya matanI AkAMkSA karavI nahIM. - O 200 darzanAcArano trIjo AcAra-nirvicikitsA vicikitsA sasandehA, dharmakriyAphalaM prati / tadoSaH sarvathA tyAjyo, darzanAcAracAribhiH // 1 // artha - dharmakriyAnA phaLamAM saMdeha rAkhavo e vicikitsA. mATe darzanAcAranA AcaranAre A doSa sarva rIte dUra TALavo. A bAbata samajAvavA daSTAMta ApavAmAM Ave che. kAMpilyapuranA nivAsI bhogasAra bAravratadhArI zrAvaka hatA. temaNe zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM daherAsara karAvyuM. koIpaNa jAtanI AzA ke icchA vinA te traNa kALa bhagavAnanI uttama dravyothI pUjA karato hato. Ama karatAM keTaloka samaya jatAM tenI patnI mRtyu pAmI. UgatI vayamAM patnI vinA gharano nirvAha nahIM cAle ema samajI teNe bIjAM lagna karyA. A navI vahu zokhIna ane capaLa hatI. "sAruM khAvuM-pIvuM ne mANavuM" evA enA vicAra hatA. tethI te bhogasArathI chAnuM dhana ekaThuM karavA ne saMtADavA lAgI. avasare potAnI icchA pramANe te khAvA ne kharcavA lAgI. Ama karatAM bhAgyayoge zeThanuM dhana thoDA ja vakhatamAM nAza pAmyuM. tene gAma choDI paragAma rahevA javuM paDyuM. ghaNI kaThinAI AvI chatAM teNe prabhujInI pUjAmAM jarAya zithilatA AvavA na dIdhI. bhAvapUjAmAM to bhAvavRddhi thatI ja rahetI. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 245 ekavAra tenI patnIe ne bIjA ghaNA mANasoe temane kahyuM ke "zeTha ! A vItarAgadeva to kadI rAjI thAya nahIM ne kRpA paNa kare nahIM, temanI sevA-bhaktithI lAbhane badale tamane cokhkhI hAni ne dAridrayanI prApti thaI che. choDo A pUjA ne pATha. hanumAna, gaNapati, durgA Adi pratyakSa devonI sevA karavA lAgo, teo prasanna thatAM beDo pAra. badhI ja icchA ane AzA saphaLa. A sAMbhaLI zeThe vicAryuM ke "A badhA bicArA dharmanA marmathI ajANa che. mohamadirAnA ghenathI chakelA hoI unmattanI jema, jema phAve tema bole che. pUrvabhavamAM ochuM puNya karIne saMpUrNa puNyanuM phaLa meLavavA-bhogavavAnI icchA rAkhe che. A badhI mithyAtvathI UpajelI mUDhatAno vilAsa che. A gaNeza, hanumAna Adi konuM daLadara pheDavA samartha che? jevuM bIja tevuM phaLa. jevuM vAvIe, tevuM laNIe. AmAM koIno doSa kyAM che? A saMsAra ja duHkhamaya che. tenuM kAraNa moha che. vItarAgadevanuM satata smaraNa karavuM joIe. kema ke vItarAgadevanA guNonuM smaraNa karavAthI ja moha nAza pAme che. svArthaparAyaNa mithyAtvI jIvo sAMsArika icchAonI pUrti mATe stuti kare che yA svArthapUrti pachI stuti kare che, ke "he bhagavan! mAruM A kArya pAra pADI de" athavA "he bhagavan! tuM ja sAco che. te ja mAruM A kAma karI ApyuM. putra-putrI AdinA vyavahAra ke vyavasAya teM tarata karI ApyA." athavA koI deva ke devIne kahe che ke "A durgama yuddhamAM A paramezvarI vijaya apAvyo, ke yaza apAvyo. Ama jIvo sAMsArika kAryomAM nirarthaka prabhune ghasaDe che. ityAdi vicAraNAmAM UMDANathI avalokana karatAM zeThe janasAdhAraNanI jema vicikitsA (anya anya devo-matonI abhilASA) na karI. samaya jatAM zeTha sAva garIba thaI gayA. chatAM temanI patnI to moja mANavAmAM ne zokha karavAmAM pAchI paDatI nathI. pote sAruM khAya ne zeThane coLA Adi sAva sAmAnya khANuM Ape. zeTha ghaNo parizrama kare che ne kaThinAIthI roTalo raLe che, tyAre mojIlI bhogavatI parapuruSa sAthe haLI che, ane potAnA svAda zokhane poSavA anAcAriNI banI che. yatheccha jIvana jIve che ne bacAveluM nANuM dharatImAM dATI dIdhuM che. zeThe baMdhAvelA zrI zAMtinAthajInA daherAsaranA adhiSThAyaka daherAsaranI kharAba hAlata ane zuddha ne sugaMdhI dravyono abhAva joyo. prabhunI pUjAmAM AvelI khAmI joI. upayogathI zeThazeThANInI hAlata jANI. zeTha coLAnuM khetara laNatA dhoma taDakAmAM majUrI karI rahyA hatA. tyAre zeThANI mAla-miSTAna banAvI potAnA jArane lADa laDAvI khavarAvI rahI hatI. A joI deve vicAryuM: "A bAI potAnA pati upara jarAya bhaktibhAva ke prema rAkhatI nathI ne A durAcArIne potAnuM sarvasva ApI beThI che. A dharmiSTha zeThane sahAya karavI joIe. ema vicArI deve zeThanA bhANejanuM rUpa lIdhuM ne ghera AvI mAmIne pramANa karatAM pUchyuM: "mArA mAmA kyAM gayA che?" teNe kahyuM "e to khetare gayA che." "huM tyAM jAuM chuM" kahI te khetare gayo ne juhAra karI beTho. mAmAe pUchyuM "tuM zA mATe Avyo che?" teNe kahyuM "tamane kAMI upayogI thAuM te mATe Avyo Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 chuM." mAmAe kahyuM "tuM ghare jaI jamI le, laNavAnuM kAma cAlatuM hoI mAre ghaNuM moDuM thaze ne tyAM sudhI tuM bALaka che mATe bhUkhyo nahIM rahI zake." bhANAe kahyuM "ApaNe sAthe ja jamazuM. lAvo dAtaraDuM, huM paNa laNavA lAguM." " ema kahI daivI zaktithI teNe thoDIvAramAM AkhuM khetara laNI lIdhuM. devamAyAthI pArakAM gADAM sahAyaka thayAM ne coLA laI teo ghare AvyA. pelI bAI ne jAra to gabharAI gayA ke A acAnaka kyAMthI AvyA? teNe tarata gAyanI gamANamAM potAnA jArane saMtADI dIdho. mIThAIpharasANa Adi paNa koThImAM mUkI dIdhAM. bhANeje aMdara AvI mAmIne praNAma karatAM kahyuM "mAmA ghaNuM kAma karIne AvyA che, temanuM svAgata karo." ema kahI coLAno bhAro gamANamAM saMtAyelA jAra upara nAMkhyo ne coLAnA dANA kADhavA moTuM lAkaDuM tenA upara jhIMkavA lAgyo. lAkaDAthI kuTAto jAra bhUMDI rIte mAra khAI jANe maravA lAgyo. bhogavatI A joI akaLAI gaI. tarata te bhANAbhAIne premathI pakaDI kahevA lAgI "pahelAM tame banne jamI lyo. thAkI gayA hazo?" eTale mAmA-bhANeja jamavA beThA-coLA Adi pIraseluM joI bhANAe kahyuM "AvuM khANuM huM nahIM khAuM." mAmI bolI "je che te pIrasyuM. sAruM khAvAnuM kyAMthI lAvuM? teNe kahyuM "A koThImAM lApasI jaNAya che te kADho ne patithI adhika zuM che te pAcho bhANo kyAM vAre vAre AvavAno che? A sAMbhaLI bAI to hebatAI ja gaI, jhaMkhavANI thaI. teNe lApasI kADhI pIrasI ne vicAravA lAgI ke "mArI gupta vAta ANe zAthI jANI?" avazya AnA zarIramAM koI bhUtapreta Adino praveza hovo joIe. jamI parivArI mAmA-bhANeja sUtA ne lAga joI pelo jAra nATho. jo ke A badhuM devatA jANato hato chatAM teNe gaMbhIratA rAkhI. bIjA divase mAmInI sAme ja bhANAe Amane pUchayuM - "he mAmA, A tamArA dIkarA) zAmaLAnA tame lagna kema karatA nathI ?" mAmAe kahyuM "bhAI ! e badhuM ja karavAnuM che paNa dhana vinA zuM thAya?" bhANA banelA deve kahyuM "mAmA ! tameya jebarA lobhI cho, A tamArA phaLiyAmAM ja dATeluM dhana dekhAya che ne tame pUcho cho ke "dhana vinA zuM thAya?" cAlo UTho huM khodI ApuM. ema kahI teNe mAmInA dekhatAM ja mAmIe khAnagImAM dATeluM dhana kADhI ApyuM. mAmI to dhrUjatI ne AMkho phADI jotI ja rahI gaI. teNe vicAryuM meM corI-saMtADIne Aja sudhI jeTaluM dravya bheguM karyuM hatuM te ANe eka kSaNamAM pragaTa karI dIdhuM. nakkI A naNaMdanA dIkarAmAM koI bhUta pravezya che. je hoya te have mAre Ane sArI rIte sAcavavo paDaze, nahi to mArI saghaLI ja vAta A pragaTa karI deze." manamAM to ghaNo gusso ne baLatarA hatI chatAM mIThAzathI bolI "aho bhANAbhAI! tamArI buddhi kamAla che, amAruM dAriya to tame ja naSTa karyuM, pachI zubha divase zeThe potAnA putrano lagnotsava mAMDyo. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 247 strInA kahevAthI pelo jAra paNa strIveze tyAM Avyo ne avasare strIonI paMgatamAM jamavA beTho. te joI bhANAe strIomAM pIrasavA mAMDyuM ne pelA jAra pAse AvI dhIrethI pUchyuM: "kema, gamANamAM lAkaDAno mAra khAdho hato te tuM ja che ne?" teNe mAthuM dhuNAvI "nA' pADI. pharI bIjI ne trIjI vastuo pIrasatAM paNa teNe ema pUchyuM ne jANe nA pADI eTale bhANo tene kAMIpaNa parasyA vinA AgaLa vadhI jato, koIe pUchyuM ke "zuM pUche che?" bhANAe kahyuM : "huM je kAMI pIrasavA jAuM chuM tenI te mAthuM dhuNAvI nA pADe che. kahe che mAre jamavuM nathI. jo jamavuM ja na hoya to ahIM zA mATe besI rahevuM?" A sAMbhaLI bhogavatI ghaNI vimAsaNamAM paDI. bhANo jarA dUra gayo eTale bhogavatIe thoDA lADavA jAranA bhANAmAM mUkyA, paNa te bicAro khAI zake evI sthiti ja na rahI. eTale cAra lADavA sADalAnA cheDAmAM saMtADI te ravAnA thayo. daravAjA pAse UbhelI strIo sAthe tene jato joI bhANo doDato Avyo ne badhAne capaTI cokhA ApI kahyuM: "badhI bAIo be hAthe A mAMDavAne vadhAvo.' maMgaLa mATe badhAe mAMDavo vadhAvyo ne pelo jAra ema ja Ubho rahyo eTale bhANo bolyo "kema mADI ! tamane vadhAvatAM zuM jora paDe che? jamavA to badhAnI sAthe beThAM ne vadhAvatAM zAne judAM paDyAM ?" "A sAMbhaLI zaramAI teNe banne hAtha mAMDavo vadhAvavA UMcA karyA ne cAre lADavA pRthvI para daDI paDyA. loko bhegA thaI gayA. mAmAe pUchyuM: "bhAI ! A lADavA kyAMthI AvyA?" teNe kahyuM : "tamArA putranA vivAhotsavamAM mAMDave lADavA varSAvyA.' mAmAe AzcaryathI pUchyuM bhANAbhAI ! AvuM jJAna kyAMthI AvyuM?" teNe kahyuM: "avasare badhuM ekAMte kahIza.' aMte badhuM kAma pUruM thaye zeThanI sarva rIte vAha vAha ane yaza vistarye bhANAe sarva yathArtha vAta kahI ane pote devarUpe pragaTa thayo ane ekAMtamAM bhogavatIne kahyuM: 'tamArI kuTilatA ane kukarma huM jANuM chuM, paraMtu tribhuvanamAM ekamAtra zaraNa zrI vItarAgadevanA bhaktanAM tame patnI cho, tethI ja meM upekSA karI che, mATe have badho durAcAra ne daMbha choDI dharmakAryamAM tatpara bano, anaMtavAra AvA bhogo bhogavyA chatAM mANasa dharAto nathI ane samaje ke AvA bhoga to mane kadI ja maLyA nathI. Ama mUrkha mANasanI kAmecchA ane tRSNA koI rIte pUrNa thatI nathI. AvA jIvone vairAgya kyAMthI thAya ? adhyAtmasAramAM paNa lakhyuM che ke : saumyatvamiva siMhAnAM, pannagAnAmiva kSamA / viSayeSu pravRttAnAM, vairAgyaM khalu durlabham // 1 // artha - siMhomAM saumyatA ane sarpomAM kSamAnI jema viSayomAM pravartelA jIvomAM vairAgya ati durlabha che. u.bhA.1-10 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 mATe te strI ! AtmAmAM vairAgya dhArI aneka bhavonA pApono kSaya karavA anAdikALanI bhrAMtino nAza karavA dravya ane bhAva ema banne prakAre daMbhano tyAga kara. temaja aneka prakAranAM uttama ane zubha kAryomAM udyama kara. daMbha aneka pApa karAve che ane aneka sadgaNono nAza kare che, kahyuM che ke : sutyajaM rasalampaTyaM, sutyajaM dehabhUSaNam / sutyajAH kAmabhogAzca, dustyajaM dambhasevanam // 1 // artha - svAdanI laMpaTatA choDI zakAta, zarIranAM AbhUSaNa paNa saheje choDI zakAya che, are ! kAmabhogo paNa choDI zakAya che paNa daMbhasevana dusyaja che - saheje choDI zakAya tevuM nathI. kiM vratena tapobhirvA, dambhazcanna nirAkRtaH / kimAdarzana kiM dIpairyadyAndhyaM na dRzorgatam // 2 // artha - jo daMbhano ja tyAga na thaI zakyo to vrata ke tapathI zuM vaLaze? kema ke jo AMkhanI aMdhatA dUra na thaI hoya to arIso ke dIvo zA kAmano ? aho mohasya mAhAtmyaM, dIkSAM bhAgavatImapi / dambhena yad vilumpanti, kajjalenaiva rUpakam // 3 // artha - aho ! mohanuM mAhAtya to juo kevuM che? mazathI zarIranA rUpanI jema dazmathI vitarAga prabhue prarUpelI dIkSAno paNa lopa kare che - adhyAtmaratacittAnAM dambhaH, svalpo'pi nocitaH / chidralezo'pi potasya, sindhUllaGyatAmiva // 4 // artha - jema samudrane pAra karanAranI nAvamAM nAnakaDuM kANuM paNa ucita nathI tema adhyAtmamAM ratacittavALAoe thoDo paNa daMbha rAkhavo ucita nathI. arthAt kANuM nAvane tema daMbha AtmAne DubADanAra che. dambhalezo'pi mallyAdeH, strItvAnarthanibandhanam / atastat parihArAya, yatitavyaM mahAtmanA // 5 // artha:- zrI mallInAtha bhagavAna Adine lezamAtra karelA daMbhe nArIpaNe UpajavuM Adi anartha upajAvyo hato. mATe mahAtmAoe te daMbhanA tyAga mATe prayatna karavo. ityAdi upadeza ApI te deve bhogavatIne samajaNI karI. anukrame teNIe bAravrata svIkAryA. AnaMdita thayelo deva zeThane lAkha sonaiyA ApI adazya thayo. puNyodaye bhogasAra ghaNo Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 249 dhanADhya thayo. teNe dharmamAM pramAda na karyo. patnI sahita zrAvakadharma pALI te prAMte svarge gayo. thoDA ja bhavo pachI te mukti paNa pAmaze. jema bhogasAre vikaTa paristhitimAM paNa dharmakriyAmAM vicikitsA dUrathI varjI. anya anyamatI ke adharmInA vacane dharmanA phaLamAM saMdeha karyo nahIM. AvelI ApadA pApakarmathI AvI che, zubhAnuSThAnanuM zubha phaLa avazya maLe ja che, tevo vizvAsa rAkhyo, tema dharmArthIe paNa daDhatA rAkhavI, AvA jIvonuM sAMnidhya devo paNa kare che. 201 darzanAcArano cotho AcAra amUTardaSThitva mithyAdRzAM tapaH pUjA-vidyAmantraprabhAvanAm / dRSTvA muhyati yo naiva, so'mUDhadRSTiH sammataH // 1 // artha - mithyAdarzanIonA tapa, pUjA, vidyA temaja maMtrAdikanA prabhAva joI je moha nathI pAmato te amUDhadaSTi kahevAya. lepazeThanA dAMtathI A bAbata vadhAre spaSTa karavAmAM Ave che. lepazreSThInuM daSTAMta rAjagRhInagarImAM eka zeTha rahe. nAma tenuM lepa zeTha. te mithyAtvadharmamAM racyo pacyo rahe. tenA guru zivabhUti. tenA upadeza zeThe vAvaDI, kUvAo, taLAva tathA kUMDo karAvyA. te jaLAzayomAM nAna karato, yajJa-yAga-homAdi karAvato, vedavAkyanuM zravaNa karato ne tenA marmane jANavA jijJAsu raheto. te dharmamAM batAvelAM 83 AcaraNo dharmabuddhithI karato. tenA guru bIjA dezamAMthI pAchA AvatA tyAre te moTI Rddhi-siddhi sAthe cAra-pAMca yojana sAme jato ne ThAThathI nagarapraveza karAvato. ekavAra rAjagRhanagaranAM guNazIla caityamAM zramaNa bhagavAna mahAvIradeva padhAryA. temane viMdanA karavA ne vANI sAMbhaLavA jinadatta nAmano mitra lepazeThane Agraha karI prabhu pAse laI Avyo. paramAtmAnI pratibhA ane sarvavyApI jJAna joI-jANI zeThe prabhAvita thaI pUchyuM ke "he prabho ! mArA guru adhyAtmanuM varNana kare che te Apa karo cho tethI juduM che. to temanuM kathana satya che ke asatya ?" prabhue kahyuM "zreSThI ! adhyAtmanA nAma, sthApanA, dravya ane bhAva ema cAra prakAra che. temAM prathamanA traNa bhedo bhAvaadhyAtmanA kAraNarUpa che. je puruSamAM bhAvaadhyAtma raheluM che tenI siddhi nizcita che. prathamanA traNa bhedano adhyAtmathI siddhi sAMpaDatI nathI. koI kahe ke "huM adhyAtmavid chuM ne Atmika sukha anubhavuM chuM."to te ucita nathI. kAraNa ke zabdaadhyAtmamAM Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 adhyAtmanI bhajanA hoya che. adhyAtma e ghaDA-kapaDA jevo dekhAto padArtha nathI. teno devAlevAmAM vyavahAra na thaI zake. mATe evA zabda adhyAtmamAM adhyAtmanI bhajanA (eTale hoya ke na paNa hoya) jANavI. paraMtu artha adhyAtmamAM nirvikalpa svarUpa (satya adhyAtma) raheluM che. AvA satya adhyAtma sivAya bIjuM koI AtmAne tevuM hitakArI nathI, upakArI nathI. adhyAtmajJAnanA svAdarUpI sukhasAgaranI pAse IndranuM ke dogaMdukAdi devo vagerenuM sukha eka biMdu mAtra paNa nathI. tarka ane vairAgyazAstra AdinI yuktione jANanArA mANaso satya adhyAtma vinA aneka prakAranI kuyuktio kare che, tethI to saMsAranI vRddhi ja thAya che" ityAdi sAMbhaLI lepazeThe kahyuM "bhagavan! Apa je varNavI rahyA cho te adhyAtma kevuM hoya che?" bhagavaMte kahyuM "zreSThInuM! mithyAtva ane tenA hetuono tyAga karI AtmAne avalaMbI zuddha kriyA dharmamAM pravartavuM te adhyAtma kahevAya. kahyuM che ke : apunarbandhakAdyAvad-guNasthAnaM caturdazam / kramazuddhimatI tAvat-kriyAdhyAtmamayI matA // 1 // artha - apunabaMdhaka nAmaka cothA guNasthAnakathI mAMDI caudamA guNasthAnaka sudhI krame krame je zuddha kriyA thAya che te adhyAtmamaya kriyA mAnelI che. apunabaMdhaka nAmanuM cothuM guNasthAnaka prApta thatAM saMpUrNa satu yoga Upaje che ane navamAthI caudamA guNasthAnaka sudhI anukrame je vizeSa zuddhivALI kriyAo nIpaje che te adhyAtmakriyA samajavI. paNa bhavAbhinaMdI jIvo AhAra, upadhi, pUjA-satkAra AdinA gaurava mATe je kriyA kare che te kriyA to adhyAtmanI vairiNI eTale adhyAtma guNano nAza karavAvALI jANavI. mATe samaju-zAMta-dAMta ane mokSanA arthI jIvo to yathArtha prarUpaNA karanAra sadgarane ja bhaje che. pUrvAcAryo cothA guNasthAnakathI mAMDI agiyAra guNazreNio A pramANe kahe che - sa-vara-vyavi, avisaMgo raMsaha va ma mohasasa saMta khavage, khINa sajogIara guNaseDhI // 2 // (paMcama graMtha) artha - (1) samyakatva pratyayikI, (2) dezavirati pratyayikI, (3) sarvavirati pratyayikI, (4) anaMtAnubaMdhInI visaMyojanA saMbaMdhI, (5) darzanamohanI lapaka, (9) cAritramohanI kSapaka, (7) upazAMta mohanIya, (8) kSapakazreNi, (9) kSINamoha guNazreNi, (10) sayogI kevalI guNazreNi ane (11) ayogI kevaLI guNazreNI - A pramANe agiyAra guNazreNi che. yathAkramamamI proktA, asaGkhyaguNanirjarAH / yatitavyamato'dhyAtmavRddhaye kalayApi hi // 1 // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 artha - krama pramANe A guNazreNio asaMkhyagaNI nirjarA karanArI kahevAI che, mATe adhyAtmanI vRddhi mATe thoDoka paNa prayatna avazya karavo. samyajJAna yukta kriyAno pAMcamA guNasthAnakathI ja prAraMbha thAya che. cothe guNasthAnake to zuzruSA (dharmazravaNanI IcchA) Adi ucita kriyAo pravartatI hoya che. te zuzruSAdika kriyA paNa sonAnA ghareNAnA abhAve cAMdInA ghareNAnI jema zubha ja che ItyAdi paramAtmAnI vANI sAMbhaLI lepazreSThIe vairAgyano artha ane tenuM svarUpa pUchyuM. bhagavaMte kahyuM ke "saMsArabhramaNanA kAraNabhUta viSayomAM lubdha nahIM thavAthI yathAsthita nirguNatA jaNAvanAra nirAbAdha vairAgyano prAdurbhAva thAya che. akRtvA viSayatyAgaM, yo vairAgyaM didhIrSati / apathyamaparityajya, sa rogocchedamicchati // 1 // artha - viSayonA tyAga vinA ja je mANasa vairAgya dhAravA icche che, te kupathyanA tyAga vinA ja nIrogI thavA icche che. (arthAt viSayonA tyAga vinA vairAgya nahIM paNa vairAgyano DhoMga thaI zake che.) -- je loko lAja ke bagavRtti (khoTA DoLa)thI AMkhanAM popacAM DhALI beThA hoya che paNa durbAna choDatA nathI te dhArmikAbhAso (vAstavika dharmI nahIM paNa dhArmika jevA dekhAtA daMbhI) che. teo potAnA AtmAne narakarUpI kUvAmAM nAkhe che. tyAre jeo samyajJAnavALA che teo viSayone jotA chatAM paNa potAnA vairAgyane maMda thavA detA nathI. kahyuM paNa che ke - dAruyantrasthapAJcAlI-nRtyatulyAH pravRttayaH / yogino naiva bAdhAyai, jJAnino lokavartinaH // 1 // artha:- yogIone viSaya saMbaMdhI pravRttio kAyaMtramAM nAcatI pUtaLInA nRtya jevI che. tethI loka (vyavahAra)mAM pravartatA chatAM te pravRttio bAdhA upajAvI zakatI nathI. audAsInyaphale jJAne, paripAkamupeyuSi / caturthe'pi guNasthAne, tad vairAgyaM vyavasthitam // arthaH- udAsInatArUpI phaLavALuM jJAna jyAre paripakava thAya che, tyAre cothA guNasthAnakamAM paNa te vairAgya vyavasthita rahe che. vairAgyanA traNa prakAra che - (1) duHkhagarbhita, (2) mohagarbhita ane (3) jJAnagarbhita. putra-mitra-pati-patnI, dhana-dhAnyAdi Icchita vastu na maLe athavA maLIne nAza pAme tyAre manamAM je ghora duHkha ane nirAzAnI lAgaNI Upaje che tethI saMsAra para uga thavA rUpa vairAgya utpanna Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 thAya te duHkhagarbhita vairAgya kahevAya. AvA vairAgI ISTa vastunI prApti thatAM pAchA vairAgyathI bhraSTa paNa thaI jAya. AvA jIvo nirasa tarka, sAhitya, dodhaka, gIta rUpaka Adi je kAMI bole, sAMbhaLe ke ciMtave te badhuM temanI nAsIpAsInuM ja dyotaka hoya che. arthAta ISTa padArthanI aprAptino te dhvani hoya che. koI vAra e bhAvanA loko samakSa prakaTa paNa thaI jAya che ke aho A saMsAra asAra che. durdeve mAro to sarva nAza karyo. mRtyue AkhA kuTuMbano grAsa karyo. ghaNA yatno karyA paNa saphaLatA na maLI te na ja maLI. A saMsArane dhikkAra che. Ama anekavAra bole paNa bolavAnuM kAraNa to iSTa padArthanI aprApti ja hoya che. mATe te koI rIte sArthaka thatuM nathI. mATe A vairAgya pAramArthika nathI. AvA vairAgya to jIvane anekavAra thatA hoya che paNa tenuM kazuM sAruM phaLa AvatuM nathI. koIne ahIM zaMkA thAya ke A du:khagarbhita vairAgya vyartha che to tenI vairAgyamAM gaNatarI ja zA mATe karavI? te bAbata uttara ApatAM bhagavAne pharamAvyuM che ke "A vairAgya paNa kyAreka bIjanuM kAma karI jAya che. AmAMthI pAramArthika vairAgya paNa UpajI zake che ne jIvanuM kalyANa thaI zake che mATe AvI gaNatarI vairAgyamAM karAI che. A vairAgyavAnane sArA saMyogo zIdhra asara karI jatA hoya che. bIjo mohagarbhita vairAgya kuzAstranA abhyAsane saMskArathI UpajelA saMsAranI asAratAnA darzanathI bALatapasvIone thAya che. tAmalI tApasa, pUraNa, valkalacIrI ne prasannacaMdra rAjarSinA pitA somacaMdra tApasa Adine A bIjo vairAgya hato. pRthvI Adi jIvonA svarUpanuM vastutattvathI viparyayapaNe (UMdhuM) grahaNa karavAne kAraNe temano vairAgya ajJAna (moha) garbhita kahevAya che. jainomAM paNa jeo viruddha artha kahenArA che, siddhAMtano abhyAsa karI tenA upara jeo jIvana nirbhara kare che, jIvikA calAve che, temaja jeo alpazaktivALA chatAM paNa potAno anAcAra gupta rAkhavA moTA DoLa ane dekhAvapUrvaka kriyA karatA hoya che, temano vairAgya paNa pAramArthika vairAgya nathI. kema ke - amISAM, prazamo'pyuccaiH doSapoSAya kevalam / antarnilInaviSama-jvarAnubhavasannibhaH // 1 // artha:- aMdara rahelA viSama (jIrNa) jvara-tAvanA anubhavanI jema A jIvono vairAgya mAtra aneka doSane poSanAra ja hoya che. trIjo jJAnagarbhita vairAgya kahyo che. A vairAgya je syAdvAda siddhAMta samajanAranI buddhi sva ane para AgamamAM yathAsthita pravartatI hoya tene thAya che. koI jIvane virakta chatAM paNa zAstranA abhyabodhathI koI eka pakSamAM taNAI javAthI ekAMta naya mAnavAno kadAgraha thaI Ave che teno vairAgya paNa jJAnagarbhita nathI kahevAto. kahyuM che ke - Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 utsarge cApavA'pi, vyavahAreSu nizcaye / jJAne karmaNi vAde cet, na tadA jJAnagarbhatA // 1 // artha - utsargamAM, apavAdamAM, vyavahAra ke nizcayamAM, jJAnamAM ke kriyAmAM jo vivAda hoya to teno jJAnagarbhita vairAgya na samajavo. jeo pArakA avarNavAda bolavAmAM mUMgA che, apavAdanI ceSTAmAM AMdhaLA ke baherA jevA che, jeo mAdhyacya buddhivALA hoI sarvatra hitaciMtaka che ane jeo AjJArucivALA che, temane ja jJAnagarbhita vairAgyano anubhava thAya che. kahyuM che ke - svabhAvAnnaiva calanaM cidAnandamayAt sadA / vairAgyasya tRtIyasya, smRteyaM lakSaNAvaliH // artha - cidAnaMdamaya svabhAvathI jarAya khasavuM nahIM e trIjA vairAgyanuM lakSaNa che. Ama vairAgyanuM svarUpa sAMbhaLIne lepazreSThIe pharI pUchyuM ke "bhagavaMta! ApazrIe prathama adhyAtmanuM je varNana karyuM hatuM te bhAva adhyAtma kayA vairAgyavAnane hoya?" prabhue uttara ApatAM kahyuM - viSayeSu guNeSu ca dvidhA, bhuvi vairAgyamidaM prarvatate / aparaM prathama prakIrtitaM, paramadhyAtmabudhairdvitIyakam // 1 // artha - A saMsAramAM viSayomAM ane guNamAM ema be prakAre vairAgya varte che. temAM prathama vairAgyane UtaratuM ne bIjAne utkRSTa adhyAtma kahevAmAM AvyuM che. prathamanA vairAgyamAM icchita vastunI prAptino abhAva kAraNa che. tyAre bIjAmAM guNanI utpatti kAraNa che. prathamano vairAgya mithyAtvAdika pApanA hetuyukta hovAthI halako kahevAmAM Avyo che. A adhyAtmamAM pUrve kahelA be vairAgya (du:khagarbhita ane mohagarbhita)no samAveza thAya che. bIjuM adhyAtma trIjA jJAnagarbhita vairAgyathI utpanna thAya che. tene utkRSTa kahela che. utkRSTa vairAgyavAna mahAtmAo sadA viSayothI parAkramukha hoya che. kahyuM che ke - na mude mRganAbhimallikA, lavalIcandanacandrasaurabham / viduSAM nirupAdhibAdhita-smarazIlena sugandhivarmaNAm // 1 // artha - nirupAdhika guNathI kAmadeva (vAsanA)ne bAdhita karela che jemaNe ane tethI ja sugaMdhI thaI gayuM che zarIra jenuM evA vidvAnane kastUrI, mAlatI, lavalI ke caMdananI AhalAdaka saurabha AnaMda ApI zakatI nathI. