Book Title: Shat Pahuda Grantha
Author(s): Jain Siddhant Pracharak Mandali Devvand
Publisher: Jain Siddhant Pracharak Mandali Devvand
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010453/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra sevA mandira dillI krama manyA kAla na. - - - - mana - Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AY RRBATIN SaTa pAhu grantha -Ravaratarcas zrIkundakundasvAmI viracita prakAzaka bAbU sUrajabhAna vakIla mantrI jaina siddhAnta pracAraka maNDalI devabanda sahAranapura Printed by Gouri Shanker Lal Manager, at handraprabha Pres Benares, l'ublished by Babu Soorajbhan lakil, Deoband S. baranpur. 49960 DoDa-3-0-0-0- 0- --3-0-0-0-0-0-3-... Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrIvItarAgAya namaH / zrI SaT pAhur3a zrI kundakundasvAmI viracita prAkRta grantha jisako saMskRta chAyA aura hindI anuvAda karAkara jaina siddhAnta pracAraka maMDalI devabanda jilA sahAranapura ke maMtrI bAbU sUraja bhAnu vakIla devabanda ne san 1990 isabI meM candraprabhA presa banArasa meM chapavAyA prathama bAra 1000 ] [ mUlya 1) Vastadaataavanatio Page #6 -------------------------------------------------------------------------- Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // prastAvanA // jaina jAti meM aisA koI manuSya na hogA jo zrIkundakundasvAmI kA pavitra nAma na jAnatA hA kyoMki zAstra sabhA meM prathama hI jo maGgalAcaraNa kiyA jAtA hai uma meM zrIkundakundasvAmI kA nAma avazya AtA hai / zrIkundakundasvAmI ke race hue aneka pAhur3a grantha haiM jina meM aSTa pAhar3a aura ghaTa pAhur3a adhika prasiddha haiM kyoMki una kI bhASA TIkA ho cukI hai| isa samaya hama SaTa pAhur3a hI prakAza karate haiM aura do pAhur3a alahadA prakAza karane kA irAdA rakhate haiM o SaTa pAhur3a ke mAtha milA dene se aSTa pAhur3a ho jAte haiM prAkRta aura saMskRta ke eka jaina vidvAna dvArA prAkRta gAthAoM kI saMskRta chAyA aura hindI anuvAda karAyA gayA hai, anuvAdaka mahAzaya nAma ke bhUkhe nahIM hai varaNa jaina dharma ke prakAzita hone ka abhilASI haiM isa kAraNa unhA ne apanA nAma chapAnA jarUrI nahIM samajhA hai- aise bidvAna kI sahAyatA ke vidUna prAkRta gAthAoM kA zuddha honA to bahuta hI kaThina thA kyoMki maMdiroM meM jo grantha milata haiM unameM prAkRta vA saMskRta mUla zloka to atyaMta hI azuddha hote hai-prAkRta bhASA kA abhAva hojAne ke kAraNa saMskRta chAyA kA sAtha meM lagAdenA ati lAbhakArI samajhA gayA hai-AzA hai ki pAThakagaNa anubAdaka ke isa zramakI kadara kreNge| sUrajabhAnu vakIla devabanda Page #8 -------------------------------------------------------------------------- Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - paTa pAhur3a grantha *< -bha zrI kundakunda svAmI viracita darzana pAhur3a [prAbhRta] kAU NamukkAraM jiNavara vasahassa vaDhamANassa / daMsaNamaggaM vocchAmi jahAkampaM samAseNa // 1 // kRtvA namaskAraM jinavara vRSabhasya vardhamAnasya / darzanamArgaM vakSyAmi yathAkramaM samAsena // artha - zrIvRSabhadeva arthAt zrI AdinAtha svAmI ko aura zrIvarddhamAna arthAt zrImahAbIra svAmI ko namaskAra karake darzana mArga ko saMkSepa ke sAtha yathA krama arthAt silasilevAra varNana karatA hU~ / daMsaNamUlodhammo uvaihojiNavarehiM sissANaM | soUNasakaNNe daMsaNahINo Na vaMdivvo / / 2 // darzanamUlodharmaH upadiSToninavaraiH ziSyANAm / taM zrutvA svakarNe darzanahIno na vanditavyaH // artha - zrIjinendradeva ne ziSyoM ko dharma kA mUla darzana hI batAyA hai, apane kAna se isako arthAt jinendra ke upadeza ko suna kara mithyA dRSTiyoM arthAt dharmAtmApane kA bheSa dharanevAle mithyAtvI sAdhu AdikoM ko [ dharma bhAva se] bandanA karanA yogya nahIM hai / daMsaNabhaTTAbhaTTA daMsaNabhaTTassaNatthiNivvANaM / sijyaMticariyabhaTTA daMsaNabhaTTAsijjhati // 3 // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) darzana bhraSTAbhraSTAH darzanabhraSTasyanAstinirvANam / siddhanticaritrabhraSTA darzanabhraSTA na siddhanti // artha- jo koI jIva darzana arthAt zraddhAna meM bhraSTa hai vaha bhraSTa hI hai, jo darzana meM bhraSTa hai usako mukti nahIM hotI hai| jo cAritra meM bhraSTa haiM vaha to siddhi ko prApta ho jAte haiM parantu jo darzana meM bhraSTa haiM vaha siddhi ko prApta nahIM hote haiN| sampatarayaNabhaTTA jANatAvahuvihAi satthAI | ArAhaNAvirahiyA bhamanti tattheva tattheva // 4 // samyaktaratnabhraSTA jAnanto bahuvidhAni zAstrAni / ArAdhanAvirahitA bhramanti tatraiva tatraiva // artha - bahuta prakAra ke zAstra jAnanevAla bhI jo samyakta rUpI ratna se bhraSTa haiM vaha ArAdhanA arthAta zrIjinendra ke vacanoM kI mAnyatA meM athavA darzana jJAna cAritra aura tapa ina cAra prakAra kI ArAdhanA se rahita hokara saMsAra hI meM bhramate haiM saMsAra hI bhramate haiM 1 sampatta virahiyANaM succha vi uggaM tava caraMtANaM / Na lahaMti vohilAI avi vAsa sahasakoDIhiM // 5 // samyaktva virahitAnAma suSThu api uyaMtapaH caratAm / na labhante bodhilAbham apivarSa sahasrakoTIbhiH || artha - jo puruSa samyakta rahita hai vaha yadi haz2Ara karor3a varSa taka bhI atyaMta bhArI tapakare tau bhI bodhilAbha arthAt samyagdarzana jJAna cAritra rUpa apane asalI svarUpa ke lAbha ko nahIM prApta kara saktaM haiN| sampattaNANa daMsaNa baLa vIriya vahamANa je sacce / kalikalusayA virahiyA vara NANI hoMti aireNa || 6 || samyaktvajJAna darzana bala vIrya vardhamAnA ye sarve / kalikaluSatA virahitA vara jJAnino bhavanti acireNa / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-jo puruSa paJcama kAla kI duSTatA se baca kara samyakta, zAna, darzana, bala, bIrya meM bar3hate haiM vaha thor3e hI samaya meM kevala jJAnI hote haiN| sammatta salilapavAho NicaM hiyae pavAe jassa / kammaM vAluyavaraNaM baMdhubbiya NAsae tassa // 7 // samyaktva salilapravAhaH nityaM hRdaye pravartate yasya / karma vAlukAvaraNaM baddhamapi nazyati tasya / artha-jisa puruSa ke hRdaya meM samyakta rUpI jala kA pravAha nirantara bahatA hai usako karma rUpI bAlU (dhUla ) kA AvaraNa nahIM lagatA hai aura pahalA dhandhA huvA karma bhI nAza hojAtA hai| je daMsaNesu bhaTTA NANe bhaTTA caritta bhaTTAya / ede bhaTTavibhaTTA sesapi jaNaM viNAsaMti // 8 // ye darzaneSu bhraSTAH jJAna bhraSTA caritra bhraSTAzca / ete bhraSTavibhraSTAH zeSamapi janaM vinAzayanti / / artha-jo puruSa darzana meM bhraSTa haiM, jJAna meM bhraSTa haiM aura cAritra meM bhraSTa haiM vaha bhraSTA meM bhI adhika bhraSTa haiM aura anya puruSoM ko bhI nAza karate haiM arthAt bhraSTa karate haiN| jo kovi dhammasIlo saMjamatava Niyama joyaguNadhArI / tassaM ya dosa kahantA bhaggabhaggAMttaNaM danti / / 1 // yaH kopi dharmazIlaH saMyamatapo niyama yogaguNAdhArI / tasya ca doSAn kathayantaH bhagnAbhagnatvaM dadAti // artha-jo dharma meM abhyAsa karane vAle aura saMyama, tapa, niyama yoga, aura guNoM ke dhArI haiM aise puruSoM ko jo koI doSa lagAtA hai vaha Apa bhraSTa hai aura dUsaroM ko bhI bhraSTatA detA hai| jaha mUla mmiviNahe dumassa parivAra patthiparivaTTI / taha niNadaMsaNabhaTTA mUlaviNahA Na sijhaMti // 10 // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathA mUla vinaSTeDhumasya parivArasya nAstiparivRddhiH / tathA ninadarzanabhraSTAH mUlavinaSTA na sidhyanti // artha-jaisA ki vRkSa kI jar3a kaTa jAne para usa vRkSa kI zAkhA Adika nahIM bar3hatI haiM isa hI prakAra jo koI jaina mata kI zraddhA se bhraSTa hai usa kI bhI jar3a nAza ho gaI hai vaha siddha pada ko prApta nahIM kara saktA hai| jaha mUlaokhandho sAhA parivAra bahuguNo hoI / taha jiNadasaNamUlo NihiTo mokkhamaggassa // 11 // yathA mUlAtaskandhaH zAkhA parivAra bahuguNo bhavati / tathA jinadarzanamUlo nirdiSTaH mokSamArgasya / artha-jaise ki vRkSa kI jar3a se zAkhA patte phUla Adi bahuta pariyAra aura guNavAlA skandha (vRkSa kA tanA hotA hai isa hI prakAra mokSa mArga kI jar3a jainamata kA darzana hI batAyA gayA hai| je daMsaNemubhaTTA pAe pADanti daMsaNadharANAM / te huMtilullammA vohi puNa dullahA tesiM // 12 // ye darzaneSu bhraSTA pAdepAtayanti darzana dharANAm | te bhavantilulamUkAH vodhiH punardurlabhAH teSAm / / __ artha-jo [dharmAtmA pane kA bheSa dharane vAla] darzana meM bhraSTa haiM aura samyaka dRSTi puruSoM ko apane pairoM meM par3Ate haiM arthAt namaskAra karAte haiM vaha lUle aura gUMge hote haiM aura una ko bodhi arthAt ratnatraya kI prapti honA durlabha hai| jepi paDanti ca tesiM jANanta lajjagArava bhayeNa / tesipi Natthi vohI pAvaM aNamoa mANANaM // 13 // yepi patanti ca teSAM jAnanto lajjAgaurava bhayena / teSAmapi nAsti bodhiH pApaM anumanya mAnAnAm / / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-jo puruSa jAnate huve bhI (ki yaha darzana bhraSTa mithyA bheSa dhArI sAdhu hai) lajjA, gaurava, vA bhaya ke kAraNa una ke pairoM meM par3ate haiM una ko bhI bAdhi arthAt ratnatraya kI prApti nahIM ho saktI hai vaha bhI pApa kA hI anumodanA karane vAle haiN| duvihaMpi gantha tAyaM timuvijoesu saMjamo DhAdi / NANammi karaNasuddhe ubbhasaNo dasaNo hoi // 14 // dvividhamapi granthatyAgaM triSvapiyogeSu saMyamaH tiprati / jJAne karaNazuddhe udbhojane darzanaM bhavati // artha- aMtaraMga aura vahiraMga donoM prakAra ke parigraha kA tyAga ho aura tInoM yogoM meM arthAt mana bacana kAya meM saMyamaho aura jJAna meM karaNa ArthAt kRta kArita anumodanA kI zuddhi ho aura khar3e ho kara hAtha meM bhojana liyA jAtA ho vahAM darzana hotA hai / bhAvArtha-aisA sAdhu samyagdarzana kI mUrti hI hai| sampattAdo NANaM NANAdo sanca bhAvaubaladdhI / ucaladdha payaddhe puNa seyAseyaM viyANehi // 15 // samyaktvato jJAnama jJAnAtaH sarva bhAvopalabdhiH / upalabdhe padArthaH punaH zreyo'zreyo vinAnAti // artha-samyagdarzana se samyagnAna hotA hai, samyagjJAna se jIvAdi samasta padArthoM kA jJAna hotA hai aura padArtha jJAna se hI zreya azreya arthAt grahaNa karane yogya vA tyAgane yogya kA nizcaya hotA hai| seyAseyavidaeha uDud dussIlasIlavaMtAMvi / sIla phaleNabhudayaM tato puNa lahai NivvANaM // 16 // zreyo'zreyovettA udahRta duzzIlazzIlavAna / zIla phalenAbhyudayaM tata punaH labhate nirvANam // artha -zubha azubha mArga ke jAnane vAlAhI kuzIlA ko naSTa Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 ) karake zIlavAna hotA hai, aura usa zIla ke phala se abhyudaya arthAt svargAdika ke sukha ko pAkara krama se nirvANa ko prApta karatA hai / jiNa vayaNa osahamiNaM visaya suha vireyaNaM amidabhUyaM / jaramaraNa vAhi haraNaM khayakaraNaM savvadukkhANaM ||17| jina vacana maupadhimidaM viSaya sukha virecanama mRtabhUtam / jarAmaraNa vyAdhi haraNaM kSayakaraNaM sarvaduHkhAnAm || artha - yaha jina bacana viSaya sukha ko arthAt indriyoM ke viSaya bhogoM meM jo sukha mAna rakkhA hai usako dUra karane meM auSadhi ke samAna haiM aura bur3hApe aura marane kI vyAdhi ko dUra karane aura sarba dukhoM ko kSaya karane meM amRta ke samAna haiN| ekaM jiNassa rUvaM vIyaM ukiTa sAvayANaMtu / avarIyANa taiyaM cauthaM puNa liMga daMsaNeNacchI // 18 // ekaM jinasya rUpaM dvitIyam utkRSTa zrAvakAnAM tu / aparasthitAnAM tRtIyaM caturthe punaH liGgaM darzanenAsti || artha - jina mata meM tIna hI liGga arthAt veza hote haiM, pahalA jina svarUpa nagna digambara, dUsarA utkRSTa zrAvakoM kA, aura tIsarA AryakAoM kA, anya koI cauthA liGga nahIM hai / chaha davva Nava payatthA paMcacchI saca taccaNidiTThA / saddaha tANa rUvaM so sadiTThI muNeyavvo ||19|| paTa dravyANi nava padArthAH paJcAsti sapta tatvAni nirdiSTAni / zraddhAti teSAM rUpaM sa saddRSTiH jJAtavyaH // artha - chaha dravya, navapadArtha, paJcAstikAya, aura sAta tatva jinakA upadeza zrI jineMdra ne kiyA hai unake sarUpa kA jo zraddhAna karatA hai usako samyagdRSTi jAnanA cAhiye / jIvAdI sarahaNa sammataM jinavareha vaNNattaM / bavahArA Nicchayado appANaM havai sammataM ||20|| Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 19 ) jIvAdizraddadhanaM samyaktaM jinavaraiH nirdiSTam / vyavahArAt nizvayataH AtmA bhavati samyaktvam // artha - jIvAdi padArthoM ke zraddhAna karane ko jinendradeva ne vyavahAra naya se samyagdarzana kahA hai aura nizcaya maya se AtmA ke zraddhAna ko hI samyaktva kahate haiM / evaM jiNapaNNattaM daMsaNa rayaNaM gharehabhAveNa / sAraMguNa rayaNattaya sovANaM padama mokkhassa // 21 // evaM janapraNItaM darzanaratnaM dharatabhAvena / sAraMguNa ratnAnAm sopAnaM prathamaM mokSasya || artha - bho sajjano usa darzana arthAt zraddhAna ko dhAraNa karo jo ki jinendradeva kA kahA huA hai, jo guNa rUpI ratnoM kA sAra hai aura jo mokSa mandira ke par3hane kI pahalI sIr3hI hai / jaM sakkai taM kIraijaM ca Na sakkai taM ya sadahaNaM / kevalijiNehi bhaNiyaM saddahamANassa sampataM ||22|| yat zaknoti tat kriyate yacca na zaknuyAt tasya ca zraddadhana / kevalijinaiH maNitaM zraddadhAnasya samyaktvam // artha - jisakA AcaraNa kara sake usakA kareM aura jisakA AcaraNa na kara sake usakA zraddhAna kare, zraddhAna karanevAloM ko hI samyakta hotA hai aisA kevalI bhagavAna ne kahA hai / bhAvArtha-zraddhAna aura AcaraNa donoM karane cAhiyeM, yadi AcaraNa na ho sakeM to zraddhAna to avazya hI karanA cAhiye / daMsaNa NANa carite tavaviNaye Nicca kAla supasatthA / ede du vandaNIyA je guNavAdI gaNadharAnAM // 23 // - darzana jJAna caritre tapovinaye nitya kAla suprasvasthAH / ete tu vandanIyA ye guNavAdI gaNadharANAm || Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) artha-darzana, zAna, cAritra, tapa, aura vinaya meM jo koI sadA kAla lavalIna hai aura gaNadharoM kA guNAnubAda karanevAle haiM vaha hI bandane yogya hai / sahajuppaNNaM rUvaM diTThe jo maraNNae NamacchariU | so saMjama paDipaNNo micchA iTThI havaI eso ||24|| sahajotpannaM rUpaM dRSTvA yo manute namatsarI / sa saMyama pratipannaH mithyA dRSTi rbhavati asau | artha - jo puruSa yathA jAta arthAt janmate hue bAlaka ke samAna nana digambara rUpa ko dekha kara matsara bhAva se arthAt uttama kAryoM se dveSa buddhi karake unako nahI mAnatA hai arthAt digambara muni ko namaskAra nahI karatA hai vaha yadi saMyamadhArI bhI hai to bhI mithyA dRSTi hI hai| amarANaM vandiyANaM rUvaM dahaNasIla sahiyANa || jo gAravaM karanti ya sampattaM vivijjiyA hoti ||25|| maraiH vanditAnAM rUpaM dRSTvAzIla sahitAnAm / yo garimANaM kurvanti ca samyaktaM vivarjitA bhavanti // a - deva jina kI bandanA karate hai aura jo zIla vratoM ko dhAraNa karate haiM, aise digambara sAdhuoM ke sarUpa ko dekhakara jAM abhimAna karate haiM arthAt zekhI meM Akara una ko namaskAra nahI karate haiM vaha samyakta rahita haiN| asaMjadaM Na vaMnda vacchavihINovi soNa vandijjo / doNiva hoMti samANA egovi Na saMjado hodi ||26|| asaMyataM na bande vastravihIno'pi sa na vandyaH / grat bhavataH samAnau eko'pi nasaMyato bhavati // artha - caritra rahita asaMyamI bandane yogya nahIM hai, aura Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastrAdi vAhya parigraha rahita bhAva cAritra zUnya bhI bandane yogya nahIM hai, donoM samAna haiM ina meM koI bhI saMyamI nahIM hai| bhAvArtha-yadi koI adharmI puruSa naMgA ho jAvai to vaha bandane yogya nahIM hai aura jisa ko saMyama nahIM hai vaha to bandane yogya hai hI nhiiN| Navi deho baMdiJjai Naviya kulo Naviya jAi saMjutto / ko vaMdami guNahINo Nahu savaNo NeyasAvao hoi // 27 // nApi deho vandyate nApica kulaM nApica jAti saMyuktam / kaMvande guNahInam naiva zravaNo naiva zrAvako bhavati / / artha-na deha ko bandanA kI jAtI hai nakula ko na jAti ko. guNa hIna meM kima ko bandanA kareM, kyoMki guNa hIna na to muni hai aura na zrAvaka hai| vaMdami tava sAmaNNA sIlaMca guNaMca vaMbha ceraMca / siddhagamaNaMca tesiM sammatteNa suddha bhAveNa // 28 // bandetapaH samApannAm zIlaMca guNaMca brahmacaryaca / siddha gamanaMca teSAm samyaktvena zuddha bhAvena // artha-maiM unako ruci mahita zuddha bhAvoM se bandanA karatA hUM jA pUrNa tapa karate haiM, maiM unake zIla kA guNa ko aura unakI siddha gati kA bhI bandanA karatA hUM-- causahicaparasahio caurtAsahiaisaehiM sNjutto| aNavAra bahu sattAhi okammakkhaya kAraNa nnimitto||29|| catuH SaSTi camara sahitaH catustrizadatizayaiH saMyuktaH / anavaratavahusatvahitaH karmakSayakAraNa nimittam // artha-jo cauMsaTha 64 camaroM sahita, cauMtIma 34 atizaya saMyukta nirantara bahuta prANiyoM ke hitakArI aura karmoM ke kSaya hone kA kAraNa hai| 2 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) bhAvArtha-jo tIrthakara parama deva haiM unako maiM bandanA karatA huuN| NANeNa dasaNeNa ya taveNa cariyeNa saMyamaguNeNa / cauhipi samAjoge mokkho jiNasAsaNedivo // 30 // jJAnena darzanena tapasA cAritreNa saMyama guNena / caturNAmapi samAyoge mokSA ninazAsane uddiSTaH / / artha-jJAna, darzana, tapa, aura cAritra ina cAroM ke ikaTThA hone para saMyama guNa hotA hai usahI se mokSa hotI hai, aisA jina zAsana meM kahA hai| NANaM NarassasAraM sArAvi Narassahoi sammattaM / sampattAo caraNaM caraNAo hoi NivvANaM // 3 // jJAnaM narasya sAraM sAropi narasya bhavati samyaktvam / samyaktvataH caraNaM caraNato bhavati nirvANam // artha-yadyapi puruSa ke vAste jJAna sAra vastu hai parantu manuSya ke vAsta samyaktva usa se bhI adhika sAra hai kyoMki samyaktva se hI cAritra hotA hai aura samyak cAritra se hI mokSa prApta hotA hai| NANammi daMsammiya taveNa carieNa samma sahieNa / cokaMpisamAjoge siddhA jIva Na saMdeho // 32 // jJAne darzane ca tapasA cAritreNa samyaktvahitena / catuSkAnAM samAyoge siddhA jIvA na sandehaH // artha-samyaktva sahita zAna darzana tapa aura cAritra ina cAroM ke saMyoga hone para jIva avazya siddha hotA hai isa meM sandeha nahIM hai| kallANa paraMparayA lahaMti jIvA vizuddha sammattaM / sammaiMsaNa rayaNaM aJcedi murAsure loe // 33 // kalyANa paramparayA lamante jIvA vizuddha samyaktvam / samyagdarzanaratnam aya'te surAsure loke / / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 11 ) artha - garbha janma tapa jJAna aura nirvANa ina pAMca kalyAnakoM kI paramparA ke sAtha jIva vizuddha samyaktva ko prApta karate haiM arthAta bizuddha samyakta hone se hI yaha kalyAnaka hote haiM / dahUNa ya maNuyattaM sahiya tahA uttameNa gotteNa / lakhUNa ya sampattaM akkhaya sukkhaM camokkhaMca ||34|| dRSTvA ca manujatvaM sahitaM tathA uttamena gotreNa / labdhvA ca samyaktvaM akSaya sukhaM ca mokSaM ca // artha - yaha jIva samyaktva ko dhAraNa kara uttama gotra sahita manuSya paryAya ko pAkara avinAzI sukha vAle mokSa ko pAtA hai / viharadi jAva jiNaMdo sahasaTTa sulakkhaNehi saMjutto / caDatIsa aisayajudo sA paDimA thAvarA bhaNiyA ||35|| viharati yAvaJjinendraH sahasrASTa lakSaNeH saMyuktaH / catustriMzadatizayayutaH sA pratimA sthAvarA maNitA // artha - zrI jinendra bhagavAn eka haz2Ara ATha lakSaNa saMyukta au cauMtIsa atizaya sahita jaba taka vihAra karate haiM taba taka unako sthAvara pratimA kahate haiM / bhAvArtha - zrI tIrthaMkara kevala jJAna prApta hone