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 jJAnI puruSo samyak upayogane paNa tajatA nathI. te bAbata jaNAvyuM che ke - upayogamupaiti yacciraM, harate yanna vibhAvamArutaH / na tataH khalu zIlasaurabhA - daparasminniha yujyate ratiH // 1 // artha :- je zIlarUpa sugaMdha lAMbA kALa sudhI upayogamAM Ave che ne vibhAvarUpI vAyu sugaMdhane choDI zakato nathI te zIlasugaMdhI choDI bIje rati rAkhavI yukta nathI. madhurairna rasairadhIratA, kvacanAdhyAtmasudhAlihAM satAm / arasaiH kusumairivAlInAM prasarapadmaparAgabhojinAm // 2 // artha :- prasAra pAmatA padmarAgano svAda lenArA bhramaro jema rasa vagaranAM puSpothI adhIra thatA nathI tevI ja rIte adhyAtmarUpa amRtanuM pAna karanArA satpuruSo paNa bIjA madhura rasothI adhIra banatA nathI. eTale teo potAnI svasthatA khotA nathI. hRdi nirvRttimeva bibhratAM, na mude candanalepanAvidhiH / vimalatvamupeyuSAM sadA, salilasnAnakalApi niSphalA // 3 // artha :- (karmabaMdhanA heturUpa mithyAtvAdino tyAga karavAthI hRdayamAM nivRttine ja dhAraNa karanArA puruSone caMdanalepa AnaMda pamADI zakAto nathI. (vairAgyavRddhithI) nirmaLatAne pAmelA temane mATe jaLasnAnanI kaLA paNa niSphaLa nIvaDe che. tadi viSayAH kilaihikA, na mude ke pi viraktacetasAm / paralokasukhe'pi niHspRhAH, paramAnandarasasAlasA amI // 4 // artha :- mAtra A lokanI maryAdAvALA koIpaNa viSayo virakta cittavALA vairAgIne AkarSI zakatA nathI. kAraNa ke A vairAgIo paramAnaMdamayanA rasamAM evA sAlasa thayA che ke temane paralokanA sukhanI paNa spRhA rahI nathI. vipularddhipulAkacAraNaprabalAzIviSamukhyalabdhayaH / na madAya viraktacetasA-mAnuSaGgikopalabdhapalAlavat // 5 // artha:- virakta cittavALA mahAtmAone vipulamatiRddhi, pulAkalabdhi, cAraNalabdhi temaja prabalaAzIviSa Adi mahAna labdhio paNa dhAnyanI sAthe UgatA ne prApta thatA palAlanA ghAsanI jema AnuSaMgika (te mATenA parizrama vinA) ja prApta thavAthI mada-abhimAna upajAvatI nathI. hRdaye na zive'pi lubdhatA, sadanuSThAnamasaGgamaGgati / puruSasya dazeyamiSyate, sahajAnandataraGgaraGkitA // 6 // Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 255 artha - virakta mANasanA hRdayamAM muktino lobha paNa nathI hoto. tenuM zubhAnuSThAna asaMgatAne pAme che. eTale ke te asaMgAnuSThAnanA baLathI kriyA kare che. tevA AtmAonI avasthA ja sahajAnaMdanA taraMgothI raMjita hoya che, ItyAdi tattvasvarUpamaya upadeza prabhu pAse sAMbhaLI lepazreSThI bodha pAmyA ne kahyuM "bhagavAna ! Apa paramAtmAe sAkSAt kahela Atmatattvane aneka paMDito-tApasAdika jANatA paNa nathI, chatAM prabhu ! A paMDitAdi tattva jANyA vinA je kAMI kare che temAM taMta jaNAtuM nathI, chatAM teo to ema ja mAne che ke ame dharmakriyA karIe chIe paNa vAstavamAM dharmakriyA jevuM kazuM jaNAtuM nathI. teo AkAzamAM bAcakA bharatA hoya tema lAge che." prabhue kahyuM "he zreSThI ! keTalAka uttama jIvo pUrvabhavathI puNya laIne Ave che ane A bhavamAM paNa puNyAI kare che. teo cakravartI bharata, bAhubalI, abhayakumAra AdinI jema paralokamAM avinAzI sukha pAme che. keTalAka jIvo pUrvanuM puNya to laIne avataryA hoya che paNa A bhavamAM navuM kazuM ja puNya upArjana karyA vinA koNika AdinI jema khAlI hAthe badhuM khoIne cAlatA thAya che. keTalAka jIvo paralokathI khAsa puNyAI lIdhA vinA Ave che, paNa kAlasaukarika kasAInA putra sulasanI jema ahIM moTI puNyAInI kamANI kare che ane keTalAka jIvo to bicArA puyAI lIdhA vinA Ave che ne durbhAgInI jema puNyAI kIdhA vinA ja pAchA jAya che. teo Aloka ne paraloka bannemAM duHkhI ja duHkhI thAya che." ItyAdi dharmaupadeza sAMbhaLI zeThe zrAvakadharma svIkAryo ne mithyAtvanI badhI ja kriyAono tyAga karyo. A joI tenA prathamanA dharmasAthIo kahevA lAgyA "A zeTha to mahAmUrkha che. kuLaparaMparAthI cAlyo Avato potAno dharma choDI jainono dharma ne tenI kriyA karavA mAMDI che." ityAdi ghaNI vAto sAMbhaLI ane dabANa ane dAkSiNyanA vartuLamAM rahIne paNa zeThe te ekAMtiono dharma svapnamAM paNa kyo nahIM UlaTAno te jinadharmanI ArAdhanAmAM vadhAre lIna thayo. kahyuM che ke - sarvathA svahitamAcaraNIyaM, kiM kariSyati jano bahujalpaH / vidyate sa na hi kazcidupAyaH, sarvalokaparitoSakaro yaH // 1 // artha:- sarva prakAre je AtmAne mATe hitakArI hoya te sadA karatA rahevuM. bahu bolanArA zuM karaze? kAraNa ke evo koI upAya ja nathI je badhAMne saMtoSI zake. lepazeThanA pUrvaguru zivabhUti tApasa te zeThanA gAme Avyo. zeTha sAme to na gayA paNa sthAne maLavA paNa na gayA. tApase vicAryuM "mAruM Agamana sAMbhaLatAM ja te pAMca-pAMca yojana sAme Avato, mArgamAM ghaNI sevA karato ane A vakhate to ahIM pahoMcyA divasa pUro thavA Avyo chatAM kuzaLa pUchavA paNa Avyo nathI. teNe bhaktothI jANyuM ke te to zramaNa mahAvIrano Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 dharmopAsaka banyo che. tene bolAvI lAvavA eka ziSyane mokalyo. teNe zeThanA ghare AvI gura mahArAje kahela AzIrvAda ApyA ne kahyuM "gurudeva tamane vAraMvAra yAda karI rahyA che." paramAtmA mahAvIradevanA vAstavika upadezathI samaju ane jJAnavAna thayelA lepazeThe kahyuM tApasa ! guru banavuM ne gurupaNAne nibhAvavuM ghaNuM kaThina kAma che. zrI mahAvIradevanA tattvajJAnamaya upadezathI meM jANyuM che te je pRthvI Adi cha kAya tathA dharmAstikAyAdi cha dravyathI vyApta evA A lokanA svarUpane kahe, zuddha AdhyAtmika Adi tattvano upadeza Ape ane taddanusAra potAnI AMtarika cetanAne jAgrata karI te dharmanuM pAlana kare te ja gurupadane yogya che. tevA ja mahAtmAone huM guru tarIke mAnuM chuM. to tamArA gurujI mane zA mATe yAda kare che? hA, tamAre AhArAdi je kAMI joIe, jeTaluM joIe teTaluM laI jAva. pUrve to tamane sAva halakI ne tuccha vastuo Apato hato. kaMda, mULa, zAka-pAna, Adi doSavALI ne sAva sastI vastuo Apato hato paNa have to ghaNAM moMghAM ane nirdoSa, kAla-atipAtika Adi doSathI rahita, uttama ghIthI banAvelA tAjA pakavAna laI jAva. kAraNa ke te paramagurue anukaMpAdAna devAno niSedha karyo nathI. | mArA gurunA pratApe huM Ama to mahAdAnI thaI zakyo chuM. paNa tamAre samajavuM joIe ane vitarAganA dharmanI avahelanA karavI joIe nahIM. kAraNa ke yathArthatA to temanI pAse ja che. ityAdi sAMbhaLI te tApasa pAcho Avyo ne badhI vAta potAnA gurune jaNAvatAM kahyuM "zreSThInI vANI ne viveka pahelAM karatAM to ghaNI ucca koTino che. tenuM cAturyane udAratA paNa vismayakArI che." A sAMbhaLI zivabhUti pote tenA ghare gayo ne kahyuM "are zeTha ! Aje to te hada karI nAMkhI, huM sAmo cAlIne tArA ghare Avyo ne mane jovA chatAM tuM Ubho paNa na thayo. tAruM vartana koI rIte ucita nathI. tane koNe chetaryo che? hajI tane mArA sAmarthyanI samaja nathI. are ! mArA bhakta pratyakSa rIte ja svarganAM sukha pAmyA che. tyAre bIjAo narakanI ghora yAtanAo veThI rahyA che. tAre jovuM hoya to huM tane najare batAvuM che." ema kahI teNe vidyAbaLathI svarga ane pachI ghora naraka batAvyuM. te joI zeThe vicAryuM "A to IndrajALa che. svargamAM ne narakamAM javAnuM to potapotAnA karelA karmAnusAra ja thaI zake che. aho! AzcaryanI vAta che ke mahAvIra kevA vitarAga che. koI jAtanI IrSyA ke baLatarAno aMza to temanA ziSyomAMya nathI. bhagavAna ATalA badhA atizayo ane labdhivAna hovA chatAM jarApaNa abhimAna ke ghamaMDa karatA nathI." ityAdi vicArI zeThe tApasane kahyuM vipularti, pulAkalabdhi temaja cAraNAdilabdhi A jIve meLavI hoya paNa jo mamatA na choDI to badhuM ja nakAmuM che. vizvavatsala ane akAraNa upakArI jinezvaradeve kahyuM che ke - viSayaiH kiM parityaktaiH jAgarti mamatA yadi / tyAgAt kaJcakamAtrasya, bhujago na hi nirviSaH // 1 // Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4) artha :- jo mamatA ja na mukANI to viSayonA tyAgathI zuM vaLavAnuM che ? kAraNa ke kAMcaLInA tyAgathI sarpa nirviSa thaI zakato nathI. vaLI - kaSTena hi guNagrAmaM, prakaTIkurute muniH / mamatA rAkSasI sarvaM, bhakSayatyekakrIDayA // artha - ghaNI kaThinAIthI muni, guNasamUhane utpanna kare che, paNa A mamatArUpI rAkSasI te guNone ramatamAtramAM khAI jAya che. he tApasa ! sAMbhaLo kAmarUdezanI nArInI jema A mamatArUpI nArI paNa jIvasvarUpa patine pazurUpa banAvI rAgarUpI vidyA ane auSadhinA prayogathI krIDA kare che. mATe he saMta ! tame paNa mamatAthI mukAyA na hoI adhyAtmano aMza paNa jANatA nathI. dharmanA svarUpane jANavuM joIze, kAraNa ke snAna-zocAdika kAMI vAstavika dharma nathI. te karavA, karAvavA ke anumodanAthI to duHkhaphaLavALuM pApa ja baMdhAya. kharo dharma to aDhAra pApasthAnakanA tyAgarUpa viratidharma che - tame emAM pravRtti karo to kharekhara ! kalyANa thaze. A moMgho mAnavabhava Ama veDaphI nAMkhavo ucita nathI. ItyAdi ghaNI jJAnamaya AdhyAtmika vAto zeThe te tApasane kahI paNa tApasane kAMI bodha thayo nahIM. teNe vicAryuM ke "Ane jinadharmano daDha raMga lAgyo che. have Ane mArI vAta koI rIte racaze nahIM." ema mAnI teNe potAno rasto lIdho. lepazeTha potAnAM badhAM kAryo kare che paNa dharmane kadI vegaLo rAkhato nathI. dareka kAryamAM dharmanI vicAraNA pahelAM kare che. pariNAme teNe potAnA samasta parivArane dharmano raMga lagADyo. potAne samartha samajI teNe cAritradharma paNa svIkAryo ane sarvakarmano nAza karI kevaLI thaI mukti meLavI. A lepazreSThIe ekAMtapakSane bhagavAna pAsethI dUSaNamaya jANI choDI dIdho. zuddha adhyAtma ane vairAgyamaya thaI AtmasAdhanAmAM lAgyo. te amUDhadaSTivALo hoI mithyAtvInA saMgamAM rahIne te kudaSTi to thayo nahIM paNa vadhAre samakitamAM ruci ne niSThAvALo thayo. tema sahue potAnA AtmAne mUDhadaSTipaNAthI bacAvavo. 202 darzanAcArano pAMcamo AcAra-dharmajananI prazaMsA dharmodyoto mahAn yena vihito jainazAsane / tasyopabRMhaNA kAryA, gurubhirbhAvavRddhaye // 1 // Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58. upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 artha - jeNe zrI jinazAsanamAM dharmano mahAna udyotu karavArUpa zAsanaprabhAvanAnuM kArya karyuM hoya tenI prazaMsA guruoe paNa karavI. kAraNa ke tethI sAmAnA bhAvathI vRddhi thAya che. kahyuM che ke : zlAghitA eva tuSyanti, surAdayo narAdayaH / sveSTakAryaM ca kurvanti, lokalokottare'pi ca // 2 // artha:- devatA Adi ane manuSyAdi paNa vakhANavAthI rAjI thAya che. prasanna thAya che ne laukika ke lokottara icchita kArya sAdhI Ape che ke temAM sahAyaka thAya che. lokamAM paNa koIe sAruM kArya karyuM hoya to tene vakhANavAmAM Ave che ne tethI sAruM phaLa Ave che. prAyaH moTA bhAganAM kAryo to prazaMsAthI ja pAra paDatAM hoya che. nokara-cAkaranI prazaMsA karavA mAtrathI teo dhAryA karatAM vadhAre sAruM kAma karI Ape che. mahArAjA bhoja ane vikrama rAjA Adi kavionI prazaMsAmaya kAvyaracanAthI saMtuSTa thatA ne hajAro-lAkho rUpiyA ke moTI moTI jamIna paNa dAnamAM ApI detA. deva-devIo paNa prazaMsAbharyA stotra-stuti sAMbhaLIne ja prasanna thAya che. Ama laukika kAryamAM ja nahIM kiMtu tapa, svAdhyAya, kavitA ke ugra vihArAdi, vAdI jItavA ke pariSaha sahavA ke dharmapracAra mATe potAnI zaktino upayoga karavo Adi kAryo prazaMsAne yogya che, mATe AvAM kAryo karanAranI prazaMsA gurumahArAje paNa avazya karavI. je guruo adbhuta dharmakArya karanArAonI prazaMsA karatA nathI, temano gaccha rudrasUrijInI jema sIdAya che. kahyuM che ke : jo puNa pamAyao dappao a, uvavUhaNe na vaTTijjA / nAsijjai appANaM, muNijaNaM ca so ruddasUrivva // 3 // artha - pramAda ke ahaMkAravaza jeo bIjAe karelA utkRSTa dharmakAryanI prazaMsA karatA nathI. teo potAno temaja potAnA gacchano rudrasUrijInI jema nAza kare che. zrI mahAvIra bhagavaMte paNa bharI parSadAmAM kAmadeva zrAvakanI prazaMsA karI hatI. A bAbata zrI upAsakadazAMga nAmanA sAtamA aMgasUtramAM jaNAvyuM che. zrI kAmadeva zrAvakanI kathA caMpA nAmanI nagarImAM kAmadeva nAmanA dhanADhya gRhastha rahetA. temanAM patnInuM nAma hatuM bhadrA zeThANI. temaNe cha karoDa dravya nidhAnarUpe bhaMDAryuM hatuM. cha karoDa vyApAramAM rokI vyavasAya karatA ane cha karoDa dravya ghara, gharavakharI, vAsaNa, vastra, AbhUSaNamAM rokyuM hatuM. daza daza hajAra gAyovALAM cha gokuLa hatAM. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 259 ekavAra vizvavatsala bhagavAna mahAvIdeva caMpAnagarInA pUrNabhadracaityamAM padhAryA. devoe abhuta samavasaraNanI racanA karI. te tarapha loko UlaTabhara jatA hatA. te joI koIne kAmadeve pUchayuM : "A badhAM ATalA ullAsathI Ama kyAM jaI rahyA che?" jANavA maLyuM ke zramaNa bhagavAna mahAvIradeva samavasaryA che. temanI adhyAtmadarzana karAvatI syAdvAda siddhAMtavALI vANI aneka pApa-saMtApano nAza kare che. temanAM darzana mAtrathI adbhuta zAMti maLe che." A sAMbhaLI kAmadevane paNa darzana ane dezanAzravaNanA bhAva jAgyA. te paNa bhagavaMtanA caraNamAM upasthita thayA. paramAtmAnI vAstavika paristhiti samajAvatI vANI sAMbhaLI kAmadeva bodha pAmyA. temane vANInI pratIti thaI, ne teo prabhunA zrAvaka thayA. ghera AvyA pachI AnaMdollAsanuM kAraNa batAvatA patnI bhadrAne jema ANaMda zrAvake zivAdevI bhAryAne kahyuM hatuM tema dharmaprAptinuM saubhAgya kahI samajAvyuM. tethI bhadrAzeThANI paNa ucharaMgapUrvaka samRddhi sAthe bhagavAna pAse dharma sAMbhaLavA gaI ane dharma svIkArI zrAvikA thaI ghare AvI. dharmaprAptithI teone ghaNo ja pramoda thayo. teo niraMtara dharmakaraNI karatAM-jinapUjA-guru upAsanA-AdimAM rata rahetA. Ama karatAM cAra varSa vItI gayAM. ekavAra madhyarAtrie kAmadeva jAgI gayA ne AtmatattvanA vicAre caDyA. temanA mATe dharmajAgarikAnI rAtri thaI. temaNe vicAryuM "jIvana ema ja vItI javA AvyuM. zramaNadharma vinA ucca koTino dharma AcarAto nathI. kyAre sarvavirati pAmIza? have huM vyavahAra-saMsArakAryathI khasI zrAvakanI 11 pratimAnI ArAdhanA karuM." ne savAre putrAdine kAryabhAra bhaLAvI pote pauSadhazALAmAM darbhano saMthAro karI zrI jinezvaradevanA dhyAnamAM nizcala thaI beThA. ANaMda zrAvakanI jema temaNe paNa zrAvakanI pratimA AdarI. eka rAtrie kAmadeva potAnA zubha adhyavasAyamAM vartatA beThA hatA te vakhate saudharmendra devothI bharelI sabhAmAM kAmadevanI aDagatA, dharmarUci, zraddhAnI temaja vaidinI prazaMsA karI. A vAtanI zraddhA na thatAM eka deva kAmadevanI parIkSA levA Avyo. daivI zaktithI ghaNAM bhayaMkara rUpo viturvI DarAvavA lAgyo paNa kAmadeva potAnA dhyAnamAM nizcala rahyA. rAkSasanuM rUpa laI hAthamAM pakaDelI vikarALa talavAra ugAmI bhISaNa AMkho caDAvI bolyo "dhUrta A dharmano DoLa mUkI Ubho thA. nahIM to eka ja jhATake marI durgAnathI durgatimAM jaIza. Ama vAraMvAra kahevAthI kAmadevane kazI ja asara na thaI eTale khijAyelA daitye krodhita thaI khaganA prahAra karyA. aMga kapAI gayAM ne lohI vahevA lAgyuM paNa kAmadeva svastha rahyA. deve bhISaNa hAthInuM rUpa vikuvyuM ne sUMDha temaja daMtazULathI upasarga karyA. tethI paNa dhAryuM pariNAma na AvatAM bhayaMkara viSadhArI sarpa banI Avyo. zeThane bharaDo daI kaMTha para DaMkha dIdhA. gebI avAja Avyo ke "UThI cAlyA jAva, tamArA mATe ahIM rahevuM koI rIte sAruM nathI." Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260, upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 zeThe badhuM sahana karyuM ne zAMtithI sAMbhaLI lIdhuM. jema jema duHkha vadhatuM gayuM tema tema kAmadeva vadhu ne vadhu bhagavAnanuM smaraNa karato zubha dhyAnamAM lIna thato gayo. deve ghaNI nirdayatAthI kAma lIdhuM ne badhI ja zakti vAparI nAkhI chatAM te kAmadevane asthira karI na zakyo. thAkIne te pragaTa thayo ne hAtha joDI bolyo "o zrAvaka ! tame kharekhara mAyArUpI pRthvIne cIravAmAM haLasamAna parama dhIra zrI mahAvIrasvAmIe kathana karelA dharmamAM Asakta cho. tame kharekhara dharmI cho. tamAruM AvuM sudaDha samyaktva joI mAruM anAdikAlIna mithyAtva nAza pAmyuM ane mane paNa samyaktvanI prApti thaI che. tamArA dharmAcArya to mahAvIra mahArAjA che paNa mArA dharmAcArya to tamo ja cho. caMdanavRkSanI jema badhuM sahana karIne tame mane samyakatvarUpI sugaMdha ApI che. tamane dhanya che, tame kRtapuNya cho meM ghaNA aparAdha karyA, mane kSamA Apajo. ityAdi stuti-zlAghA karI deve potAnI hakIkta batAvIne jaNAvyuM huM kazuM ja svargamAMthI lAvyo na hato paNa have ahIMthI samyakatva laIne jauM chuM. tame ghaNuM ja duSkara kArya karyuM ke mane mithyAtvathI khAlI karI samyakatvathI bharyo. tamArI dharmakaLA ne caturAI adbhuta che, ItyAdi kahI, khUba khUba praNAmAdi karI - temane traNa pradakSiNA daI te upakArInuM smaraNa karato svarge gayo. zeTha AnaMda ne vismaya pAmI dharmano mahimA bhAvatA hatA, tyAM prabhu padhAryAnA samAcAre UThyA ne samavasaraNamAM pahoMcyA. bhagavAnane vAMdI UbhA ja hatA tyAM mahAvIra deve lAkho manuSya ne kroDo devothI bharI parSadAmAM kahyuM "he kAmadeva ! gaI rAtre te traNa bhISaNa pariSaho atisamatApUrvaka sahyA, ne dharmadhyAnamAM acala rahI pairya dAkhavyuM. deve to kuddha thaI potAnI badhI zakti tane asthira-udvigna karavAmAM vAparI paNa teM to AtmavIrya phoravI dInatA vinA sthiratA rAkhI. tAruM vratapAlana meruparvatanI jema aDaga che, "tane te deva khamAvIne gayo. A bInA vismaya upajAvanArI che." kAmadeve kahyuM "hA, prabhu ! gaI rAte ema ja banyuM hatuM. ApanA pasAthe huM pAra Utaryo." prabhue tenI daDhatA vakhANI badhAM sAdhu-sAdhvIne uddezIne kahyuM "he gautama Adi sAdhuo ! jo eka zrAvaka AvA upasarga sahI zake che to tamAre to anekagaNA upasargo sahevA taiyAra rahevuM joIe. kAraNa ke tame to upasarganI phojane jItavA mATe ja A oghArUpI vIravalaya laI vicaro cho. A sAMbhaLI tahatti kahI sahue prabhunI vANIne vadhAvI lIdhI. te sahue paNa kAmadevanAM vakhANa karyAM. kAmadeva pAchA pauSadhazALe AvyA. krame ANaMda zrAvakanI jema agiyAra pratimA pUrNa karI. vIsa varSa jinadharma pALI aMte eka mAsanI saMlekhanA karI pahelA devalokanA arUNAbha vimAnamAM cAra palyopamavALA vaimAnikadeva thayA. tyAMthI avI mahAvideha kSetramAM mukti pAmaze. AvA ghora upasargamAM paNa dharmamAM daDhatA rAkhanAra, ne jemanI prazaMsA tIrthakara bhagavaMte karI te kAmadeva zrAvakane dhanya che. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 261 273 dharmajananI prazaMsA (2) sambhUtivijayezena sthUlabhadro hi saMstutaH / bhUpAmAtyAdayo nUnaM zlAghitA hemasUribhiH // 1 // artha - saMbhUtivijaya gurumahArAje sthUlabhadramuninI temaja zrI hemacaMdrasUrijIe rAjAamAtya AdinI prazaMsA karI hatI. AryasthUlabhadra mahArAja kozA gaNikAne tyAM cAturmAsa karI gurumahArAja pAse AvyA tyAre saMbhUtivijayajI gurue sAmethI-thoDe dUrathI AvI rahelA sthUlabhadrajIne "aho duSkara, duSkarakAraka ! he ati duSkara kAryane karanArA! Avo) AvA saMbodhanathI bolAvI temanI prazaMsA karI hatI." mATe darzanAcAranuM pAlana karanAra guNIjanonI prazaMsA karavI jethI teo guNavRddhi mATe sAvadhAna thAya A bAbata zrI hemacaMdrasUrijIno prabaMdha ghaNo preraka che. zrI hemacaMdrasUrijI mahArAjano prabaMdha ekavAra mahArAjA kumArapALe potAnA udayana nAmanA pradhAnane soraThanA rAjA samarasenane jItavA soraTha mokalyA. krame karI teo pAlItANA AvI pahoMcyA. sAmaMtAdi sAthe taLeTImAM zrI mahAvIra prabhunAM darzana karyA pachI girirAja upara caDavAnI bhAvanA thaI. temaNe sAmaMtAdine AgaLanA gAme javA kahyuM ke pote girirAja zrI siddhAcala upara caDI zrI AdIzvaradAdAnA darabAramAM AvI UbhA. khUba bhAvapUrvaka pUjAdi karI gabhArAmAMthI bahAra AvI trIjI nisipI bolI te caityavaMdananI zarUAta karatA hatA, tyAM eka uMdara AvI ghInA dIvAnI saLagatI vATa kheMcI potAnA dara tarapha laI javA lAgyo. A joI gayelo pUjArI doDato Avyo ne uMdara vATa mUkI nAsI gayo. A joI maMtrI vicAramAM paDyA ke A lAkaDAnuM daheruM hoI kyAreka saLagI jaze to mahAanartha thaze, rAjakAryamAM vyagra rahetA mane dhikkAra che ke badhI sagavaDa chatAM meM A mahAtIrthano jIrNoddhAra na karAvyo. pApavyApArathI upArjana karelI e rAjAonI A lakSmI paNa zA kAmanI je rAjyAdhikArIothI paNa tIrthAdikamAM kharcAtI nathI ne kRtArthatA pAmatI nathI. ityAdi vicArI temaNe prabhu samakSa pratijJA karI ke "jyAM sudhI A tIrthano uddhAra na karAvuM tyAM sudhI mAre brahmacarya, ekAsaNa, bhUmisaMthAre sUvuM ne tAMbula (pAna) Adino sarvathA tyAga karuM chuM. pachI girirAjanI heThe UtarI prayANa karyuM ne AgaLa gayelA sAmetAdikane maLI gayA. rAjA samarasena ghaNo baLiyo hato. tenI sAthenA yuddhamAM udayana maMtrInuM sainya bhAMgI paDyuM. A joI udayana maMtrI mokhare AvyA ne laDavA lAgyA. thoDIvAramAM temaNe kera vartAvI mUkyo. jo ke cAre taraphathI zatrunAM bANo temane vAgatAM hatAM ne zarIra zIrNa-vizIrNa thaI Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 cUkyuM hatuM chatAM sAhasa ane parAkramathI temaNe rAjA samarasenane mArI nAkhyo. tenA dezamAM kumArapALa rAjAnI ANA pheravI udayana pAchA pharyA. jema jema AgaLa vadhatA gayA tema tema temanuM zarIra jANe caitanya khovA lAgyuM. AMkhe aMdhArAM AvyAM ne teo dharatI para DhaLI paDyA. zItopacArathI te svastha thayA ne bALakanI jema rovA lAgyA. A joI sAmaMta Adie pUchyuM : "tame zUravIra cho. tamArI sahanazaktine ame jANIe chIe. tame koI divasa nahIM ne Aje zA mATe raDo cho? jo ke zarIra para ghA to ghaNA moTA ne UMDA paDyA che." maMtrI bolyA : "A raDavuM ghAnuM ke mRtyunuM nathI. paNa karavAnA adhUrA rahyA kAmanuM che. temaNe kahyuM: tame saMkoca vinA kaho. tamArA kahyA pramANe badhuM ja ame karIzuM." maMtrIe kahyuM, "mArI A cAra bhAvanA hatI; mArA nAnA dIkarA aMbaDane senApati banAvavo, siddhagirino RSabhadeva dAdAno prAsAda je lAkaDAno che teno uddhAra karAvI pASANano karAvavo. giranAra parvata para javA navAM pagathiyAM karAvavAM ane mRtyu samaye nirdhAmaNA karAvanAra koI guruno yoga meLavavo. paNa eka vAta pUrI thatI nathI dekhAtI. tethI te zalyanI jema khUMce che." sAmaMtoe kahyuM : "maMtrIzvara ! ciMtA na karo. pahelI traNa vAta to tamArA moTA dIkarA bAhaDadeva pUrI karaze. temAM ame sAkSI chIe. have rahI nirdhAmaNA-ArAdhanAnI vAta to ame hamaNAM ja koI gurumahArAjane zodhI lAvIe chIe. A ema kahI teo eka tarapha cAlyA ne vicAryuM "A yuddhanI bhUmimAM gurumahArAja maLavA azakya che ne maMtrIzvaranI sthiti paNa jholAM khAya che" ityAdi vicArI temaNe eka bhAMDa (bhavAyA)ne sAdhuveSa paherAvI maMtrIne kevI rIte zuM kahevuM vagere zikhavADI tyAM laI AvyA. teNe paNa sAdhunI jema ja badho abhinaya karyo ne dharmalAbha kahI Ubho rahyo. maMtrIe tene gautamasvAmInI jema vaMdanA karI, sarva-jIvone khamAvyA. duSkatanI gartA ane sukRtanI anumodanA karatAM te svargagAmI banyA. A bhAMDa vicAre che ke "aho kevo AzcaryakArI mahimA che A muniveSano. kyAM huM sAdhanahIna garIbaDo ne kyAM sarvane jhAMkhA pADanAra samRddha maMtrIzvara ! AmaNe mane vaMdanA karI mane pUjya kahI mAthuM namAvyuM. have A veSa utAravo na joIe. vizvavaMdya vezane huM have bhAvathI svIkAruM chuM." ItyAdi vicArI teNe sAdhutva svIkAryuM. teNe paNa giranArajI jaI be mAsanA aNasaNapUrvaka svarga sAdhyuM. - udayanamaMtrInA Adara-mAna, ane prazaMsA temaja sAmaMtAdikanI paNa prazaMsAthI te sAmAnya mANasane zraddhA thaI ne te giranAra jaI devapaNuM pAmyo. krame karI sAmatAdi pATaNa AvyA ane zrI kumArapALa mahArAjAnA caraNamAM zatrunI lakSmI Adi arpaNa karatAM maMtrIzvara zauryanI prazaMsApUrvaka temanI bhAvanAnI vAta karI. te sAMbhaLI rAjA sAmaMto sAthe maMtrIzvaranA ghare AvyA ne temanA putro bAhaDa-aMbaDa Adino zoka utarAvI kahyuM - Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4. yuvAM yadi piturbhaktau, dharmamarmavidAvapi / uddhiyethAM tadA tIrthe, gRhItvA tadabhigrahAn // 1 // artha - he bAhaDa-aMbaDa ! tame bane kharekhara ja pitAnA bhakta ane dharmanA marmane jANanArA ho to te te abhigrahone grahaNa karI bane tIrthono uddhAra karo. RNamanyadapi prAyo, nRNAM duHkhAya jAyate / yaddevasya RNaM tattu, mahAduHkhanibandhanam // 2 // artha:- lokonuM sAmAnya RNa paNa mANasa mATe duHkhanuM kAraNa bane che, tyAre devanuM devuM to mahAduHkhanuM nimitta ja che. stutyAH sutAsta eva syuH, pitaraM mocayanti ye / RNAd devaRNAt tAtaM, mocayethAM yuvAM tataH // 3 // artha - je putro potAnA pitAne RNamukta kare che te ja putro prazaMsanIya che. mATe tame tamArA pitAne RNathI mukAvo. savitaryastamApanne, manAgapi hi tatpadam / anuddharantastanayA, nindyante zanivaddhajjanaiH // 4 // artha - sUrya asta pAmatAM tenA putro (anya graho) tenA sthAnane paNa na zobhAve to zaninI jema lokothI te nindAya che; (zanine sUryaputra mAnyo che) rAjA AdinI AvI udAtta ne mIThI vANI sAMbhaLI utsAhita thayelA bAhaDa ane aMbaDe eka eka pratijJA karI. pachI bAhaDa potAno oramAna bhAI thato hato chatAM aMbAne rAjA pAsethI senAdhipatinuM sthAna apAvyuM. pote rAjAjJA laI zrI giranAratIrthe gayo ne aMbAdevIe mArga batAvavA jyAM cokhA chAMTyA hatA te mArge tresaTha lAkhano vyaya karI caDavAmAM sugamatA rahe tevAM navAM pagathiyAM karAvyAM. tyAMnuM kAma pUruM thatAM tarata zrI zatruMjayanI taLeTImAM sainya sAthe paDAva nAMkhyo - yojanA vicArIne dezavidezanA zilpI kArIgaro temaja salATo teDAvyA. paththara Adi sAmagrI bhegI karavA mAMDI. AkhA dezamAM vAyuvege vAvaDa pharI vaLyA ke gujarAtanA mahAmAtya zrI zatruMjayano uddhAra karAve che. pote A lAbha lIdhA vinA na rahI jAya evI bhAvanAthI ghaNA zrAvaka gRhastho maMtrI pAse AvyA che ne potAne paNa A puNyakAryamAM lAbha maLe evI saMbhAvanA pragaTa karI rahyA che. eve avasare TImANaka gAmano rahevAsI koI "bhImo kuMDaliyo" nAmano vANiyo kevala cha rUpiyAnuM ghI laI vepAra karavA tyAM Avyo. bAhaDanA sainyamAM ghI vecI zuddha vyApArathI teNe eka rUpiyA jevI kamANI karI. nAhI-dhoI puSpa kharIdI prabhujInI pUjA karI ane bAhaDa maMtrInA paDAvamAM u.bhA.-4-18 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 Avyo. aneka zeThiyAnI vacce tejavI bAhaDa maMtrIne joI bhImo jhaMkhavANo paDyo. moTA daravAje UbhelA daravAne paNa tene AgaLa javA IzAro karyo. teNe vicAryuM - aho ! martyatayA taulya-masya me'pi guNai punaH / dvayorapyantaraM ratno-palayoriva hA kiyat // 1 // artha:- aho AzcaryanI vAta che ke manuSyapaNAthI to huM ane A maMtrI sarakhA ja chIe. paNa guNanI dRSTithI to amArA bannemAM ratna ane pASANa jeTaluM aMtara che. bhImAzeThane dvArapALa jatA rahevA jaNAvato hato, tyAM maMtrInI dRSTi bhImA para paDI. teo tenI pAse AvyA. khabhe hAtha mUkI pUchyuM "bhAI ! koNa cho ? pUjA karI AvyA? bhImAe kahyuM "huM eka garIba zrAvaka chuM. ghaNA vakhate Aje puSpo kharIdI bhAvathI pUjA karI." A sAMbhaLI maMtrIe kahyuM - dhanyastvaM nirdhanopyevaM, yajjinendramapUjayaH / dharmabandhurasi tvaM me, tataH sAdharmikatvataH // 1 // artha - nidhana chatAM tame dravya vyaya karI zrI jinezvaradevanI pUjA karI mATe tame dhanya cho - kRtapuNya cho, sAdharmika hoI tame mArA dharmabaMdhu cho. pachI pote bhImAzAne potAnI gAdI pAse laI AvyA. bhImo khacakAto khacakAto cAlyo ne maMtrIe tene kheMcIne potAnI pAse besADyo ane badhA vacce bhImAnI prazaMsA karI potAnI pAse besADyo. bhImAe vicAryuM "aho prabhuno dharma keTalo mahAna che. pUjAno mahimA paNa apAra che. tethI mArA jevA sAmAnya mANasane paNa keTaluM mAna-sanmAna maLe che." te vakhate zeThiyAo maMtrI sAthe mIThI rakajhaka karatA kahI rahyA hatA ke : prabhaviSNustvameko'pi, tIrthoddhAre'si. dhIsakha / bandhuniva tathApyasmAn, puNye'smin yoktumarhasi // 1 // artha he maMtrIzvara ! jo ke tame ekalA ja A tIrthano uddhAra karavAmAM samartha cho, chatAM amArI vinaMtI che ke A puNyakAryamAM baMdhanI jema tame amane paNa sAthe rAkho. arthAt amane paNa A jIrNoddhAranA kAryamAM lAbha Apo, pitrAdayopi vaJcyante, kadApi kvApi dhArmikaiH / na tu sAdharmikA dharma-snehapAza-niyantraNAt // 2 // artha - koIkavAra dharmI puruSo mAtA-pitA Adine chetarI le che paNa dharmakAryamAM snehapAsathI baMdhAyelA hovAne lIdhe teo sAdharmikabaMdhune chetarI zakatA nathI. mATe amAruM dhana paNa A girirAjanA uddhAramAM avazya lAgavuM joIe.' Ama bolatA te zrAvako potAnI rakama noMdhAvavA Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 lAgyA. paNa 'sahu prathama konuM nAma lakhavuM' enI vimAsaNa thaI. bhImAzAe paNa vicAryuM 'A badhA to mahAsaubhAgyazAlI che ne moTA moTA lAbha leze. mAre paNa A avasa2 khovo joIe nahIM.' tenI ceSTAthI maMtrIe pUchyuM : 'mahAnubhAva zuM vicAro cho ?' teNe kahyuM 'mane paNa lAbha levAnI ghaNI bhAvanA thAya che. paNa mArI pAse to mAtra sAta ja rUpiyA che ne jIvanabharanI A ja kamANI che.' : A sAMbhaLI maMtrI bhImAne bheTI paDyA ne bolyA : "zeThiyA ! dhanya che tane, prathama nAma konuM lakhavuM ? huM tenI vimAsaNamAM hato. ame zuM kharacavAnA hatA ? teM to tArI badhI ja mUDI ApI dIdhI. paheluM nAma tamAruM. zeTha bhImA kuMDaliyA rUpiyA sAta ame badhAM ahIM bhegA thaI vAta to ghaNI karI paNa koIe potAnI mUDIno moTo bhAga kADhyo nathI tyAre tame tamArI badhI ja kamANI ApI dIdhI" sAMbhaLI badhA zeThiyAo harSa ane lajjA paNa pAmyA. maMtrIe bahumAna karatAM bhImAne 500 rUpiyA ane traNa uttama vastranA tAkA ApavA mAMDyA. paNa bhImAe te ghaNo Agraha chatAM na lIdhA ne ghare Avyo. tenI patnI svabhAvanI jarA AkarI hatI chatAM bhImAe dhIre dhIre tene badhI vAta karI. puNyodaye strIne paNa sArA bhAva pragaTyA. te bolI "siddhagirinA jIrNoddhAranA bhAgI thavAnuM saubhAgya meLavyuM te to uttama kAma karyuM paNa maMtrIzvaranuM dravya na laIne to tame ghaNuM ja sAruM karyuM." A sAMbhaLI bhImAne saMtoSa thayo ekavAra gAya bAMdhavA khIlo khodavA jatAM dharatImAMthI carU nIkaLyo. temAMthI cAra hajAra suvarNamudrA nIkaLI. teNe patnIne kahyuM "A jo puNyodaya ! A dhana paNa ApaNe dharma-puNyamAM ja kharacIe to kema ?" patnI saMmata thaI ne bhImAzA carU laI pahoMcyA maMtrIzvara pAse. badhI vAta jaNAvI tIrthoddhAra mATe ApavA lAgyA. maMtrIe nA kahI. bhImAzAe Agraha karyo. maMtrIe kahyuM ke "paryApta dhana thaI gayuM che mATe have tame ghera jAva." A rakajhakamAM rAta paDI gaI. bemAMthI eke mAnatA nathI. tyAM kapardIyakSa pragaTa thaI bolyo "bhImAzA ! tamArI prabhubhakti ne puSpothI uttama pUjA joI huM ghaNo AnaMdita thayo chuM. A sonAmudrAno carU tamane ja Apyo che. tame ghare jAva ne sukhe raho" yakSa pachI adRzya thayo. banne vismaya-AnaMda pAmatAM sUI gayAM. savAre bhImAzAe zrI AdIzvara bhagavAnanI puSpo ne ratnothI pUjA karI pachI carU laI ghare Avyo. sagRhasthanI jema te rahevA ne dAnapuNyamAM saMpatti vAparavA lAgyo. A tarapha maMtrIzvare zubha muhUrtamAM prAcIna kASThanA jinAlayanuM visarjana karAvI khAtamuhUrta karI sonAnI vAstumUrti vidhivat padharAvI ane moTI zilA sthApana karI. jinamaMdiranuM kAma jorazorathI AraMbhyuM te pASANamaya daherAsara be varSe taiyAra thayuM. caitya pUrNa thayAnA samAcAravadhAmaNI ApanArane maMtrIe sonAnI 32 jIbha ApI ne AnaMda vyakta karyo. te AnaMdotsava cAlato hato tyAM eka bIjA mANase AvIne khabara ApyA ke "duHkhanI vAta che ke game te kAraNe Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 te daherAsaranI bhIMtamAM moTI tirADa paDI gaI che." A sAMbhaLI vicAramAM paDela maMtrIe te mANasane 64 jIbha sonAnI ApI. AthI Azcarya pAmelA lokoe kAraNa pUchyuM. maMtrIe uttara ApatAM kahyuM "mArI hayAtImAM A prAsAdamAM tirADa paDI te huM tarata samarAvI laIza, paNa pAchaLathI thate to koNa jANe kyAre ne kema sudharate? huM te pharIvAra ane ghaNI sudaDha karAvIza. maMtrIe zilpI-salATono prAsAda phATavAnuM kAraNa pUchatAM temaNe kahyuM "AvA moTA parvata para pavananuM to jora hoya ja. te pavana daherAsaranI bhamatImAM peTho paNa nIkaLavAno rasto na hoI teNe dIvAla toDI. bhamatI vinAnuM daherAsara karIe to zilpazAstra ema kahe che ke tethI karAvanArane saMtAna na thAya. A sAMbhaLI maMtrI vicAre che ke - santAnaH susthiraH kasya ? sa ca bhAvI bhave bhave / sAmprataM dharmasantAna, evAstu mama vAstavaH // 1 // artha - sthira saMtati konI rahI (ke mArI raheze ?) te to bhavabhava sulabha che. mATe vartamAnamAM to dharmasaMtAna ja vAstavamAM sthira saMtati che. maMtrIe bhamatamAM banne bAjunI bhIMtamAM moTI zilAo jaDAvI. traNa varSe daherAsara pUrNa thayuM. jIrNoddhAramAM be karoDa sattANuM lAkha rUpiyAnuM kharca thayuM. te mahAprAsAdanI pratiSThA saMvata 1211 nI sAle zanivAranA divase mahAmahotsavapUrvaka kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrIzvarajInA varadhaste karAvI. sonAnA dhvajadaMDa-kalaza pratiSThApana karyA. lAkho zrAvaka-zrAvikAe mahAmahotsavamAM umaMgapUrvaka bhAga lIdho ne dharmano jayajayakAra thayo. prabhujInI pUjA mATe covIza bagIcA temaja covIza gAma arpaNa karyA ne taLeTImAM bAhaDapura gAmanuM gAma vasAvyuM. tyAM zrI pArthaprabhunuM suMdara daherAsara baMdhAvI tribhuvanapALavihAra nAma ApyuM. maMtrIzvaranA AvA adbhuta uttama caritrathI prasanna thayelA zrI hemacaMdrasUrIzvarajI bolyA ke - jagaddharmAdhAraH sa gurutaratIrthAdhikaraNastadapyarhanmUlaM sa punaradhunA tatpratinidhiH / tadAvAsazcaityaM saciva ! bhavanoddhRtya tadidaM, samaM svenoddadhe bhuvanamapi manye'hamakhilam // 1 // artha :- jagatanA dharmano AdhAra te moTA moTA tIrthanuM adhikaraNa , ne tenuM mULa ahatu paramAtmA che. paraMtu vartamAnamAM temanuM pratinidhitva temanA pratimAjI kare che. temano AvAsa e A caitya che, to jinabhavanano uddhAra karIne te maMtrI ! huM mAnuM chuM ke tame tamArA AtmA sAthe akhila bhuvananA AkhA saMsArano uddhAra karyo che. Ama AkhA saMghathI paNa stavAyelA vAgabhaTTa (bAyaDa) maMtrIe pATaNamAM AvI rAjAne prasanna karyA. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 267 A tarapha AjhabhaTTa (AMbaDe) pitAnA zreya kAje bhRgupura eTale bharUcamAM zakunikA vihAra nAme zrI munisuvrata bhagavAnanA mahAprAsAdano saMvata 1220 mAM uddhAra karAvyo. vaDanA jhADa nIce paDelI samaLIne navakAra saMbhaLAvatA munirAjanA dazyavALI lepyamayamUrti karAvI. mahArAjA kumArapALa sahita samasta saMghane AmaMtrI kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajInA varadhaste zrI munisuvratasvAmInI moTA mahotsavapUrvaka pratiSThA karAvI. pahelA kumArapALe dakSiNanA daMDanAyake AdmabhaTTa (AMbaDa)ne nImyA hatA ne AmrabhaTTe tyAMnA yuddhamAM vijaya meLavI mallikArjunane jItyo hato ne teno dravyakoza laIne AvyA hatA. te koSa rAjA kumArapALa daMDanAyakane ja arpaNa karyo hato ne pitAmahanI padavI paNa ApI hatI. batrIza dhaDI sonAnA kaLaza ne dhvajAdaMDa karAvI prAsAdanA zikharo para pratiSThita karyA hatA ne paTTakuLanI dhvajAo laherAvI hatI. badhuM kArya sArI rIte pAra paDyA pachI harSAvezathI ullasita hRdayavALA AdmabhaTTa mallikArjunano khajAno laI daherAsaranA zikhara para caDyA ane suvarNa-ratnamaNi-muktAnI khobe khobe vRSTi karI. AthI temanI ghaNI prazaMsA thaI. eka kavie kahyuM : nirIkSitA purApyAsIt, vRSTirjalamayI janaiH / tadA tu dadRze kSauma-svarNaratnamayI punaH // 1 // artha:- lokoe pahelAM paNa jaLanI vRSTi to joI ja hatI, paNa kSauma (mUlyavAna vastro) sonA ne ratnano varasAda to tyAre (pratiSThA vakhate) ja jovAmAM Avyo. pachI moTA ucharaMgapUrvaka caulukyavaMza vibhUSaNa mahArAjA kumArapALa temaja AdmabhaTTa Adie zrI munisuvrata bhagavAnanI AratI utArI. te vakhate boMtera sAmaMto sonAnI dAMDIvALA cAmara vIMjavA UbhA rahyA. vAgubhaTTa Adi maMtrIo pUjAvidhinI sAmagrInI taiyArI karavAmAM sAvadhAna thayA. AratI pachI maMgaLadIvo pragaTa thayo. tyArabAda prabhujInA guNagAna gAnAra saMgItakAra Adine batrIsa lAkha dravyanuM dAna ApyuM. AvuM vismayakArI caritra AdmabhaTTanuM jANImANasanI stuti kadI na karanArA AcArya zrI hemacaMdrasUrijI ekAeka bolI UThyA ke - kiM kRtena yatra hi tvaM, yatra tvaM kimasau kaliH / kalau ced bhavato janma, kalirastu kRtena kim // 1 // artha :- o AMbaDa ! jyAM tuM che tyAM kRtayuga-satayugathI zuM prayojana che? arthAt tuM che tyAM satayuga ja che. jayAM tuM che tyAM zuM kaLiyuga che? arthAt kaLiyugano tArI sAme koI prabhAva ja nathI. tArA jevAno janma jo kaLiyugamAM ja thato hoya to kaLiyuga bhale rahyo, amAre kRtayuganI kAMI AvazyakatA nathI. kema ke - kate varSasahastreNa, tretAyAM hAyanena ca / dvApare yacca mAsena, ahorAtreNa tat kalau // 2 // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 artha - satayugamAM je kArya hajAra varSe thAya che, tretAyugamAM eka varSe thAya che, te kArya dvAparamAM eka mahine thAya che tyAre kaLiyugamAM te mAtra eka divasa rAtamAM ja siddha thAya che. Ama AdmabhaTTanI guramahArAje ne rAjAe paNa prazaMsA karI. sahu potAne sthAne AvyA. thoDIvAre AMbaDane ghora mUcha AvI gaI. te jANe maraNa pAmyA hoya tema acAnaka lAkaDuM thaI paDyA. hAhAkAra thaI gayo. zrI hemacaMdrAcArye jANI lIdhuM ke jyAre prAsAdanA zikhara para caDI AMbaDa AnaMdollAsanA atirekathI nAcato hato tyAre mithyAtvIdevInI dRSTi lAgI gaI che. upAdhyAya yazazcaMdra nAmanA ziSyane laI saMdhyA samaye AcAryazrI bharUcanI sImA bhUmimAM AvyA. utpAta karanAra siMdhudevInuM AhvAna karI AcAryadeve kAussagna karyo. devI AvI paNa kAMI bolyA vinA jANe gurunI avagaNanA karI cAlatI thaI. tyAre ziSya yazazcaMdragaNIe potAnI kAmaLI khAraNImAM nAMkhI phUTavA mAMDI. prathama prahAre devInuM sthAna dhamadhamI UThyuM. bIjA prahAra to te devInA baraDAmAM evo ghA vAgyo ke "mane bacAvo bacAvo. A vajano bhAra nathI khamAto... o mA... re marI gaI" kahetI te zrI munisuvrata bhagavAnanA maMdiranA umarAmAM Dhagalo thaI paDI ne prabhunuM zaraNuM lIdhuM. te duSTa vyaMtarIne sAttvika vidyAthI zikSA ApI pharI AvuM na karavA samajAvI vidAya karI ane AdmabhaTTa maMtrIne svastha karyA. gurumahArAja svasthAne AvyA. bhavyajIvo para upakAra karatA vicaratA rahyA ne zAsananI bhavya prabhAvanAmAM agresara rahyA. dharma-zAsananAM mahAna kAryomAM AdmabhaTTa sadA AgaLa rahevA lAgyA. zrI hemacaMdrasUrijIe paNa temanI prazaMsA karI. jema hemacaMdrasUrijIe AmrabhaTTa-Adi sacivo ne kumArapALa jevA rAjAnI dharmabhAvanAnI vRddhi arthe prazaMsA karI tema dharmaprabhAvaka zrAvaka-zrAvikA AdinI zlAghAprazaMsA avazya karavI. 204 darzanAcArano chaThTho AcAra-sthirIkaraNa manovipariNAmena, gurvAdiSTakriyAdiSu / / sthiratApAdanaM teSAM, sIdatAM smaraNAdibhiH // artha - mananA pariNAma viparIta thavAne kAraNe guru Adie batAvela kriyA AdimAM sIdAtA-asthira thatA ziSyAdikane smAraNAdi dvArA sthiratA upajAvavI tenuM nAma sthirIkaraNa che. nIcenA vivecana ane daSTAMtathI Ano Akho bhAvArtha samajI zakAze. gurumahArAje batAvela vinaya-vaiyAvacca, kaThina vihAra temaja duSkavratonuM pAlana Adi kriyAmAM pramAdAdi kAraNe sIdAtA ziSyAdikane yogyatA pramANe saMsAranA bhaya (kaSTa) Adi batAvavA Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 269 dvArA hitopadeza devApUrvaka smAraNA, vAraNA, nodanA, pratinodanA Adi karI temane mokSamArgamAM sthira karavA. jema ke - dIkSAnA divase ja - saMthAro chelle ane dvAra pAse karavAno vAro Avyo. jatAM-AvatAM sAdhuonA pagasaMghaTTanathI temaja caraNarajathI magadhanA rAjakumAra meghakumAra munine kheda Upajayo ke AvuM kaThora jIvana, jIvanabhara kaI rIte jIvI zakAze? temane viparIta pariNAma thatAM sthira karavA mATe bhagavAne kahyuM, "megha te parabhave hAthInA jIvanamAM ghaNAM duHkho veThyAM che." ityAdi kahI tene dharmamAM sthira karyA. tema bIjAe paNa karavuM. smAraNAdinuM svarUpa samajAvatAM kahyuM che ke - pamhaDhe sAraNA vuttA, aNAyArassa vAraNA / cukkANaM coaNA bhujjo, niThuraM paDicoaNA // 1 // artha - vratanA pAlana mATe pramAdIne mATe sAraNA (smAraNA) kahI che. (jema ke tamo koNa cho? badhuM choDIne saMyama lIdhuM che. mahAbhAga ! e bhavya bhAvanAnuM smaraNa karo.) anAcArIne mATe vAraNA, alana pAmanAra mATe coyaNA (preraNA) ane niSphara jIva mATe pharI pharI preraNArUpa paDicoyaNA kahI che. thirakaraNaM puNa thero, pavatti vAvAriesu atthesu / jo jattha sIaijjai, saMtabalo taM thiraM kuNai // 1 // artha:- sadA karavAnA dharmakaraNIrUpa vyApAramAM je sIdAto hoya, utsAhana rAkhato hoya, tyAM tene sthira karavAnI pravRtti sthaviro kare che. zrI hemacaMdrasUrIzvarajIe jema kumArapALa rAjAne dharmamAM sthira karela, tema. te saMbaMdha nIce pramANe che - mahArAjA kumArapALano prabaMdha zrI hemacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI kumArapALe evI pratijJA karI hatI ke zrI hemacaMdrasUrijI viracita vItarAgastotranA 20 ane yogazAstranA 12 ema kula 32 prakAzano svAdhyAya karIne ja mukhazuddhi (dAtaNa) karavI. yogazAstranI vyAkhyA gurumahArAja pAse rAjA sAMbhaLI rahyA hatA. temAM cothA vratanA adhikAramAM zloka A pramANe Avyo - prAptuM pAramapArasya, pArAvArasya pAryate / strINAM prakRtivakrANAM strIcaritrasya no punaH // 1 // Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 artha - jeno pAra nathI evA pArAvAra (samudra)no pAra pAmI zakAya che - kiMtu svabhAvathI ja vakra evI nArInA strIcaritrano pAra pAmI zakAto nathI. A sAMbhaLI hasatAM rAjAe kahyuM "bhagavan! kaviono vihAra agamya che. teo merune kAMkarA tulya ane kAMkarAne meru tulya karI zake te vAta satya lAge che. kahyuM che ke - kavijana kabahu na choDiye, jo hoya hiyaDe sAna / meru TAlI karkara kare, karkara meru samAna // artha:- A ukti pramANe Ape paNa ApanA kavihRdayano ja paricaya Apyo che. kema ke svabhAvathI ja Darapoka A abaLAnuM caritra atigahana batAvI Ape kavijanonI kAvyakuzaLatAno suMdara citAra karyo che. A bAbata rAjAnI jIda jANI guruzrIe kahyuM: rAjA! A kavitvanuM kauzalya nathI paNa nirbheLa satya che. pUrvanA aneka AcAryoe A bAbata ghaNuM nirUpaNa karyuM che. itihAsamAM paNa ghaNA kissAo banelA che. tamArI icchA hoya to ekAda sAMbhaLo - parakAyapraveza Adi aneka vidyAvALA mahArAja vikrama avaMtInagarImAM rAjya karatA hatA. temanI sabhAmAM ekavAra eka paMDite kahyuM ke - azvaplutaM mAdhavagarjitaM ca, strINAM caritraM puruSasya bhAgyam / avarSaNaM cApi ca varSaNaM ca, devo na jAnAti kuto manuSyaH // 1 // artha - ghoDAno avAja, vaizAkhanI garjanA, strInuM caritra, puruSanuM bhAgya, sukALa ane duSkALa AvI bAbatamAM deva paNa kAMI jANI zakatA nathI to mANasanuM zuM gajuM? A sAMbhaLI vidvAna rAjAe kahyuM : "paMDita ! bIjuM badhuM to ThIka paNa strIcaritranI tame gahanatA kahI temAM na jANavA jevuM zuM che? A vAta mArA gaLe UtaratI nathI." paMDite kahyuM: "A zlokamAM zaMkA rAkhavA jevuM nathI.' rAjAe kahyuM: "huM A bAbatanI parIkSA karI tamane pAritoSika ApIza." paMDite "sAruM' kahI vidAya lIdhI. rAjA ekavAra rAte nagaracaryA jovA nIkaLyA. aMdhArAmAM pharatA rAjAe eka havelInI chata para tilakazrI ane kanakazrI nAmanI be sakhIno A pramANe vArtAlApa sAMbhaLyo. tilakazrIe pUchayuM : "kanakazrI tuM paraNI patinA ghare jaIza pachI tyAM zuM karIza? teNe uttaramAM kahyuM - zayyotpATanagehamArjanapayaHpAvitryacullIkriyAsthAlakSAlanadhAnyapeSaNabhidAgodohatanmanthanaiH / pAkaistatpariveSaNaiH samuditairbhANDAdizaucakriyAkAryairbhartRnanAndRdevRvinayaiH kaSTaM vadhUrjIvati // 1 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 271 artha :- pathArI pAtharavI-upADavI, vAsIdu vALavuM, pANI gaLavuM, sagaDI-cUlo saLagAvavo, vAsaNa dhovAM, anAja sApha karavAM, khAMDavAM, daLavAM, bharaDavAM Adi karavuM. gAya dohavI, dUdha-dahIM, chAza AdinI paLojaNa karavI. rAMdhavuM, pIrasavuM, badhAM vAsaNo mAMjavAM Adi zaucakriyA karavI. dhaNI, naNaMda, devara Adino vinaya karavo. A badhuM jotAM ema lAge che ke gharanI vahu duHkhe karI jIve che. arthAtu vahunuM jIvana duHkhamaya hoya che. paNa kuLavadhUe potAnA ane kuLanA gaurava mATe badhuM karavuM ja rahyuM. huM to badhI rIte mArA patinA cittane anukULa vartana karIza. temane ne gharane sArI rIte sAcavIza." A sAMbhaLI tilakazrI bolI : "tuM to sAva bhoLI che. te joje to kharI? ke huM kevA kallola karuM chuM. huM to tArA kahyAthI sAva viparIta ja karIza." A badhI vAta sAMbhaLI rAjA mahelamAM Avyo ne savAre tilakazrInuM mAguM karI paraNyo. tenA vANI vartanathI te svaccheda jaNAtI hatI ne tenA caritranI rAjae parIkSA karavI hatI. tene eka thAMbhalA para banelA mahelamAM rAkhI ane te mahelamAM puruSa mAtrano praveza niSedhyo. tyAM dareka kArya strIo ja karatI. puruSano paDachAyo paNa mahela para na paDI zakato. ekavAra te mahelanI nIce koI kAmAnaMda nAmanA sArthavAhe visAmo karyo. tilakazrI ane yuvAna sArthavAhanI najara maLI ne anurAga thayo. teNe saMketa karyo, te mujaba kAmAnaMde dharatImAM suraMga karAvIne te mArge rAjAnI anupasthitimAM te mahelamAM javA lAgyo ane rANI tilakazrI joDe ramavA lAgyo. Ama e banneno samaya sukhamAM vitavA lAgyo. ekavAra rAjA sabhAmAM beTho hato. te vakhate dhananAtha nAmano yogI bhikSA mATe cauTAmAM bhramaNa karatAM bolavA lAgyo ke "saba jaga bhInA eka ja korI." A vAre vAre eka ja vAta sAMbhaLI rAjAe enA marmano artha tAravyo ke khare ja A yogI potAnI ekamAtra strIne ja satI mAnato Ama bolI rahyo che. mATe AnI caryA jevI joIe. sAMje jyAre bhikSA laI e yogI potAnA raheThANa tarapha pAcho pharyo tyAre rAjA paNa mAkhInuM rUpa laI tenI pAchaLa paDI gayo. yogInA hAthamAM puSpa, attara, tAMbula, pakavAna Adi hatAM. AgaLa yogI ne pAchaLa UDatI mAkhI bane cAlyA jAya che. gAmanI sImAthI thoDe dUra siddhavaDanI nIcenI moTI zilA UMcI karI tenI nIcenA bhoMyarAmAM yogI ne tenI pAchaLa mAkhI banelo rAjA peTho. hAthanI vastu ucita sthAnamAM mUkI yogIe jaTAmAMthI eka mAdaLiyuM kADhyuM. temAMnI bhasmamAMthI eka yuvatI pragaTa karI, tenI sAthe IcchApUrvaka AnaMda-kIDA karI thAkelo yogI sUI gayo. yogIne UMgha AvatAM ja e yuvatI UbhI thaI. teNe potAnA gaLAmAM rahelA mAdaLiyAmAMthI eka yuvAna utpanna karyo ne tenI sAthe AkhI rAta krIDA karI. yogI jAge te pUrve te puruSane pAcho bhasmarUpe banAvI mAdaLiyAmAM nAMkhyo ne tene gaLAmAM paherI lIdhuM, ne yogInI pAse sUI gaI. yogIe paNa strIne bhasma karI mAdaLiyuM jaTAmAM goSavI dIdhuM. A badhuM joI rAjAnA Azcaryano pAra ja na rahyo, rAjA pAcho pharyo ne popaTanuM rUpa laI tilakathvInA mahelamAM AvI beTho. thoDIvAre rANIe sAMkaLa khakhaDAvI tethI kAmAnaMda aMdara Avyo ne rANI tenI sAthe vilAsa karavA lAgI. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 paMDitanA vacanane satya mAnato rAjA UDIne svasthAne Avyo. rAjA sabhAmAM AvIne beTho ja hato tyAM pAcho pelA yogIno avAja saMbhaLAyo. rAjAe bolAvI tene jamavAnuM AmaMtraNa ApyuM ne tene sAthe laI tilakazrInA mahele jamavA Avyo. jamavAnI taiyArI thavA lAgI, cha pATalA bAjoTha ane thALa maMDAyA. pachI sAhasI rAjAe talavAra ugAmI yogInI jaTA pakaDI kahyuM "pelI strIne pragaTa kara." eTale gabharAI gayelA yogIe strIne pragaTa karI pachI rAjAe tevI ja rIte te bAIne puruSa pragaTa karavA kahyuM eTale eNe paNa puruSa pragaTa karyo. pachI rAjAe rANIne kahyuM "sAMkaLa khakhaDAva," teNe ema karyuM. eTale kAmAnaMda bAraNuM kholI aMdara Avyo. rAjA sivAya badhA bhaya ane vismayathI joI rahyA. rAjAe badhAMne jamavA kahyuM. jema tema temaNe khAdhuM. pachI pelA yogIe te strI tenA priyatamane ApI ne pote vairAgya pAmI sadAcArI yogI banyo. rAjAe paNa tilakamaMjarIne kAmAnaMda sAthe ravAnA karI. pachI bharI sabhAmAM azvaplata Adi zloka kahenAra paMDitane sonuM jhaverAta ApI satkAryA. vikramapriyatamApi yadekastambhasaudhamuSitA kulaTAbhUt / strIjanastaducitopyatiyalAt svaratiM na vijahAtyatilolaH // artha - ekataMbhavALA mahelamAM rahelI vikrama jevA rAjAnI rANI paNa kulaTA thaI, kAraNa ke ati prayatnapUrvaka rAkhI hoya chatAM strIo atilolupa hovAne kAraNe parapuruSanI rati choDI zakatI nathI. A paradarzanI (paradharmI)nuM daSTAMta kumArapALa rAjAe zrI hemacaMdrasUrijIe saMbhaLAvI kahyuM ke "rAjA, strIcaritranI bAbatamAM tame Agraha choDI do." chatAM jayAre rAjAe jIda karI to AcAryazrIe kahyuM "ThIka rAjA, Aje sAMje A nagaramAM vasudatta nAmano brAhmaNa mRtyu pAmaze, tenI pAchaLa baLI marIne satI thanAra tenI patnInuM caritra mahAdevanA maMdiramAM jaI je joze tene strIcaritra samajAze." A sAMbhaLI rAjAe te jovAnI icchA jaNAvI. gurumahArAje ghaNo samajAvyo paNa rAjA na mAnyo ne mahAdevanA maMdiramAM javA taiyAra thayo. A tarapha kharekhara ja te brAhmaNa mRtyu pAmyo ne tenI pachavADe tenI strI baLImarI satI thavA taiyAra thaI. tene samajAvavAnI rajhakamAM rAtri thaI jatAM mRtakanI kriyA savAre karavAnuM rAkhI sahu vikharAyA. pelI satI to zaMkaranA maMdiramAM patinA zabane khoLAmAM laI beThI rahI. rAjA paNa pUrvathI ja maMdiramAM gupta sthAne AvI saMtAI gayo. rAta jAmI gaI. tyAM koI suMdara-surIlA kaMthI gAto javAna tyAM rAtavAsA mATe Avyo. tenA kaMThanI mohaka halakathI te strI mugdha thaI ne patinuM mAthuM jamIna para mUkI tenI pAse AvI beThI. thoDI ja vAramAM teo ekabIjA para mugdha thaI gayAM. ne te strI patinA zabanI sAme ja te gAyaka sAthe vikArathI uttejita thaI vilAsa karavA lAgI. sAva behUdu ne bIbhatsa dazya najare joI rAjA gurunA guNa gAto tyAMthI nIkaLyo ane mahelamAM AvI zAMtithI sUI gayo. savAre to te strI citA racAvI Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 273 pati sAthe baLI maravA taiyAra thaI, tyAre rAjAe AvI tene samajAvatAM kahyuM "bAI ! mAtra lokone chetaravA mATe tuM AvuM ajJAnI jIvane yogya AcaraNa kema kare che?" AnaMdaghanajI mahArAje paNa kavita gAyuM che ke - koI kaMta kAraNa kASTa bhakSaNa kare re, mIlazuM kaMtane dhAya; e meLo kadIya na saMbhave re, melo ThAma na thAya. RSabhao ! he bhoLI ! Ama baLI maravAthI icchitanI prApti thatI hoya to dIpakanI jyotamAM paDI baLI maranAra pataMgiyAno to uddhAra ja thaI jAya. pUrvopArjita karmAnusAra jIvo marIne anya gati-jAtimAM utpanna thAya che. te pramANe pati-patnI paNa marIne ucca-nIca gatine pAme che ne temane saMkhyAtA ke asaMkhyAtA yojanAnuM paraspara aMtara paNa paDI jAya che. pariNAme teo bhegA thavAnI saMbhAvanA paNa rAkhI zakatA nathI to zA mATe saLagIne jIvatA rAkha thAya che? tArA ajara-amara AtmAno avinAzI bhagavAna sAthe saMbaMdha bAMdha ItyAdi ghaNI rIte samajAvavA chatAM te strIe haTha nA choDI tyAre rAjAe dhIre rahI kAnamAM Thapako ApatAM kahyuM "rAte to pelA AcArahIna gavaiyA sAthe gela karatI'tI ne atyAre satI thavA taiyAra thaI che? - - A sAMbhaLatAM ja vipharIne vikarALa thayelI te bAIe UbhA thaI loko samakSa jorathI kahyuM "are nagarajano ! huM to samajatI hatI ke rAjA kumArapALa jevo dharmI koI thayo nathI. paNa ANe to gajaba karyo. mane kAnamAM kahe che ke tuM AvI suMdara ne yuvAna thaI zA mATe baLI mare che. tuM mAre tyAM rahe huM tane paTarANI karIza. paNa o rAjA ! kAna kholIne sAMbhaLI lo. huM bALapaNathI ja pativratA ne sItA Adi satInI haroLane yogya chuM. mane to kadI bhoganI icchA ja thaI nathI. tame rAjA thaI ATaATaluM sukha pAmI ne hajI saMtoSa nathI. zarama AvavI joIe." ATaluM kahI te citA upara caDI ne lokomAM rAjAnI niMdA thavA lAgI. rAjAe vajAghAtano AMcako anubhavyo ne vyathA pAmI mahelamAM Avyo. vAyunI jema nagaramAM vAta prasarI gaI ke satI mAtAne paNa rAjAe halakAM vacano kahyAM. loko ToLe maLI vAto karatA ke ame rAjAne AvA dhAryA nahotA. rAjAnA duHkhano pAra nahoto. gurumahArAje mahelamAM AvI rAjAne pUchyuM "kema rAjA ! joyuM ne strIcaritra ?" rAjAe kahyuM, "gurubhagavaMta ! ApanI AjJAbhaMga karavAnuM phaLa maLI gayuM, A kalaMkita jIvanathI to mRtyu ja sAruM che, mATe anazana karavuM ja ucita che.' gurumahArAje kahyuM : "rAjA! tame zA mATe kheda karo cho? tame to janmathI ja paranArI sahodara cho. paramArtha eTalo ja che ke tame have paramAtmAnA vacanamAM daDha pratIti rAkho ane svamatinI svacchaMdatAno tyAga karI zAstranAM vacano upara zraddhAvAna bano. eka sAmAnya vAtane laI, eka nAnA vAkyane laI, AvI asthiratA tame batAvI. tame ATalA caMcaLa thaI gayA to pachI zAstranA sUkSma padArthonA svarUpamAM - jyAM atinipuNa buddhi paNa potAnuM naipuNya nathI batAvI zakatI tyAM tamArA mananI sthiratA raheze kevI rIte ?' rAjAe kahyuM : bhagavaMta mAro aparAdha kSamA karo. vAre vAre huM kSamA mAMguM chuM Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 ne pazcAttApa karuM chuM. have mane jIvavAmAM jarAya ruci nathI. A kalaMka mArAthI jIravAtuM nathI. tame dayALu cho ne mane jivADavo hoya to A kalaMkamAMthI mane ugAro." gurumahArAje kahyuM "mahAdevanA maMdirano paMgu cokIdAra badhuM jANe che. tene bolAvI huM badhA samakSa pUchIza." bharI sabhAmAM AcArya mahArAjazrIe te paMgune bolAvI pUchatAM teNe te rAtre baneluM te satI banelI strInuM caritra yathAsthita kahI batAvyuM. rAjAmAM rahelA alaukika guNo temaja strIcaritranA avizvAse rAjA A kAryamAM upasthita rahyA Adi bAbata paNa gurumahArAje jaNAvI. tethI loko strIcaritranI gahanatAthI vismaya pAmyA ane te strInI ghaNI niMdA karI ane rAjAnI ghaNI prazaMsA thaI, tenA mahAna guNonuM kIrtana thayuM. yogazAstranI vyAkhyA vakhate strIcaritranI vAtane kumArapALa rAjAe "A to kavinI caturAI che, kAvyakauzalyano suMdara citAra che." ema kahI azraddhA karI, tene zrI hemacaMdrasUrijIe strIcaritra batAvI. dharmamArga-AgamamArgamAM sthira karyA, AnuM tAtparya e che. 205. sthirIkaraNa sadanuSThAnasamyaktvamanozuddhAdayo guNAH / teSAM tattvArthamAkhyAya dharme mApaH sthirIkRtaH // 1 // artha :- sat anuSThAna-zubhakriyA, samyaktva ane mananI zuddhi Adi guNo temaja tenA tattva ane paramArtha samajAvI gurumahArAje kumArapALarAjAne dharmamAM sthira karyA hatA. tenuM udAharaNa nIce pramANe samajavuM. kumArapALarAjAnuM daSTAMta pATaNanA mahArAjA kumArapALe ekavAra kalikAlasarvajJa bAlabrahmacArI gurumahArAja AcArya zrI hemacaMdrasUrijIne ekavAra pUchyuM ke : "bhagavaMta ! sAMkhya, bauddha, kapilAdi badhA ja darzanakAro potapotAnA pakSane satya pramANita kare che ne prazaMsA kare che, potapotAnI kriyAo kare che ne tenuM rahasya samajAve che. AvI sthitimAM kayo dharma-vAda pramANabhUta mAnavo?" gurumahArAje kahyuM "rAjA! sarvajJa vItarAgadeve kahelA tattvathI samasta ekAMtavAdIone parAzamukha jANavA. anuSThAna pAMca prakAranAM che. (1) AhAra, upAdhi (vastrAdi upakaraNa) pUjA ane Rddhi vagere aihika sukhabhoganI icchAthI kareluM anuSThAna te svastha cittanI samAdhine zIdhra haNanAra koI viSAnuSThAna kahevAya che. jema aphINa, vacchanAga Adi sthAvara viSa ane sarpa Adi jaMgama viSa