ke pazcAta dharmopadeza dete huve Arya kSetra meM vihAra karate rahate haiM parantu vaha zarIra meM sthita hote haiM isa kAraNa zarIra chor3ane arthAt mukti prApta hone taka unako sthAvara pratimA kahate haiM / vArasa viha tava juttA kammaM khaviUNa vihavaleNassa / vosaha catadehA NivvAsA maNuttaraM yattA // 36 // artha - bAraha prakAra kA tapa dhAraNa karane vAle muni cAritra ke bala se apane samasta karmoM ko nAza kara aura sarva prakAra ke zarIra chor3a kara sarvotkRSTa nirvANa pada ko prApta hote haiM / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) 2 sUtra pAhur3a / arahaMta bhAsiyacchaM gaNahara devehiM gaMthiyaM sammaM / sUttaccha maggaNacchaM savaNA sAheti paramacchaM || 1 // arhanta bhASitArthaM gaNa ghara devai graMthitaM samyak / sUtrArtha mArgaNArthaM zramaNA sAdhuvanti paramArtham // artha -gaNadhara devoM ne jisa ko gUMthA hai arthAt racA hai, jima meM arahanta bhagavAna kA kahA huvA artha hai aura jisameM arahanta bhArata artha ke hI talAza karane kA prayojana hai vaha sUtra hai umahI ke dvArA munIzvara paramArtha arthAt mukti kA sAdhana karate haiM / suttammi jaM sudihaM AiriyaM paraMpareNa maggeNa / AUna duviha suttaM bahai siva magga jo bhavvo // 2 // sUtrayat sudiSTaM AcArya paramparINa mArgeNa / jJAtvA dvitIdhaM sUtraM vartati ziva mArgayo bhavyaH // artha - una sarva bhASita sUtroM meM jo bhale prakAra varNana kiyA hai vaha hI AcAryoM kI paramparA rUpa mArga se pravartatA huvA calA ArahA hai, usako zabda aura artha dvArA jAna kara jo bhavya jIva mokSa mArga meM pravartata haiM vaha hI mokSa ke pAtra haiM / suttahi jANa mANo bhavassa bhava NAsaNaM ca sokuNadi / sUI jahA attA NAsadi sute sahA gAMva || 3 // sUtrahi jAnAnaH bhavasya bhava nAzanaM ca saH karoti / sUcI yathA asUtrA nazyati sUtraM saha nApi // artha- jo una sUtroM ke jJAtA haiM vaha saMmAra ke janma maraNa kA nAza karate haiM, jaise binA sUta arthAt DAre kI sUI khoI jAtI hai aura tAge sahita hoto nahIM khoI jAtI hai / bhAvArtha - jineMdra bhASita sUtra kA jAnane vAlA jIva saMsAra meM naSTa nahIM hotA hai kintu AtmIka zuddhI hI karatA hai / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 13 ) purusovi jo samuto Na viNAsaha so gaovi saMsAre / saccepaNa paccakkhaM NAsaditaM so adissa mANovi // 4 // puruSopi yaH sasUtraH na vinazyati sa gatopi saMsAre / sacetanA pratyakSaM nAzayati tasaH adRzyamAnopi // artha - jo puruSa sUtra sahita hai arthAt sUtroM kA zAtA hai vaha saMsAra me pha~sA huvA bhI arthAta grahastha meM rahatA huvA bhI naSTa nahIM hotA hai vaha aprasiddha hai arthAta cAro saMgha meM se kisI saMgha meM nahIM haiM to bhI vaha AtmA ko pratyakSa karatA huvA arthAta Atma anubhavana karatA huvA saMsAra kA nAza hI karatA hai / sUttatthaM jiNa bhaNiyaM jIvAjIvAdi bahuviatthaM / heyAyaM catahA jo jANai sohu suddiTThI / / 5 / sUtrArthaM jinabhaNitaM jIvA jIvAdi bahu vidhamartham / heyAyaM catathA yojAnAti sasphuTaM saddRSTiH // artha - jo sUtra kA artha hai vaha jinendra deva kA kahA huvA hai / vaha artha jIva ajIva Adika bahuta prakAra kA hai usa artha ko aura he arthAt tyAgane yogya aura aMhaya arthAta grahaNa karane yogya kAM jo koI jAnatA hai vaha hI samyaga dRSTi hai / jaMsUtaM jiNa uttaM vavahAro tahaya paramattho / saM jANaUNajoI lahai suI khabara mala puMjaM // 6 // yat sUtraM jinoktaM vyavahAraM tathAna paramArtham / tat jJAtvAyogI labhate sukhaM zayati malapuJjam || artha - jo jinendra mASita sUtra haiM vaha vyavahAra rUpa aura paramArtha rUpa haiM, unako jAna kara yogIzvara sukha ko pAte haiM aura mala puMja arthAta karmoM ko kSaya karate haiM / sUtattha paryAvaNo mithyAdiTThI muNeyavvo / kheDeviNa kAyavvaM pANiyapattaM sacalessaM // 7 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) sUtrArthapada vinaSTo mithyA dRSTiH jJAtavyaH / kheleva na kartavyaM pANipAtraM sacalesya / / artha-jo koI sUtra ke artha aura pada se vinaSTa haiM arthAta usake viparIta pravartate haiM unako mithyA dRSTi jAnanA cAhiye, isa kAraNa vastradhArI muni ko kautuka arthAta haMsI makhaula se bhI pANi pAtra arthAt digambara muni ke samAna hAtha meM ahAra na denA caahiye| hari hara tulyo viNaro saggaM gacchei ei bhava koDI / tahaviNa pAvai siddhiM saMsAratyopuNA bhaNido // 8 // hari hara tulyopinaraH svarga gacchavi etya bhava koTIH / ___ tathApi na prApnoti siddhiM saMsArasthaH punaH bhaNitaH / / artha-hari ( nArAyaNa ) hara ( rudra) ke samAna parAkrama vAlA bhI puruSa svarga ko prApta ho jAya to bhI tahAM te caya kara kaDoroM bhava lakara saMsAra meM hI rulatA hai vaha siddhi ko nahIM pAtA hai aisA jina zAzana meM kahA hai| bhAvArtha --jinandra bhASita sUtra ke artha ke jAne binA cAhe koI bhI ho vaha mokSa prApta nahIM kara saktA hai| ukkiha sIMha cariyaM vahupari yammoya graruyara bhAroya / joviharai sadhdaM pAvaM gacchedi hodi micchattaM // 9 // utkRSTasiMha caritraH bahuri pari kA ca gurutara bhArazca / __ yo viharati svachandaM pApaM gacchati bhavati mithyAtvam // artha-jo utkRSTa siMha ke samAna nirbhaya hokara cAritra pAlatA hai, bahuta prakAra tapazcaraNa karatA hai aura bar3e padastha ko dhAraNa kiye have hai arthAt jisakI bahuta mAnyatA hotI hai parantu jina sUtra kI AhA ma mAna kara svacchanda pravartatA hai vaha pApoM ko aura mithyAtva ko hI prApta karatA hai| niccela pANapataM uvaiheM parama jiNa variMdehi / ekovimokkha maggo sesAya amaggayA sarve / / 10 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcala pANi pAtram upadiSTa jinavarendai / ekopi mokSa mArgaH zeSAzcamArgAH sarve // artha-vana ko na dhAraNa karanA digambara yathA jAta mudrA kA dhAraNa karanA pANi pAtra bhojana karanA arthAt hAtha meM hI bhojana rakhakara lenA yahI advitIya mokSa mArga jinendra deva ne kahA hai| zeSa sarva hI amArga haiM, mokSa mArga nahIM haiN| jo saMjame susahio Arambha pariggahesu viraoNvi / so hoi vaMdaNIo samurAsura mANuse loe // 11 // yaH saMyameSu sahitaH Arambha parigraheSu virataH api / ___ sa bhavati vandanIyaH sasurAsura mAnuSe loke // artha-jo saMyama sahita hai aura Arambha parigraha se virakta haiM vaha hI isa sura asura aura manuSyA kari bhare huve loka maiM bandanIka arthAt pUjya hotA hai| je vAvIsa parIsaha sahati sattIsa ehi saMjuttA / ne hoMti vaMdaNIyA kamma kkhaya nijae sAhU // 12 // ye dvAviMzati paripahAH sahante zakti zataiH saMyuktAH / te bhavanti vandanIyaH karma kSaya nirjarA sAdhavaH / / artha-jo sAdhu apanI saikar3oM zaktiyAM sahita bAIsa 22 parIpaha ko sahate haiM vaha karmI ko kSaya karane ke artha karmoM kI nirjarA karate haiM arthAt unakaM jo karmA kI nirjarA hotI hai usase AgAmI karma bandhana nahIM hotA hai, vaha sAdhu bandanA karane yogya haiN| avase sAje liMgA dasaNaM NANeNa samma sNjuttaa| celeNa ya parigahiyA te bhaNiyA icchaNijjAya // 13 // avazeSA ne liGginaH darzana jJAnena samyaksaMyuktAH / celena ca parigrahatiA te maNitA icchA ( kAra ) yogyAH // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-- digambara mudrA ke sivAya avazeSa jo puruSa darzana zAna kara saMyukta haiM aura eka vastra ko dhAraNa karane vAle utkRSTa gyAravIM pratimA ke zrAvaka haiM te icchA kAra karane yogya kahe haiM arthAt unako " icchAmi" aisA kahakara namaskAra karanA caahiye| icchAyAramahI mutaddhi U jo hu chaMDae kam / chANe TThiya samAM para loyajhahaM karo hoi // 14 // icchA kAra mahattva sUtra sthitayaH sphuTaM tyajati karma / sthAne sthitvA samaMcati puraloke sukhakaro bhavati // artha- jo puruSa jina sUtra meM sthita hotA huA icchAkAra ke mahAna artha ko jAnatA hai aura zrAvakA ke sthAna arthAt 11 pratimAoM meM kahe huvaM AcArI meM sthita hokara samyaktva sahita hotA huvA vaiyA vRttya binA anya ArambhAdika karmo ko chor3atA hai vaha paraloka meM svarga sukhoM ko prApta karatA hai arthAt utkRSTa zrAvaka molahaveM svarga meM mahirdhika deva hokara vahAM manuSya paryAya pAkara nirgrantha muni hI mokSa ko pAtA hai| aha puNa appANicchadi-dhammAi karedi nirava sesAi / tahavi Na pAvadi siddhiM saMsAra ccho puNo bhnnido||15|| atha punaH AtmAnaM necchati dharmAn karoti nira vazepAna / tathApi na prApnoti siddhi saMsArasthaH punaH bhaNitaH / / artha-jo icchA kAra ko nahIM samajhatA hai. athavA jo puruSa AtmA ko nahIM cAhatA hai Atma bhAvanAoM ko nahIM karatA hai aura anya samasta dAna pUjAdika dharbha kAryo ko karatA hai vaha siddhi ko nahIM pAtA hai vaha saMsAra meM hI rahatA hai aisA siddhAnta meM kahA hai| eyeNa kAraNeNa ya ta appA sahaheha tiviheNa / jeNa ya laheha mokkhaM taM jANijaha payateNa // 16 // etena kAraNena ca tam AtmAnaM zraddadhata trividhena / yena ca labhadhvaM mokSaM taM jAnIta prayatnena / / Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 17 ) artha-isa kAraNa tuma mana bacana kAya se AtmA kA zraddhAna karo aura jisa se mokSa prApta hotA hai usako yatna ke sAtha jaano| vAlagga koDimatta parigaha gahaNo Na hoI sAhUNaM / bhujei pANipatte diNNa NNaM eka ThANammi // 17 // vAlAgra koTimAtra parigraha grahaNaM na bhavati sAdhUnAm / bhuJjIta pANipAtre dattamanyena eka sthAne // artha-sAdhuoM ke pAsa roma ke agrabhAga pramANa arthAt bAla kI nAka ke barAbara bhI parigraha nahIM hotA hai, ve eka sthAna hI ma, khar3a hokara, anya uttama zrAvako kara diye huve bhojana ko, apane hAtha meM rakha kara AhAra karate haiN| jaha jAya rUpa sariso tilatusamittaM na gahadi hatthemu / jai lei appa vahuMaM tatto