khAtAnI Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 275 sAthe turata prANano nAza kare che tema, A anuSThAna paNa sat cittano turata nAza kare che. (2) bhavAMtaramAM devasaMbaMdhI bhoganI prAptinI icchAthI AcareluM anuSThAna te garala anuSThAna kahevAya. jema haDakAyA kUtarAnuM viSa athavA kharAba dravyanA saMsargathI utpanna thayeluM garala jAtinuM viSa kALAMtare haNe che tema A anuSThAna paNa adaSTa puNyaphaLanI prApti thayA chatAM paNa kALAMtare azubha phaLa ApanAra bane che. (3) praNidhAnAdinA abhAve-upayogAdine abhAve saMmUcchima jIvanI vRtti jevAM anuSThAnane anyonyAnuSThAna kahe che. A paNa oghasaMjJA ane lokasaMjJAnA bhedavALuM che. (a) sUtra tathA gurumahArAjanA vAkyanI apekSA vinA adhyavasAya rahita zUnya citte jJAna vinA je anuSThAna karavuM te o saMjJA ane (ka) "vartamAna kALamAM zuddha kriyA zodhavA jaIe to. tIrthanA ucchedano bhaya Ubho thAya mATe jema karatA hoIe tema karIe." ema samajIne badhA loko kare tema anuSThAna kare te lokasaMjJA anuSThAna kahevAya. tIrthocchedanA bhayathI badhA sAthe azuddha karavI te to gatAnugatika thayuM. tethI to sUtramAM jaNAvelI kriyAno ja lopa thayo tathA A dharmakriyAne ghaNA loko kare che, mATe ame paNa karIe chIe evuM kahIe-mAnIe to mithyAtvIonI kriyA ne dharma koI vakhata paNa chUTaze nahIM mATe gatAnugatithI sUtra varjita oghasaMjJAthI athavA lokasaMjJAthI karavAmAM AvatI kriyA te anyonyAnuSThAna paNa asat anuSThAna jANavuM. A anuSThAna akAmanirjarAne karanAruM ne kAyaphalezanuM kAraNa jANavuM. (4) mArthAnusArIpaNuM pAmI upayogapUrvaka zubhakriyAmAM rogayukta anuSThAna kare te taddhatu anuSThAna kahevAya. A cothuM anuSThAna paNa eka pula parAvartana kALa saMsAra zeSa rahe tyAre ja prApta thAya che. Ane caramAvartanI yuvAvasthA kahI che, tethI anyane bAlyAvasthA karI che. jema yuvAvasthAne pAmela mANasane bAlyakALanI kriyAo lajjAspada lAge che tema dharma rAgathI yuvAna banela jIvane asatu kriyAo lajjAne mATe ja thAya che. (5) syAdvAda pakSanI AjJA mAnya karavApUrvaka aMtaHkaraNamAM saMvega dhAraNa karIne cittanI zuddhithI je kriyAmAM Adara thAya te amRtAnuSThAna kahevAya. A pAMcamAM anuSThAnavALA jIvane samyaka praNidhAna ane kAlAdika pAMce hetunuM yathArtha grAhyapaNuM hoya che. sarva zubha kriyAo anuSThAno samyakatva sahita hoya to ja phaLa ApanAra bane che. kahyuM che ke - samsaktvahitA eva zuddhA dAnAdikAH kriyAH / tAsAM mokSaphalaM proktA, yadasya sahacAritA // 1 // artha - jo samyakatva yukta hoya to ja dAnAdi sarva kriyA zuddha che ne to ja tenuM mokSa phaLa che. kAraNa ke te kriyAmAM samyatvanuM sahacArIpaNuM che. samakriyAnI abhilASAvALAe cittazuddhi para avazya dhyAna ApavuM joIe. kahyuM ucitamAcaraNaM zubhamicchatA, prathamato manasaH khalu zodhanam / gadavatAM hyakRte malazodhane kimupayogamupaiti rasAyanam // 1 // Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 artha - ucita evI zubha kriyAne icchatA mANase sahuthI pahelAM mananI zuddhi karavI joIe. kAraNa ke rogI mANasanI maLazuddhi karyA vinA ApeluM rasAyaNa paNa kAMI guNa karI zakatuM nathI. manarUpI pavana evo baLavAna che ke te jinezvaradevanA vacanarUpI ghanasArane corI jAya che. kAmadevarUpI Agane ajavALe che ane zubhamatirUpa vRkSone ukheDI pheMke che. mana jyAre ati capaLa hoya che tyAre AMkha, moTuM vacana ane hAtha AdinI ceSTA UMdhI ja thatI hoya che. aho ghora daMbhane AcaranArA mANasoe AvI dhUrtatAthI ja AkhA saMsAranI AMkhamAM dhULa nAMkhI che. mATe prathama to vyavahAranayamAM rahIne azubhavikalpanI nivRtti karavI kema ke zubha vikalpamaya vratanI sevanAthI azubha vikalpa dUra thAya che, jema eka kAMTo bIjA kAMTAne kADhe che tema. tyAra bAda suvarNanI jevA nizcayanayanI daDhatA thavAthI vyavahAranayanI maryAdA dUra thAya che, ne koIpaNa prakAranA saMkalpa-vikalpa vinA sarva nivRttio samAdhine mATe ja thAya che. paraMtu kadAgrahanA vaza paDavAthI cittazuddhi thatI nathI, mithyAtvanI hAni thatI nathI ne tattvanI prApti paNa thatI nathI. jenA aMtaHkaraNamAM kadAgrahano agni baLato hoya tyAM, tattvavicAraNA svarUpa velaDI kyAMthI TakI zake ? tyAM zAMtirUpa phUla ane hitopadezarUpa phaLa to hoya ja kyAMthI? nitavoe aneka vrato AcaryA, vibhinna tapasyAo karI, prayatnapUrvaka zuddha AhArAdinI gaveSaNA (grahaNa) karI, chatAM temane kazI ja phaLaprApti thaI nahIM. ahIM mAtra kadAgrahano ja doSa che. mATe kadAgrahanA tyAgathI ja kriyAyoga ane jJAnayoga zuddhi thAya che. kriyAyoga zarIrAdinI asthiratAno nAza karavAmAM samartha che to jJAnayoga manoniyaMtraNa ane indriyonuM damana karI AtmasvarUpamAM ramaNatA lAvanAra che. apramatta guNaThANe vartatA munirAjo dhyAnathI ja zuddha che tethI temane AvazyakAdi kriyA karavAnuM niyatapaNuM nathI. anya zAstromAM paNa kahyuM che ke - yazcAtmaratireva, syAdAtmatRptazca mAnavaH / Atmanyeva ca santuSTastasya kAryaM na vidyate // 1 // artha - je AtmAnaMdI che, jeno AtmA ja tRpta thayelo che, ne je potAnA AtmAmAM ja saMtuSTa che tene kAMIpaNa karavAnuM zeSa rahetuM nathI. jJAnayogamAM gamA-aNagamArUpa rati-aratino praveza ja nathI. jJAnayogamAM AnaMda-glAnino avakAza zAstramAM niSiddha jaNAvyo che. kAraNa ke tene dhyAnanuM ja AlaMbana hoI rati-aratirUpa kriyAno vikalpa ja nathI. tathA mAtra zarIra nirvAha arthe gocarI Adi je kAMI kriyAo jJAni puruSo kare che, te pote niHsaMga hovAne lIdhe dhyAna vighAta karanArI nathI thatI. mATe subuddhizALI jJAnIoe mananI nizcalatApUrvaka samagra viSayonuM damana karavA mATe zAstravidhi anusAra kriyAo karI che. kema ke nizcayamAM lIna thayelA jJAnIne kriyAnuM atyaMta prayojana nathI, paNa vyavahAra dazAmAM rahelA jIvone mATe to te te kriyAo Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 atizaya guNakArI che. jJAnayoga sAdhanAra zuddha evI dhyAnanI magnatAne pAme che. Ama jJAnayoganA pratApe nirbhaya banelA ne vratomAM sthita evA munio sukhAsane besI, nAsAgramAM daSTi rAkhI evA sthira thAya che ke anya jagyAe daSTi paNa jatI nathI. zarIranA madhyane, grIvAne temaja mastakane sIdhA-unnata rAkhe che. temaja dAMta na aDe te rIte oSTha saMpuTa baMdha rAkhe che. Arti ne raudra dhyAnano tyAga karI pramAda rahita thaI dharmadhyAna temaja zukladhyAnamAM buddhine sthira kare che. ArtadhyAnamAM kRSNa, nIla ane kApota lezyA saMbhave che. te anatikliSTa bhAvavALA karmanA pariNAmathI Upaje che. A dhyAna chaThThA pramattaguNasthAnaka sudhI hoya che ne tiryaMca gati Ape che. mATe pramAdanA kAraNabhUta ArtadhyAnano prayatnapUrvaka mahAtmAoe tyAga karavo. raudradhyAna atisaMkliSTa bhAvavALA karmanA pariNAmathI utpanna thAya che. ahIM prathamathI traNe vezyA hoI zake che, te avazya narakanI gati Ape che te pAMcamA dezavirati guNasthAnaka sudhI rahe che, A dhyAna paNa dhIrapuruSoe prayatna-sAvadhAnIpUrvaka varjavuM. uttama AtmAoe lokottara temaja prazasta evA chellA be (dharma-zukla) dhyAnano svIkAraabhyAsa karavo A dhyAnavALAne indrapaNAnI paNa icchA hotI nathI. kahyuM che ke - yatra gacchati paraM paripAkaM, pAkAzAsanapadaM tRNakalpam / svaprakAzasukhabodhamayaM, taddhyAnameva bhavanAzi bhajadhvam // artha - jayAM zreSTha koTinA paripAka-vikAsane AtmA pAmIne saMtuSTa thAya che, ane indranI padavI samRddhine paNa taNakhaluM samaje che, temaja AtmIya prakAza-sukha-bodhamaya che ne bhavano nAza karanAra che te dhyAnane he bhavyo ! tame nitya bhajo. . . rogI ane mUrkha manuSyo paNa sAkSAt viSayono to tyAga karI zake che, paraMtu viSayano anurAga choDI zakatA nathI. tyAre paramAtmasvarUpane jANanAra-jonAra dhyAnI mahAtmA tRpti pAmela hoI pharI te viSayAdimAM anurAgI banatA nathI. AtmA ane paramAtmAmAM bhedabuddhi janya vivAda che. dhyAnI jIva te vivAda choDI tarata ja AtmA paramAtmAno bhedanAza karI abhedatva nipajAve che. badhAM dhyAnamAM AtmadhyAna ja zreSTha che. kAraNa ke adhyAtmajJAnanuM phaLa AtmajJAna ane tenuM phaLa mukti che. mATe samaju jIvoe AtmajJAna mATe satata prayatna karavo. AtmAnuM jJAna thatAM bIjuM jJAna avaziSTa rahetuM ja nathI. AtmajJAna vinAnA sarvajJAna vyartha ja che. navatattvanuM jJAna paNa AtmajJAnanA prakAza mATe ja che. ajIva Adi padArthanuM svarUpa AtmasvarUpanI bhinnatAnA bodha mATe ja jaNAvavAmAM AvyuM che. dharmAstikAyAdi ajIva padArtho cAlavA Adi kriyAmAM jIvane upakArI che. jema ratnanI kAMti; nirmaLatA ane zakti ratnathI judI nathI tema AtmAnA jJAna-darzana ane cAritra Adi lakSaNa AtmAthI bhinna nathI. mAtra "AtmAnA jJAna, darzana ane cAritra e Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 traNe lakSaNa tathA guNo che; e vAkyamAM AtmA zabdane chaThThI vibhakti che ne jJAnAdikane prathama vibhakti che, tethI vyavahAra daSTie bhinnatA gaNAya paNa nizcayanaye to abhinna ja che. teno bheda mAnavAthI AtmA anAtmA thaI jAya te jJAnAdika guNo paNa jaDapaNuM pAme eTale ja nizcayanayane AdhAre caitanya lakSaNavALo eka AtmA ja mahAsattAvALo sAmAnyathI jANavo. paNa vyavahAranayane AdhAre ekendriyAdinA bheda karI aneka prakArano mAnavAmAM Ave che. te nizcayamAM ghaTI zakatuM nathI. te nAmakarmathI thayelo upAdhijanya bheda jANavo. vaLI AtmA karmanI sAthe eka ja kSetramAM rahevA chatAM karmarUpa karmatvane pAmato nathI. kAraNa ke te AtmA dharmAstikAyAdinI jema sthira svabhAvI che. eTale ke AtmAno mULa svabhAva badalAto nathI. je uSNa agninA saMyoge "dhI UnuM thayuM" jaNAya che tema mUrta karmanA saMyoge AtmAmAM mUrtipaNAno bhrama thAya che. AtmA najare dekhAto nathI. hRdayathI grAhya paNa nathI. vANIthI varNavI zakAya tema paNa nathI. tathA jenuM svarUpa svayaM prakAzI che evo AtmA mUrta kevI rIte hoI zake? manovaNA, bhASAvargaNA ane kArmaNavargaNAnA pudgalo AtmAnI pAse ane dhanAdikathI dUra hoya che. chatAM te badhAM pudgalo AtmAthI to akasarakhAM bhinna ja che. jema AtmA pAMce ajIvadravyathI bhinna che, tema bIjA nayanI apekSAe AtmAnuM ajIvapaNuM paNa mAneluM che. siddhanA jIvo daza dravya-prANarUpa jIvathI rahita che ane jJAnAdika bhAvaprANathI yukta che, mATe tene ajIva paNa kahyA che. tema te AtmAo pudgalamaya puNyapApAdithI paNa rahita che, ahIM koIne zaMkA thaI zake ke puNyakarma zubha che to te jIvane saMsAramAM kema rakhaDAve che? zA mATe janmAdi Ape che? tenuM samAdhAna A che ke beDI-loDhAnI hoya ke sonAnI paNa e jene vaLagI hoya tene parataMtrapaNuM samAna hoI baMdhanarUpa phaLamAM kazo ja pharaka paDato nathI. tema puNyaphaLa karmodaya karanAra hoI duHkharUpa ja che paNa mUDha jIvone zubhakarmanA udayathI duHkhano pratikAra thAya che. tethI te sukharUpa bhAse che. Duka nAmanA brAhmaNe potAnA poSaNa mATe puSTa karelA bakarAnI jema, narendra devendranAM sukha paNa pariNAme dArUNa vipAkavALAM che, eTale ke aMte ati duHkhadAyI che. lohInA pAnamAM sukha mAnatI jaLonI jema viSayothI sukha mAnatA manuSyo pariNAme mahAanarthane ja pAme che. jema atyaMta tapelA tavA upara pANInuM bindu paDatAM ja sukAI jAya che tema satata utsukatAthI tapela Indriyone sukhano leza paNa kyAMthI hoya ! arthAt ausukyathI Indriyo satata asaMtapta rahetI hoya che. jema koI mANasa potAnA eka khabhA parathI bhAra bIjA khabhA upara mUke che. jethI upADavAmAM rAhata rahe che paNa tethI kAMI bhAra ocho thaI jato nathI. tema duHkhanuM vismaraNatA thatAM indriyasukhano anubhava thayo paNa kharekhara to duHkhanA saMsAra gayA na hovAthI duHkha to pAchuM AvavAnuM ja che. kAraNa ke tAtvika rIte duHkha gayuM ja nathI. indriya saMbaMdhI bhogone jJAnIoe krodhita thayelA sarpanI phaNAnI upamA ApI che. te kAraNe bhogathI UpajelAM samasta sukha, vilAsanA cihnarUpa hovA chatAM vivekI jIvo mATe to bhayanA ja hetuo che. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 279 A pramANe puNya ke pApa tenA phaLathI judA nathI, paNa ekarUpa che. ema siddha thAya che. nizcayathI to cidAnaMda svarUpa AtmA puNya ane pApathI bhinna che, ema paNa siddha thAya che. vAdaLAM khasI jatAM jema sUryano uSmAbharyo prakAza prasarI UThe che tema karmanA AvaraNano nAza thatAMnI sAthe AtmAnuM cidAnaMda svarUpa cothI (turIya) dazAmAM spaSTa rIte prakAzita thaI UThe che. eTale ke caudamA ayogI guNasthAne sarvakarmano nAza thatAM, ujjAgRtA nAmanI cothI dazA prApta thAya che, vaLI karmabaMdhanuM mULa kAraNa rAga-dveSa che, jema lohacuMbaka loDhAne kheMce che tema AtmAmAM rahelA rAga-dveSa sarvaprakAranAM karmone kheMce che. tethI AtmA sAthe karma ekameka thatAM baMdha thAya che. zuddha sphaTika pAradarzaka hoya che. paNa lAla-pILA-kALA puSpAdinA saMsargathI te sphaTika paNa lAlapILo ke kALo thaI jAya che tema puNya tathA pApanA saMsargathI AtmA rAgI ke dveSI thAya che. puNyapApa rahita zuddhasvarUpa bhagavaMtanuM ja che. tenuM ciMtana-mana-dhyAna karavuM e ja bhagavAnanI stuti che, te ja bhakti che. bhagavaMtanA rUpa lAvaNya zarIranuM varNana, samavasaraNarUpa traNa killA, chatra, cAmara dhvajA Adi prAtihAryanuM varNana je vItarAgadevanuM kareluM che, te vastutaH prabhunA guNanuM varNana nathI. te to mAtra vyavahArathI stuti karavAmAM AvI che, paraMtu jinendradevamAM rahelA jJAnAdi ratnatrayInuM varNana karavuM te ja temanI vAstavika stuti che; tattvathI nirvikalpa tathA puNya-pApa rahita evA AtmatattvanuM niraMtara dhyAna karavuM te zuddhanayanI sthiti che. Azrava ane saMvara te AtmavijJAnanuM lakSaNa nathI, arthAt Azrava ne saMvara AtmAne nathI hotA, karmanAM pudgalonuM grahaNa karavuM te Azrava ane te pugalono nirodha te saMvara kahevAya. AtmA je je bhAve karma grahaNa kare che, te te mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAyane yogarUpa Azrava kahevAya che ane bAra bhAvanA, daza prakArano yatidharma, pAMca prakAranA cAritra tathA bAvIza pariSaha sahana karavA, ityAdi je Azravano nAza karanAra bhAvo che te AtmAnA saMbaMdhamAM bhAvasaMvara kahevAya. Azravano nirodha karanAra saMvaranA sattAvana bheda che. Azravano rodha karanAra je kriyA te paNa AtmA nathI; kema ke AtmA to potAnA bhinna Azaye karIne anyanI apekSA rAkhato nathI, te to haMmezAM pote ja sAmarthyavAna che. hiMsA-ahiMsAdi je paraprANInA paryAyo che. te to nimitta mAtra ja che. paNa AtmaphaLanA hetu nathI. eTale ke parajIvane mAravo te hiMsA ane tenuM rakSaNa karavuM te ahiMsA kahevAya che ityAdi hiMsA-ahiMsAdi paraprANInA paryAyo che. tethI para jIvananI hiMsA-ahiMsA karavAnA samaye temAM paranI apekSA Ave che mATe te AtmAnA citUpane pragaTa karavAmAM kAraNabhUta nathI, AtmasvarUpa pragaTa karavAmAM to AtmA pote ja samartha che. teno dharma anyanI apekSA rAkhato nathI. kintu hiMsA-ahiMsAdi nimittabhUta hoI tene sarvathA niSiddha mAnela nathI. mAtra vyavahAranayamAM ja magna rahetA jIvo AtmasvarUpa prakaTa karavAmAM te ahiMsAdikane ja hetu mAne che tethI teo bAhyakriyAmAM ja Asakta rahetA hoya che. arthAt teo tenA marmabhUta gUDha tattvane joI zakatA nathI. nizcaya pakSavALA koIvAra zubha-azubhanA kAraNabhUta hiMsAdika hetuone mAne che, ne koIvAra nathI paNa mAnatA, kAraNa ke Azrava jeTalAM ja parizrava kahyAM che. u.bhA.ja-19 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 arthAt je bAdhaka kAraNo che te koI vakhata sAdhakane saMva25Ne paNa pariNAma pAme che, ne kyAreka anyathA pariNAma paNa pAme che. mATe bAhya hetumAM koIpaNa prakArano nizcita niyama ja nathI. paNa nizcaye karI AtmA pote ja bhAvanI vicitratAne laI Azrava-saMvararUpa che. vyavahAradakSa mANaso zAstra ane guru AdikanA vinayane temaja Avazyaka kriyAone saMvaranA aMgarUpa kahe che. vaLI teo prazasta rAgavALA cAritrAdika guNonA viSayamAM paNa zubha Azravano Aropa kare che, ane tenA phaLamAM bheda rahe che. azuddha nayanA AdhAre Azrava ane saMvaranA bheda che, paNa te banne saMsAranA ja hetu hoI zuddha nayamAM tevo bheda nathI. zuddha naye to saMsArane siddha banne sarakhAM ja che. karmano nAza tenuM nAma nirjarA, te paNa AtmA nathI paNa karmano paryAya che. je bhAvathI karmanI nirjarA thAya che te bhAva-vastu AtmA ja che, je zuddha jJAnathI yukta che. AtmAnI zaktithI utpanna thayeluM ane je cittavRttino nirodha kare che tenuM nAma tapa che, te tapanA bAra bheda che. jemAM kaSAyono nirodha thato hoya ne jemAM Atmatattva ane jinezvaranuM dhyAna thatuM hoya te zuddha tapa samajavuM, bAkInuM lAMghaNa kahyuM che. kAraNa ke mAtra bhUkhe rahevuM-zarIra gALavuM e ja tapanuM lakSaNa nathI, paNa parISahAdi sahavA, brahmacarya, gupti-samiti Adi sthApanA jJAnane, tapanA zarIranI upamA ApI che. karmane tapAvanAra hovAne kAraNe jJAnane ja tapa kahyuM che, A bAbatane je jANato nathI, ne jenuM aMtaHkaraNa vidyAta pAmyuM che, tevA jIvo vipula nirjarA zI rIte karI zake ? munizreSTho to jJAnayogane ja zuddha tapa kahe che. ne tevA tapathI nikAcita karmano kSaya thaI zake che. kAraNa ke jyAre samyaktva prApta thAya tyAre apUrvakaraNa ane zuddha zreNi prApta thAya che. tethI nizcaye pUrvakarmano sthitikSaya thAya che. mATe jJAnamaya zuddha tapasvI ja bhAvanirjarA kare che. zuddha nizcayanaye jotAM to sarvadA zuddha evA tapasvIne te bhAvanirjarA paNa kAMI ja nathI, sahela che. karma ane AtmAnuM tAdAtmya thavuM te dravya baMdha kahevAya, tenA cAra prakAra che. te baMdhanA heturUpa AtmAnA adhyavasAyane bhAvabaMdha kahevAya. jema potAnA zarIrathI ja potAnA zarIrane vIMTe che. te ja pramANe ne te bhAvathI pariNAma pAmelo AtmA potAnA AtmA dvArA ja AtmAne bAMdhe che. jema zaMkhano raMga sapheda chatAM netra vyAdhi (kamaLo Adi)thI pILo jaNAya che, tema zAstrajJAna chatAM mithyAbuddhinA saMskArathI jIvane baMdhanI buddhi thAya che je mANaso sAMbhaLIne mAnIne tathA vAraMvAra smaraNa karIne tattvano sAkSAt anubhava kare che, teone baMdhanI buddhi rahetI nathI. temano baMdharahita evo AtmA prakAza pAme che. karma-dravyanA kSayane dravya mukti kahevAmAM Ave che. te AtmAnuM lakSaNa nathI ane te karmadravyano kSaya karavAmAM hetubhUta je ratnatrayImaya AtmA te bhAvamokSa kahevAya che. te AtmAnuM lakSaNa che. jyAre AtmA jJAna-darzana-cAritrathI ekAkAra thAya che tyAre jANe badhAM karmo khUba ja khijAyAM hoya tema tatkALa tenAthI dUra bhAge che. Ama thavAthI bhinna liMga dhAraNa karavA chatAM AtmA Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 281 bhAvaliMgathI mukti pAme che, e siddha thAya che. mATe samaju mANase kadAgraha choDI daI bhAvaliMganI abhilASA karavI. AnAthI samajAya che ke AtmAne bAMdhanAra temaja mukta-karanAra vyavasthA azuddha nayane AdhAre ja ghaTe che, kiMtu zuddhanayane AdhAre AtmAno baMdha ke mokSa kazuM ja ghaTatuM nathI. A pramANe anvaya-vyatirekathI Atmatattvano nizcaya karelo che. evI ja rIte buddhimAna paMDitoe nave tattvothI Atmatattvano nizcaya karavo. sUkSmanaya para AdhArita A guhyAtigRhya tattva koI alpa buddhivALAne na ApavuM, kema ke tene te A tattva viDaMbanArUpa ja thaI paDe. arthAt alpabuddhivALo to A adhyAtmatattvane dUSaNa ja lagADaze. jema ghaNo bhUkhyo thayelo durbaLa mANasa jo cakravartInuM bhojana kare to tethI anartha ja thAya. tema alpabuddhivALA mANasane A adhyAtmatattva paNa ahita karanAruM bane che. jema azuddha maMtrajApa dvArA sarpanI maNi levAnI icchA anarthakArI bane che. tema lezamAtra jJAnathI durvidagdha thayelA kupaMDitone A adhyAtmatattva anarthakArI ja che. kAraNa ke teo paramArthathI vastutattva jANI zakatA nathI. he rAjA, kumArapALa ! sarva nayo potAnA ekAMta pakSano ja AdhAra rAkhIne syAdvAdane dUSita kare che, paNa tIrthaMkara bhagavaMtonI vANI to sarvanayamaya ja. kahyuM che ke - bauddhAnAM RjusUtratomatamabhUd vedAntinAM saGgrahAt, sAGkhyAnAM tata eva naigamanayAd yogazca vaizeSikaH / zabdabrahmavido'pi zabdanayataH sarvairnayairgumphitA, jainI dRSTiritIha sArataratA pratyakSamudvIkSyate // artha :- bauddhamata RjusUtra nAmanA nayathI udbhavyo che. vedAntIono mata saMgrahanayathI thayela che, sAMkhyano yogarUpI mata naigamanayathI utpanna thayo che, vaizeSikanaiyAyikano mata paNa naigamanayathI thayo che, temaja zabdabrahmanA mAnanArAno mata zabdanayathI thayelo che, tyAre bhagavAna jinendradevanI dRSTi to sarvanayathI guMphita thayelI che. tethI temAM atyaMta sAratarapaNuM pratyakSa ja jaNAya che. A pramANe gurumahArAjanA mukhakamaLathI Apta vacano sAMbhaLI mahArAjA kumArapALa rAjA niHzaMka thayA ne jinadharmanA dRDha anurAgI banyA. sarvatattvathI bhinna ane AtmatattvamAM lIna thayeluM evuM gurumahArAje kaheluM adhyAtmatattvanuM rahasya sAMbhaLIne paramArhat kumArapALa rAjA saMkalpathI rahita jJAnavyApta thaI dharmamAM susthira thayA. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 " upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 darzanAcArano sAtamo bheda-sAdhamavAtsalya jinaiH samAnadharmANaH sAdharmikA udAhRtAH / dvidhApi teSAM vAtsalyaM kAryaM taditi saptamaH // 1 // samAnadhArmikAn vIkSya, vAtsalyaM snehanirbharam / mAtrAdisvajanAdibhyopyadhikaM kriyate mudA // 2 // artha:- zrI jinezvara bhagavaMtoe sarakhA (samAna) dharmavALAne sAdharmika kahyA che. te sAdharmikanuM dravya ane bhAva ema banne rIte vAtsalya karavuM, te vAtsalya nAmano sAtamo darzanAcAra samajavo. (1) mAtA-pitAdi svajano karatAM paNa adhika snehapUrvaka harSathI sAdharmikanuM vAtsalya karavuM. (2) upara kahela vAtanuM tAtparya e che ke - je samAna dharmavALA hoya te sAdharmI kahevAya. temAM pravacana ane liMga (veSa) te bannenI samAnatAthI sAdhu-sAdhvI tathA mAtra pravacana (jinamata) thI zrAvaka-zrAvikA sAdharmika kahevAya temAM sAdhu-sAdhvIe AcArya-glAna, pAhuNA vihAra karI padhArelA munio), tapasvI, bAla, vRddha, navadIkSita ziSyAdinuM vizeSe karI vAtsalya karavuM, temaja puSTa AlaMbanAdi apekSAe zrAvaka-zrAvikAnuM paNa sarva zaktie dravya-bhAva-ubhaya prakAre vAtsalya karavuM - temane upakAraka thaIne vAtsalya karavuM ane zrAvake zrAvaka-zrAvikAnuM kumArapALa rAjA AdinI jema yogya ane ucita rIte vAtsalya karavuM. rAjA kumArapALanuM daSTAMta pATaNa nareza mahArAjA kumArapALa rAjA sadA dharmakaraNImAM tatpara rahetA. teo snAtrapUjAdi-sAmAyika-pauSadhAdi dharmakriyA karavA jatA tyAre te karaNI-kriyAmAM eka hajAra AThaso zeThiyAo temanI sAthe joDAtA. rAjAnI sahAyathI te badhA AgaLa AvelA ne sukhI thayelA. kumArapALa rAjA zrAvako pAsethI kara letA ja nahIM. AthI temane varasa dahADe boMtera lAkha rUpiyA ochA AvatA. Arthika saMkaTamAM sapaDAyela koIpaNa zrAvaka kumArapALa rAjAne ghare jaI sahAya mAMgato. to tene ochAmAM ochI eka hajAra mahora to avazya maLatI ja. Ama sAdharmI kAje teoe eka varSamAM eka karoDanA kharcanI sagavaDa rAkhelI ne te pramANe temaNe cauda varSamAM cauda karoDa dravyano vyaya karelo. ekavAra koI mAhezvarI (masarI) vANiyAe karacorI karI, ne adhikArI rAjA pAse laIne cAlyo. cAlAka mesarIe vicAryuM have Apattino pAra nahIM rahe. have bacAvanAra Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 koNa? tyAM rAjAnI sAdharma bhaktinI vAta yAda AvatAM teNe koI dahere darzana karavAnI icchA karI. adhikArI sAthe jaI kapaTadarzana karI teNe kapALamAM kezarano cAMdalo karI khabhe khesa nAMkhyo. adhikArIe rAjA sAme tene Ubho karI kahyuM "pRthvInAtha ! A vaNike ApanI AjJAnuM ullaMghana ane dANacorI karI che. pharamAvo te daMDa karuM." bhayathI dhrUjatA tenI sAme joI rAjAe vicAryuM kharekhara A vItarAgano bhakta lAge che, kevo sarasa majAno cAMdalo karyo che! zrAvakanA karano mAre niyama che" ema vicArI temaNe kahyuM "Amane choDI mUko, e niraparAdhI che." sevakoe kahyuM A to kaMdamULa Adi khAtA hatA. temanA lakSaNathI A to mAhezvarI che. A badho to kapaTakriyAno khela che. rAjAe kahyuM "je hoya te have tame temane kaTu vacana na kaho. teo dhanya-kRtapuNya che, tema na hoya to A kapALamAM tilaka joI mane "A jinabhakta che" evo khyAla kema Avata? meM to tene choDI mUkyA che. te sukhethI ghare jAya. te vANiyo rAjI thayo. zrAvaka veSa ane AcAra prazaMsA karato rAjAne namI potAne ghera gayo. A bAbatane anulakSI kahevAyuM che ke - sAdharmikasvarUpaM yat, vyalIkamapi bhUbhRtA / sanmAnita sabhAyAM tat, tarhi satyasya kA kathA ? // 1 // artha:- banAvaTI sAdharmikanA svarUpane paNa rAjAe bharasabhAmAM sanmAna ApyuM, tyAre sAcA sAdharmikanI to zI vAta? ItyAdi samajI sAMbhaLIne sarva zaktipUrvaka sAdharmikanuM vAtsalya avazya karavuM. pUrve udAyI rAjAe caMDapradyotane kapALe "dAsIpati" lakhAvI kArAvAsamAM nAMkhyo hato paNa jyAre sevaka pAsethI sAdharmikapaNuM jANyuM eTale tarata ja Adara-bahumAnAdi karyA. eTale ke sAdharmikanuM svajana karatAM adhikuM sanmAna karavuM. kahyuM che ke - suhisayaNamAiyANaM uvayaraNaM bhavapabaMdha buDDikaraM / jiNadhammapavannANaM taM ciya bhavabhaMgamuvaNei // 1 // artha - mitra svajanAdinuM upakaraNa-sanmAnAdi bhavaprabaMdha bhavaparaMparAnI vRddhi karanAruM bane che tyAre zrI jina-dharma pAmelAne mATe sAdharmikanI buddhithI kareluM sanmAnAdi bhavanA nAzanuM kAraNa bane che. sAdhu mahArAjanA adhikAramAM svAmIvAtsalyanA saMbaMdhamAM jaNAve che ke atighora duSkALamAM jyAre sarva mArga ruMdhAI gayA tyAre zrI vajasvAmIe vidyAbaLathI sahune paTa dvArA subhikSanagaramAM lAvyA hatA, A ja pramANe viSNukumAra muni AdinAM udAharaNo samajI levAM. eka zrAvikA paNa potAnA patinuM lokottara vAtsalya karI zake che - te prasaMga nIce pramANe che - Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 patnInuM pativAtsalya - pRthvIpuranagaramAM subhadra nAmanA zeTha hatA. teo bAravratadhArI zrAvaka hatA. te rAjapuranagaramAM vyApAra arthe gayA. tyAM jinadAsa nAme zeTha rahe. temanuM AkhuM kuTuMba ghaNuM dharmiSTha hatuM. tenI eka dIkarI hatI. te sAdharmikane ja ApavI evo temano nizcaya hato. jinadAsa subhadranA saMparkamAM AvyA. subhadranI gatividhi, rIti-nIti, UThavuM-besavuM, cAlavuM-bolavuM, jamavuM Adi sArA AcaraNathI