puNa jAi NiggodaM // 18 // yathA jAta rupaM sadRzaH tilatapamAtra nagrahNAti hastayoH / yadi lAti alpa bahukaM tataH punaH yAti nigodam / / tharma-janmate bAlaka ke sAmAna nagna digambara rupa dhAraNa karane vAle sAdhu tilatuSa mAtra arthAt tila ke chilake ke barAbara bhI parigraha ko apane hAthoM meM nahIM grahaNa karate haiM / yadi kadAcita thor3A vA bahuta parigraha grahaNa karalaM to aisA karane se vaha nigoda meM jAte haiN| jassa pariggaha gahaNaM appaM vahuyaM ca havai liMgassa / so garahio jiNa vayaNe parigaharahilo niraayaaro||10|| yasya parigraha grahaNaM alpa vahukaM ca bhavati liGgasya / sa garhaNIyaH jina vacane parigraha rahito nirAgAraH / / artha --jisa ke mata meM jina liGga arthAt jaina sAdhu ke vAste bhI thor3A yA bahuta parigraha kA grahaNa kahA hai vaha mata aura usa mata kA dhArI niMdA ke yogya hai jina bANI ke anusAra parigraha rahita hI nigagAra arthAt muni hote haiN| Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) paMca mahavvaya jutto tihiguttihi jo saMsajado hoI / niggaMtha mokkhamaggo so hodihu vedaNijjoya || 20 | paJcamahAvrata yuktaH tisRbhiH guptibhiH yaH sa saMyataH bhavati / nirgrantha mokSamArgaH sabhavati sphuTaM bandanIyaH ca // artha - jo paMca mahAvrata aura tIna gupti ( manogupti vacanagupti kAya gupti) sahita hai vaha hI saMyata arthAt saMyama dhArI hai / nirmantha hI mokSa mArga hai, aura vaha hI bandane yogya hai || duhayaM ca vRtta liGgaM ukkiDaM avara sAvayANaM ca / bhikkhaM me patto samidI bhAseNa moNeNa ||21|| dvitIyaM cokta liGgam utkRSTam apara zrAvakANAM ca / bhikSAM bhramati pAtraH samiti bhASA maunena || artha - aura dUsarA utkRSTa liGga apara zrAvakoM arthAt ghara maiM na rahane vAle zrAvakoM kA hai jo ki ghUma kara bhikSA dvArA pAtra meM vAhasta meM bhojana karate haiM aura bhASA samiti sahita aura mauna vrata sahita pravartata haiM / bhAvArtha - muniyoM se nIcA darjA gyArahavIM pratimA dhArI zrAvaka kA hai| liMgaM icchINa havadi bhuMjai piMDaM sueya kAlampi | ajjiyavi ekavacchAM vacchA varaNeNa bhuMjei // 22 // liGga strINAM bhavati bhuGkte piNDa eka kAle / ArthikApi eka vastrA vastrAvaraNena bhuGkte // artha - tIsarA liGga striyoM kA arthAt AryakAoM kA hai jo ki dina meM eka samaya bhojana karatI haiN| ye ArthikA eka vastra sahita hotI haiM aura vastra pahane huve hI bhojana karatI haiN| bhAvArtha - bhAMjana karate samaya bhI nagna nahIM hotI haiM / strI ko kabhI bhI nama digambara laGga dhAraNa karanA yogya nahIM hai / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Navi sinjai vaccha dharo jiNa sAsaNe jaDavi hoiticchayaro Naggo vimokkha maggo sesA ummaggayA savve // 23 // nApi sidhyati vastra dharo jina zAsane yadyapi bhavati tIrthakaraH / nagnopi mokSamArgaH zeSAH unmArgakA sarve // artha-jina zAstra meM kahA hai ki vastra dhArI mukti nahIM pAtA hai cAhe vaha tIrthaMkara bhI ho arthAt jaba taka tIrthakara bhI grahastha avasthA ko tyAga kara digambara mudrA dhAraNa nahIM kareMge taba taka unako bhI mokSa nahIM ho sakatI anya sAdhAraNa puruSA kI to kyA kathA, kyoMki nagna digambara hI eka mokSa mArga hai zeSa sarva hI vastra vAle unmArga arthAt ullaM mArga haiN| liMgammiya icchINaM thaNaM tareNAhi kakkha desAmma / bhaNio muhamo kAo tAsaM kaha hoi pancajjA // 24 // liGge strINAm stanAntare nAbhI kakSA deshyoH| mANataH sUkSma kAyaH tAsAM kathaM bhavati pravrajyA // artha-striyoM kI yonima,stana arthAt cUciyoM ke madhyabhAga meM nAbhi aura donoM kakSAoM arthAt kokhoM meM sUkSma jIva hote haiM isase unako mahAbata dIkSA kyoMkara ho sakatI hai| arthAt unase sarva prakAra hiMsA kA tyAga nahIM ho sakatA hai isa kAraNa vaha mahAvrata nahIM pAla maktI haiM aura nagna digambara mudrA nahIM dhAraNa kara saktI hai jai daMsaNeNa suddhA uttA maggeNa sAvi sNjuttaa| ghoraM cariya carittaM icchImuNa pAvayA bhaNiyA // 25 // yadi darzanena zuddhA uktA mArgeNa sApi sNyuktaa| ghoraM caritvA caritraM strISu na pravRjyA maNitA / / artha-jo strI samyaga darzana kara zuddha hai vaha bhI mokSa mArga saMyukta kahI haiM, parantu tIbra cAritra kA AcaraNa karake bhI strI acyuta arthAt 16 ve svarga taka jAtI hai isase Upara nahIM jA saktI hai isa hetu striyoM meM mokSa prApti ke yogya dIkSA nahIM hotI hai aisA kahA hai| Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ) bhAvArtha-strI ko mukti prApta nahIM ho saktI haicittA sohaNatosa TillaM bhAva tadA sahAveNa / vijadi mAsA tesiM icchIsuNa saMkayA jhANaM // 26 // cittA''zodhaH na vesAm zithalo bhAvaH tadA svabhAvena / vidyate mAsa tesAm strISu na azaMkayA dhyAnam // artha-striyoM ke citta meM zuddhatA nahIM hai arthAt unake bhAva kuTila hote haiM aura svabhAva se hI unake zithala pariNAma hote haiM tathA unake pratimAsa mAmika dharma ( rudhira zrAva ) hotA rahatA hai isI se striyoM meM niHzaMka dhyAna nahIM ho saktA aura jaba nizzaGka dhyAna hI nahIM taba mokSa kaise ho sakai gAheNa appagAhA samudda salile sacela accheNa / icchA jAhu niyattA tAI NiyatAi saca duHkhAi // 27 // grAhyaNa alpa grAhI samudra salile svacela vstrnn| icchA yebhyo nivRttA tAbhyaH mivRttAni sarvaduHkhAni / / artha-jaise ki koI puruSa samudra meM bhare huve bahuta jala meM se apanA vastra dhone ke vAste utanAhI jala grahaNa kare jitanA umaka kapar3A dhone ke vAste jarUrI ho isahI prakAra jo muni grahaNa karane yogya AhAra Adika ko bhI thor3A hI grahaNa karate haiM arthAt AhAra Adika utanAhI grahaNa karate haiM jitanA zarIra kI sthiti ke vAste jarUrI hai aura jina kI icchA nivRtta ho gaI hai unase sarva dukha bhI dUra ho gae haiN| iti sUtra prAbhRtam / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 21 ) 3 cAritra pAhur3a / savvaNha savvadasI NimmohA vIyarAya parameTThI / vandi tu tijagavandA arahaMtA bhavya jIvehiM // 1 // gANaM daMsaNa sammaM cAritraM seo hi kAraNaM te siM / mukkhA rAhaNa heu cAritraM pahuDaM vocche || 2 || sarvajJAna sarvadarzinaH nirmohAn vItarAgAn parameSThinaH / vanditvA trijagaddanditAn arhataH bhavyajIvaiH // jJAna darzana samyak caritraM svaM hi kAraNaM teSAm / mokSA rAdhana hetu cAritraM prAbhRtaM vakSye // artha - sarvajJa sarvadarzI nirmAhI vItarAga parameSThI tIna jagata ke prANiyoM kA vandanIya aura bhavya jIvoM kA mAnya aise arihaMta deva ko vandanA karake cAritra pAhur3a ko kahatA hUM // kaisA hai vaha cAritra ! AtmIka svabhAva jo samyagadarzana samyagazAna aura samyak cAritra unake prakaTa karane kA kAraNa aura mokSa ke ArAdhana karane kA sAkSAta hetu hai / jaM jANai taM NANaM jaM picchai taM ca daMsaNaM bhaNiyaM / NANassa picchayassa ya samavaNNA hoi cAritaM // 3 // yad jAnAti tad jJAnaM yatpazyati tacca darzanaM bhaNitaM / jJAnasya darzanasya ca samApannAt mavati caritram // artha - jo jAne so zAna aura jo ( sAmAnyapane ) dekhe so darzana aisA kahA hai || jJAna aura darzana ina donoM ke samAyoga hone se cAritra hotA hai / ee ti eMhavibhAgA havanti jIvassa akkhayAmeyA / tiNApi sohaNatthe jiNa bhaNiyaM duviha cAritaM // 4 // ete trayopi bhAvA bhavanti jIvasya akSayA ameyAH / trayANAmapi zodhanArtha jina maNitaM dvividha caritram // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 22 ) artha-ye jJAnAdika tInoM bhAva arthAt darzana jJAna cAritra jIva kehI bhAva haiM aura akSaya aura ananta haiM arthAt yaha bhAva kabhI jIva se alaga nahIM hote hai aura ina bhAvo kA kucha pAra nahIM hai / inahI tInoM bhAvoM kI zuddhi ke artha do prakAra kA caritra jinendra deva ne kahA hai| jiNaNANa dihi suddhaM paDhamaM saMmatta caraNa carittaM / vidiyaM saMjama caraNaM jiNa NANa sa desiyaM taM pi // 5 // jina jAna dRSTi zuddhaM prathamaM samyaktva caraNa caritram / dvitIyaM saMyama caraNaM jina jAna sa dezitaM tadapi // artha-jo jinendra sambandhI jJAna aura darzana kara zuddha ho arthAta 25 doSa rahita ho mo pahalA samyakatva caraNa caritra hai| aura jo jinendra ke zAna dvArA upadeza kiyA gayA hai aura saMyama kA AcaraNa jisameM hai vaha dUsarA cAritra hai| bhAvArtha-cAritrado prakAra kA hai, sarvajJa bhASita tatvArtha kA zuddha zraddhAna karanA prathama cAritra hai aura sarvaza kI AjJA ke anusAra saMyama arthAta vrata Adika dhAraNa karanA dUsarA cAritra hai| evaM viya NA UNaya sace micchatta doSa saMkAI / parihara sammattamalA jiNa bhaNiyA tiviha joeNa // 6 // evaM caiva jJAtvA ca sarvAn mithyAtvadoSAn zaMkAdIn / parihara samyaktvamalAn jina bhaNitAn trividhi yogena // athe-aisA jAnakara he bhavya jano - tuma samyaktva ko malina karane vAle mithyAtva karma se utpanna huve zaGkAdika 25 doSA kA mana vacana kAya se tyAga karo / NisaDiya NikkaMkhiya NirvidagicchA amUr3ha diTThIya / uvagohaNa ThidikaraNaM vacchalapahAvaNAya te ah||7|| nizaGkitaM niHkAkSitaM nirvicikitsA amUDha dRSTizca / upagRhanasthitIkaraNaM vAtsalyaM prabhAvanA ca te aSTau // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 23 ) artha - 1 nizaGkita arthAta jaina tatvoM meM zaMkA na karanA 2 niHkAGkSita arthAta indriya bhogoM kI prApti ke liye vAMchA na karanA 3 nirvicikitsA arthAt vratI puruSoM ke zarIra se glAni na karanA 4 amUDha dRSTi arthAt mithyAmArga ko dekhA dekhI uttama na samajhanA 5 upagUhana arthAt vratI puruSa yadi ajJAnatA Adike kAraNa koI doSa kara leveM to una dUSaNoM ko prakaTa na karanA 6 sthitI karaNa arthAt ratnatraya se Digate huvoM ko phira dharma meM sthira karanA 7 vAtsalya arthAt jaina dharmIyoM se sneha rakhanA 8 prabhAvanA arthAt jJAna