temaNe jANyuM ke A kharekhara uttama zrAvaka che, chevaTe sArI dhAmadhUmathI te potAnI putrI tene paraNAvI te nAma ane guNathI suzIlA hatI. gharanAM kAma-kAja uparAMta te patinI bhakti nirmaLa aMtaHkaraNathI karatI. suzIlAnI koI suMdara sakhI tathA prakArano udbhaTa veSa paherIne subhadranA ghare AvI. subhadra tene jotAM ja anurAgI thayo. paNa kuLavAna hoI lajajAthI kAMI bolyo nahIM, paNa divase divase durbaLa thato gayo. tenI AvI sthiti joI patnIe vAraMvAra kAraNa pUchyuM. ati AgrahathI teNe kharI vAta kahI dIdhI, ke jyAM sudhI te strIno samAgama nahIM thAya tyAM sudhI mane kaLa vaLavAnI nathI. suzIlA ghaNI catura ane dhIra hatI. teNe kahyuM "tamArI evI ja IcchA che to te huM pUrI karIza. mArI sahelI huM je kahuM te TALe ja nahIM. huM zIgha ja A kAma karI ApIza." eka divase suzIlAe patine kahyuM "juo, mArI sahelI taiyAra to thaI che, paNa tene zarama ghaNI Ave che. tamArAthI to - ane temAM AvA prasaMge tene ghaNI ja zarama Avaze. te pote ja ema kahetI hatI. teNe AgrahapUrvaka kahyuM che ke huM zayanagRhamAM AvuM tarata ja dIvo olavI nAMkhe - nahIM to huM olavI daIza." subhadra badhuM kabUla karyuM. suzIlAe kahyuM "te Aje sAMje ja Avaze." samaya thatAM suzIlAe sahelInA zaNagAra pote sayA. te vicAravA lAgI ! khare ja viSayarUpI mahAvratanA AvezavALo jIva dInatA dharavI, bagAsAM khAvAM, nisAsA nAkhavA ane pArakI nArInA vicAromAM DUbI javuM Adi badhI ja kuceSTAo kare che ne caMcaLa vRttivALo thaI rahe che, are re? anaMta sukha ApanAra vratane paNa te gaNakArato nathI. lIdhelA vratanI paNa upekSA kare che. suzIla ne samaju evo mAro dhaNI ja viSayAdhIna thaI gayo to bIjA bApaDAnI kaI dazA ? A viSaya dazAne ane bIjAnI AzAne dhikkAra che. game tema thAya paNa mArA patinuM vrata to nahIM ja khaMDita thavA dauM. bAra vratadhArI zrAvaka ne parastrInI abhilASA !! rAta paDavA AvI ne kAMI bahAnuM karI bolAvelI sahelI suMdarI AvI. banne khUba haLI maLI AnaMda karavA lAgI. subhadrane bharoso thaI gayo ke "sAce ja Aje lAMbA kALanI abhilASA pUrNa thaze." suMdarIe suzIlA ane suzIlAe suMdarInAM kapaDAM-alaMkAra Adi paherelAM ane cAla-raMga-DhaMgano pUro abhinaya karelo. tyAM sugaMdhI puSpa, dhUpa-caMdana-kapUra-kasturI-tAMbUla Adi samagra bhoga sAmagrIthI yukta puSpa zayyAvALA palaMga para subhadra beTho hato. AkhuM zayanAgAra sajAveluM hatuM ne dIpakano Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ man upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 sonerI prakAza relAto hato. tyAM suzIlA potAnI sahelInI jema laTaka maTaka karatI AvI. subhadra pote ja dIvo bUjhavI nAMkhyo ne palaMga pAse AvatAM subhadre tene kheMcI utkaMgamAM lIdhI ane subhadra premagoSTi karavApUrvaka tenI sAthe krIDA karI, prAta:kALa thatAM pUrve te palaMga parathI UThIne ghare javAnuM kahI cAlatI thaI. tenA gayA pachI subhadrane vicAra Avyo. sayalasurAsurapaNamiyacalAgehiM jiNehiM jaMhiyaM bhaNiyaM / taM parabhava saMbalayaM, ahaha ! mae hAriyaM sIlaM / artha:- sakala sura-asuranI jemanA caraNa kamala praNamita che, evA jinezvaradevoe je paramahita mATe kahyuM che, te paralokanA bhAtA (pAtheya) samAna zIlane huM Aje hArI gayo chuM. manasyanyat-vacasyanyat, kriyAyAmanyadeva ca / yasyAstAmapi lolAkSI sAdhvIM vetti mamattvavAn // 1 // artha:- jenA manamAM kAMI ora hoya, vacana vaLI juduM ja kAMI hoya, tyAre vyavahAramAMAcaraNamAM to kaMI trIjuM ja hoya, evI caMcaLa netravALI strIne mamatAvALo mANasa uttama mAne che. carmAcchAditamAMsAsthi-viNmUtrapiTharISvapi / vanitAsu priyatvaM yat, tan mamatva vijRmitam // 2 // artha:- jenA zarIranAM mAMsa-hADakAM cAmaDIthI maDhelAM che, je viSTA ane pizAbanI hAMDI jevI che, AvI strIomAM je priyatna che te mAtra mamatvano ja vistAra che. gaNayanti januH samarthavat, suratollAsasukhena bhoginaH / madanAhi viSogramUrchanAmayatulyaM tu tadeva yoginaH // 3 // artha:- bhogI jIvo bhoga-vilAsathI ullasita sukhathI potAnA janmane saphaLa gaNatA hoya che, tyAre te ja sukha yogI puruSo viSayarUpa viSathI UpajelI ugra mUcharUpa mahAvyAdhi samAna mAne che. dareka padArthomAM priya ke apriyapaNuM e svayaMnA mananI kalpanA mAtra che. kharekhara to koI ja vastu iSTa ke aniSTa hotI ja nathI. kAraNa ke badhA ja vikalpano nAza thavAthI matino bheda paNa nAza pAme che. kahyuM che ke - samatAparipAke syAt viSayagrahazUnyatA / yayA vizadayogAnAM, vAsIcandanatubhyatA // 1 // Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 artha - te samatAno paripAka thatAM viSayanI pakaDa nAza pAme che, jenA dvArA e ujvaLa yogavALA mahAtmAne pharasI (kuhADI jevuM hathiyAra) ane caMdanamAM sarakhApaNAnI buddhi utpanna thAya che. arthAt bannenI bhinnatA nAza pAme che.. A bhAvanAthI subhadranuM aMtaHkaraNa saMvegamaya thaI pazcAttApathI jANe baLavA lAgyuM. tyAM sudhI ke te patnI sAthe AMkha paNa meLavI na zakato-tenI AMkho DhaLI paDatI. tenI A sthiti joI patnIe vicAryuM "mArA pati lajjAvAna che mATe saraLatAthI dharma pAmaze, je sAva nirlajja ane vAcALa hoya che temane dharmane mATe ayogya kahyA che, te AvA nathI." pachI to suzIlA sAmAyikamAM svAdhyAya karatI veLA vrata-pALavA na pALavAnA prasaMgo vAMcatI ne te paNa subhadra sAMbhaLe evI rIte bolatI temAM vratabhaMgathI thatI hAni to mAthuM dhuNAvIne bolatI jema ke vrata levuM te saheluM che paNa pAlana karavuM duSkara che. teo dhana-kRtapuNya che jeo vrata laIne prANanI jema pALe che. vrata levA-pALavAnI caubhaMgI che. jema levuM saraLa paNa pALavuM muzkela. levuM kaThina paNa pALavuM saraLa, levuM saheluM ne pALavuM saheluM ane levuM pALavuM bane muzkela. AmAM trIjo bhAMgo uttama ne cotho aniSTa. A badhuM sAMbhaLI subhadra potAnI patnInI bhAvanAnAM manomana vakhANa karavA lAgyo chatAM manamAM vratabhaMganuM duHkha to tene sAlyA ja karatuM hatuM. te divase divase dUbaLo thavA lAgyo, patnIe Agraha karI kAraNa pUchyuM. tyAre te khinna thaI bolyo "he subhage ! mokSa prAptinA avaMdhya kAraNarUpa te vrata meM lAMbA kALathI pALyuM hatuM paNa te mana kalpita sukhane mATe kSaNavAramAM meM naSTa karI mUrkha paNa na kare tevuM akArya karyuM. AthI huM divase divase sukAto jAuM chuM. have A pApanuM prAyazcitta koNa Apaze? mArI bhraSTanI sthiti-gati kaI thaze? vratano nAza ne kharAba AcaraNa karI kahetA pharavuM ke meM moTuM pApa karyuM, meM moTuM pApa karyuM! ne dhyAna vairAgya laIne besavuM te to vyartha che, ne kuMbhArane mithyA duSkRta ApanAra kSullaka muni jevI tenI sthiti che." Ama zuddha aMtaHkaraNa ne zubha pariNAma jANI - A mAtra patnI samakSano upacAra nathI ema samajI, tathA saMvega raMgathI raMgAyeluM A hRdaya have indranI apsarAthI paNa hAre evuM nathI evo vizvAsa thavAthI teNe nizAnIo, vAto, saMketopUrvaka badhI sAcI vAta batAvI samajAvyuM ke te mArI sahelI nahIM paNa huM pote ja hatI." A vAtanI saccAInI sAbitIthI vizvAsa thatAM teNe vicAryuM "aho ! lokottara dharmamAM nipuNa A nArIne dhanya che." "mAro dhaNI paranArInA saMgathI narakamAM na jAya." - evA zuddha AzayathI teNe kevI caturAI ane dhIratAthI kAma lIdhuM! mAruM eTaluM saubhAgya che ke aMtaHkaraNathI mArI hitaciMtA karanAra suzIla patnI maLI che. tenI sthiratA ne gaMbhIratA to vANIno viSaya nathI. ityAdi teNe aMtarathI strInI stuti karI. patnInA kahevAthI teNe gurumahArAja pAse parastrI sevanano sarvathA tyAga karyo. pApanI AlocanA karI ne dharmamAM AdaravALo thayo. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 kALAMtare putrane vyavahAra bhAra soMpI pati-patnIe cAritra lIdhuM. utkaTa ArAdhanA-tapa-saMyamathI te banne kevaLI thaI mokSe sidhAvyAM. Ama sAdharmika vAtsalyanA ghaNA bhedo che, samaju mANaso lAbha joI pravartI kare che. A sAtamA darzanAcArane pAlana karanAre sarva zaktine yuktipUrvaka sAdharmikanI sadA sevA-bhakti karavI, bahumAna karavuM. *0* 287 200 darzanAcArano AThamo AcAra-prabhAvanA aSTau proktA nizIthAdau zAsanasya prabhAvakA / mArgAnusAriNyA zaktyA, ta evodbhAsayanti tat // 1 // artha :- nizItha Adi zAstra graMthomAM zrI jinazAsananI prabhAvanA karanAra ATha prakAranA -- prabhAvaka kahyA che. teo ja mArgAnusArI zaktithI zAsanane prabhAvazAlI rAkhe che, zobhAve che. A ATha prabhAvaka zrI nizItha sUtramAM A pramANe batAvelA che. (1) attesiTTui, (2) dhammaddI, ( rU ) vA, (4) Ayariya, ( - ) havaTM, ( 6 ) naimitti, (7) viggA, (8) rAyazaIsambao ga, tisthaLamAviMti / artha :- (1) atizayazAlI RddhimAna, (2) dharmakathI, (3) vAdI, (4) AcArya, (5) tapasvI, (6) naimittika, (7) vidyAvAna, (8) rAjAnA gaNamAM-samUhamAM saMmata-sanmAna pAmelA. A AThe zrI jinamatane prabhAvazAlI rAkhe che. jemane bIjAothI utkRSTa Rddhi eTale teolezyAdi labdhio hoya te atizayita Rddhi kahevAya. A saMbaMdhamAM kuMcika nAmanA zeThane zikSA ApanAra zrI munipati nAme aNagAranuM athavA bhAvikALamAM thanAra zrI sumaMgalamuninuM dRSTAMta zrI bhagavatIjI sUtranA paMdaramA zatakamAMthI jANI levuM. bIjA prabhAvaka dharmakathI. eTale vyAkhyAnanI adbhuta zakti-labdhivALA jema zrI naMdiSeNa muni. naMdiSeNa karmavaza munipaNuM choDI vezyAne ghare rahyA. tyAM rahIne paNa da22oja dasa jIvone dharmakathA upadezAdithI pratibodha pamADatA ane prabhu mahAvIradeva pAse dIkSA levA mokalatA. Ama bAra bAra varSasa vItyAM, bAra varSamAM beMtAlIza hajAra baso puruSo ke jeo vilAsa mATe vezyAne tyAM AvatA temane pratibodhI bhagavAna pAse mokalatA. temane evo niyama hato ke karmavaza huM to Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 patana pAmyo, paNa dasa jaNane jyAM sudhI pratibodha na pamADe tyAM sudhI jamavuM nahIM ane A abhigraha temaNe paripUrNa rIte pALyo. temanI prabhAvakatAnA pratApe temano pratyakSa doSa paNa koI grahaNa na karatuM ke pote to raMga-rAgamAM madamasta che ne bIjAne upadeza Ape che? UlaTAnuM sahu ema vicAratA ke kharekhara A koI asAmAnya mahAtmA che, je mohajALamAM paDavA chatAM AtmAne sAcavIne beThA che. potAnA guNono nAza karyo nathI mATe ja Avo apUrva bodha Ape che. kAjaLanI koTaDImAM rahevA chatAM, AtmasvabhAvane UjaLo rAkhyo che. temanA AtmAne vAraMvAra dhanyavAda che. koI saMyogavaza teo ahIM AvI caDyA che paNa A avazya mahAnatAe pahoMcaze. AmaNe to amArAM jJAna-netro ughADI mahAprakAza Apyo che. mohasAgaramAM paDyA chatAM teo DUbI nathI gayA. AmanI tulanA karI zakAya evA koI mahAtmA jaNAtA nathI to konI sAthe Amane sarakhAvIe? kharI vAta to e lAge che ke ama jevA pApIone tAravA mATe ja A vezyAnA gharamAM amArA mATe nAva jevA thaI AvI caDyA che. A sivAya to koI bIjuM kAraNa jaNAtuM nathI. Ama sarve naMdiSeNanI stuti karatA paNa kAMI aghaTita vicAratA nahIM. trIjA prabhAvaka vAdI, eTale ke paravAdIne parAjita karanAra. A saMbaMdhamAM vRddhavAdI, malavAdI, devasUrijI siddhasenadivAkarasUrijI, vAdivetAla zAMtisUrijI mahArAja AdinAM dRSTAMto prabhAvaka caritra Adi graMthothI jANavAM. cothA prabhAvaka AcArya-eTale gacchanA AdhArabhUta 1296 guNothI zobhatA. (chatrIza chatrIzIthI alaMkRta) zrI prabhavasvAmI tathA zaabhavasUrijI AdinAM dRSTAMto jANavAM. pAMcamA prabhAvaka paka eTale ghora tapasvI. AnA udAharaNamAM cha hajAra varSa sudhI chaThano tapa karanAra viSNukumAramuni, chamAsI tapa karanAra DhaMDhaNakumAramuni, sATha hajAra varSa sudhI AyaMbila tapa karanAra suMdarI, eka varSa sudhI kAussagnamAM rahenAra bAhubalIjI, viSama prakAranA abhigraha dhAranArA bahudhAmuni, agiyAra lAkha eMsI hajAra ne pAMcaso mAsakSamaNa karanAra naMdanamuni, soLa varSa sudhI AyaMbila tapa karanAra jagacaMdrasUrijI tathA guNaratna, saMvatsara tapa karanAra skaMdhakamuni AdinA ullekho che. chaThThA prabhAvaka naimittika eTale nimitta (jayotiSAdi) baLathI bhUta-bhaviSyanuM jJAna rAkhanArA. A bAbatamAM varAhamihiranI sAme sAcuM nimittajJAna jaNAvanAra zrI bhadrabAhusvAmIjI tathA potAnA saMsArI bhANeja dattanuM sAtame divase mRtyu bhAkhanArA zrI kAlikAcArya AdinAM caritro jANavAM. sAtamA prabhAvaka vidyAvAnuM - eTale vidyA, maMtra, yaMtra, buddhi, siddhi, cUrNa, aMjana, yoga, auSadha temaja pagamAM lepa Adi prayogathI siddha puruSa. temAM pADAno bhoga lenAra kaMTakezvarIdevIne vaza karanAra zrI hemacaMdrasUrijI maMtravidyAvALA samajavA. zrIpALa rAjAne zrI Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 289 siddhacakranuM yaMtra ane teno AmnAya ApanAra dharmagurune yaMtravidyAnA jANa samajavA. vaLI eka nagaranA rAjAe navayuvA atisvarUpavAna sAdhvIne mahelamAM UMcakAvI maMgAvI. rAjAne ghaNI rIte samajAvyo ke tuM sAdhvIne choDI de. A teM Aga sAthe ramata AdarI che. AnAM pariNAma sArAM na Ave. paNa rAjA na mAnyo. tyAre eka maMtrasiddha munie rAjamahelanA AMgaNAmAM paDelA ghaDelA thAMbhalA ne mahela uDADyA. te thAMbhalAmAMthI avAja nIkaLavA lAgyo ne tethI mahelanA UbhA thAMbhalA paNa hAlavA-dhrUjavA lAgyA. AthI gabharAI gayelo rAjA badhuM mUkI bahAra bhAgyo ne sAdhvIne page lAgI kSamA yAcavA lAgyo. padmisUtramAM cothA mahAvratanA AlAvAmAM jaNAvyuM che ke rAgathI ke dveSathI maithuna sevavuM nahIM. tyAre zaMkA thaI ke maithuna to rAgathI ja sevAya che, dveSathI kevI rIte bane? to dveSa zabdanuM zuM tAtparya che? teno uttara ApatAM pakhisUtranI vRttimAM ja jaNAvyuM che ke koI nagaramAM eka parivrAjikA rahetI hatI. teNe maMtra prayogathI mahAprabhAva pedA karelo. rAjA-prajA badhA tenA vazavartI hatA. "jaina sAdhu utkRSTa tapobaLa ne labdhizALI hoya che." evI mAnyatA pracalita chatAM sAdhuo potAnA raste jAya ne potAnA raste Ave, tyAre loko temane nisteja ne pratApahIna kahe. Ama koI niMdA kare paNa koI prazaMsAnI vAta kyAMya thAya ja nahIM. ekavAra rAjAe rANI pAse parivrAjikAnAM ghaNAM vakhANa karyA ne kahyuM "tenuM zIla ati uttama che. kAraNa ke zIla guNa vinA koI uttama tattva vikAsa pAmatuM nathI." Ama vAraMvAra kahyuM. rANI jinamatanI upAsikA hatI, tethI teNe A vAtane kazI mahattA na ApI. samaya vItavA lAgyo. ekavAra udyAnamAM padhArelA jJAnI gurumahArAja pAse AvI rANIe tApasInI vAta jaNAvatAM kahyuM "bhagavAn ! amArA gAmamAM eka tApasI rahe che, teNe potAnA zIla Adi uttama dekhAvathI-vyavahArathI rAjA sahita samasta nagarane vaza karI lIdhuM che. tethI loko jaina munionI chaDe coka TIkA-niMdA karatA thaI gayA che. munio tarapha Adara, AhArAdi vahorAvavAmAM bhakti na hoI, koI sArA sAdhuo A tarapha vicaratA paNa nathI. pariNAme AkhuM nagara mithyAtvI thaI gayuM che. Apa jevA samartha ja teno uddhAra karI zake." ' A sAMbhaLI eka maMtrasiddha munine krodha Avyo ke potAnA AcAra AtmAnA uddhAra kAje che, nahIM ke koIne utArI pADavA ke vaTAvI khAvA mATe. rANInA gayA pachI teNe AkarSaka vidyAno prayoga karyo. pariNAme ekAMtamAM rahelA te sAdhu pAse te tApasI AvI ne kAmavihvaLa thaI kaMpavA lAgI. namra ne vinIta thaI karagaratI kahevA lAgI tame mahAna ane samartha cho, mArI icchA tame ja pUrI karI zakazo. mArA kAma vyAdhinuM zamana karo ema kahetI teNe sAdhune AliMganamAM lIdhA. kAmavaza te uttejita thaI; munie paNa dharmaniMdaka parivrAjikAnuM mahattva naSTa karavA jarApaNa anurAga vinA dveSa buddhithI ja tenI sAthe gamana karyuM, ne tenA mAnanuM mardana thayuM, pachI tApasI tyAMthI pAchI AvI. ne te sagarbhA thaI. lokomAM vAta prasarI gaI, jevI prazaMsA hatI tevI niMdA Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 thaI. rANIe paNa rAjAne kahyuM "joyuM tamArI tApasInuM brahmacarya? daMbha ane pApa Akhare to phUTe ja che." A sAMbhaLI rAjAe kahyuM "rANI, utAvaLAM na thAva. koIka vakhate tamArA guruonuM svarUpa tamane batAvIza." pachI rAjAe potAnA eka catura sevakane zIkhavyuM ke tuM sUryakAMtA vezyAne upavanamAM kAmadeva caityamAM javA ane sAdhune ThIka karavA samajAvI deje. prathama to apsarA jevI tenI sAme jotAM ja koIpaNa cakrAve caDe, pAchI te evI kAma kaLAmAM nipuNa che ke joTo nahIM. tene mUrti pAchaLa saMtAvA jaNAvI badhuM samajAvI deje, pachI tuM pelA sAdhune koI dharmanA bahAnAthI rAtri pahelAM tyAM laI Avaje. dharmakAryanA ati utsAhathI te tyAM Ave eTale tuM bahAra nIkaLI daravAjA vAsI deje-ne tALuM baMdha karaje, ane pahelethI ja palaMga ane tAMbUla-phUla-attara Adi bhoga sAmagrI mUkI rAkhaje, sevake kahyuM; "Apa nizciMta rahejo. ApanI icchA pramANe badhuM thaI raheze." rAjAnA kahyA pramANe sevake badhuM tarakaTa goThavyuM. munine paNa dharmaudyotanuM khoTuM bahAnuM batAvI te laI Avyo. bhoLe bhAve munizrI maMdiramAM peThA ne pelAe bahAra nIkaLI tarata bAraNuM vAsI dIdhuM. munie bahAra nIkaLavA yatna to ghaNA karyA paNa temane saphaLatA na maLI. te vimAsaNamAM paDI vicAravA lAgyA "are re ! upayoga na rAkhyo tethI huM A apayazanA kAryamAM sapaDAyo chuM. mane A vezyAdikano to kazo bhaya nathI paNa savAre avazya zrI jinazAsananI apabhrAjanA thaze, teno ja bhaya che. pachI to vezyAe potAnI badhI ja caturAI ajamAvI joI paNa munie dhIratA na choDI. muni to vicAramAM UMDA UtarI gayA ke pUrve parivrAjikA sAthe je akArya karyuM hatuM temAM leza mAtra anurAga nahoto ane rAgathI to tarata vrata nAza pAme. pachI temane rasto sUjhI AvatAM temaNe rajoharaNa DAMDo-kAmaLI Adi dIpakanI jayotathI saLagAvI nAMkhyAM. tenI bhabhUta AkhA zarIre lagAvI. pote laMgoTa lagAvI Indriyo gopavI AkhI rAta dhyAnamAM tatpara rahyA. A tarapha vezyA potAnI badhI kaLA karAmata ajamAvI thAkI gaI ne chevaTe kaMTALI sUI gaI. ahIM savAranA pahoramAM rAjAe jANe vAgha pakaDyo hoya tema ghoMghATa karI mUkyo ne rANIo, kuTuMbIo, rAjapuruSo, mukhya nAgariko ane sAmAnya janasamUha sAthe udyAnamAM Avyo. sevakane kahyuM "kharo cora pakaDAyo che. tALuM ughADa." tALuM kholI bAraNAM ughADatAM kopIna dhArI koI avadhUta bAvA "alakha-niraMjana-jaya-zivazaMkara" karI bahAra nIkaLyA. yogI avikArI, avadhUtane joI badhA camakyA. rANI bolI, "rAjAjI ! tame to ghaNI moTI vAta karatA hatA. A to koI tame jene mAno cho emanI jamAtanA nIkaLyA. A jaina sAdhu na hoya !" khijAyelA rAjAe sevakane pUchyuM, "A avaLuM kema vetarAyuM?" teNe kahyuM; "meM to ApanI AjJA pramANe ja karyuM hatuM. A aMdara ne aMdara zuM camatkAra thayo te samajAtuM nathI." Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4) rAjAe vezyAne pUchyuM "teM zuM karyuM?" te bolI huM zuM karuM? meM to AvA pAkA hRdayano to mANasa joyo nathI. huM mArI badhI kaLA ne sAmarthya batAvI thAkI. jagamAM paNa jAgRtI Ave evI mArI yuktio Aje jIvanamAM prathamavAra niSphaLa gaI. A to koI jabaro jogIMdara che. koI IndranI paTarANI paNa Ane calAvI zake nahIM. traNe lokamAM AnA jevo to koI prabala icchA zaktivALo mANasa nahIM hoya. A pramANe badhI vAta sAMbhaLI rAjAne yathArtha vastuno bodha thayo. te pratibodha pAmyo. teNe potAnAM citta, vitta ane parivAra sahita samagra nagaravAsIone jinadharmamaya karI dIdhAM. sahue jaina sAdhu-sAdhvInA saMparkathI temanuM jIvana pAvana jANyuM, tethI temanuM jJAna, dhyAna, AcAra, vyavahAra, tyAga, samatA ane niHspRhatA guNo nagaramAM na samAyA. arthAt temanA guNonI prazaMsA dUra sudUra sudhI pahoMcI gaI. Ama te sAdhue jinazAsananI apabhrAjanA thatI bacAvI ane parama prabhAvanA karI, pharIthI muniveSa aMgIkAra karyo. thoDA ja samayamAM AtmavikAsa sAdhyo. A vidyAsiddhinuM dRSTAMta jANavuM. buddhisiddha upara abhayakumAra AdinAM dAMto, yogasiddhi para suvarNasiddhi karanAra nAgArjuna, pAralepamAM pAdaliptAcArya jANavA. vajasvAmI, kAlikAcArya Adine vidyA prabhAvakamAM gaNavA. AThamA prabhAvaka rAjasamUhamAM saMmata eTale siddhasena divAkarajI, hemacaMdrasUrijI jagazcaMdrasUrijI ane vijayahIrasUrijI Adine rAjA Adi samagra mukhya lokomAM mAnya jANavA. A AThe prabhAvaka jaina dharmanA udyotaka che, temanA abhAve zrI jinazAsana jhAMkhuM jaNAya che, dharmano mahimA vistAra pAmato nathI mATe A badhA mahAbhAgane jinazAsanarUpa mahelanA staMbha samAna gaNavA. darzanAcAranA vicArane jANanArA, ane zAsananA pAyA jevA prabhAvakoe zAsananA kAryamAM potAnI zaktine jarAya gopavavI nahIM. badhI zaktithI zAsananA udyotamAM prayatna karavo, jethI zrI jinazAsanano jayajayakAra thAya. 208 cAritrAcAranA ATha prakAra-prathama Icasimiti pAza vAritrapuca mAtaro pravartitA tA eva caraNAcArAH, samupAsyA mumukSubhiH // 1 // Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 artha - cAritrarUpI putranI je ATha mAtAo kahI che, te ja AThe prakAranA cAritrAcAra che. mumukSu jIvoe tene samyapha prakAre sevavA. caraNa cAritra)nuM AcaraNa tenuM nAma cAritrAcAra. te pAMca samiti ane traNa gupti ema ATha prakArano che. kahyuM che ke - paNihANajogajutto, paJcahiM samiihiM tihiM guttihiM / esa carittAyAro, aTThaviho hoi nAyavyo / artha:-pAMca samiti ane traNa gupti dvArA praNidhAna yogathI yukta thayelo A cAritrAcAra ATha prakArano che. prathama pAMca samitirUpa cAritrAcAramAMthI iryAsamiti nAmaka prathama AcAranuM varNana karavAmAM Ave che. yugamAtrAvalokinyA, dRSTyA sUryAMzubhAsitA / pathi yatnena gantavyaM, itIryAsamitirbhavet // 1 // artha:- sUryanAM kiraNothI prakAzita rastA upara gADAnI dhUMsarI pramANa AgaLano mArga dRSTithI joI yatanApUrvaka cAlavuM, tenuM nAma iryAsamiti kahevAya. AmAM yatanApUrvaka cAlavuM ema kahyuM temAM ema samajavuM ke mukhyatAe sAdhu niravadyasthAnamAM rahe ne svAdhyAyAdi dharmakRtya kare. ahIM zaMkA thAya ke "munie jo niravadyasthAnamAM rahI dharmakRtya karavAnuM, to bhagavAne sAdhuone navakI vihAra karavAno upadeza zAne Apyo?" uttaramAM kahe che ke; "ghaNA ja guNonuM ane dharmanI vRddhinuM kAraNa hoI bhagavAne navakalpa vihAranuM vidhAna kahyuM. temAM paNa rAtrinA samayamAM cakSunI zakti paripUrNa jovAnI na hoI ati puSTa AlaMbana (kAraNa) vinA cAlavA-pharavAnI chUTa ApI nathI. divase paNa cha javanikAyanI virAdhanAthI bacavA khAtara, je mArge ghaNA loko cAlatA hoya te mArge cAlavuM paNa ekAMte ke ADe mArge cAlavuM nahIM. temAM paNa sADA traNa hAtha jeTalI pagathI AgaLanI bhUmi joIne, kAcI mATI, pANI, vanaspati ane bI vagere sthAvara ane kuMthuvA kIDI Adi trasa jaMtunI rakSA karatAM pagale-pagale sArI rIte joIne cAlavuM. "pharI ' IryA eTale gati. tenI samiti eTale samyaka rIte jina vacanAnusAre Itaya eTale AtmAnI pravRttirUpa ceSTA karavI te IryAsamiti. AgaLa kahevAtI traNa gupti ne samitimAM pravRtti-nivRttinA hisAbe bheda kahyA che. gati karavI te paNa AlaMbana, kALa, mArga ane yatanA e cAra kAraNe niyamita rIte karavI. AlaMbana jJAnAdikanuM samajavuM. jJAna eTale sUtra ne artha banne rUpa Agama, darzana ane cAritrarUpa te pratyeka jJAnAdikane Azraya karIne athavA benA saMyoge (eTale jJAna ne darzana, jJAna ne cAritra, athavA Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 293 darzana ane cAritranA AlaMbane) karIne gamana karavAnI anujJA ApI che. paNa jJAnAdinA AlaMbana vinA gati (vihArAdi-gamana-gamana) thaI zake nahIM (1). "kALa' eTale gamananuM prakaraNa hoI gamananA viSaya mATe divasa ja jinezvaroe kahelo che (2). mArga eTale unmArgano tyAga karI puSkaLa mAtrAmAM loko AvatA hoya tevo "mArga' (3). ane "yatanA' e dravya, kSetra, kALa ane bhAvanA bhede cAra prakAranI che (4). dravyane AzrayI yatanA karavI yuga (sADAtraNa hAtha) pramANa pRthvImAM rahelA jIvAdi dravyane netra dvArA jovAM, kSetrathI yatanA eTale yuga pramANa dharIne joIne cAlavuM te, kALathI yatanA karavI eTale, jeTalo samaya gati karavI teTalo samaya upayoga rAkhavo te ane bhAvathI yatanA karavI eTale upayogapUrvaka cAlavuM te. arthAt zabda Adi indriyonA viSayane tathA pAMca prakAranA svAdhyAyane paNa tyajIne cAlavuM. kAraNa ke teno tyAga nahIM karavAthI gatinA upayogano ghAta thAya che. gati vakhate bIjo koI paNa vyavahAra ucita nathI. pAchaLa, Aju-bAju upayoga rAkhavAthI ke atidUra jovAthI mArgamAM rahelA jIva-jaMtuo paNa joI zakAtA nathI. temaja ati samIpa jovAthI sAmethI cAlyAM AvatAM Dhora DhAMkhara ke bhIMtathI bhaTakAvAno saMbhava rahe che. mATe upayogapUrvaka cAlavuM te ja yogya che. AvI rIte upayogapUrvaka gati karanAra muni kadAcit koI jIvano vadha thaI jAya to pApa lAgatuM nathI. ahIM mAtra gati vakhate ja iryAsamiti rAkhavI ema nahIM. paraMtu beThAM beThAM paNa ghaNA bhAMgAvALA sUtranI AvRtti karatI vakhate bhAMgAnI gaNatarI karavA hAtha-AMgaLI AdinI je ceSTa thAya te paNa spaMdana-kaMpana-svarUpa hovAthI temAM paNa IryAsamitinI jarUra hoya che. A samiti sArI rIte pALanAra varadatta muninuM dAMta nIce pramANe che. zrI varadattamuninuM udAharaNa varadatta nAmanA muni iryAsamitimAM sadA tatpara rahetA. temanA upayoganI zakrendra potAnI sabhAmAM prazaMsA karI. A vAta eka devane gaLe na UtarI. te muninuM pArakhuM karavA Avyo, ne muninA mArgamAM mAkhI jevaDI jhINI asaMkhya deDakI vikarvI. tenAthI Akho mArga chavAI gayo. paga mUkavAnI paNa jagA na joI. muni IryAsamitimAM sAvadhAna thaI tyAM sthira thaI gayA. deve laDatA hAthIo vidurgA. jANe hamaNAM upara ja AvI paDaze, ema lAgavA chatAM svayaMne bacAvavA khasyA ja nahIM. deve vidurvelA mANaso rADo pADI kahevA lAgyA "o mahArAja! jaladI mArgamAMthI khasI jAo. are khasI jAo, A hAthIo kacarI nAMkhaze paNa teo to svabhAvadazAmAM ramatA rahyA. tyAM to hAthI doDato Avyo ne mArgamAM UbhelA munine suMDhathI pakaDI AkAzamAM ulALyA. uparathI nIce paDatA muni vicAre che ke dharatI para to deDakIo chavAI gaI che. bhUminuM pramArjana paNa nahIM karyuM hoya tyAM A mAruM zarIra paDaze ne koNa jANe keTalIya deDakIono kaccaraghANa nIkaLI jaze !!! Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 deve ghaNI rIte vyathita karyA paNa teo IryAsamitithI bhraSTa thayA nahIM. tethI svayaMnA zAne ane IndramahArAjanA vacanathI teNe muninI aDagatA, bhAvanI nirmaLatA bhALI deva pragaTa thayo ne praNAma karI badhI vAta namratApUrvaka jaNAvI pote karela aparAdhanI kSamA mAMgI ne muninI ghaNI prazaMsA karI. tenA mithyAtvano nAza thatAM tene samyaktvanI prApti thaI. ghaNo prasanna thaI. te deva svarge gayo. A pramANe varadatta muninI jema IryAsamiti nAmano prathama cAritrAcAra sarve munioevirativaMtoe pALavo. te munirAjanuM yatanAmaya jIvana joI mithyAtvI deva paNa samyakatva pAmyo. 209. cAritrAcArano bIjo AcAra-bhASAsamiti, hitaM yat sarvajIvAnAM tyaktadoSaM mitaM vacaH / tad dharmahetorvaktavyaM, bhASAsamitirityasau // 1 // artha:- je sarva jIvone hitakArI doSa vinAnuM ane mApasara vacana dharmane mATe bolavuM te bhASAsamiti kahevAya che. ahIM doSarahita eTale krodhAdika ATha prakAranA doSa che. A bAbatamAM jaNAvatAM zrI uttarAdhyayana sUtranA covIsamA adhyayanamAM kahyuM che ke - kohe mANe a mAyAi, lobhe a uvauttayA / hAse bhaye moharIe, vigahAsu taheva ya // 1 // eAi aTTha ThANAI, parivajjittu saMjae / asAvajjaM miakAle, bhAsaM bhAsijja pannavaM // 2 // artha - krodha-mAna, mAyA, lobha, hAsya, bhaya, mukharatA temaja vikathA A ATha sthAna choDI, prajJAvAna saMyate yathAyogya kALe asAvadya-nirdoSa bhASA bolavI. vizeSArtha - koI bApa potAnA dIkarA upara ati krodha karatAM kahe "tuM mAro putra nathI." athavA bIjAne uddezI kahe "A mArA putrane pakaDo, bAMdho." A krodhadoSa kahevAya. AnA upara amaradatta, mitrAnaMda AdinAM udAharaNo samajavAM. (1). Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 295 koI jIva marIcinI jema ahaMkArathI "jAti AdithI mArA jevo ucca koI bIjo nathI." ityAdi kahevuM te mAnadoSa jANavo (2). zrI mallInAthaprabhunA pUrvabhavanI jema athavA abhayakumArane pakaDavA caMDapradyote mokalela vezyAnI jema anyane chetaravA mAyA-kapaTa AcaravA te mAyA doSa jANavo (3). dharmabuddhi, pApabuddhi ke lobhAnaMdI zaThanI jema anyanI thApaNa, bhAMDAdikane potAnA kahevA te lobhadoSa kahevAya (4). "mahAvidehakSetramAM vicaratA tIrthaMkaro ahIM upakAra karavA kema AvatA nathI. ahIM thoDIvAra AvI, lokonA saMdeha dUra karI pAchA javuM hoya to cAlyA jAya." Ama mazkarI AdithI bolavuM te hAsyadoSa (5). koIpaNa aparAdhAdi karI sAmo pUche tyAre bhayathI nA pADe ke meM A nathI karyuM koI bIjAe karyuM haze? A bhayadoSa jANavo (6). jenuM udAharaNa ahIM ApavAmAM AvI rahyuM che te rajjAsAdhvInI jema mukharatA (vAcALapaNA)thI vagara vicAre anyanA avarNavAda bolavA te mukharatA doSa samajavo (7). strIkathA AdimAM aho phalANI bAInA kaTAkSa-vikSepa lAvaNyAdi ke hAvabhAva ghaNA sArA che, ityAdi bolavuM ke bhuvanabhAnu kevaLInA jIva rohiNInI jema bolavuM te vikathA-doSa jANavo (8). ahIM mukharatA doSa upara rajjAsAdhvInuM daSTAMta ApavAmAM Ave che. rajjAsAdhvInuM data - zrI mahAnizIthamAM eka prasaMga TAMkatAM kahyuM che ke zrI mahAvIra mahArAje ekavAra dezanAmAM kahyuM ke, "mAtra eka ja kuvAkya bolavAthI rajjAnAmaka AryA (sAdhvI) ghaNuM duHkha pAmI !' A sAMbhaLI bhagavAna mahAvIradevanA pradhAna ziSya zrI gautamasvAmIe vaMdanA karI vinayapUrvaka prabhune pUchyuM "bhagavAn ! koNa hatI e rajjAsAdhvI, jeNe vacanamAtrathI AvuM ghora pApa upAryuM ke teno dAruNa vipAka ApanA zrImukhe sAMbhaLI glAni thAya che." tenuM jIvana saMkSepamAM jaNAvatAM bhagavAne kahyuM, "sAMbhaLa gautama ; ghaNA vakhata pUrvenI A vAta che. A bharatamAM bhadra nAmanA AcArya mahArAja vicaratA hatA. temanA samudAyamAM-temanA AjJAvartI pAMcaso sAdhu mahArAjo ane bAraso sAdhvIo hatAM. temanA saMghADAmAM traNa ukALAvALuM UnuM, AyAma (osAmaNa) ane sauvIra (kAMjI) ema traNa prakAranuM pANI levAtuM hatuM. te sivAyanuM pANI vAparavAno tyAM vyavahAra nahoto. temanA samudAyamAM eka rajA nAmanAM utkRSTa tapa-saMyama AcAranArAM sAdhvI hatAM. pUrva karmanA doSathI temane duSTa koDhano vyAdhi thayo. koI sAdhvIe pUchyuM; "o duSkara saMyama-tapane AcaranArA tamane A zuM thayuM? pApodayavALA rAsAdhvIe kahyuM; "ApaNe tyAM je pANI vyavahAramAM levAya che ne? tethI mArA zarIranI AvI dazA thaI. A sAMbhaLI eka pachI eka badhI sAdhvIe vicAra karI lIdho ke; "ApaNe AvuM prAsuka pANI na levuM." chatAM temAMnA eka sAdhvIe vicAryuM ke zarIranuM game te thAya. bhale vyAdhithI hamaNAM ja naSTa thAya, paNa huM mAsuka pANI to nahIM ja choDuM. parama dayALu bhagavAna tIrthakaroe ukALeluM jaLa pIvAno anAdi-anaMta dharma pharamAvelo che. amRta pIvAthI mRtyu thAya ja nahIM. A vyAdhi pANIthI u.bhA.-4-20, Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 296 nahIM paNa pUrvanA pApakarmathI thayela che. chatAM A vAta vicAryA vinA anaMta tIrthaMkaronI AjJAno lopa karanAra ne tethI ja mahAghora duHkha ApanAra kevuM duSTa vacana A rAsAdhvI bolyAM ! ityAdi zubha dhyAne savizeSa zuddhi thatAM te sAdhvI kevaLajJAna pAmyAM. devoe tarata kevaLIno mahimA karyo. dharmadezanAne aMte rajjAsAdhvIe vaMdana-vinayapUrvaka pUchyuM ke "mane zAthI Avo roga thayo ?" kevaLIe kahyuM; "rajjA ! tamane raktapittano roga chatAM snigdha AhAra vadhAre paDato levAthI, ne e AhAramAM karoLiyAnI lALa mizrita hovAthI. vaLI te zrAvakanA bALakanA nAke lAgelA seDA-lIMTane tame sacitta pANIthI sApha karela, je zAsanadevIthI sahevAyuM nahIM. bIjA paNa AvuM akArya na kare evA uddezathI te karmanuM phaLa tamane tarata ApavAmAM AvyuM. AmAM prAsuka pANIno jarAya doSa nathI. A sAMbhaLI rajjAsAdhvIe pUchyuM; "bhagavan ! vidhipUrvaka huM prAyazcitta lauM to mAruM zarIra sAruM thAya ne ?" kevaLIe kahyuM "hA, jo koI prAyazcitta Ape to avazya sAruM thAya." rajjAe kahyuM; to "Apa ja Apo. ApanA jevA kyAM maLavAnA che ?" kevaLI bolyA tamane bAhyaroganI ciMtA lAgI che, tyAre tamArA aMtaraMga rogo ghaNI vRddhi pAmyA che. te zI rIte jaze ? chatAM huM tamane prAyazcitta ApuM chuM. paNa evuM koI ja prAyazcitta ja nathI jethI tamArA AtmAnI zuddhi thAya. kAraNa ke tame sarva sAdhvIone kahyuM ke "A acitta jaLa pIvAthI mane roga thayo." A duSTa vacanothI te sarva sAdhvInA manane DahoLI nAMkhyuM ne zraddhAmAM kSobha utpanna karyo. tethI teM mahApApa ja upajAvyuM che. tethI tAre koDha, bhagaMdara, jaLodara, vAyu, gulma, zvAsa, aTAM, gaMDamALa Adi aneka mahArogathI anaMta bhavanA dIrghakALa sudhI du:kha veThavuM paDaze. niraMtara duHkha, dAritrya, durgati, apayaza, saMtApa ane udveganuM pAtra thavuM paDaze. ityAdi kevaLInuM vacana sAMbhaLI badhI sAdhvIoe mithyA duSkRta ApI pApathI chuTakAro meLavyo. mATe he gautama ! jeo bhASAsamitithI zuddha vAkya bole che, te kevaLajJAna pAme che ne je bhASA samiti nathI jANatA te vinA vicAre bole che, te AcAra ane kadIka zraddhAthI bhraSTa thaI rajjAsAdhvInI jema kugatiomAM aneka prakAranI viDaMbanA ane duHkhanA DuMgarA pAme che. mATe bhASA samitimAM upayogavaMta thavuM. 200 cAritrAcArano trIjo AcAra eSaNA samiti * saptacatvAriMzatA yad doSairazanamujjhitam / bhoktavyaM dharmayAtrAyai, saiSaNAsamitirbhavet // 1 // Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 39 artha - suDatAlIza doSathI rahita evo AhAra dharma-saMyama yAtrAnA nirvAha arthe levo te eSaNAsamiti kahevAya. nIcenA dAMtathI te sArI rIte samajI zakAya che. muni dhanazarmAnuM daSTAMta avaMtInagarImAM dhanamitra nAme vaNika rahe. gurumahArAjanA upadezathI tene vairAgye thayo. ne potAnA putra dhanazarmA sAthe teNe dIkSA lIdhI. satata prayatna ne sAvadhAnIthI saMyama-jJAna-dhyAnanI ArAdhanA karatAM teo thoDA ja samayamAM dharmazAstramAM kuzaLa thayA. ekavAra keTalAka sAdhuo sAthe teo egalapura jaI rahyA hatA. madhyAhna samaya thaI cUkyo hato. grISmakALano sUrya jANe Aga varasAvI rahyo hato. dharatI paNa tapI gaI hatI. bALasAdhu dhanazarmAne ghaNI tarasa lAvI. tALavuM sukAvA lAgyuM. paga DhIlA paDyA. te cAlavAmAM pAchaLa rahI gayA. pitA mahArAja dhanamitra tenI sAthe rahyA paNa bIjA utAvaLe-utAvaLe AgaLa cAlyA. rastAmAM nirmaLa jaLanI nadI AvatAM pitA sAdhue dhanazarmA munine kahyuM, "vatsa! mane lAge che ke tane asahya tarasa lAgI che. prAsuka pANI to ApaNI pAse nathI. yoga, kSetra ane kALa vinAnuM pANI munione kalpatuM nathI. have mArga eka ja che ke tuM A nadInuM pANI pI tArI tarasa dUra kara. kAraNa ke ApattikALamAM to niSiddha kArya paNa karavuM paDe che. kahyuM paNa che ke - niSiddhamapyAcaraNIyamApadi, kriyA satI nAvati yatra sarvathA / dhanAmbunA rAjapathe'tipicchale, kvacibudhairapyapathena gamyate // 1 // artha - niSedha kareluM kArya ApatkAlamAM karI zakAya che. sakriyA sarvathA sarvatra rakSaNa karatI nathI. jema varSAnA kAraNe rAjamArga ati kAdava-kIcaDavALo thaI gayo hoya tyAre samaju mANaso rAjamArga choDI anya mArge-galI vageremAM thaI gamana kare che. mATe he vatsa! A prANAMta Apattine koIpaNa rIte pAra karI jA. pachI tenI zuddhi mATe AcAryadeva pAse AlocanA karI leje, ityAdi kahI dhanamitra muni nadI UtarI AgaLa vadhyA. emaNe vicAryuM ke mArI zaramathI A nadInuM pANI nahIM pIve. kema ke lajjAvALA mANaso potAnA paDachAyAthI paNa zakti rahe che. mATe huM tenA daSTipathathI dUra jato rahuM. ema vicArI te dUra cAlyA. bALamuni nadInA kAMThe AvyA eTale te vicAravA lAgyA ke "aneSaNIya annapAna levAnuM bhagavAne niSedha karyuM che. te kema levAya? gaveSaNA, grahaNaSaNA ane paribhogaiSaNA ema traNa prakAre gaveSaNA kahI che. A traNa eSaNA AhAra, upAdhi ane zayAdi sarva viSayamAM zodhavI joIe. temAM prathama AdhAkadi soLa utpAdana doSa jaNAvyA che ane dhAtyAdi soLa uddagamadoSa kahyA che. A batrIza doSo prathama gaveSaNAmAM zodhavAnA che, bIjI grahaNaSaNAmAM aMkitAdi daza doSa zodhavAnA che ane trIjI paribhogeSaNAmAM aMgArAdi pAMca doSa zodhavAnA che. A rIte Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 yatanAvALA munio suDatAlIza doSa rahita navakoTi zuddha AhArane grahaNa kare che temaja audhika ane upagrahika ema prakAre upadhi ane vasati grahaNa kare che, A eSaNA samiti kahevAya. A pANI tevI zuddhivALuM na hoI agrAhya che, mArI icchA ApIvA thatI nathI paNa ati khinna thaI nA chUTake pIvuM paDe che. pachI gurumahArAjazrI pAse AlocanA laIza. Ama vicArI teNe khobo pANIthI bharI mukha pAse lAvatAM pAchuM vicAryuM, mArA mATe zuM ucita che? A jaLanA jIvone abhayadAna ApavuM ke tRSAnuM nivAraNa karI mArA jIvane sukha ApavuM? jo mArA jIvane laukika sukha ApuM chuM to bIjA jIvono ghAta thAya che. AthI cAragatimaya saMsAranI vRddhi ane anaMta tIrthakara bhagavaMtanI AjJAno lopa thaze. A jIvo mArA jevA ja che. huM paNa A aplAyamAM - A jIvonA ja kuLamAM anekavAra rahyo hoI A badhA mArA saMbaMdhI che. parama dayALu bhagavAne to chakAya jIvonI dayA dayALu-saMyamI sAdhunA khoLAmAM mUkI che. vaLI A duHkha kAMI ghaNuM moTuM duHkha nathI. narakanA jIvone to mArI tarasa karatAM anaMtagaNI tarasa sarvadA hoya ja che ne te huM parAdhInapaNe meM anaMtIvAra sahana karyuM che. hamaNAM he jIva! ATalo svataMtra thaI tuM AvA akAryamAM pravRtti karavA taiyAra thayo che ! he jIva! AtmaguNathI bhraSTa na thA. tArA eka jIva mATe aneka jIvono vadha karavAnA mahApApathI tuM Darato kema nathI? mArI mUDhatAne dhikkAra che. tRSAnI zAMtirUpa pratyakSa rIte eka kSaNa sukha ApanAra A nirmaLa ane zItaLa jaLane tuM amRta samAna mAne che, paNa te kharekhara amRta nathI, paNa viSanI dhArA che. jaLanA eka biMdumAM jinezvaroe asaMkhya jIvo kahelA che. ne te ja biMdumAM sevALano aMza paNa hoya to te anaMta jIvarUpa hoya che. kahyuM che ke - trasAH pUtaramatsyAdyAH sthAvarAH panakAdayaH / . nIre syuriti tatpAtA, sarveSAM hiMsako bhavet // 1 // artha - pANImAM pUrA (porA) mAchalA Adi trasa ane panaka-zevALa phUga panaka Adi sthAvara jIvo hoya che. eTale te pANI pInArane A tamAma jIvanI hiMsA thAya che. tat kiyadbhirdineyAnti, rakSitA api ye dhruvam / tAn prANAn rakSituM dakSaH paraprANAn nihanti kim ? // 2 // artha - te te prakAre prANInI rakSA karavA chatAM paNa thoDA ja divasomAM to prANa javAnA ja che, to te prANanI rakSA kAje kayo samaju mANasa paranA prANa le? mATe A sacitta pANI huM koI rIte pI zake nahIM. AvA daDha nizcaya ane dhairya baLavALA te bALamunie khobAmAM raheluM pANI aneka jIvone bAdhA na thAya evI rIte vivekapUrvaka dhIrethI pAchuM pANImAM bheLavI dIdhuM. hiMmata karI te AgaLa cAlyA ne nadI UtaryA. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 299 paNa tRSAthI have eka DagaluM paNa AgaLa bharAyuM nahIM ne nadInA kAMThe ja paDI gayA, ne vicAryuM A tRSA vedanIyakarma-kaMTha-tALavA AdinuM zoSaNa karavA icche che - paNa te karma zuM tuM mArA AtmAmAM rahela ratnatrayarUpa amRtanuM paNa zoSaNa karaze ! paNa o karma tyAM tAro jarAya praveza thaI zake tema nathI. kAraNa ke samAdhi ane saMtoSathI huM AtmasvarUpamAM evo lIna thayo chuM ke tyAM tArI koI zakti saphaLa thaI zake tema nathI. aho pUrvajoe pUrvanA upakArIoe AtmAnI rakSA mATe kevI sarasa vyavasthA ApI che? ityAdi zubha bhAvanAmAM kALa karI te sAdhu svargamAM deva thayA. utpanna thatAM ja avadhijJAnano upayoga daI joyuM ke potAnA pitA nadIthI thoDe dUra jaI putranI vATa joI UbhA che, ne potAnuM zarIra samudrakAMThe paDyuM che. tarata deve potAnA pUrvanA zarIramAM praveza karyo ne UbhA thaI pitA tarapha cAlavA mAMDyuM. tene Avato joI dhanamitra saMtuSTa thayA ne AgaLa cAlavA mAMDyA. AgaLa jatAM bIjA sAdhuo paNa tarasathI vyathita thavA lAgyA. temanI bhakti mATe devatAe te mArgamAM gokula vikurlA (upajAvyA) tyAMthI chAza vagere laI sAdhuo svastha thayA. teo jyAM besI chAza Adi vAparatA hatA, te jagyAe eka sAdhunuM vITIyuM (vastronI ozIkA jevI poTalI) tyAM bhulAvaDAvI dIdhI. keTaleka dUra gayA bAda te sAdhune potAnuM viTIyuM yAda AvyuM ne te levA pAchA pharyA. thoDIvAre pAchA pharI temaNe kahyuM; "vITIyuM to maLyuM, paNa kayAMya gokuLa dekhAyuM nahIM ! AvaDI moTI vasAhata ne seMkaDo gAya-bheMso acAnaka kyAM adazya thaI gayAM? acarajanI vAta !!" A sAMbhaLI sahune ghaNuM ja vismaya thayuM, ne teo vicAravA lAgyA ke nakkI A devonI mAyA haze. eTalAmAM deve pragaTa thaI badhAne vaMdana karyuM paNa potAnA pitAne vaMdana karyuM nahIM. Ano paramArtha pUchatAM deve AkhI vAta kahI umeryuM - huM sacitta jaLa pIvuM, evuM temaNe IccharyuM ane saMmati ApI. A mArA pitA hatA paNa nehavaza temaNe zatrunuM ja kAma karyuM. jo meM temanA kahevA pramANe nadInuM pANI pIdhuM hota to anaMta bhavabhramaNa UbhuM thAta. mATe praNAma na karyAM. kahyuM che ke - sa eva hi budhaiH pujyo, guruzva janakopi ca / ziSyaM sutaM ca yaH kvApi, naivonmArge pravartayet // 1 // artha :- ja guramahArAja ane te ja pitAzrI samaju mANaso dvArA pUjaya che ke jeNe potAnA ziSya ke putrane unmArge pravartAvyA nathI. ityAdi kahI te deve svarga bhaNI prayANa karyuM ne sAdhuo tenAM vakhANa karatA AgaLa vadhyA. jema dhanazarmA nAmanA bALamunie prANAMta saMkaTamAM paNa aneSaNIya jaLapAna karyuM nahIM. tema sarva sAdhuoe pApa rahita thaIne A cAritrAcAranuM pAlana karavuM ne sadA jAgRti rAkhavI. O Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 281 cotho-paMcamo cAritrAcAra grAhyaM mocyaM ca dharmopa-karaNaM pratyupekSya yat / pramArya ceyamAdAna-nikSepasamitiH smRtA // 1 // artha:- dharmanAM upakaraNone joI-mArjIne levA-mUkavAM tenuM nAma AdAnanikSepa nAmanI cothI samiti-cAritrAcArano cotho AcAra che. authika eTale rajoharaNa (ozo) muhapatti Adi ane aupagrahika eTale saMthAro-dAMDo Adi bIjuM paNa kAMI dhULanuM teDuM, rAkha, pATa-pATalAdi joI pramArjine levAM ane pRthvI para mUkavAM. koIpaNa vastu levA pUrve AMkhothI jovI ane rajoharaNa AdithI pramArjIne ja levI ke mUkavI. joyA-pramAryA vinA levA mUkavAthI sUkSma panaka (lIla-phUga) tathA kuMthuvA kIDI makoDI Adi jIvonI hiMsA thAya che, pariNAme cAritranI virAdhanA thAya che ne kyAreka to vaLI vIMchI Adi jherI jaMtu karaDI jAya to AtmAnI virAdhanAno paNa saMbhava Ubho thAya che. vastrAdinI pratilekhaNA paNa vAyukAya vagerene jarApaNa pIDA na thAya te pramANe karavI joIe. kAraNa ke A pramArjanA ke paDilehaNA jIvanI dayA mATe karavAnI hoya che. mATe A kriyAomAM sAdhuoe sAvadhAnIpUrvaka pramAdathI bacavuM. kahyuM che ke - paDilehaNakuNaMto miho kahaM kuNaha jaNavayakahaM vA / deha ca paccakkhANaM, vAei sayaM paDicchai vA // 1 // puDhavI AukkAe, teu-vAu-vaNassai-tasANaM / paDilehaNapamatto, channapi virAhaNo hoi // 2 // artha - paDilehaNa karatAM paraspara vAto kare ke deza-kathAdi kare, paccakakhANa Ape, koIne viMcAve athavA pote vAMcanA le to tema karatAM pRthvIkAya, akAya, teukAya, vAukAya, vanaspatikAya tathA trasakAyanI virAdhanA-paDilehaNanI kriyAmAM te pramAdI sAdhu kare che. AvI rIte zarIra pramArjamAM paNa apramatta thavuM. prasannacaMdra rAjarSAnA bhAI valkalacIrI dhULathI kharaDAyelAM vastra-pAtranI prArthanA karatAM kevaLajJAna pAmyA hatA. dIkSita thayelA somila nAmanA brAhmaNane gurue kahyuM, pAtrAdikanI paDilehaNA karo ApaNe Aje vihAra karIzuM. somilamunie tema karyuM, paNa kAraNavaza vihAra laMbAyo eTale guruzrIe kahyuM; "pAtrAnI prArthanA karI pAchA mUkI do." somile uttara ApatAM kahyuM "hamaNAM ja to Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 pramArjanA karI hatI, eTalIvAramAM zuM AmAM sarpa ghUsI gayo." tenI kriyA pratyenI aruci ane . vacananI ayogyatAthI cheDAyelA zAsanadeve tenA pAtramAM nAnakaDo sarpa vikaryo. pAtra palevavA jatAM temAM sarpa joI somila bhayabhIta thaI dUra bhAgyo ne gurujInI kSamA mAMgI ke "Apano sarpa pAcho laI lo, AvuM have nahIM boluM," tyAre guruzrIe kahyuM "A meM nathI karyuM." tyAM adhiSThAyake pragaTa thaI kahyuM. A sAdhu mahArAjane bodha thAya ne bIjA paNa samaje te mATe A sarpa meM ja vikaryo che. meM ahIM aneka AcAryonA mukhe sAMbhaLyuM che ke munie dareka kArya pramArjanApUrvaka karavAnAM che. jyAM yatanA nathI tyAM dharma paNa nathI, ItyAdi A sAMbhaLI somila samajayA ane samitimAM Adara buddhivALA thayA. aMte kevaLajJAna pAmyA ane muktie gayA. have pAriSThApanikA nAmanI samitirUpa pAMcamo cAritrAcAra kahevAya che. nirjIve'zuSire deze, pratyupekSya pramAya' ca / yat tyAgo malamUtrAdeH, sotsargasamitiH smRtA // 1 // artha - jIva-jaMtu vinAnA chidrAdi rahita bhUmi pradezamAM joI, paMjIne maLa-mUtrAdikano tyAga karavo tenuM nAma utsarga samiti ke pAriSThApanikA samiti kahevAya che. munirAje maLa, mUtra, zleSma, (baLakho) thaMka-kAna-AMkha-nAkano mela Adi, AhAra, pANI, vastra-pAtra Adi je kAMI paNa vosirAvavA jevI hoya te badhI vastu lIlI vanaspati,bI, aMkura, sUkSma kuMthavA, kIDI, makoDI Adi jyAM na hoya tevI nirjIva bhUmimAM yatanA-jayaNApUrvaka paraThavavI te pANI AdinA relA na cAle te rIte pRthvI para thoDI-thoDI alaga-alaga jagyAe chAMTIne paraThavavI jethI tarata sukAI jAya. azanAdi rAkha AdimAM coLIne paraThavavuM. jethI kIDI Adi na Ave. vastra-pAtrAdinA jhINA kakaDA karavA jethI gRhasthIe vAparavArUpa doSa na lAge. aMDila Thalle javAnI) bhUminA guNo uttarAdhyayana sUtramAM "gaNAvAyamasaMtoya' Adi pAThamAM A pramANe batAvela che, 'manApati' eTale sva athavA parane jyAM vAre vAre javuM AvavuM paDatuM nathI te sthAna anApAta aMDila kahevAya. 'asaMto' eTale pote dUra chatAM paNa vRkSAdikanA vyavadhAnane laI jayAM potAnA samudAyanA sAdhu paNa joI na zake tevuM sthAna, ahIM anApAta ane asaMloka e benA cAra bhAMgA karavA (anApAta asaMloka, anApAtasaMloka, ApAtaasaMloka ane ApAtasaMloka) temAM prathama bhAMgo zuddha che. jemAM bemAMthI eke doSa lAgato nathI. tevA sthAnamAM paraThavavuM. (1) "anupaghAtika" eTale jyAM koI ghAtAdika kare to sAdhunuM lAghava ane zAsananI hilanA thAya, tevuM upaghAtika sthAna na hoya te anupaghAtika kahevAya. upaghAta-saMyamano-zAsanano ane svayaMno ema traNa prakArano hoya che. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 (2) "samaUDila" eTale UMcuM nIcuM nahIM paNa sarakhuM sthAna. UMcA-nIcA sthAnamAM laghu-vaDI nIti karatAM chakAyanI hiMsA ne saMyamanI virAdhanAno bhaya rahe che. (3) "azaSira" eTale DhephAvALI ke ghAsanA pULA-lAkaDAM ke chANAM Adi padArthothI pRthvI DhaMkAyelI na hoya tevI bhUmi azuSira kahevAya, zuSira sthAnamAM vIMchI Adi jaMtu paNa hoya che. (4) "acirakAlakRta" e je sthAno je Rtu vizeSamAM agni Adi lagADavAnA kAraNe nirjIva thayAM hoya te ja RtumAM te sthAno acirakAlakRta kahevAya che. eTale ke be mahinAnA pramANavALI te RtumAM te sthAno zuddha gaNAya. tyAra pachInI RtumAM te sthAno mizra kahevAya. temaja je sthAnamAM eka varSAkALa sudhI gRhasthI yukta gAma vaseluM hoya to te sthAna bAra varSa sudhI aMDilAdi mATe zuddha ne tyArabAda azuddha. (5) "vistIrNa" eTale jaghanyathI AyAma ane vikhaMbha eka hAthano hoya ne utkRSTathI bAra yojanano hoya te sthAna vistIrNa kahevAya. temAM utkRSTa pramANa to cakravartInI senAnA paDAvamAM anyathA madhyama pramANa jANavuM. (6) "dUravagADha" eTale je gaMbhIra (G) sthAna hoya che. temAM nIce bAra AMgaLa sudhI agni athavA sUryanA tApathI thayelI acittabhUminuM jaghanya pramANa ne pAMca AMgaLathI mAMDIne vizeSa hoya te utkRSTa pramANa jANavuM. (7) "anAsanna" vasati-upavana (raheThANa)thI ati najIka na hoya te anAsana sthaDila . kahevAya. AnA dravyAsana ane bhAvAsanna evA be bheda che. temAM dravyAsana eTale devAlaya, havelI, gAma, udyAna, khetara, mArga AdinI samIpa hoya te, A sthAnomAM pAriSThApana karavAthI - paraThavavAthI saMyama ane svayaMno ghAta thavArUpa be prakAranA doSano saMbhava che. kAraNa ke te te sthAnakono svAmI tyAM paraThavelA maLa-Adine potAnA nokara pAse upaDAve, pANI AdithI te jagyA-nokaranA hAtha Adi dhovarAve tethI saMyamano upaghAta thAya athavA sthAnanA dhaNIne sAdhu Adi upara krodha dveSa thAya to te tADanA-tarjanA kare tethI potAno upaghAta thAya. bhAvAsana eTale utAvaLAdi kAraNe najIkamAM ja paraThave (8) "bilavarjita" eTale bIla-dara vagere koIpaNa chidra kANAM na hoya tevI bhUmi. (9) tathA "tra-prANa-bIja rahita" eTale sthAvara ke jaMgama samagra jaMtu jAtathI rahita sthAna, hoya te. (10) A daza padonA eka saMyogI, be saMyogI, Adi bhAMgA karatAM eka hajAra ne covIza Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 303 bhAMgA thAya che. temAM chello daza padano thayelo bhAMgo mukhyatAe zuddha che. tevI jagyAe mUtrAdi paraThavavA. A pramANe pAriSThApana samiti zrI jJAtAjI sUtramAM varNata dharmarUci aNagAranI jema pALavI. zrI dharmarucinuM udAharaNa dharmaghoSasUrinA ziSya dharmarucimuni eka divasa gocarI gayA hatA. tyAM nAgazrI nAmanI brAhmaNIe temane kaDavI tuMbaDInuM zAka vahorAvyuM. gurumahArAje te zAka khAvAne ayogya ane vighAtaka jaNAvI dharmarucine zuddha jagyAmAM paraThavavA kahyuM. dharmaruci upara jaNAvyA pramANe zuddha aMDile jaI vicAryuM AvA sArA dekhAtA zAkamAM zuM azubha haze ke gurumahArAje pAThavavA AjJA karI. ema vicArI tenI parakha karavA temAMthI eka TIpuM pRthvI para nAMkhyuM. tenI gaMdhathI kheMcAIne tyAM kIDIo AvI. ne te cAkhatAM ja mRtyu pAmI. dayALu sAdhue vicAryuM A zuddha caMDila bhUmimAM dUrathI kIDIo AvI nAza pAme che, A vicAratAM jaNAya che ke gurumahArAjanI AjJA mujabanI zuddha bhUmi kyAM haze? paNa.. hA ! mArA zarIra-mArA koThA jevI zuddha jagyA che ja, pachI bIje kyAM javAnuM? ema vicArI te sAdhu mahArAje te kaDavI tuMbaDInuM zAka pote ja vAparI (khAI) lIdhuM. tarata anazana-zaraNAdi laI AtmadhyAnamAM lIna thayA. thoDI ja vAramAM kALa karI sarvArthasiddha nAmanA vimAnamAM deva thayA. A samitinA saMbaMdhamAM bIjuM paNa ghaNuM vivecane samajavA jevuM che te jJAtA dharmakathA Adi zAstromAM upalabdha che. A samiti upara DhaMDhaNaRSi ane siMhakesariyAvALA muni AdinuM daSTAMta prasiddha ja che. jemAM modaka ne paraThavavAnI vAta che. puSpamAlA prakaraNamAM dharmarucinuM udAharaNa A pramANe che - koI saMghADAmAM dharmaruci nAmanA eka sAdhu hatA. bIjA bIjA aneka dharmakAryamAM vyagra rahevAthI sAMje caMDilabhUmi zodhavI-pratilekhaNa bhUlI gayA. rAtre laghuzaMkA (pezAba)nI hAjata vadhatAM pIDA thavA lAgI ne pIDA asahya thaI gaI. jANe hamaNAM prANa jaze. paNa muni pratilekhela vagaranI bhUmimAM mAtaruM karavA-paraThavavA na gayA. samIpanA koI devatAe devamAyAthI prakAza batAvyo, tenA prakAzamAM sthaDila bhUminI zuddhi-nirjIvapaNuM Adi jANI laghuzaMkAnuM nivAraNa karyuM. pAchuM ociMtu aMdhAruM thatAM temane zaMkA thaI ke "koI deve prakAza karyo haze." ema vicArI mithyA duSkata dIdhuM. ItyAdi aneka udAharaNo bhinna-bhinna graMthothI jANavAM. ahIM je daza vizeSaNothI zuddha caMDilanuM svarUpa jaNAvyuM tevI caeNDilabhUmi zodhI dharmacinI jema mumukSu munioe A pAMcamI samitinuM paripAlana karavuM. AmAM jarAya pramAdI banavuM sAruM nathI. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 ~ 282 traNa gupti kalpanAjAlanirmuktaM, sadbhUtavastucintanam / vidheyaM yan manaHsthairya, manoguptirbhavet tridhA // 1 // artha - kalpanAnI paraMparAthI rahita, satya vastunuM ciMtanavALuM je mananuM dhairya che te ja manogupti kahevAya, tenA traNa bhedo samajavAnA che. te A pramANe - Arta ane raudradhyAnanA anubaMdhavALI je kalpanA tenA samUhathI rahita te prathama manogupti. AgamAnusArI, samasta lokane hitakArI, dharmadhyAnanA anubaMdhavALI ane madhyastha buddhinA pariNAmavALI te bIjI manogupti che ane zubhA-zubha mananI samagra vRttiono nirodha karIne yoganirodha avasthAmAM prApta thanAra AtmAmAM ja ramaNa karavArUpa manoguptino trIjo ane zreSTha prakAra che. te upara jinadAsa zeThanuM udAharaNa A pramANe che. manogupti para jinadAsa zeThanuM daSTAMta caMpAnagarImAM jinadAsa nAme zeTha raheto hato. ekavAra pauSadha vrata hoI teo rAtre potAnA zUnya gharamAM kAussagna rahyA. tyAM pAse ja loDhAnA khalA jevA tIkSNa pAyAvALo khATalo paDyo hato. zeThanI upasthitithI ajANa temanI kulaTA strI potAnA jAra (yAra) puruSa sAthe krIDA karavA tyAM AvI, ne palaMga pAtharatAM teno eka pAyo barAbara jinadAsa zeThanA paga para Avyo. pachI te palaMga para banne caDI jatAM te pAyo pagamAM Utaryo ne vyathA karavA lAgyo. teo kriIDA karavA lAgyA ne palaMgano pAyo pagamAM UtarI mahAvyathA upajAvavA lAgyo. chatAM zreSThIe mananuM ciMtana jarAya bagADyuM nahIM ne manogupti pALI ne mRtyu pAmI svargamAM gayA. sAtamo cAritrAcAra-vacanagupti maunAvalambanaM sAdhoH, saMjJAdiparihArataH / vAgvRttervA nirodho yaH, sA vAgguptirihoditA // 1 // artha :- saMjJAdine paNa choDIne sAdhupuruSanuM maunanuM avalaMbana athavA vacanavRttino je nirodha te vacanagupti kahevAya. A vacanagupti be prakAre che - eka to mukha-netra bhUkuTino vikAra, AMgaLInI iMgita ceSTA, moTethI khoMkhAro khAvo, huMkAro karavo, kAMkaro huM Adi nAkhavA. ityAdi kAmanuM sUcana karanArI badhI saMjJA (izArA)no tyAga karI Aje mAre kazuM ja bolavuM nahIM, evo abhigraha levo Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 305 te prathama vacanagupti paraMtu izArAthI potAnuM kAma jaNAvavuM, ane maunano abhigraha karavo te ucita nathI. tathA vAcanA pRcchanA temaja bIjAnA praznanA uttaramAM laukika AgamanA virodha rahita mukhavastikA mukha para rAkhI bolavA chatAM vAvRttinuM niyamana karavuM te bIjI vacanagupti che. AthI ema siddha thayuM ke sarvathA vacanano nirodha athavA yathArtha ane samyak prakAre bolavuM te vacanagupti che. tyAre bhASAsamitimAM to mAtra niravaghavANInI pravRttinI vAta che. vacanagupti ane bhASAsamitino ATalo pharaka jANavo. kahyuM che ke - samiyo niyamA gutto, samiyattaNaMmi bhayaNijjA / kuzalavayamudIraMto, jaM vaigutto vi samiyo vi // 1 // -- artha :- samitivALo avazya guptivALo hoya che tyAre guptivALAne samitinI bhajanA hoya che, mATe je kuzala vacana bolanAro hoya che te vacanaguptivALo ane samitivALo paNa kahevAya che. AnA samarthanamAM anyadarzanInuM udAharaNa ApavAmAM Ave che. viSNupuranA udyAnamAM zivazarmA, devazarmA ane harizarmA nAmanA traNa tApaso ugra tapa karatA rahetA hatA. temanA tapano mahimA aneka rIte gavAto. evI paNa mAnyatA hatI ke temanAM dhotiyAM dhovAIne AkAzamAM nirAdhAra sukAtAM rahetAM ne A jogIo icchatA tyAre temanA hAthamAM AvI jatAM. ekavAra A traNe tApaso sarovaramAM nhAvA gayA hatA temanAM dhotiyAM adhdhara AkAzamAM sukAI rahyAM hatAM. tyAM eka bagalAe taLAva kAMThe eka mAchaluM pakaDyuM te joI zivazarmAe raDAroLa karI mUkI, 'are A pApIe niraparAdhI mAchalAne pakaDyuM. ghaNuM kharAba thayuM - ghaNuM kharAba ! are mUkI de ! mUkI de !, Ama bolI mAchalA upara dayA ane bagalA para nirdayatA batAvanAra zivazarmAnuM dhotiyuM AkAzathI heThuM paDyuM. A bAju devazarmAe paNa sAthe ne sAthe ja bagalA upara dayA khAtAM kahyuM 'bicAruM bhUkhyuM bagaluM kyAranuM UbhuM che. elA mUkato nahIM, nahIM to bhUkhyo marI jaIza.' Ama bagalA para dayA ane te mAchalA para nirdayatA jaNAvanAra tenuM dhotiyuM paNa paDyuM. A joI banne para samAnabhAvavALA hi2zarmAe kahyuM - muJca muJca patatyeko, mA muJca patito yadi / ubhau tau patitau dRSTvA, maunaM sarvArthasAdhakam // 1 // artha :- choDa choDa ema kahevAthI ekanuM dhotiyuM paDyuM, bIjAnuM nA choDa nA choDa kahevAthI paDyuM - Ama bannenAM paDelAM joI lAge che ke mauna ja sarva arthanuM sAdhaka che. Ama prAjJa-samajune mATe mauna zreyaskAra che tema koIkavAra alpajJa ke ajJa mATe paNa mauna hitanuM kAraNa bane che. kahyuM che ke - Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 svAyattamekAntaguNaM vidhAtrA, vinirmitaM chAdanamajJatAyAH / vizeSataH sarvavidAM samAje, vibhUSaNaM maunamapaNDitAnAm // 1 // artha ::- ApaNA AdhIna ane ekAnte guNakArI ane ajJatAne chupAvI zakAya tevuM DhAMkaNuM vidhAtAe banAvyuM che. tenuM nAma che mauna. te paNa vizeSe karIne vidvAnonI sabhAmAM apaMDito mATe to te moTA AbhUSaNa jevuM lAge che. 306 rAga-dveSathI prerita te vacana tApasonA mahimAno nAza karanAruM ane vasa pADanAruM banyuM ema vicArI samabhAve mauna rAkhanAra harizarmAnuM vastra AkAzamAM ja rahyuM, ne teno prabhAva vistAra pAmyo. A to laukika dRSTAMta che, tyAre syAdvAda dharmanA jJAtA evA munie lAbhAlAbhano vicAra karIne avazya vacanagupti ne bhASAsamitino khapa karavo. cAritrAcArano AThamo aticAra-kAyAgupti kAyaguptirdvidhA proktA, ceSTAnirvRttilakSaNA / yathAgamaM dvitIyA ca, ceSTAniyamalakSaNA // 1 // artha :- kAyagupti be prakAranI che, prathama to sarvathA ceSTAnA abhAvavALI ne bIjI AgamamAM jaNAvyA pramANe ceSTAnA niyamavALI. arthAt - deva-manuSya-tiryaMca ane sva-(manuSya)e karela AsphAlana patana Adi cAre prakAranA upasargano temaja kSudhA-pipAsA Adi pariSahono saMbhava hovA chatAM kAyotsarga dvArA dehane nizcala rAkhavo te, tathA sarvayogano nirodha karavAnI avasthAe sarvathA ceSTAno nirodha ka2vo te prathama kAyagupti che ane zayana Azana, Adi levA-mUkavA AdimAM svacchaMdapaNAno tyAga karI, zAstrokta kriyA karavApUrvaka kAyAnI ceSTAne niyamamAM rAkhavI te bIjI kAyagupti che. zayana paNa kAraNa vinA divase na thAya, rAtre ja thAya, rAte paNa eka pahora vItyA pachI, gurumahArAjanI AjJA laIne, dharatInuM prekSaNa-pramArjana karI, saMthArAnAM be paDa bheLAM karI, mastaka, zarIra, paga Adi odhA muhapattithI pUMjI pachI AjJA ApelA saMthArA para besI saMthArA porisI bhaNAvavI. bAvaDAne ja ozIkAnI jagyAe rAkhI paga saMkocIne sUvuM. arthAt banne jaMdhAo kUkaDInI jema saMkocavI ane sUvuM. jyAre jyAre hAtha-pagane saMkocavA pasAravA hoya tyAre pramArjanA karavI. DAMsa-macchara Adi uDADatAM ke zarIra khaNajatAM paNa muhapatti AdithI pramArjanA karavI. A pramANe potAnA deha pramANa (sADA traNa hAtha) bhUmimAM alpanidrA karatAM sUvuM je sthAne besavAnuM hoya te sthAna paNa najare joI, pUMjIne tyAM Asana pAtharavuM pachI besavuM. sthaMDila bhUmi azuddha-doSavALI hoya to vizeSe kAyagupti AdaravI. te upara dRSTAMta kahe che ke - koI eka sAdhu Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4 307 mahArAje koI sAtheno saMgAtha maLavAthI vihAra karyo. eka divasa jaMgalamAM paDAva naMkhAyo. jIvAkulabhUmi hoI zuddha caMDila na maLatAM eka ja paga jamIna para rAkhI UbhA rahyA. indramahArAje temanI prazaMsA karI paNa eka devane vizvAsa beTho nahIM. te Avyo siMha thaI parIkSA karavA. siMhe temane paganA prahAra vaDe pADI nAMkhyA. sAdhu mahArAja to potAnI kAyAthI pRthvInA jaMtu maryAno saMbhava jANI vArevAre mithyAduSkRta devA lAgyA. AthI prabhAvita thayelo deva pragaTa thayo ane badho vRttAMta kahI khamAvI pAcho pharyo. bIjA badhAe paNa A munirAjanI ghaNI-ghaNI prazaMsA karI. mATe munirAjoe kAyaguptimAM avazya Adara karavo. upara jaNAvela yukti pramANe traNe guptinuM sAdhuoe pAlana karavuM. te bAbata daSTAMta A pramANe che. koI nagaramAM eka sAdhu mahArAja zrAvakanA ghare gocarIe gayA. zrAvake vaMdana karIne pUchyuM "he pUjya ! tame traNa guptie gupta cho ?" uttaramAM munie kahyuM "nA huM traNa guptie gupta nathI.' zrAvake kAraNa pUchatAM temaNe jaNAvyuM ke; "ekavAra eka gRhasthane tyAM huM gocarIe gayela tyAM gRhiNInI veNI joI sarakhApaNAne lIdhe mane mArI saMsArI patnI sAMbharI AvI. mATe mArI manogupti kyAM rahI ! ekavAra zrIdatta nAmanA zrAvakanA ghare gocarI gayo hato. teNe keLAM vahorAvyAM. tyAMthI bIjA ghare jatAM te gharavALAe pAtarAmAM keLAM joI "keLAM kyAMthI vahoryA?" ema pUchyuM. meM sAcI vAta karI, paNa e zrAvaka pahelAno dveSI hoI teNe rAjAne phariyAda karI ke "ApanI vADInAM keLAM zrIdattane ghare roja jAya che.' rAjAe pramANa mAMgatAM kahyuM ke "muninA mukhe sAMbhaLyuM, evAM keLA bIje kyAMya thatAM paNa nathI." AthI rAjAe zrIdattane zikSA karI. mArA vacane ja zeThane zikSA thaI. AthI mArI vacanagupti paNa rahI nahIM. ekavAra vihAra karatAM huM araNyamAM pahoMcyo ne thAkI javAthI sUI gayo. tyAM sAMje sArthe mukAma karelo, sArthapatie rAtre sahune kahyuM "savAre vahelA cAlavuM che mATe rasoI Adi atyAre ja banAvI lo."badhA rasoI karavAmAM paDyA. te vakhate aMdhAruM hoI eka mANase mArA mAthAnI pAse bIjo patharo goThavI cUlo banAvyo. agni lAgatAM ja huM UThIne Ubho thayo mATe kAyagupti paNa rahI nathI. mATe kharekhara to bhikSA levA yogya muni nathI ! satya sAMbhaLI zrAvaka rAjI thayo ne bhAvapUrvaka AhAra vahorAvyo. te muninI ati anumodanA karavAthI te zrAvake anuttara vimAnanuM puNya bAMdhyuM. muni paNa potAnI kAyaratAne niMdato-lAMbo samaya saMyama pALI svarga pAmyA. A pramANe traNa guptinuM svarUpa samajavuM. A pAMce samiti praticAra eTale pravRttirUpa che, tyAre traNe guptio praticAra-apraticAra pravRtti-nivRttirUpa che. praticAra eTale zarIra ke vacanano vyApAra. Ama jotAM guptiomAM samiti samAI jAya che. eSaNAsamiti mananA upayogathI thAya che. kAraNa ke sAdhuno eSaNAmAM upayoga hoya tyAre karNendriyAdi dvArA vahorAvanAra svayaMnA hAtha dhove ke vAsaNa Adi le-mUke che Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 tyAre thatA zabdAdimAM upayoga rAkhe che, mATe teno manoguptimAM samAveza thAya che. bAkInI traNe samitio kAyAnI ceSTAthI saMbaMdhita che, tethI tenuM kAyaguptimAM aikyapaNuM che, athavA eka manogupti ja pAMce samitiomAM aviruddha che. A AThe pravacananI mAtA kahevAya che. Aja samagra dvAdazAMgIne utpanna karanAra che. kAraNa ke A AThemAM samasta pravacanano aMtarbhAva pAme che. te A pramANe prathama samitimAM pahelA mahAvratano samAveza thAya che. tyAre te prathama vratanI vADa jevAM bAkInAM badhAM vrato hovAthI teno paNa temAM ja aMtarbhAva thAya che. bhASAsamiti sAvaghavANInA niSedha ane niravadya vANInA vyApArarUpa che. tethI te samitimAM vacananA badhA ja paryAya AvI gayA. kAraNa ke vacanaparyAyathI dvAdazAMga abhinna che. AvI ja rIte eSaNA samiti AdimAM paNa potAnI buddhithI yojanA karavI. athavA to A AThe prakAra cAritrarUpa ja che. kahyuM che ke - athavA paJcasamiti-guptitraya pavitritam / cAritraM samyak cAritramityAhurmunipuGgavAH // artha :- athavA pAMca samiti ane traNa guptithI pavitra evuM cAritra te ja samyaphacAritra che, ema munizreSTho kahe che. jJAna-darzana vinA cAritra hoI zake nahIM ane arthathI te dvAdazAMgI paNa jJAna-darzanacAritrathI bhinna nathI. eTale A AThe prakAramAM sarva pravacanano samAveza thAya che." mATe cAritradhArI munioe pramAda choDI A AThe pravacana mAtAnI upAsanA karavI. kAraNa ke A AThe pravacana mAtAmAM sarva pravacananuM-samasta jinazAsananuM rahasya samAyeluM che. 283 pAcAra anAdisiddhaduSkarma-dveSisaGghAtaghAtakam / idamAdriyate vIraiH khaDgadhAropamaM tapaH // 1 // artha - anAdi siddha evA duSkarmarUpI vairInA samUhano nAza karanAra, khagadhArA samAna A tapane vIra puruSo Adare che. tattapaH sevyatAM dakSAH, duSkarmakSAlanodakam / yat sevanAdabhUddevasevyaH kSemarSi saMyamI // 2 // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 309 artha - he dakSa puruSo duSkarmane dhonAra jaLarUpa A tapane tame sevo, kAraNa ke AnA sevanathI lemarSImuni devone paNa sevavA yogya thayA. kSemarSImuninuM daSTAMta citoDagaDhanI pAsenA gAmamAM eka nirdhana zrAvaka raheto. tenuM nAma hatuM boha. ekavAra pAMcaso drampa (pAMca rUpiyA)nuM tela kulaDAmAM laI citoDa tarapha vecavA jato hato tyAM paga lapasavAthI paDyo. mATInuM vAsaNa bhAMgI gayuM. tela DhoLAI javAthI viSaNa manavALo te ghare pAcho pharyo. tenI sthiti para dayA AvavAthI lokoe phALo karI pAMca rUpiyA tene ApyA. pharIvAra pAcho e tevI ja rIte tela laI jato hato ne pAcho paDyo. vAsaNa phUTyuM ne tela DhoLAI gayuM. tene vairAgya Upajyo. tyAM yazobhadrasUrijInI vairAgyavaMtI dharmadezanA sAMbhaLI, teno vairAgya daDhatara thayo ne dIkSA lIdhI. gurue grahaNAsavanA banne prakAranI zikSAo zIkhavI. krame karI te gItArtha thayA. ekavAra gurumahArAjane vinaMtI karI, "he bhagavan! mAro vairAgyabhAva vRddhi pAme che. vairAgyathI meLavelI A dIkSAnI mana-vacana ane kAyAnI zuddhithI pratipAlanA karavA cAhuM chuM. to ApazrInI AjJA hoya to je sthAne ati upadrava thavAno saMbhava hoya tyAM jAuMne kAyotsargamAM rahuM." gurumahArAje lAbha jANI temane anumati ApI ne te mATe yogyakSetra mAlavA jaNAvyuM. eTale temaNe AkhA samudAya temaja saMghane khamAvI mAlavadezano mArga lIdho. mAlavAnA thAmaNoda nAmanA gAma bahAranA taLAva kAMThe teo kAussagna rahyA. tyAM gAmanA keTalAka brAhmaNa putroe temane joI vicAryuM ke, A upadrava vaLI A gAmamAM kyAMthI AvyuM? te brAhmaNoe mahArAjane lAta-muddhi-lAkaDInA prahAra karyA. munie pariSahane zAMtithI sahyA paNa te sarovaranA adhiSThAyakathI sahana na thayuM ne teNe brAhmaNa putrone mayUra baMdhanathI bAMdhI dIdhA. teo jamIna para paDI taraphaDavA lAgyA ne moDhethI lohI okavA lAgyA. temanAM mA-bApa ane nAgariko tyAM bhegA thayA ne sAdhujI pAse kSamA mAMgavA lAgyA ne kahyuM "tame to dayALu cho. bALako to aNasamaju hoya kRpA karI tame Amane choDI do." muni to dhyAnamAM hatA, zuM thayuM thaI gayuM che te temane khabara ja nahotI. tyAM deve eka chokarAnA zarIramAM praveza karI kahyuM, "A sAdhu mahArAje kAMI karyuM nathI. meM ja karyuM che. Ano eka ja rasto che ke "A mahAbhAga sAdhunA caraNa pakhALI te pANI A loko para chAMTo to badhA svastha thaze." temaNe ema karyuM tethI bALako svastha thaI UbhAM thayAM. eTale temanAM mA-bApe ne anya lokoe dravya Adi aneka vastuo te mahAtmAnA pagamAM arpaNa karI. ghaNI vinaMtI karI paNa sAdhu mahArAje kahyuM, "mahAnubhAvo ! A dravyathI mane kAMI ja prayojana nathI. tamAre vAparavuM hoya to jIrNoddhAramAM vAparo." A sAMbhaLI sarvee muninI niHspRhatAnA guNa gAyA. ne lemarthI nAma pADyuM. tyAM temano Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 310 mahimA ghaNo vistaryo ne loko bhakta thayA. tethI muni girikaMbala nAmanA parvata para cAlyA gayA ne vividha tapasyA-pratimA-dhyAna AcaravA lAgyA. mAlavAnI pATanagarI dhArAmAM siMdhula nAmano rAjA rAjya karato hato. ahIM kSemarSI munie vibhinna tapanA pAraNAmAM vividha abhigraho karavA mAMDyA. jema je kakAranA nAmanI sAta vAnagI jevI ke krUra, kaMsAra, karaMbo, kodarA, kera, kAMga, kAkaDInuM zAka-Adi maLe to pA2NuM karavuM, nahIM to tapanI vRddhi. evI ja rIte koIvAra 'kha'thI zarU thatA nAmavALI pAMca vastuo jema ke-khAreka, khuDahaDI, khajUra, khAjA ane khAMDa Adi. koI vakhata 'ga' thI zarU thatA nAmavALI sAta vastuo jema ke - gehUM (ghauM), goLa, guMdA, gorasa Adi. Ama bIjA bIjA varNavALI vastunA teo abhigraha dhAratA ne tapa prabhAvathI te pUrA paNa thatA. AthI munie vicAryuM 'A abhigraho jarAya duSkara nathI. have mAre duSkara abhigraho dhAravA joIe.' ema vicArI temaNe ugra abhigraha levA mAMDyA. eka vAra dhAraNA karI ke koI mithyAtvI rAjA rAjyathI bhraSTa thayelo hoya, madhyAhna samaye te koI kaMdoInI dukAne palAMThIvALI beTho hoya, rAjAnA pAyadaLamAM sainika thayo hoya, potAnA kALA vALane vikherato bhAlAnI tIkSNa evA agrabhAgathI ekavIza mAlapuA laI mane vahorAvaze (Apaze) to pAraNuM karIza.' A abhigrahamAM traNa mAsane ATha divasa vyatIta thaI gayA. ekavAra madhyAhna samaye kRSNa nAmano eka sainika evI ja rIte kaMdoInI dukAne beTho hato. teNe munine bolAvI kahyuM 'lo tamane bhojana ApuM' ema kahI teNe mAlapuAnI thappImAM bhAlo ghAlyo ne temAM bharAyelA mAlapuvA ApavA lAgyo. munie kahyuM 'tame gaNo keTalA che ?' teNe kahyuM, 'gaNavAthI zuM prayojana ? je che te tamArA bhAgyanA.' muni bolyA 'ema nahIM ekavIsa hovA joIe.' teNe gaNyA to pUrA ekavIsa hatA. vismaya pAmelA teNe kahyuM 'aho, tamo to mahAna jJAnI jaNAva cho. mAruM AyuSya keTaluM che te kaho ? mArA pitrAIoe mane mArA moTA rAjyathI bhraSTa karyo che. temane jItavA mATe huM hAlamAM ahIMnA rAjA siMdhulanI sevAmAM rahyo chuM. mAre mAruM rAjya joIe.' munie kahyuM : 'rAjyathI zuM saravAnuM che ? tuM mAtra cha ja mahinA jIvavAno chuM.' A sAMbhaLI kRSNane vairAgya thayo. teNe dIkSA lIdhI ane cha mahinAmAM utkRSTa tapa karI svarge gayA. kSemaUe pAcho vicitra abhigraha lIdho khaMbha ummUliya gayavara dhAi, munivara dekhI pasanno thAi / modaka paMcaka sUMDIhiM dei, no khima rISI pAraNaM karai // 1 // artha :[:- AlAna staMbha toDI doDato hAthI munine joI AnaMdita thAya ne potAnI sUMDhathI pAMca lADavA upADIne Ape to kSemarpI pAraNuM kare. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 311 A abhigraha laI vicaratA munine to pAMca mahinA ne aDhAra divasa thayA. tyAM koI matta thayelo hAthI AlAna toDI nATho ne kaMdoInI dukAne AvI Ubho. teNe suMDhamAM pAMca lADu upADI muni tarapha dharyA. pAMca pUrA joI munie pAtra dharyuM ne hAthIe lADavA mUkI dIdhA. dAnathI jANe AnaMdita thayo hoya tema tyAM jhUmavA lAgyo. muninA tapa prabhAve zAMta thayo. mahAvata Avyo ne tenI sAthe te ThekANe gayo. vaLI munie abhigraha lIdho ke "sAsuthI dubhAyelI moTI vahu traNa divasanI upavAsI, AMkhamAM AMsunI dhArA, lAkaDA levA AvelA garIba mANase Apela goLa ghIvALA mAMDA (jADI roTalI) vahorAve to pAraNuM karavuM. A keTaloka samaya vItI gayo. ekavAra te pAraNA nimitte parvata parathI UtaratA hatA. tyAM bAjunA gAmanI brAhmaNI sAsunA kajiyAthI kaMTALI bApanA ghera jatI hatI. te mArga bhUlI, ADA raste vanamAM AvI caDI. tyAM garIba kaThiyArAe tene ghI-goLavALA mAMDA khAvA ApyA. te khare ja traNa divasanI upavAsI ane duHkhane yAda karI raDatI hatI. gharanI moTI vahu hatI. teNe munine joI vicAryuM "ATha gaNuM puNya thaze." ema vicArI munine vahorAvyA ne AnaMdita thaI bApane ghare gaI ane sukhI thaI. pAcho munie abhigraha karyo ke - kAlo kaMbala dhavalo sAMDha, nAkiM tuTa pucchahiM baMDa / siMga karI guDa bhelo dei, to khimariSI pAraNaM karai // 1 // eTale ke - gaLAthI kALo ane zarIre dhoLo nAka vIMdhelo ne pUMchaDe bAMDo evo sAMDha zIMgaDAthI goLanI thelI Ape to tethI pAraNuM karavuM. vaLI ekavAra muni pAraNA nimitte dhArAnagarImAM gayA. tyAM upara mujaba varNanavALA baLade koI vaNikanI dukAnamAM AgaLa ja paDelo goLano moTo gAMgaDo ziMgaDAmAM bharAvyo ne pAcho pharyo. tyAM munine joI temanI sAme dharI dIdho. munie lIdho ne abhigraha pUro thayo. A joI cakita thayelA vaNike vicAryuM. A baLada sAmAnya nathI, kevo pAraNAno lAbha lIdho ! meM goLanI moTI vakhAro bharI bIjuM zuM karyuM? "mAro to bhava nirarthaka gayo. pachI teNe badho goLa vecI te dravyamAMthI pArthaprabhunuM caitya karAvyuM ane yazobhadrasUrijI pAse teNe dIkSA lIdhI. cAritra pALI svarge gayo te daherAsara guDapIMDa tIrthane nAme prasiddha thayuM. vaLI vasaMtaRtumAM temaNe abhigraha karyo ke sAMkaLe bAMdhelo koI vAnara nagaramAM AvI AMbAno rasa Ape to pAraNuM karavuM. ekavAra eka vaNike ghInA gADavAmAM AMbAno rasa bharyo hato tyAM sAMkaLavALo koI vAMdaro Avyo ne tene uDAvI cAlato thayo. vaNike bUma pADI AgaLa Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 AvatAM lemarSInI sAme teNe te dharI dIdhuM. munino abhigraha pUro thayo. A mahAzcarya joI ghaNA jIvo jaina dharma pAmyA. pelA kRSNa nAmanA sainika banelA rAjAe cha mAsanuM AyuSya sAMbhaLI dIkSA lIdhelI ne svarge deva thayelA temaNe avadhijJAnathI nihALI lemarthI pAse AvI vaMdanA karI. pachI kahyuM "he parama upakArI ! bhagavAnuM ! siMdhula rAjAnA hAthIne svastha karavA tamAruM caraNodaka koI le to nA nahIM kahetA. tethI zAsananI mahAna unnati thaze." ema kahI te cAlI gayA. siMdhula rAjAnA caudaso hAthIo vyAdhithI ghaNA pIDAtA hatA. ghaNA upacAra karyA paNa badhA niSphaLa nIvaDyA. kaMTALI rAjAe upacAra baMdha karyA, paNa tethI to temanI ciMtA vadhatI ja gaI. zANA mANasonI salAhathI rAjAe ghoSaNA karAvI ke "A hAthIone je svastha karaze tene rAjA aDadhuM rAja Apaze." jyAM ghoSaNA thatI hatI te cokamAM AkAzavANI thaI ke girikaMbala parvata para kSemarSI nAmanA mahAtapasvI tapasyA kare che, temanA caraNapakhALanAM pANIthI hAthI svastha thaze. rAjasevakoe temanA caraNa prAsuka pANIthI pakhALyA. deve muninA zarIramAMthI kahyuM, "A jaLa paTTahastI sivAya badhA hAthIne pAjo, te nIrogI thaze. paNa paTTahastI mATe koI bIjA dharmanA mahAtmAnuM caraNodaka meLavajo." te pramANe te jaLa paTTahastI sivAya badhAMne pAyuM ne badhA svastha paNa thaI gayA. paTTahastIne anya tIrthikonuM jaLa pAyuM ne pItAM ja hAthI maraNa pAmyo. rAjAe muni pAse jaI aDadhuM rAjaya grahaNa karavAnI vinaMtI karI. muni bolyA "bhalA rAjA !, rAja amAre zA khapanuM? rAja to aMte naraka apAve che, dharma sivAya amAre zuM joIe !" rAjA ghaNA vismita ne AnaMdita thaI ghare AvyA. muninI pAdukA karAvI eka daherImAM padharAvI. ekadA sAmethI AvatA zabane joI munie koIne pUchyuM "A zuM che?" teNe kahyuM dhanazreSThInA putrane cha mahinA pUrve sarpa Dasyo hato te Aje mRtyu pAmyo che. munie kahyuM "are A to jIvatA mANasane bALavA cAlyA." A sAMbhaLI teNe dhanazreSThIne A vAta jaNAvI. zeThe vaMdana karIne munine prArthanA karI ke "jo jIvato ja hoya to mArA putrane beTho karo." munie navakAra gaNI prAsuka jaLa chAMTyuM ne te tALave prANavALo yuvAna beTho thayo, badhe dharmano jayajayakAra thayo. muni to potAne mArge cAlyA gayA. ekavAra to vaLI evo abhigraha temaNe lIdho ke - jaMgalamAM jene prasava thayo che tevI vAghaNa nagaramAM AvI mane vIsa vaDAM Ape to mAre pAraNuM karavuM. nava prasUta vAghiNI vikarAla, nagaramAMhi bIhAve bAla / vaDAM vIsa jo paNami diye, to khima RSi pAraNuM kare // 1 // Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-4 313 A abhigraha dhArye ghaNA divaso vyatIta thaI gayA, tyAM koI muninA tapa prabhAve ja jANe eka navA prasavavALI (mA banelI) vAghaNa nagaramAM AvI caDI. nagara daravAje vaDAMnA ja vepArI hatA. teo vAghaNa joI dUrathI ja nAThA. tyAM munine AvelA joI vAghaNane jANe harSa thayo hoya tema teNe be paMjA bhegA karI vaDAM upADyAM ne munine ApavA lAgI. vaDAM kharekhara vIsa hatAM. munie lIdhAM. tapa tathA dharmano ghaNo mahimA vadhyo. have munie pAchA guru mahArAja pAse javAno vicAra karyo ane "pATaNa birAjatA gurumahArAjane vAMdIne ja mAre anna-jaLa levAM" evo ghora abhigraha karI munizrIe vihAra karyo ne pATaNa pahoMcIne ja vaMdana karIne ja pAraNuM karyuM. thoDA divasa pachI pAcho temaNe abhigraha karyo ke madathI unmatta banelA hAthIne koI DozI vaza kare ne e hAthI khIcaDI, khAreka, khaDahaDI, khAjA ane khAMDa A pAMca khambAvALI vastu Ape to pAraNuM karavuM. mahinA upara vItyuM tyAre zAsanadeve tevI vRddhAnuM rUpa lIdhuM ne rAjahastI vaza karyo ane munine pAraNuM karAvyuM. AvI rIte te munie 84 prakAranA abhigraho dhArI pAraNAM pUrNa karyA ane anazana karI svarge gayA. 284 tapasyAnI yathArthatA nirdoSaM nirnidAnADhyaM, tannirjarAprayojanam / cittotsAhena sadbuddhayA, tapanIyaM tapaH zubham // 1 // artha:- nirdoSa, niyANA vinAnuM ne kevala nirjarAnA hetuvALuM zubha tapa svastha buddhi ane mananA umaMgapUrvaka karavuM joIe. jenAthI zarIra ane karma tape te tapa. kahyuM che ke - rasarudhiramAMsamedo'sthimajjAzukrANyanena tapyante / karmANi cAzumAnItyatastapo nAma nairuktam // 1 // artha - rasa, lohI, mAMsa, meda (carabI), hADakAM, majjA ane vIrya tathA azubha evAM karmo jenAthI tape che, tenuM nAma tapa kahyuM che. A tapa nirdoSa eTale A ke paralokamAM sukha pAmavAnI icchA vinA-niyANA vinA karavo. kahyuM che ke - Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 yaH pAlayitvA caraNaM vizuddhaM, karoti bhogAdinidAnamajJaH / sa varddhayitvA phaladAnadakSaM, kalpadrumaM bhasmayatIha mUDhaH // 1 // artha:- je ajJa mANasa lAMbAkALa sudhI zuddha cAritranuM pAlana karI bhoga vagere meLavavA nidAna kare che, te mUDha phaLa ApavAmAM dakSa evA kalpavRkSane vadhArI sakSama karI pachI bhasmasAt kare che ema jANavuM. nidAna eTale niyANAM nava prakAranAM hoya che, te A graMthamAM anyatra jaNAvela che. A tapa paNa mananA ullAsapUrvaka karavAnuM kahyuM che. paNa rAjAnI veTha-eTale rAjAnI AjJAthI anicchAe karavuM paDatuM hoya tema aNagamAe na karavuM. jeTalI zakti hoya teTaluM ja karavuM. kahyuM che ke - so atavo kAyavvo jeNa maNo maMgulaM na ciMtei / jeNa na iMdiyahANI, jeNa jogA na hAyati / (tadeva hi tapaH kArya, durdhyAnaM yatra no bhavet / cena yorA rIyo, kSayane nendriya ra ) (jJAnasAra) artha:- te ja tapa karavuM joIe ke jethI mana azubha na ciMtave, indriyonI hAni na thAya ane yoga paNa haNAya nahIM. sabuddhithI tapa karavuM eTale - parAdhInapaNe, dInatAthI, anAdinA abhAvathI AhAra tyAgarUpa ajJAna tapa kare to te AzravanuM kAraNa hoI tathA krodhAdi kaSAyodayanuM Azrita hoI te vAstavamAM tapa nathI paNa pUrvabhave bAMdhelA aMtarAyakarmano udaya che, je azAtAvedanIyano vipAka thayo che. kAraNa ke AhArano tyAga te bAhya tapa che ane AtmasvarUpanI ekAgratA te bhAvatA che. te bhAvatA to sadA paNa hoI zake che, paNa dravyatApUrvakanuM bhAvatapa te ja uttama tapa che evuM zrI jinazAsananuM naipuNya vIsaravuM nahIM. jJAnasAramAM kahyuM che ke - dhanArthinAM yathA nAsti zItatApAdiduHsaham / tathA bhavaviraktAnAM, tattvajJAnArthinAmapi // 1 // arthaH- dhananI icchAvALAne jema TADha-taDako Adi duHsaha nathI tevI ja rIte saMsArathI vairAgya pAmelA tattvajJAnanA arthIne paNa te TADha-taDakAdi dusaha nathI. tapAcAranA bAra bheda A pramANe jaNAvyA che. dvAdazadhAstapAcArAH, tapovadbhirnirUpitAH / azanAdyAH SaDa bAhyAH SaT, prAyazcittAdayo'ntagAH // 1 // Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 315 artha :- tapasvI evA zramaNabhagavAna mahAvIra deve bAra prakArano tapAcAra kahyo che. temAM anazananA tyAgarUpa cha prakAre bAhya tapa ane prAyazcittAdi cha prakArano AMtarika tapa jaNAvyo che. bAhya tapanA sUtramAM A pramANe jaNAvela che. aNasaNamuNoarIA, vittIsaMkhevaNaM rasaccAo / kAyakileso saMlINa-yAya bajjho tavo hoi // 1 // artha :- (1) anazana, (2) UNodarikA, (3) vRttino saMkSepa, (4) rasano tyAga, (5) kAyAno kleza ane (6) zarIranI saMlInatA A bAhya tapa che. atyaMtara tapanA A pramANe cha bheda che. pAyacchittaM viNao, veyAvaccaM taheva sajjhAo / ' jhANaM ussaggo via, abdhiMtarao tavo hoi // 2 // artha :- (1) prAyazcitta, (2) vinaya, (3) vaiyAvRtya, (4) svAdhyAya, (5) dhyAna ane (6) kAyotsarga, e cha prakArano AMtarika tapa che. A badhI bAbatano vistAra AcArapradIpa Adi graMthanA AdhAre yukti puraskAra AgaLa karavAmAM Avaze. pahelo tapAcAra-anazana tatrAzanaM dvidhA proktaM, yAvajjIvikamitvaram / dvighaTikAdikaM svalpaM, cotkRSTaM yAvadAtmikam // 1 // artha :- jIvanaparyaMtanuM ane Itvara ema be prakAre anazana tapa kahela che. temAM be ghaDI Adi kALa maryAdAnuM svalpa anazana tapa ane jIvana paryaMtanuM utkRSTa anazana tapa che. Itvara eTale navakAra sahitanuM be ghaDInuM paccakkhANa karavuM te, tethI nAnuM paccakkhANa zAstramAM jaNAvela nathI. te pachI vadhatAM vadhatAM utkRSTa tapa thAya che. zrI mahAvIradevanA tIrthamAM cha mahinA sudhInuM, zrI RSabhadevasvAmInA tIrthamAM bAra mahinA sudhInuM, tathA bIjA tIrthaMkarathI mAMDI tevIzamA tIrthaMkara bhagavAnanA tIrthamAM ATha mAsanuM utkRSTa anazana (upavAsa) tapa kahyuM che. ahIM indriyajaya tapa, kaSAyajaya tapa, samavasaraNa tapa, ratnatrayI tapa, azokavRkSa tapa, zreNi tapa, kanakAvali, ratnAvali, jinakalyANaka tapa Adi aneka prakAro tapanA che. AcAradinakara graMthanA bIjA khaMDamAM jaNAvela che. vardhamAna AyaMbila tapa lAga-lagATa cauda varSa traNa mahinA ne vIsa Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 divase pUrNa thAya che. te zrIcaMdakevaLIe karyuM hatuM tema karavuM. A ane AvA ja prakAranA vividha to Ivara kALavALA kahevAya che. mAvajIva-(jIvana parvatanuM) anazana tapa pAdapovagama, iginI ane bhakta pariNA. ema traNa prakAranuM che. A traNenuM svarUpa sattara prakAranA mRtyunuM svarUpa jANyA vinA sArI rIte samajAya tevuM na hoI prathama mRtyunA prakAro ne svarUpa samajAvavAmAM Ave che. (1) "mAvI viramaram' vIcino (aMtarano) abhAva te avIci. eTale ke nArakI, tiryaMca, manuSya ane devanI gatimAM utpattithI mAMDI potapotAnA AyukarmanA daliko pratisamaya vedIne ghaTADavAM te (prati samayanA) maraNane AvIciramaraNa kahyuM che. (2) 'madhamara' avadhi eTale maryAdA. nArakAdibhavanA AyukarmanA daLIyAno anubhava karI mRtyu pAme, ne mRtyu pAmIne pAcho pharI te ja daLIyAno anubhava karIne mare, tyAre te dravyathI avadhimaraNa kahevAya. kAraNa ke pariNAmanI vicitratA hoI grahaNa karI choDelA karma daLIyAnuM pharI grahaNa zakya che. e ja pramANe kSetrAdikamAM paNa bhAvanA karavI. (3) "ativamaLamU' eTale chelluM thayeluM. arthAtu - narakAdi gatinA AyukarmanA daLIyAne anubhavIne mRtyu pAmyA pachI pharIthI koIpaNa vakhate te daLIyAne anubhavIne maravAnuM ja na hoya te dravyathI aMtikamaraNa che. e pramANe kSetrAdikathI paNa jANavuM. (4) "vattaLanuM valanu eTale cAritrathI pAchA vaLatAM maraNa thAya che. arthAtu muni jIvanasaMbaMdhI duSkara-tapa-cAritranuM pAlana karavuM. athavA tene cAritrane) choDI devuM te bannemAM asamartha thaIne "have to AmAMthI jaladI chUTAya to sAruM." AvI bhAvanAmAM mRtyu thAya te valanumaraNa kahevAya. je vratanA pariNAmathI bhraSTa hoya tene ja A saMbhave che. (5) varAtiMmaraNam' eTale viSaya vaza thaIne, dIpaka jyota joIne AkuLa-vyAkuLa thayelA pataMgiyAnI jema maraNa pAme te vazArtamaraNa kahevAya. (6) "manta:camam' pUrve thayelA durAcaraNa ane zarama Adi kAraNe AlocanA na karavI te antaHzalya kahevAya. tevA zalyavALAnuM maraNa antaHzalya maraNa kahevAya. A atiduSTa maraNa kahevAya che. vamaLam' vartamAna je bhava hoya pharI te ja bhava yogya AyuSya bAMdhIne maravuM te tadbhavamaraNa kahevAya. A mRtyu saMkhyAtA varSanA AyuvALA manuSya temaja tiryaMcane ja saMbhave che. paraMtu asaMkhyAtA varSAyuvALA (yugalika) manuSya ke tiryaMcane tathA deva ke nArakIne AMtarA vinA tadbhavano abhAva hoI A maraNa na hoya. (8) vAtaram' bALa eTale mithyAtvInuM ke avirati samyaphadaSTinuM maraNa te bALamaraNa. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 (9) 'paNDitamaLap' sarvavirati pAmela zramaNanuM mRtyu te paMDitamaraNa. (10) 'mizramaraLam' bAla-paMDita evA dezavirati zrAvakanuM maraNa te mizramaraNa. (11) 'chadmasthamaraLam' mati-zruta-avadhi-mana:paryava A cAra jJAnavAna muninuM maraNa te chadmasthamaraNa. 317 (12) 'vattimaraNam' jemaNe bhavanA vistArano sarvathA apunarbhavapaNe nAza karyo hoya evA kevaLajJAnInuM maraNa te kevaLImaraNa kahevAya. (13) 'vaihAyasamaraLam' vihayasa eTale pakSInI jema AkAzamAM-pRthvIthI adhdhara thayeluM maraNa vaihAyasamaraNa kahevAya. jhADanI DALe phAMso khAnAra, UMcethI nIce paDatuM mUkanAra AvI koI rIte prANAMta karanAranuM mRtyu te vaihAyasamaraNa. (14) 'tRprasRSTamaIm' gRdhra eTale gIdha, upalakSaNathI samaLI, ziyALa Adie jemAM sparza karyo che. evuM maraNa pAmanAra hAthI vagere DhoranA zarIre gIdha Adi coMTyA hoya ke zarIramAM paNa peThA hoya evAnuM maraNa te gRghdhasRSTa maraNa kahevAya. (15) 'matarizAmaLam' bhakta eTale bhojana upalakSaNathI pANI Adi arthAt "A bhojanapANI Adi meM ghaNIvAra anaMtIvAra khAdhAM pIdhAM, A badhAM to pApanAM nimitta che, teno tyAga karavo joIe.'' ema 'jJa' parijJAthI jANI pratyAkhyAna parijJA dvArA bhojanAdino tyAga karIne maraNa pAme te bhaktaparijJAmaraNa. (16) 'jJinImaraNam' niyamita karelA pradezamAM ja ceSTA karatA maravuM te iMginI maraNa kahevAya. AvuM maraNa cAre AhAranuM paccakkhANa karIne niyamita pradezamAM svayaM urtanAdi karatA munione hoya che. (17) 'pApopanamamaraLam' pAdapa eTale vRkSa. upa eTale sarakhuM ane gama eTale pAmavuM. arthAt jema paDeluM vRkSa sama-viSama sthAnAdinA vicAra vinA jemanuM tema paDyuM rahe, mAtra bIjAnA kaMpAvyAthI kaMpe tema AvA prakAranA anazanane aMgIkAra karelA pUjya munirAjo potAnA sthira aMgone sama-viSama je sthAnamAM paDyA hoya, tyAM temanA tema rahe paNa hAle-cAle nahIM. A rItanuM maraNa pAdapopagamamaraNa kahevAya. AmAM chellA traNa maraNanuM phaLa mukti athavA vaimAnikadevapaNuM che. traNemAM sarakhuM phaLa batAvavA chatAM viziSTa, viziSTatara, viziSTatama dhIrajavALAne uttarottara phaLa samajavuM joIe. vizeSabhAva hovAthI traNamAM prathama maraNa nAnuM-bIjuM madhyama ane trIjuM jyeSTha kahevAya. sAdhvIjIne traNa paikI prathamamaraNa hoya che. kahyuM che ke - Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 savvAvi a ajjAo, savvevi ya paDhama saMghayaNavajjA / savvevi desavirayA, paccakkhANeNa u maraMti // 1 // artha:- sarva sAdhvIo, prathama saMghayaNa vinAnA sarva jIvo ane sarve dezavirativALA jIvo pratyAkhyAnane ja mRtyu pAme che. ahIM pratyAkhyAnano artha bhakta parijJA samajavI. iMginI nAmanuM anazana ativiziSTa vairyavALAne ja hoya che, ema A sAdhvI AdinA niSedhathI samajAya che. tyAre pAdapopagama to vayanA paripAke deva-gurune vaMdanAdipUrvaka temanI pAse anazana grahaNa karIne parvatanI guphA Adi nirjana temaja traNa sthAvara jIvothI rahita jagyAmAM vRkSanI jema nizcala AMkhanA palakArA vinA niSTa thaIne prathama saMhananavALAne, zarIranI koIpaNa sAra-saMbhALa vinA, koIpaNa saMsthAnamAMAsanamAM sthira thaI prazasta dhyAna dhyAtAM prANAMta sudhI nizcaLa rahevuM te kahevAya che. A bAbatamAM kahyuM che ke - paDhamaMmi a saMghayaNe, vaTuMto selakuTTasamANo / tesiM pi a vuccheo, caudasapuTavINa vucchee // 1 // artha - prathama saMghayaNavALA ane parvanA zikharanI jema jeo acaLa hoya temane ja pAdapopagama nAmanuM anazana hoya che, cauda pUrvonA ucchedamAM temano paNa uccheda thAya che. A traNe prakAranA anazana nirvAghAtapaNAmAM lekhanApUrvaka ja karavAmAM Ave che. nahIM to ArtadhyAnano saMbhava rahe che. paraMtu koI jIvaleNa jevI moTI, vyAdhi, vIjaLI bhIMta ke girizikharanuM paDavuM ke sarpAdinuM karaDavuM vagere vyAghAta prApta thatAM saMlekhanA vinA paNa A anazana laI zakAya che. Ivara ke mAvajIva A banne prakAranA anazana tapa samagra karmano kSaya karanAra che, te bAbata daSTAMta jaNAve che. dhanyamuninuM daSTAMta kAkaMdInagarImAM dhanA nAme zeThane dhanya nAme putra hato. yuvAvasthAmAM tenI bhadrA mAtAe tene batrIza havelIo ApI ane batrIza vaNikaputrIo sAthe eka ja divase paraNAvyo. te strIo sAthe bhoga bhogavatAM pANInA relAnI jema keTaloka samaya vItI gayo. tenA parama puNyodaye kAkaMdImAM paramajJAnI mahAatizayazAlI bhagavAna mahAvIradeva padhAryA-dhanyane paNa prabhudarzananI utkaMThA thaI. te paNa pagapALo bhagavAnanA darzane gayo. prazamarasanA prazAMta mahAsAgara dayAnA apUrva nidhAna paramAtmAne vaMdana karI bhavasaMtApanAzinI dezanA sAMbhaLavA beTho. tenuM UMDANathI Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 319 ciMtana karatAM te virakta thayo. ghera AvI mAtAne teNe kahyuM "he mADI ! mane ghaNuM maLyuM che. paNa zAMti nathI. bhagavAna kahe che tema A badhA saMyogo sukhanA nahIM paNa duHkhanA kAraNa che. mane A bhoga-upabhoga-viSayathI uga thayo che. sukhI thavAno mArga mahAvIradeva pAse ja che, mATe mane dIkSAnI anumati Apo." A sAMbhaLI chaLI UThelI mAe kahyuM; "zuM kahe che beTA? te mArAthI kevI rIte banI zake? nahIM, nahIM, dIkSA kAMI ramata che? e to ghaNuM ja kaparuM kAma che. ityAdi kahI teNe muni jIvananI kaThoratA, pariSahonI vizeSatA, upasarganI bhayAnakatA, rasakasa vinAno-svAda vinAno ThaMDo AhAra, ityAdi aneka prakAranI kaThinAI samajAvI chatAM dhanyane gaMdakInI jema viSayabhogathI jANe dhRNA thaI gaI hatI. tenI daDha bhAvanAthI prabhAvita thaI bhadrAmAtAe tenI dIkSAno bhavya mahotsava karyo ne AnaMdita thaI putrane dikSA apAvI. dIkSAnA divase ja dhanyamunie bhagavAnanI samakSa abhigraha karyo ke AjathI he prabhu ! ApanI AjJAthI chaThThane pAraNe chaThTha karIza. pAraNAmAM gRhastha kADhI nAkhela rukSa AhArathI AyaMbila karIza. bhagavAne kahyuM "he dhanya ! jema sukha Upaje tema tapodharmamAM udyama kara." bhagavAnanI AjJA pAmI te dhanya dhanya banI gayA ane tapodharmamAM pravaryA. - prathama chaThThanA pAraNAnA divase pahelI porisImAM svAdhyAya, bIjI porisImAM dhyAna karI trIjI porisImAM vaMdanapUrvaka prabhujInI AjJA laI bhikSA mATe UpaDyA ane AyaMbila yogya rukSa AhAra laI pAchA pharyA paNa bIjI kazI ja abhilASA AhAra bAbata karI nahIM. A pramANe pAraNAnA divase gocarImAM AhAra-pANI maLe koIvAra mAtra jaLa maLe to paNa kheda karatA nahIM, paNa tapovRddhinI bhAvanA bhAvatA, yogya AhAra maLe to bhagavaMtane batAvI temanI AjJAthI mAtra zarIrane TakAvavA pUrato AhAra karatA, AvuM ghora tapa karatAM temanuM zarIra ghaNuM kRza thaI gayuM. jANe zarIramAMthI mAMsa to sukAI ja gayuM. hADakAMnA mALA jevuM zarIra teo cAlatA tyAre kolasAthI bharelA gADAnI jema khakhaDatuM. te vicaratAM vicaratAM mahAvIra mahArAjA ekavAra rAjagRhInA guNazIla caityamAM samavasaryA. zreNika rAjA ane prajA bhagavAnane vAMdI kalyANI vANI sAMbhaLavA beThA. dezanAnA aMte magadhasamrATa zreNike pUchyuM ke "he bhagavAn ! A badhA munirAjomAM duSkarakAraka koNa che?" bhagavAne kahyuM A gautama Adi cauda hajAra muniomAM A dhanyamuni mahAna nirjarA karanAra duSkarakAraka che. A bhadrAdevInA putra kAkaMdInA dhannA aNagAra niraMtara chaThThane pAraNe AyaMbilathI pAraNuM kare che." ityAdi kathana sAMbhaLI zreNika ghaNA rAjI thayA ne temanI pAse jaI kahyuM, "he mahAmuni ! tame dhanya cho, kRtapuNya cho," ItyAdi aMta:karaNathI stuti karI pAchA pharyA. ekavAra rAtre jAgI javAthI dharmajAgarikA karatAM dhanya munie nirNaya karyo ke "sukAI gayelA zarIravALo huM savAramAM bhagavAnanI AjJA laI vipulagiri para jaI mAsika saMlekhanApUrvaka Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 zarIra zoSavI jIvita-maraNamAM samAna bhAva rAkhIne rahIza." ane prabhAte temaNe te pramANe karyuM. aMte zubha adhyavasAyamAM kALa karI sarvArthasiddha mahAvimAnamAM devapaNe UpajyA. temanA kALadharmanA vRtta bhagavAnanA samavasaraNamAM jANI zrI gautamasvAmIe bhagavaMtane pUchyuM, "bhaMte! ApanA ziSya zrI dhanyamuni kALa karIne kaI gati pAmyA?" bhagavaMte kahyuM "he gautama ! ahIMthI kALa karI dhanyamuni sarvArthasiddha mahAvimAnamAM UpajyA che. tyAM tetrIza sAgaropamanI Ayusthiti bhogavI mahAvidehakSetramAM uccakuLamAM utpanna thaze, tyAM dIkSA laI kevaLI thaze ne mukti pAmaze. A pramANe dhanyamuni samatApUrvaka pApakarmanI nirjarA mATe banne prakAranA anazana tapanuM Asevana karatA hatA ane dIkSA letAMnI sAthe ja temaNe tamAma paudgalika sukhanI icchA samULagI choDI dIdhI hatI. "dhanya dhannA aNagAra." 285 bIjI tapAcAra - UNodarI unodaritapodravya-bhAvabhedAtmakaM paraiH / viziSyajJAyamAnatvAt, mahatphalaM nirantaram // 1 // artha - dravya ane bhAvanA bhedavALuM UNodarI tapa be prakAranuM che, tenI viSatAne jANavAthI te sadA mahAna phaLane ApanAruM thAya che. A arthamAM samarthana mATe Ama bhAvanA karavI ke roja AhAra karavA chatAM sAdhu ane zrAvaka Adine UNodarI tapathI mahAna phaLanI prApti thAya che temAM upakaraNa ane bhojana-pANI saMbaMdhI UNodarI te dravyathI UNodarI ane krodhAdikano tyAga karavo te bhAvathI UNodarI tapa jANavuM. sAdhu ke zrAvakAdie vicitra oDakAra Ave eTaluM ThAMsIne to kadI paNa khAvuM ja nahIM. brahmacaryanI nava vADanA adhikAramAM paNa vadhAre khAvAno niSedha karela che, jo ke upavAsa, chaThTha, aTTama, aThThAI, mAsakSamaNAdi vibhinna tapomAM dravyathI to anazanAdino niSedha karyo che, paNa te tapa karanAre bhAvathI krodhAdikanA tyAgarUpa UNodarI tapa avazya karavuM joIe. nahIM to upavAsAdikane mAtra lAMghaNarUpa gaNAvyuM che. kahyuM che ke - kaSAyaviSayAhAratyAgo yatra vidhIyate / upavAsaH sa vijJeyaH, zeSaM laGghanakaM viduH // 1 // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 321 artha:- je upavAsAdikamAM kaSAya, viSaya ane AhArAdikano tyAga karavAmAM Ave te ja tapa samajavuM ne anya lAMghaNa jANavI. dravyathI UNodarI tapano A prakAra che - eka koLiyAthI mAMDI ATha koLiyA sudhI jamavuM te pUrNa UNodarI kahevAya. temAM eka koLiyAnuM pramANa jaghanya, ATha koLiyAnuM pramANa utkRSTa ane bethI sAta koLiyAnuM pramANa madhyama che. (1) nava koLiyAthI mAMDI bAra koLiyA sudhI khAvuM te apAI UNodarI. (2) terathI mAMDI soLa koLiyA sudhI khAvuM te vibhAga UNodarI kahevAya. (3) sattarathI laI covIza koLiyA sudhInuM jamavuM te prApta UNodarI kahevAya. (4) ane paccIzathI mAMDI ekatrIza koLiyA sudhI khAvuM te kiMcit UNodarI kahevAya. (5) ahIM sarvatra jaghanya Adi traNa bheda pahelA pUrNa UNodarInI jema ja jANavA. AvI rIte pANInI paNa UNodarInI bhAvanA karavI. koLiyAnuM mApa batAvatAM jaNAve che ke - battIsaM kIra kavalA, AhAro kucchipUrao bhnnio| purisassa mahiliyAe, aTThAvIsaM bhave kavalA // 1 // kavalassa ya parimANaM, kukkuDiaMDagapamANamittaM tu / jaM vA avigiavayaNo, vayaNami chubhijja visaMto // 2 // artha - batrIza koLiyA AhAra puruSanuM peTa bharanAra thAya che. strIo aThThAvIza koLiye dharAya. (1) koLiyAnuM parimANa kUkaDInA IMDA jeTaluM athavA svAbhAvika moDhuM ughADIne bhUkhyo mANasa moDhAmAM koLiyo mUkI zake teTaluM koLiyAnuM parimANa samajavuM. cha8-aTTama Adi vizeSa tapanA pAraNe paNa khAsa UNodarI karavI tethI labdhio prApta thAya che. jema nakha hatheLIne aDe evI muThThI bharIne aDada tathA eka caLu pANI haMmezAM chaThThane pAraNe levAmAM Ave to cha mahine tejolezyA utpanna thAya che, ema zrI bhagavatIjI sUtramAM lakhyuM che. zrI mahAvIradevanA moDhe AvuM sAMbhaLavAthI gozAlake tejolabdhi meLavI hatI. A UNodarI tapa ghaNA lAbhanuM kAraNa samajI AhAra temaja anAhArane divase dravya-bhAvathI sadA sevavuM. tapAcArano trIjo AcAra - vRttisaMkSepa vartate hyanayA vRti-rbhikSAzanajalAdikA / tasyAH saMkSepaNaM kArya, dravyAdyabhigrahAJcitaiH // 1 // artha - jIvikAnuM nAma vRtti che. jenAthI jIvana cAle che. bhikSAthI meLavelA bhojanapANI svarUpa te vRtti che. A vRttino saMkSepa dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI abhigraha dvArA karavo. tenuM nAma vRttisaMkSepa tapa kahevAya. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 dravyAdika abhigraha - jema muni gocarI jatAM cAra prakArano abhigraha kare, temAM dravyathI pAtra kharaDAya nahIM tevI lUkhI vastu levI athavA bhAlAnI aNIthI parovIne roTalI Adi Ape te levuM ityAdi A viSayamAM marSa AdinAM daSTAMto jANavA (1) kSetrathI evo abhigraha dhAre ke eka gharathI ke be gharathI ke amuka gharathI ja levuM. yA A grAma ke pelA grAmathI je maLe te levuM, athavA gharanI DelImAM be paga vacce uMbaro rAkhIne beThI beTho) hoya ne te Ape to ja levuM. ItyAdi. kALathI evo abhigraha dhAre ke divasanA amuka bhAgamAM, ke badhA bhikSuko pAchA pharI gayA hoya pachI huM gocarIe jaIza. ItyAdi. (3) bhAvathI evo abhigraha kare ke koI hasatAM gAtAM ke rotAM AhAra Ape to levo, ke koI baMdhAyelo Ape to AhAra levo-anyathA nahIM. ityAdi. (4) A rIte sAdhu sadA abhigrahana kare to tene prAyazcitta lAge che, zrAvako paNa sacittAdikano abhigraha kare che. A tapa chaTTa-aTTama vagere tapa karatAM paNa ati duSkara ane duHsAdhya che. ne adhika phaLadAyI paNa che. kema ke chaTha-akrama Adi to niyata tapa che, eTale ke kALa pUro thatAM ja pAraNuM thaI zake, tyAre A to dravyAdika abhigraha pUrNa thaze ke kema? te koI ja jANI zakatuM nathI. mATe A aniyata che. bhikSA mATe pharatAM mananI dhAraNA phaLo, evI bhAvanA na rAkhavI. svasthatAdi bhikSATana karavuM paNa AhAra grahaNamAM atiprIti rAkhavI nahIM. A tapa upara zrI mahAvIra paramAtmA, DhaMDhaNamuni, daDhaprahArI, zAlibhadra, pAMDava AdinAM ghaNAM daSTAMto che. bhImasene paNa dikSA laI evo abhigraha karyo hato ke bhAlAnI aNIthI jo maLe to ja laIza anyathA nahIM lauM. te bhAgyavaMtano abhigraha paNa cha mahine pUro thayo hato. jyAM vairya che tyAM saphaLatA che. dhairyavAnane kAMIpaNa durlabha nathI, te upara daDhaprahArInuM dRSTAMta che. daDhaprahArInI kathA vasaMtapuranagaramAM durdhara nAme brAhmaNa raheto je sAte vyasanamAM Asakta hato. teNe potAnuM badhuM ja dhana vyasanAdimAM naSTa karyuM. chatAM tenI lata na chUTI. vyasana sevavA teNe corIno rasto lIdho, te keTalIkavAra pakaDAI jato, loko zikhAmaNa ApatA paNa tene kazI ja asara thatI nahIM. rAjAe paNa vAraMvAra pakaDAIne AvatA A brAhmaNane bIjI koI sajA na karatAM sImApAra karyo. bhAgya joge jaMgalamAM jatAM tene coronI ToLInI saMgata thaI, ne te coro sAthe cora thaI pallImAM rahevA lAgyo. AgaLa jatAM te ToLIno A brAhmaNa nAyaka thayo. durdhara ghaNo baLavAna hato. teno prahAra eTalo badho prabaLa raheto ke UbhA ne UbhA mANasone vADhI nAMkhato, tethI Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-4 323 "daDhaprahArI' e nAme te prasiddha thayo. ekavAra te potAnI ToLI sAthe kuzasthaLa nAmanA nagaramAM lUMTa karavA gayo. - te gAmamAM ghaNA putrAdivALo eka garIba brAhmaNa raheto hato. bALako ghaNA divasathI khIra khIra karatAM hatAM. Aje ghaNI kaThinAIthI teNe dUdha-sAkara-cokhA mAMgIne bhegA karyA hatA, ne brAhmaNIe khIra rAMdhI hatI. ghaNA vakhate Aja khIranA bhojanane mahotsava mAnato brAhmaNa nadIe nahAvA gayo. vicAryuM nAhIne zAMtithI khIra khAIzuM. A tarapha pelA lUMTArAnI ToLI gAmamAM peThI. temAMthI keTalAka te garIba brAhmaNanA gharamAM ghUsyA, gharamAM kAMI mAla to maLyo nahIM. rAMdhelI UnI UnI khIra hAtha lAgI. te bhUkhyA thayA hatA. A joI brAhmaNa chokarAo potAnI khIra jatI joI raDAroLa karavA lAgyA. eTalAmAM brAhmaNa nAhIne tyAM Avyo. teNe khIra paDAvA argalA upADI corone jhIMkavA mAMDI. coromAM nAsabhAga thaI gaI. dRDhaprahArIe joyuM ke ANe mArA corone mAryA eTale e doDato tyAM Avyo, ne brAhmaNanuM mAthuM eka jhATake juduM karI nAMkhyuM. tyAM vaLI tenA mArgamAM gAya AvI. gussAmAM daDhaprahArIe eka ja prahAramAM gAyane paNa garadane mArI, A joI rotI pukAratI brAhmaNI AvI. potAnA patine marelo kapAI gayelo joI teNe hAhAkAra karI mUkyo ne jora jorathI gALo devA lAgI ke "re hatyArA, pApI ! tAruM nAza jajo. brAhmaNa-gAyanI hatyA karI kyAM chUTavAno chuM? tAro kALa ja Avyo che." ityAdi tenI gALa ane zrApa sAMbhaLI UkaLI UThelA daDhaprahArIe te bAInA peTa para eka jhATako talavArano mAryo.bAI sagarbhA hoI tenuM bALaka paNa kapAIne dharatI para taraphaDavA lAgyuM. Ama gAya, brAhmaNa, strI ane bALakanI karapINa dazA joI brAhmaNaputro o mA ! hA tAta! kahetAM karUNa kalpAMta karavA lAgyA. A joI daDhaprahArI vicAravA lAgyo ke A ghora duSkarma karanAra mane dhikkAra che. AvA pApIne to narakamAM paNa jagyA maLavI kaThaNa che. are re ! bApaDA A bALakonuM have koNa? AmanuM zuM thaze? A pApathI zI rIte chUTIza? baLI maruM ke parvata parathI paDuM? Akho saMsAra cIvaTapUrvaka sadAcArane sAcave che tyAre meM durAcArane ja pALyopopyo. Ama UMDA vairAgyamAM taraboLa thaI zubha dhyAnamAM tyAMthI nATho, gAmathI thoDe dUra jaIne teNe dhyAnamAM rahelA zAMta munine joyA. namana karI bolyo; "meM ghaNAM ghora pApa karyA che. mAro chuTakAro kevI rIte thaze? tame bacAvI zako. mArI rakSA karo. munie kahyuM, "AvA pApathI to tane cAritra ja bacAvI zake cAritrano mahimA moTo che. kahyuM che ke - ega divasaM pi jIvo, pavvajjamuvAgaoaNUNamaNo / jaivi na pAvae mukkhaM, avassa vemANio hoi // 1 // artha:- eka divasa paNa jo koI zuddha bhAvathI saMyamane pAme to te kadAca muktie na jAya to vaimAnika devapaNuM to avazya pAme. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-4 Ama te munirAja pAsethI pApanA pratikAranI prakriyA jANI daDhaprahArIe tarata ja tyAM ne tyAM dIkSA lIdhI. te ja vakhate teNe eka abhigraha paNa lIdho ke "Akroza pariSadane sahavA huM A gAmamAM ja rahIza. jayAM sudhI mArA pApane loko yAda karAve, tyAM sudhI mAre AhAra levo nahIM." Avo ghora abhigraha laI daDhaprahArI duSkarmanA nAza mATe te gAmamAM vicAravA lAgyA. temane AvatA joIne ja loko barADI UThyA; "juo A dharmAtmA Avyo. brAhmaNa-strI-gAya jevI ghora hatyA karI have sAdhu thayo che." koI kahetuM are AvI to kAMIka hiMsA karI che ne gAmanAM gAma lUTyAM che, sAdhu banyo che, nahIM to hamaNAM enA jovA jevA hAla thayA hota. Ama aneka rIte loko tarjanAdi karatA koI vaLI lAkaDI ke patharAno ghA paNa karatA. AvA ghaNA pariSahaupadrava pRthvInI jema te munie sahyA. khUba zAMtarasamAM ramaNa karatA rahyA. lokonA yAda karavAthI yAda sAMbharI AvatuM, ne mahAtmA bhojana letA paNa nahIM. Ama cha mahinA vItI gayA. samatA divaso divasa vadhatI gaI. temanA pApasamUhano nAza thavA lAgyo. eka divasa zuddha bhAvanAmAM te ArUDha thayA-he jIva! phaLa to bInA AdhAre ja maLe. AmAM bicArI A janatAno zo doSa? A loko to mArA duSkarmanI graMthi toDavA mATe ja kaThora bhASA ane tADanAdino prayoga kare che. kharekhara to A loko to mitra samAna AcaraNa kare che. A lokonI tADanA-tarjanA to agnithI suvarNanI jema mArA melane dUra karI zuddha ja Ape che. A bicArAo to mane durgatimAMthI bahAra kheMcI pote tyAM paDavA taiyAra thayA che. AvA mahAna upakArIo para zA mATe krodha karavo ! temanA puNya teo mArAM pApa dhove che, AvA bAMdhava kyAM maLaze? mAre temane doSa ApavAno na hoya. temanA vadha-baMdhana to mArI mukti mATe ja che. to pachI harSa sthAne viSAda zAne ? viSAda eTalo ja ke A bicArAone saMsAra vadhaze. ghaNA lokoe to mAtra pako tarjanA ja ApyA che paNa mAryo to nathI. koIe mAra mAryo paNa prANathI to nathI ja mAryo. kadAca koI jIvitano nAza kare paNa mArA dharmano to nAza nathI ja karavAnA. UlaTAno teo to mArA AtmAmAM ghara karIne beThelA bhAvacoro kADhavAmAM mahAna sahAyaka thayA che. ityAdi zubha bhAvanAmAM lIna thayelA te munie kSapakazreNi upara ArUDha thaI kevaLajJAnarUpI sUryanI kAMtithI AtmAne prakAzita karyo - aho novelottara: zopi, tapa: motavaDa mukA nAvirbhavetpunaryena zoSitaH karmavAridhiH // 1 // artha:- aho Azcarya che - ke A tapasyArUpI agamyaRSi koI alaukika ja che, ke jenAthI sukAI (pIvAI gayelo sAgara pharIthI prakaTa thato nathI. mRttikA yasya tatraiva, patatItyanyathA na hi / yena yatrArjitaM karma, sthAne tatraiva niSThitam // 2 // Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-4_ artha - mATI yAnI hoya tyAM ja paDe che, A vAta khoTI nathI. kAraNa ke jeNe karma upArjita karyuM te karma tyAM ja naSTa karyuM. eTale jyAM karma bAMdhyuM tyAM rahIne ja khapAvyuM. kevalI suragaNena nirmite svarNapaGkajapade sthitazva saH / tattapaH stutivacomRtaiH zubhaiH bhavyajantusumahImasiJcayat // 3 // artha - devonA samUhe banAvelA sonAnA kamaLa para birAjI te kevaLI bhagavaMte tapanI stutinA vacanarUpa zubha amRtathI bhavya prANIrUpa uttama pRthvIne sIMcI. zrI vijayalakSmasUri viracita upadezaprAsAda mahAgraMtha - cotho bhAga - saMpUrNa Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI virATa prakAzananA prakAzano - - - - che gujarAtI hindI * . (12) zrI vardhamAna dezanA ............. ........ gujarAtI cAru cAritra....................................................... kuladIpaka ke kulAMgAra? ..................... ............ gujarAtI zrAddhAcAravicAra ...hindI (5) zrI samarAditya (saMpUrNa) ....................................... (6-7) vizAla bhajanAvali bhAga 1-2 ................. ............. hindI (8) vizAla gIta guMjana. .. hindI (9-10) vizAla stavana mAdhurI bhAga 1-2 ...... ............hindI (11) rAjakumArI sudarzanA . ............. ...hindI kulabhUSaNa........... ............ gujarAtI (13) siMhalanI rAjakanyA..... ............. gujarAtI (14) sudarzana caritram.... ................ saMskRta (15) sudaMsaNA cariyuM ................ mAgadhI (16) zrAddhavidhi prakaraNa ..... ............ gujarAtI (17) saMbodha prakaraNa (mULa).......... ......................... mAgadhI (18-22) upadezaprAsAda bhAga 1 thI 5 (pAMcamI AvRtti) ............... gujarAtI (23) zrI malayAsuMdarI caritram. ................. saMskRta (24) zrI caMdraprabhajina pUjA sAthe ........ (25) sudarzanA (navI AvRtti) .. ..hindI (26) sAdhanA saurabha................ ............ gujarAtI (27) bhagavAna mahAvIranI aMtima dezanA bhAga-1-2 (bIjI AvRtti) gujarAtI , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , gujarAtI K ) *****........... Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na ( phIza ja ra rA va GUEET BHARAT GRAPHICS - Ahmedabad-1 Ph. 079-22134176, M : 9925020106 E-mail: bharatgraphics1@gmail.com