tapa aura vairAgya se jaina dharma ke mahatva ko prakaTa karanA ye samyaktva ke ATha aGga haiM / taM caiva guNavizuddhaM jiNa sammattaM sumukkhaThANAe / jaM carai NANajuttaM paDhamaM sammatta caraNacAritaM // 8 // taccaiva guNavizuddhaM jina samyaktvaM sumokSasthAnAya / yaccarati jJAnayuktaM prathamaM samyaktva caraNacaritram | artha- jo koI nizzaGkitAdiguNa sahita jinendra ke zraddhAna ko jJAna sahita parama nirvANa kI prApti ke liye AcAraNa karatA hai| so pahalA samyaktva caraNa cAritra hai / bhAvArtha -- jJAnI puruSa sarvajJa bhASitatatvArtha ko nizaMkAdika ATha aGgoM sahita zraddhAna kareM to usake samyaktva caraNa cAritra arthAta pahalA cAritra hotA hai / sammata caraNa suddhA saMjama caraNasma jaiva supasiddhA / pANI amUDha diThThI acire pAvanti nivvANaM // 9 // samyaktva caraNazuddhA saMyama caraNasya yadi vA suprasiddhA / jJAninaH amUDha dRSTayaH aciraM prApnuvanti nirvANam // artha -- jo samyaktva caraNa cAritra meM zuddha haiM arthAta jinakA samyakta vizuddha hai aura saMyama ke AcaraNa meM prasiddha haiM arthAta saMyama ko pUrNa rUpa pAlate haiM va jJAnavAna puruSa mUr3hatA rahita hote huva thor3ehI samaya meM nirvANa ko pAte haiM 1 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 24 ) sammata caraNaM bhaTThA saMyama caraNaM caranti jevi garA / aNNANa NANa mUDhA tahaviNa pAvanti NicANaM // 10 // samyaktva caraNa mRSTA saMyama caraNaM caranti yepi narAH / ajJAna jJAna mUDhA tathApi na prApnuvanti nirvANam // artha-jo puruSa samyaktva caraNa cAritra se bhraSTa haiM arthAta jinako saccA zraddhAna nahIM hai parantu saMyama pAlate haiM to bhI ve azAMnI mUr3ha dRSTi haiM aura nirvANa ko nahIM prApta kara sakte haiN| vacchallaM viNayeNaya aNukampAe mudANadakSAe / maggaguNa saMsaNAe avagRhaNa rakkhaNA e ya // 11 // ee hi lakkhaNehiya lakkhijjai ajjavehi bhAvehi / jIvo ArAhanto jiNa sammataM amoheNa // 12 // vAtsalyaM vinayena ca anukampayA sudAnadakSayA / mArgaguNasaMzanayA upagRhana rakSaNeNa ca // etaiH lakSaNaiH ca lakSyate AjevaiH mAvaiH / jIva ArAdhayan jina samyaktvam amohena / artha-jo jIva jinendra ke samyaktva ko mithyAtva rahita ArAdhana ( grahaNa-saMvana ) karatA hai vaha ina lakSaNoM se jAnA jAya hai / vAtsalya, sAdharmiyA me aisI prIti jaisI gAya apane vacca me karatI hai, vinaya arthAta zAna cAritra meM bar3e puruSoM kA Adara namratA pUrvaka svAgata karanA praNAma Adi karanA, anukampA arthAta duHkhita jIvoM para karuNA pariNAma rakhanA aura unako yathA yogya dAna denA mArgaguNazaMsA arthAta mokSamArga kI prazaMsA karanA, upagRhana arthAta dhArmika puruSA ke doSA kA prakaTa na karanA, rakSaNa arthAta dharma se cigate huvoM ko sthira karanA, aura Ajava arthAta ni:kapaTa pariNAma ina lakSaNoM se samyaktva kA astitva jAnA jAtA hai|| ucchAhabhAvaNa sUM pasaMsa sevA kudaMkSaNe sddhaa| aNNANa moha maggo kunvanto jahadi jiNasamma // 13 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 25 ) utsAha bhAvanA saM prazaMsA sevA kudarzane zraddhA / ajJAnamohamArge kurvan jahAti jinamabhyaktvam / artha-~jo kudarzana arthAta mithyAmata aura mithyAmata ke zAstroM meM jo ki ajJAna aura mithyAtva ke mArga haiM utsAha karate haiM, bhAvanA karate haiM, prazaMsA karate haiM, upAsanA (sevA ) karate haiM aura zraddhA karate haiM, ve jinendra ke samyaktva ko chor3ate haiN| arthAta va jaina mata dhAraka nahIM haiN| ucchAha bhAvaNA saM pasaMsa sevA sudaMsaNe sddhaa| Na jahati jiNa sammataM kuvvanto NANa maggeNa // 14 // utsAha bhAvanA saM prazaMsA sevA sudarzane zraddhA / na jahAti jina samyaktvaM kurvan jJAna mArgeNa // artha-~jo puruSa jJAna dvArA uttama samyagadarzana jJAna caritra rUpa mArga meM utsAha karatA hai, bhAvanA karatA hai, prazaMsA karatA hai, mevA bhakti pUjA karatA hai tathA zraddhA karatA hai vaha jina samyaktva kA nahIM chor3atA hai / arthAta vaha saccA jainI hai| aNNanaM micchattaM vajaha NANe visuddha sammatte / aha mohaM sArambhaM parihara dhamme ahiMsAe // 15 // ajAna mithyAtvaM varjaya jJAne vizuddha samyaktve / atha mohaM sArambhaM parihara dharme 'hiMsAyAm // artha-he bhavyo ? tuma jJAna ke hote huve azAna ko aura vizuddha samyaktava ke hote huve mithyAtva ko tyAgo tathA cAritra ke hote huve moha ko aura ahiMsA ke hote huve Arambha ko chor3o pavaja saMga cAya vayaTTa sutave su maMjame bhAve / hoi suvisuddhajhANaM Nimmo he vIyaNyatte // 16 // pravrajyAyAm saMgatyAge pravartasva sutapasi susaMyame bhAve / bhavati muvizuddhadhyAnaM nirmohe vItarAgale / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 26 ) artha-bho bhavyAtman ? tuma parigraha meM tyAga pariNAma kara ke jina dIkSA meM pravatI aura mayama ke bhAvoM se uttama tapazcaraNa meM pravRtti kI jisa se mamatarahita vItarAgatA hone para tumhAra vizuddha dharma dhyAna aura zukla dhyAna ho| micchA daMsaNamagge maliNe aNNANa mohadosehi / vajhati mUDhajIvA micchaMtA buddhi udaeNa // 17 // mithyAdarzana mArge malina 'jJAnamoha doSAbhyAm / vartante mUDha nIvAH mithyAtvA buddhayudaye na // artha-mUDha jIva mithyAtva aura anAna ke udaya sa mithyA darzana mArga meM pravartate haiM; vaha mithyAdarzana ajJAna aura moha ke doSoM sa lina hai arthAta jiMnandra bhASitaM dharma ke sivAya anya dharmA meM azAna aura mAha kA doSa hai sammaiMsaNa passAda jANAda NANeNa davvapajjAyA / sammeNa saddahAda pariharadi caritta je dose // 18 // samyagdarzanena pazyati jAnAti jJAnena dravyaparyAyAn / samyaktvena zraddadhAti pariharati caritranAn dopAn // artha-yaha jIva darzana se sattAmAtra vastu ko jAne hai, zAna se dravya aura unakI paryAyoM ko jAne hai aura samyaktava se zraddhAna karatA hai au cAritra se utpanna huve doSoM ko chor3atA hai| eetiNNa vibhAvA havAMta jIvassa moharahiyassa / NiyaguNa ArAhato acireNa vikamma pariharaI // 19 // ete trayopi bhAvA bhavanti jIvasya moharahitasya / nijaguNam ArAdhayan acireNApi karma pariharati // artha-jo mithyAta.. rahita hai usa hI jIva ke samyaga darzana jJAna cAritra tInoM bhAva hote haiM / aura vahI apane AtmIka guNoM ko arAdhatA huA thor3e kAla meM hI karmo kA nAza karatA hai| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkhijja masaMkhijja guNaM ca saMsArimerumittANaM / sammatta maNucaraMtA karaMti dukkhakkhayaM dhIrA // 20 // saMkhyeya ma saMkhyeyaM guNaM saMsArimeru mAtra NaM / samyatkvamanucarantaH kurvanti dukhakSayaM dhIrAH / / artha--samyaktva ko pAlane vAle dhIra puruSa jaba taka saMsAra rahatA hai arthAt jaba taka mukti prApta nahIM hotI hai taba taka saMkhyAta guNI tathA asaMkhyAta guNI karmA kI nirjarA karate haiM aura duHkhoM ko kSeya karate haiN| duvihaM saMyama caraNaM sAyAraM taha have nirAyAraM / sAyAraM saggaMthe parigaha rahiye nirAyAraM // 21 // dvividhaM saMyama caraNaM sAgAra tathA bhavat nirAgAram / sAgAra sagranthe parigraha rahite nirAgAram // artha-saMyamAcaraNa caritra do prakAra hai / sAgAra (zrAvaka dharma ) aura anAgAra (munidharma ) mAgAra to parigraha sahita grahasthoM kai hotA hai aura nirAgAra, parigraharahita muniyoM ke hotA hai| daMsaNa vaya sAmAiya posaha saccitta rAya bhatteya / vaMbhArambha pariggaha aNumaNa uddiDha viradIya dezaviradoya 22 darzana vrata sAmAyika-proSadha. sacittarAtribhukti tyAgaH / / brahmacaryam-Arambha parigrahAnumati uddiSTavirataH cadezaviratazca / / . artha--zrAvakoM ke yaha 11 caritra haiM inake dhAraNa karane vAle zrAvaka bhI 11 prakAra ke hote haiM / darzana 1 vrata 2 sAmAyika 3 prASadhApavAsa 4 sacitta tyAga 5 rAtribhukti tyAga 6 brahmacarya 7 Arambhavirati 8 parigrahavirati 9 anumativirati 10 uddiSTavirati 11 yaha zrAvaka kI 11 pratimA kahalAtI hai| paJcevaNuvvayAiM guNavvayAI havanti tahatiNNi / sikkhAvaya cattAri saJjama caraNaM ca sAyAraM // 23 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 28 ) paJcaivANuvratAni guNatratAni bhavanti tathA trINi / zikSAvratAni catvAri saMyamacaraNaM ca sAgAram // artha -- 5 aNuvrata 3 guNatrata aura 4 zikSAvata yaha 12 prakAra kA saMyamAcaraNa zrAvakoM kA hai / thUle tasakAya vahe dhUle mose adattadhUleya / parihAro para mahilA pariggahAraMbhaparimANaM ||24|| sthUlatrasa kAyavadhe sthUlamRpA ( vAde ) adattamthUle ca | parihAraH paramahilAyAM parigrahArambha parimANam // artha - kAya ke jIvoM ke ghAta kA moTe rUpa tyAga yaha ahiMsA aNuvrata hai, mRSAvAda arthAta jhUTha bolane kA moTe rUpa tyAga yaha satya aNuvrata hai, 2 vinAdI huvI vastu ke nalene kA moTe rUpa tyAga yaha acaurya aNuvrata hai, parastrI kA grahaNa na karanA yaha zIla aNuvrata hai 4 parigraha arthAta dhana dhanyAdika aura Arambha kA pramANa karanA yaha parigraha parimANa aNuvrata hai isa prakAra yaha pAMca aNuvrata haiM / disavidisamANa paDharma aNatthaDaMDassa vajjaNaM vidiyaM / bhogopabhoga parimA iyamevaguNanbayA tiriNa ||25|| digvidvigmAnaM prathamam-anarthadaNDasya varjanaM dvitIyam / bhogopabhogaparimANam - idameva guNatratAni trINi // artha --- dizA vidizAoM meM jAne Ane ke liye mRtyuparyanta ke vAste pramANa karanA divrata arthAta pahalA guNavrata hai ? anarthadaNDoM kA arthAt pApopadeza, hiMsAdAna 2 apadhyAna 3 duHzruti 4 pramAdacaryA kA choDanA dUsarA guNatrata hai aura bhoga upabhoga kI cIjoM kA pramANa karanA tIsarA guNavata hai yaha tIna guNavata haiM / sAmAiyaM ca paDhamaM vidiyaM ca taheva posahaM bhaNiyaM / iyaM atihi pujjaM cauttha saMlehaNA ante ||26|| sAmAyikaM ca prathamaM dvitIyaM ca tathaiva proSadho maNitaH / tRtIyamatithi pUjyaH caturtha salakhanA ante // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 29 ) artha - sAmAyika arthAta rAgadveSa ko tyAga kara grahArambha sambandhI sarva prakAra ko pApakriyA se nivRtta hokara ekAnta sthAna meM baiThakara apane AtmIka svarUpa kA citavana karanA, vA paJcaparameSTI kI bhakti kA pATha par3hanA unakI bandanA karanA yaha prathama zikSAtrata hai prASadhopavAsa arthAta aSTamI caturdazI ke dina cAra prakAra ke AhAra kA choDanA athavA jalamAtra hI grahaNa karanA vA anna ko ekavAra grahaNa karanA yaha uttama, madhyama, jaghanya bhevAlA dUsarA zikSAvrata hai atithi pUjA arthAta muni yA uttama zrAvakoM ko navadhA bhakti kara AhAra denA yaha tIsarA zikSAvrata hai / anta maMlekhanA arthAta maraNa samaya samAdhi maraNa karanA yaha cauthA zikSAtrata haiM / isa prakAra yaha cAra zikSAvata haiM / evaM sAvaya dhammaM saMjama caraNaM udesiyaM sayalaM / muddhaM saMjama caraNaM jai dhammaM nikkalaM vocche ||27| evaM zrAvaka dharmam saMyama caraNam upadezitam / zuddhaM saMyama caraNaM yatidharmaM niSkalaM vakSye || artha - isa prakAra zrAvaka dharma sambandhI saMyamAcaraNa kA upadeza kiyA avazuddha saMyamAcaraNa kA varNana karatA hUM joki yatIzvaroM kA dharma hai aura pUrNarUpa hai / arthAta jo sakala cAritra hai / paMciMdiya saMvaraNaM paMcavayA paMcaviMza kiriyAsu / paMcasamiditiyatti saMjama caraNaM nirAyAraM ||28|| paJcendriya saMvaraNaM paJcatratA paJcaviMzati kriyAsu / paJcasamitayaH tikho guptayaH saMyama caraNaM nirAgAram // artha - pAMco indriyoM ko saMbara arthAta vaza karanA pAMca mahA vrata joki pacasi kriyAoM ke hote hoe hI hote haiM, pAMca samiti aura tIna gupti, yaha anAgaroM kA saMyamA caraNa hai arthAta munidharma hai / amaNuNNeya maNuNNo sajIvadavve ajIvadavve ya / na kareya rAga do se paMciMdiya saMvaro bhaNio ||29|| Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 30 ) amanojJe ca manojJe sajIva dravye ajIvadravye ca / na karoti rAgadveSau paJcendriya saMvaro bhaNitaH / / artha- amanoza arthAta apriya aura manoza arthAta priya ese sajIva padArtha strI putrAdika tathA ajIva padArtha bhojana vastra bhUSaNa Adika meM rAgadveSa na karanA paJcendriya sambara hai| arthAta indriyoM ke viSaya bhAgoM meM rAgadveSa na karanA indriya sambara hai| hiMsA virai ahiMsA asaJca virai adatta viraI ya / turIyaM avaMbhaviraI paMcama saMgammi viraI ya // 30 // hiMsAviratirahiMsA asatyaviratiradatta viratizca / turIyamabrahmaviratiH paJcamaM sage viratizca / / artha-mahAvata 5 haiM / ahiMsA mahAvrata arthAta hiMsA kA tyAga1 satyamahAvrata arthAta amatya kA tyAga 2 acArya mahAvata arthAta binA dI huvI vastu kA nalenA3 brahmacarya mahAvana 4 aura parigraha tyAga mahAvrata 5 / sAhati je mahallA AyagyiM jaM mahalla puvvehiM / jaM ca pahallANi tado mahallayAi taheyAi // 31 // sAdhayanti yad mahAntaH Acarita yad mahadbhiH pUrvaH / yAni ca mahAnti tataH mahAvratAni // artha- jina ko bar3e puruSa sAdhana karate haiM aura jina ko pahale mahatpuruSoM ne AcaraNa kiyA hai aura jo svayaM mahAn haiM isase inako mahAvrata kahate haiN| vayagutti maNagutti iriyA samadi sudANaNikkhevo / avaloya bhoyaNAehiMsAe bhAvaNA hoti // 32 // bacoguptiH manoguptiH IryAsamitiH sudAnanikSepaH / avalokya bhojanaM ahiMsAyA mAvanA bhavanti / / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 31 ) artha - vacanagupti 1 manogupti 2 IryAsamiti 3 AdAna nikSepaNa samiti 4 Alokita bhojana 5 yaha ahiMsA mahAvrata kI 5 bhAvAnA haiM / koha bhayahAsaloha mohA viparIya bhAvanA caiva / vidiyassa bhAvaNAe paMcevaya tahA hoMti ||33|| kA bhaya hAsya lobha moha viparItA bhAvanA caiva / dvitIyasya bhAvanA etA pazcaiva ca tathA bhavanti // artha -- krAMdha tyAga 1 bhaya tyAga 2 hAsya tyAga 3 lobha tyAga 4 moha tyAga 5 yaha 5 bhAvanA satya mahAvrata kI haiN| sUNNAyAra nivAso vimocitAvAsanaM parodhaMca / eSaNazuddhi sataM sAhammi visaMvAde ||34|| zUnyAgAra nivAso vimocitA vAsaH parodhaJca / eSaNazuddhi sahitaM sAdharmA visaMvAda || artha- zUnyAgAra nivAsa arthAta zUne makAna meM rahanA 1 vimocitAvAsa arthAta chor3e huve makAna meM rahanA 2 paroparodhAkaraNa arthAta jahAM para dUsaroM kI gaMka Toka ho aise sthAna para na rahanA athavA auroM ko na rokanA 3 epaNA zuddhi arthAta zAstrAnusAra para ghara bhojana karanA 4 sAdharmAvisaMvAda arthAta sAdharmI puruSoM se vivAda na karanA 5 yaha 5 bhAvanA acaurya mahAvrata kI haiN| mahilA loyaNa pUvvaraI saraNa saMsatta vasahi vikahAdi / puTTiyarasehi vira bhAvaNA paMcavi turiyammi ||35|| mahilAlokana pUrvaratismaraNa zaktavasati vikathA / puSTarasasevAvirataH bhAvanAH paJcApi turye // artha - rAga bhAvasahita striyoM ko na dekhanA 1 pUrva kI huvI arthAta bhogoM kI yAda na karanA 2 striyoM ke nikaTa sthAna meM nivAsa na karanA 3 strI kathA na karanA 4 aura puSTarasa arthAta kAmoddIpaka vastu na sevana karanA 5 yaha 5 brahmacarya mahAvrata kI bhAvanA haiM 1 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apariggaha samaNuNNe susaddaparisarasa ruvargadhesu / rAyadosAINaM parihAdo bhAvaNA hoti // 36 // aparigraha samanoseSu zabda sparza rasa rUpa gandheSu / rAgadveSAdInAM parihAro bhAvanA bhavanti // artha-zabda sparza rasa rUpa gandha cAhe manojJa arthAta mana bhAvane ho vA amanojJa arthAta apriya hA unama rAgadveSa na karanA aparigraha mahAvata kI 5 bhAvanA hai| iri bhAsA esaNa jAsA AdANaM cevaNikavevo / saMjamasohaNimitte ravaMti jiNA paMca samadIo // 37 / / IyA bhASA eSaNA yAsA AdAnaM ceva nikSepaH / saMyamazodha nimittaM ravyAnti jinAH paJca samitayaH // artha----iryAmamiti arthAta cAra hAtha Age kI bhUmi ko nirakhate huve calanA 1 bhASAmamiti arthAta zAstra ke anumAra hita mita priya bacana bAlanA 2 epaNA samiti arthAta zAstra kI AjJAnumAra dApa rahita AhAra lanA 3 AdAna mamiti arthAta dekhakara pustaka kamaNDalu ko uThAnA 4 nikSepaNa mamiti arthAta dekhakara pustaka kamaNDalu kA rakhanA 5 yaha pAMca samiti jinendra devana kahI haiN| bhavbajaNa vohaNanthaM jiNamagge niNavarahiM jaha bhaNiyaM / NANaM NANasarupaM appANaM taM viyANeha // 38 // bhavyajanabodhanArtha jinamArge jinavarairyathA bhaNitam / jJAnaM jJAnamvarUpaM AtmAnaM taM vijAnIhi // artha-jinandra devane jainazAstroM meM bhavya jIvoM ke sambodhana ke liye jaimA jJAna aura zAna kA mvarupa varNana kiyA hai tisI ko tuma AtmA jAno arthAta yaha hI AtmA kA svarUpa hai| jIvAjIvavibhakti jo jANai so havei snnnnaannii| rAyAdi dosa rahio jiNasAsaNa mokravamaggutti // 39 / / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 33 ) jIvAjIvavibhaktiyo jAnAti sa bhavet sajJAnI / rAgAdidoSarahito jinazAsana mokSamArga iti // artha--jo puruSa jIva aura ajIva ke bheda ko jAnatA hai vaha hI samyag jJAnI hai aura rAga dveSarahita honA hI jainazAstra meM mokSamArga hai| daMsaNa NANa caritaM tiNNivi jANeha parama saddhAe / jaM jANiUNa joI aireNa lahaMti NivvANaM // 4 // darzanajJAnacAritraM triNyapi jAnIhiparamazraddhayA / yadajJAtvAyogino acireNa labhante nirvANam // artha-he bhavyo 1 tuma darzana zAna caritra ina tInoM ko parama zraddhA ke sAtha jAno yogI ( munI) ina tInoM ko jAna kara thor3e hI kAla meM mokSa ko pAte haiN| pAUNa gANa salilaM Nimmala subuddhi bhAva saMjuttA / huti sivAlayavAsI tihuvaNa cUr3AmaNi siddhA // 41 // prApyajJAnasalilaM nirmlsubuddhibhaavsNyuktaa| bhavantizivAlayavAsinaH tribhuvanacUDAmaNayaH siddhAH // artha-jo puruSa jinandra kathita zAna rupIjala ko pAkara nirmala aura vizuddha bhAvoM sahita hAjAte haiM vehI puruSa tIna bhuvana ke cUr3AmaNi arthAta tIna jagata meM ziromaNi jo mukti kA sthAna arthAta siddhAlaya hai usameM vasane vAle siddha hote haiN| NANaguNehiM vihINA Na lahaMte tesu icchiyaM lAI / iya gAuM guNadosaM taM saNNANaM viyANehi // 42 // ___ jJAnaguNairvihInAH na labhante te sviSTaM lAbham / ___ itijJAtvAguNadoSau tat sadajJAnaM vijAnIhi / artha--zAna guNa se rahita puruSa uttama iSTa lAbha ko nahIM pAte haiM isaliye guNa aura doSa ko jAnane ke liye usa samyaga zAna ko jaano| Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 34 ) cAritta samArUDho appAsuparaMNa Ihae gANI / pAvai aireNa suhaM aNovamaM jANaNicchayado // 43 // cAritrasamAruDha AtmasuparaM na Ihate jJAnI / prAmotiacireNasukham anupamaM jAnIhi nizcayataH // artha-zAnI puruSa cAritra vAna hotA huvA para vastu ko apane maiM nahIM cAhatA hai arthAta apanI AtmA me bhinna kisI vastu meM rAga nahIM karatA hai isI se thor3e hI kAla meM anupama sukha ko avazya pAletA hai esA jaano| evaM saMkheveNa ya bhaNiyaM NANaNa vIyarAyeNa / sammatta saMjamAsaya dugahaMpi upadesiyaM caraNaM // 44 // evaM saMkSepeNa ca bhaNitaM jJAnena vItagageNa / samyaktva saMyamAzraya dvayamapi upadezitaM caraNam / / artha-isa prakAra vIttarAga kevala nAnI ne do prakAra kA cAritra arthAta upadeza kiyA hai ? samyaktvAcaraNa aura maMyamAcaraNa, tisako saMkSapa ke sAtha maiMne (kundukundAcAryana ) varNana kiyA hai| bhAvehabhAvasuddhaM phuDaraiyaM caraNapAhuDaM ceva / lahucaugai caiUNaM acireNApuNavyavAhoha // 45 // bhASayata bhAvazuddhaM sphuTaM racitaM caraNaprAbhRtaM caiva / laghucaturgatIH tyaktvA aciraNA'punarbhavA bhavata / / artha-zrImat kundukunda svAmI kahate haiM isa cAritra pAhar3a ko maine (prgtt| racA hai tisa ko tuma zuddha bhAva kara bhAvA (abhyAsa karo) isa se zIghra hI cAroM gatiyoM ko chor3a kara thAr3a hI kAla meM mokSapada ke dhAraNa karane vAle ho jAvAMge jisa ke pIche aura koI bhAvahI nahIM hai arthAt jisa ko prApta karake phira janma maraNa nahIM hotA hai| Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 35 ) 4 cauthA bodha prAkRtam / bahusacchaacchajANe saMjamasampatasuddhatavayaraNe / banditAAyarie kasAyamala vajjidemudde // 1 // sayalajaNavohaNatthaM jiNamaggojiNavarehiMjahabhaNiyaM / bucchAmisamAseNaya chakkAyamuhaMkaraM muNam // 2 // bahuzAstrArthanAyakAn saMyamasamyaktvazuddhatapazcaraNAn / vanditvA''cAryAn kapAyamalavanitAn zuddhAn // sakalajanabodhanArtha jinamArge jinavarairyathA maNitam / vakSyAmisamAsana ca SaTakAyasuhaMkaraM zRNu // artha-aneka zAstrI ke arthoM ke jAnane vAle, saMyama aura samyaga darzana se zuddha haiM tapazcaraNa jinakA, kaSAya rUpI mala se rahita aura zuddha aise AcArya parameSThI kI bandanA ( stuti) karake bodha pAhur3a ko saMkSepa se varNana karatA hU~ jaisA ki SaTakAya ke jIvoM ko hitakArI jinendradeva ne jaina zAstroM meM samasta janoM ke bodha ke artha varNana kiyA hai, tisa ko tuma zravaNa kro| AyadaNaM caidiharaM jiNamaDimA daMsaNaM ca jiNavivaM / bhaNiyaM muvIyarAyaM jiNamuddANANamAdacchaM // 3 // arahateNasudiTaM devaM ticchamihayaarihantaM / pAvijjaguNavimuddhA iyaNAyavvAjahAkamaso // 4 // AyatanaM caityagRhaM jinapratimAdarzanaM ca jinabimbam / bhaNitaM suvItarAgaM jinamudrA jJAnamatmastham / / arhatAsadRSTaMyodevaH tIthamiha ca arhanantam / pravajyAguNavizuddhA iti jJAtavyA yathAkramazaH // artha-- isa bodha pAhur3a meM ina 11 sthaloM se varNana kiyA jAtA hai mAyatana 1 caityagraha 2 jina pratimA 3 darzana 4 uttama vItarAgasvarUpa Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) jinabimba 5 jinamudrA 6 AnmArtha jJAna 7 arhanta deva kathita deva 8 tIrtha 9 arhanta svarUpa 10 guNoM kara zuddha sAdhU 11 inakA svarUpa yathA krama varNana karate haiM tisako cintavana kro| maNa vayaNa kAya davvA AyattA jasma iMndiyA visyaa| AyadaNaM jiNamagge NiddiDha saJjayaM havaM // 5 // mano vacana kAya dravyANi AyattA yamya aindriyA viSayAH / AyatanaM jinamArge nirdiSTaM sAyantaM rUpam // artha-mana vacana kAya tathA pAMcoM indriyoM ke viSaya jisake AdhIna hai tisa saMyamI ke rUpa ( zarIra ) ko jainazAstra meM Ayatana kahata haiM / arthAta jisane indriya mana vacana kAya ko apane vaza meM kara liyA hai usa saMyamI muni kA deha Ayatana hai| maya rAya dosa moho koho loho ya jassa aayttaa| paJcamahavyadhArI AyadaNaMmaharisI bhaNiyaM // 6 // mado rAgo dveSo mohaH krodho lobhazca yasya AyattA / paJcamahAbatadharA AyatanaM maha RSaya bhaNitAH // artha-jinake mada, rAga, dveSa, moha, krodha, lobha, aura mAyA nahIM hai aura paJca mahAvratoM ke dhAraka haiM va maharSi Ayatana kahe maye haiN| siddhaM jassa sadacchaM visuddhajhANassa gANa juttassa / siddhAyadaNaM siddhaM muNivara vasahassa muNidacchaM // 7 // siddhaM yasya sadartha vizuddha dhyAnasya jJAna yuktasya / siddhAyatanaM siddhaM munivara vRSamasya jJAtArpasya // artha-jisakA zuddhAtmA siddha ho gayA hai jo vizuddha (zukla) dhyAnI kevala jJAnI aura munivarI meM pradhAna haiM aise arhanta ko siddhAyatana varNana kiyA gayA hai| buddhaM jambohanto appANaM veiyAi aNNaM ca / paJcamahavvaya muddhaM NANapayaM jANa cadiharaM // 8 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 37 ) buddhaM yat bodhayana AtmAnaM veti anyaM ca / paJcamahAvratazuddhaM jJAnamayaM jAnIhi caityagraham // artha-jo zAnasvarUpa zuddha AtmA ko jAnatA huA anya jIvoM ko bhI jAnatA hai tathA paJcamahAnato kara zuddha hai ese zAnamaI muni ko tuma caityagraha jaano| bhAvArtha-jisameM svapara kA jJAtA vasai hai vehI caityAlaya hai| aise muni ko caityagraha kahate haiN| beiya bandhaM mokkhaM dukkhaM sukkhaM ca apyayaM tasya / ceiharo jiNamagge chakkAya hiyaM karaM bhaNiyaM // 9 // caityaM bandhaM mokSaM duHkhaM sukhaM ca arpayataH / naityagrahaM jinamArge SaTakAya hitakaraM bhaNitam // artha-- bandhamokSa, aura dukha sukha meM par3e huve chaikAya ke jIvoM kA jo hita karanevAlA hai usako jainazAstra meM caityagraha kahA hai| bhAvArtha-caitya nAma AtmA kA hai vaha vandha mokSa tathA inake phala duHkha sukhna ko prApta karatA hai / usakA zarIra jaba SaTakAya ke jIvoM kA rakSaka hotA hai tabahI usako caityagraha (muni-tapasvI-pratI) kahate haiN| ___ athavA caitya nAma zuddhAtmA kA hai / upacAra se paramaudArika zarIra sahita ko bhI caitya kahate haiM usa zarIra kA sthAna samavasaraNa tathA unakI pratimA kA sthAna jina mandira bhI caitya graha hai| usakI jo bhakti karatA hai tisake sAtizaya punya vandha hotA hai krama se mokSa kA pAtra banatA hai una caityagrahoM ke vidyamAna hote ahiMsAdi dharmakA upadeza honA hai imase ve SaTkAya ke hitakArI haiM / saparAjaMgamadehA saNaNANeNa zuddhacaraNANaM / nigganthavIyarAyA jiNamagge erisApaDimA // 10 // svaparAjaGgamadehA darzanajJAnena zuddhacaraNAnAm / nirganyAvItarAgA jinamArge idRzI pratimA // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 38 ) artha-darzana aura zAna se jina kA cAritra zuddha hai aise tIrtharadeva kI pratimA jina zAstroM meM aisI kahI hai jo nirgandha ho arthAt vana bhUSaNa jaTA mukuTa Ayudha rahita ho, tathA vItarAga arthAt dhyAnastha nAsAgra dRSTi sahita ho / jainazAstrAnukUla utkRSTa ho aura zuddha dhAtu Adi kI banI huI ho| jaM caradi suddhacaraNaM jANaipicchei suddha sammat / sA hoI vaMdaNIyA NiggaMthA saMjadA paDimA // 11 // ___ yaH carati zuddhacaraNaM jAnAti pazyati zuddhasamyaktum / sA bhavati vandanIyA nirgranthA saMyatA pratimA // artha-jo zuddha cAritra kA AcaraNa karata haiM. jaina zAstra ko jAnate haiM tathA zuddha mamyakatva svarUpa AtmA kA zraddhAna karate haiM una saMyamI kI jA nigrantha pratimA hai arthAta zarIra vaha bandanIya hai| bhAvArtha -muniyoM kA zarIra jaMgama pratimA hai aura dhAtu pApANa Adika se jo pratimA banAI jAva vaha ajaGgama pratimA hai| dasaNa aNana NAgaNaM amana vAgyi aNanamukavAya / sAsa yamukva aMdahA mukkA kama ha yaH // 12 // niruvama macalama va hA NimmiviyA jaMgaNarUvaNa / siddhA ThANammiThiyA volara pADamA dhuvA siddhA // 13 // dazana manantajJAnam ananta yamanamnasukhaM ca / zAsvatamukhA adehA muktA karmASTabandhaiH // nirupamA acalA akSomA nirmApatA jaGgamena rUpeNa / siddhasthAnesthitA vyutsagapratimA dhruvA siddhA / / artha-jina ke ananta darzana ananta jJAna, ananta vIrya anasakha vidyamAna hai, avinAzI sukha svarUpa hai, deha se rahita haiM. ATha karmoM se chUTa gaye haiM saMsAra meM jinakI koI upamA nahIM hai, jinake pradeza acala haiM, jinake upayoga meM kSobha nahIM hai, jaMgama rUpa kara nirmApita haiM, karmo se chUTane ke anantara eka samayamAtra Urdhva Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 39 ) gamana rUpa gati se caramazarIra se kiMcinnyUna AkAra ko prApta huve haiM, mukta sthAna meM sthita haiM, khaDDAsana vA padmAsana avasthita haiM / arthAt - jisa Asana se mukta huve haiM usI AkAra haiN| aisI pratimA jo sadA isI prakAra dhruva rahatI hai bandane yogya hai / damei mokkhamagaM saMmattaM saMyamaM sudhammaM ca / NiggaMthaM NANamayaM jiNamage daMsaNaM bhaNiyaM // 14 // darzayati mokSamArgaM samyakatvaM saMyamaM sudharmaM ca / nirgranthaM jJAnamayaM jinamArga darzanaM bhaNitam // artha - nirbaMdha aura jJAnamaI mokSa mArga ko, samyaktva ko, saMyama ko. AtmA ke nija dharma ko jo dikhAtA hai usako jaina zAstra meM darzana kahA hai I jahaphulaM gaMdhamayaM bhavadihu vIraM saghiya mayaM cAvi / taha daMsaNAmma sammaM NANamaya hoDa rUpacche " // rU. sm // yathA puSpaM gandhabhayaM bhavati skarTa ra tathA darzane samyaktva jJAnayaM bhavA artha - jaise phUla gandha vAlA hai dUdha vAlA haiM taise hI darzana samyakUtva vAlA hai / vaha samyakatva antaraGga to jJAnamaya hai aura vAhya samyagadRSTiM zrAvaka aura muni ke rUpa meM sthita hai / ya cAri / jiNavirvaNANamayaM saMjamasuddhaM suvIyarAyaM ca / jaM dei dikkha sikkhA kammakkhaya kAraNe suddhA ||16|| jinavimbaM jJAnamayaM saMyamazuddhaM suvItarAgaM ca / ya dadAti dIkSA zikSA karmakSaya kAraNe zuddhAH / artha - jo jJAnamaya haiM, saMyama meM zuddha haiM atyanta vItarAga haiM, aura karmoM ke kSaya karane vAlI zuddha dIkSA aura zIkSA dete haiM vaha AcArya parameSThI jina vimva haiM / arthAta jinendradeva ke pratibimba ( sAdRzya ) haiM / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 40 ) tasya karahapaNAmaM savvaM pUjjaMya viNaya vacchalaM / jasyaya daMsaNaNANaM asthi dhruvaM ceyaNAbhAvo // 17 // tasya ca kuruta praNAmaM sarvAM pUjAM vinaya vAtsalyaM / yasya ca darzanaM jJAnam, asti dhruvaM cetanAbhAvaH || artha - jina meM darzana aura jJAnamayI cetanya bhAva nizcala rUpa vidyamAna hai una AcAryoM aura upAdhyAya aura sarva sAdhuoM ko praNAma karo unakI sarva (aSTa ) prakAra pUjA karo vinaya karo aura vAtsalya bhAva (vaiyAtya ) karo / tavavayaguNehi sRddho jANadi picche suddhasammattaM / arahaMta muddaemA dAyAro divakkhasikhAyA // 18 // tapovataguNaiH zuddhaH jAnAti pazyati zuddhasamyakatvam / arhamudrA eSA dAtrI dIkSA zikSAyAH // artha- -tapa aura vrata aura guNAM kara zuddha ho, yathArtha vastusvarUpa ke jAnane vAlA ho, zuddhasamyaga darzana ke svarUpa kA dekhane vAlA ho vaha AcArya arhanta mudrA hai / disaMjama muddAe iMdiyamuddA kasAya diDhamuddA | mudrA ihaNANAe jiNa muddAerisA bhaNiyA ||19|| dRDha saMyama mudrAyA indriyamudrA kaSAya dRDhamudrA / mudrA iha jJAne jinamudrA IdRzI bhaNitA // artha- dRr3ha arthAta kisI prakAra bhI calAyA huvA na cale aise saMyama se jina mudrA hotI hai, dravyendriyoM kA saMkocanA arthAta kachave kI samAna indriyoM ko saMkoca kara svAtmA meM sthApita karanA indriya mudrA hai, krodhAdika kaSAyoM ko dRr3hatA pUrvaka saMkoca karanA, kamakaranA, nAza karanA kaSAya mudrA hai| jJAna meM apane ko sthApita karanA jJAna mudrA hai aisI jina zAstra meM jina mudrA kahI hai| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjama saMjuttassayasujhANajoyasma mokkhamaggassa / NANaNa lahadi lakkhaM tamhA NANaM ca NAyavvaM // 20 // saMyama saMyuktasya ca sudhyAna yogasya mokSamArgasya / jJAnena labhate lakSyaM tasmAt jJAnaM ca jJAtavyam / artha-saMyama sahita bhaura uttama dhyAna yukta mokSa mArga kA lakSya arthAta cinha zAna se hI jAnA jAtA hai isa se usa jJAna ko jAnanA yogya hai| jahaNa vilahadihulakkhaM rahio kaMhassa vejjyvihiinno| tahaNa vilakkhadi lakkhaM aNNANI mokkha maggassa // 21 // yathA na vilakSayati sphuTaM lakSya rahitaH kANDasya vdhykvihiinH| tathA na vilakSayati lakSyaM ajJAnI mokSa mAgasya / / artha-jaisa koI puruSa lakSya vidyA arthAta nizAne vAz2I ko na jAnatA huvA aura usakA abhyAsa na karatA huvA vANa arthAta tIra se nizAne ko nahIM pAtA ha teme hI zAna rahita ajJAnI puruSa mokSa mArga ke nizAne kA arthAta darzana zAna carita rUpa Atma svarUpa ko nahIM pA sakatA hai| NANaM purusassa havadi lahadi supuriso viviNaya sNjutto| NANeNa lahadi lakkhaM lakkhaMto mokkhamaggassa // 22 // jJAnaM puruSasya bhavati labhate supuruSopi vinayasaMyuktaH / jJAnana labhate lakSyaM lakSyayana mokSamArgasya / / artha-jJAna puruSa meM arthAta AtmA meM hI vidyamAna hai paraMtu guru Adika kI binaya karane vAlA bhavya puruSa hI usako pAtA hai, aura usa jJAna se hI mokSa mArga ko dhyAvatAhu mokSa mArga ke lakSya arthAta nizAna ko pAtA hai| mai dhaNuhaM jassathiraM sudaguNa vANaM mu acchirayaNataM / paramaccha badalakkho Navi cukadi mokkhamaggassa // 23 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 42 ) mAtardhanuryasyasthiraM zrutaguNaM vANaH suastiratnatrayam / paramArtha vaddhalakSyaH nApi ssvalati mokSamArgasya || artha -- jisa muni ke pAsa mati jJAna rUpI sthira dhanuSa hai jisa parazruta jJAna kA pratyaJcA hai, ratnatraya rUpI uttama vANa (tIra ) jisa para car3hA huvA hai jisane paramArtha ko lakSya arthAta nizAnA banAyA huvA hai vaha muni mokSa mArga se nahIM cUkanA hai / bhAvArtha -- jo mati zAnI zAstroM kA abhyAsa karatA huA ratna traya saMyukta hokara paramArtha ko khojatA hai vaha mokSamArga se nahIM DigatA hai| so devo jo atthaM dhammaM kAmaM sudei NAMNaM ca / so dei jassa acchidu accho dhammoyapavajjA // 24 // sa devo yo'rthaM dharmaM kAmaM sudadAti jJAnaM ca / sa dadAti yasya astitu arthaH dharmazca pravRjyA // artha - - dhana dharma, kAma aura jJAna arthAta kevala jJAna rUpI mokSa ko jo devai sAhAdeva hai / jisa ke pAsa dhana dharma aura arthAt dIkSA ho vahI de saktA hai / pravRjyA dhamrmodayA visuddha pavajjA savtra saMga paricattA / devoaaryamoho udayakaro bhavva jIvANaM ||25|| dharmodaya vizuddhaH pravRjyA sarvasaMgaparityaktA / devo vyapagatamohaH udayakaro bhavyajIvAnAm // artha - jo dayA karike vizuddha hai vaha dharma hai, samasta parigraha se rahita hai vaha deva hai vahI bhavya jIvoM ke udaya ko prakaTa karane vAlA hai / baya sampatta visRddhe paMceMdiya saMjadeNirAvekkhe | nahAeo muNiticche dikkhAsikkhAsu NahANeNa // 26 // vratasamyakatva vizuddhe paJcendriyasaMyate nirapakSe | snAtu muniH tIrtha dIkSAzikSAsunAnena // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 43 ) artha-vrata ( mahAvata ) aura samyakatva meM zuddha pAJca indriyoM ke maMyama sahita, nirapekSa arthAt isa loka aura paraloka sambandhI viSaya vAMchA rahita aise zuddha Atma svarUpa tIrtha meM dIkSArupI uttama snAna se pavitra hovo| jaNimmalaM sudhamma sampattaM saMjamaM tavaM gANaM / taM ticchaM jiNamagge havei yadi saMtabhAveNa // 27 // ___ ya nirmala sudharma samyaktvaM saMyama tapaH jJAnaM / ta tIrtha jinamArge bhavati yadi zAntamAvena / / artha-nirmala uttama kSamAdi dharma, samyagdarzana, saMyama dvAdaza prakAra kA tapa, samyagajJAna, yaha tIrtha jina mArga meM haiM yadi zAnta bhAva arthAt kapAya rahita bhAva se sevana kiye jA~ya to yaha jaina dharma ke tIrdha haiN| NAmavaNahiMya saMdavyebhAvehi saguNapajAyA / cauNAgAdi saMpadimaM bhAvA bhAvaMti arahataM // 28 // nAma sthApanAyAM hi ca saMdravye bhAve hi saguNaparyAyAH / cyavaNAgati saMpadaimebhAvAH bhAvayanti arhantam / / artha-~-nAma, sthApanA, dravya, bhAva, inasaM guNaparyAya sahita aInta jAna jAte haiM tathA cyavaNa arthAta avatAra lenA Agati arthAta bharatAdika kSetroM meM AnA, sampat arthAta paMcakalyANakAkA honA yaha maba ahantapana ko mAlUma karAte haiN| dasaNa aNaMta NANe mokkho NadRDha kammabaMdheNa / NiruvamaguNamArUDho aghano eriso hoI // 19 // darzane anante jAne mokSAnaSTASTakamabandhena / nirUpamaguNamarUDhaH arhan idRzo bhavati // artha - anantadarzana aura ananta jJAna ke vidyamAna hone para aSTakarmA ke vandhakA nAThA honese mAno mokSahI ho gaye haiM aura Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 44 ) upamArahita anantacatuSTaya Adi guNAMkara sahita haiM aise arhanta parameSTI hote hai| bhAvArtha-yadyapi arhantadeva ke Ayu, nAma, gotra, aura vedanIya ina cAra aghAtiyA karmoM kA astitva hai taubhI kAryakArI na hone se naSTavatahI hai / 13 meM guNasthAna meM prakRti vA pradeza baMdhahI hotA hai sthiti anubhAgabandha nahIM hotA hai isa kAraNa bandha na hone ke hI samAna haiM tathA samamna karmoM ke nAyaka mAikarma ke nAza hojAne para bAkIke karma kAryakArI nahIM haiM isa apekSA ahanta bhagavAna mokSasvarUpahI hai| jaravAhijamma maraNaM caugai gamaNaM ca puNNapAvaM ca / haMtUNadosakamme huuNANamayaM ca arihaMto // 30 // jarAvyAdhi janmamaraNa caturgatigamanaM ca puNyapApaM ca / hatvA doSAn karmANi bhUtaH jJAnamayaH arhan / artha-jarA arthAta buDhApA vyAdhi arthAta gaMga, janma maraNa caturgati gamana tathA punya pApa Adi doSoM ko tathA unake kAraNa bhUta karmoM ko nAza kara jo kevala jJAna maya haiM vaha arhanta dava haiN| guNaThANa maggaNehiMya pajjattIpANa jIvaThANahi / ThAvaNa paMca vihehi paNayavvA arahapurusassa // 31 // guNasthAna mArgaNAbhizca paryAptiprANa jIvasthAna. / sthApana paJcavidhai praNetavyA ahatpuruSasya // artha--14 guNa sthAna, 14 mArgaNA 6 paryApti, prANa, jIva sthAna ina pAMca sthApanA se arhanta puruSa ko praNAma kro| tarahagugaTaHNe pAjoyakevAlaya hoi arhNto| ca utIsa aigayaguNa tihu tassa Tu paDihArA // 32 // trayodazaguNasthAne sayogakavaliko bhavati arhan / catustriMzadatizayaguNa bhavantihu tasyaprAtihAryANi // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-teraha meM guNa sthAna meM saMyoga kevalI arhanta hote haiM / jina ke 34 atizaya rUpI guNa aura 8 prAnihArya hote haiN| gai iMdiyaM ca kAe joe vee kaSAya NANeya / saMyama dasaNa lessA bhaviyA sammattasaNNi AhAro // 33 // gatiH indriyaM ca kAyaH yogaH veda kaSAya jJAna ca / saMyama darzana lezyA bhavyatva samyakatva saMjJi ahAra // athe-gati 4 indriya 5 kAya 6 yogya 15 veda arthAt liGga3 kaSAya 25 jJAna (kujhAna3 sahita ) 8 saMyama (asaMyamAdika sahita) 7 darzana 4 lezyA 6 bhavyatva ( abhavyatvasahita ) 2 saMzI ( amaMjJIsahita ) 2 AhAra ( anAharakamahita ) 2 isa prakAra 14 mArgaNAsthAna haiM mArgaNA nAma talAza karane kA hai, cAroM gatiyoM meM se pratyeka mArgaNA meM mAlUma karanA cAhiye ki pratyaka mArgaNA ke bhedA meM ahaMta bhagavAna ke kauna bheda hotA hai jaise ki gatimArgaNAke cAra bheda haiM unameM se arhatabhagavAna kI manuSya gati hotI hai| isa prakAra sarbahI mArgaNA meM khoja krnaa| AhAroya sarIro iMdiyamaNa ANa pANa bhAsAya / pajjattaguNa samiddho uttamadevo havai ariho // 34 // AhAra: ca zarIram indriyam manaH AnaprANaH bhASA ca / paryAptiguNasamRddhaH uttamadevo bhavati arhan / / artha-AhAra paryApti 1 zarIra paryApti 2 indriyaparyApti 3 svAsocchvA sa paryApti 4 bhASA paryApti 5 mana paryApti 6 ina sahita arhanta uttama deva hote haiN| bhAvArtha-parantu jisa prakAra sAdhAraNa manuSya AhAra lete haiM isa prakAra arhanta AhAra nahIM lete haiM balki zarIra meM navIna paramANuoM kA AnA jinako nokarma kahate haiM vaha hI una kA AhAra hai| paMcavi iMdiyapANA maNavayakAraNa tinnnnivlpaannaa| ANappANappANA Auga pANeNa dahapANA / / 35 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 46 ) paJcApi indriyaprANAH manovacaH kAyai trayovalaprANAH / AnaprANaprANAH AyuSkaprANeNa daza prANAH || artha - pAMca indriyamANa manobala vacanabala kAyabala zvAso - svAsa aura Ayu yaha daza prANa haiM / tinameM se bhAva apekSA aura kAyavala vacanabala zvAsocchravAsa aura Ayu yaha 4 prANa arhata ke hote haiM aura dravya apekSA damahI prANa hote haiM / mayabhavepaMcimadiya jIvadvANe hoi caudasame | edeguNagaNajutto guNamAruDho havai araho || 36 // manujabhave paJcendriya jIvasthAneSu bhavati caturdazame / etadguNagaNayukto guNamAndaDho bhavati arhan / / artha - manuSya bhava meM paMcendriya nAmA 14vAM jIvasathAna meM ina guNoM sahita guNavAna arahaMta hote haiM / bhAvArtha - jIvasamA 14 haiM, arthAta sUkSma ekendriya, bAdara ekendriya dvendriya, tendriya, caturaMndriya, paMcendriya, asainI aura paMcendriya sainI, isa prakAra sAta huve, paryApta aura aparyApta inake do do bheda hokara 14 jIvasamAsa haiM inameM zrI ahaMta paMcendriya sainI paryApta haiM / jaravAhidukkharahiyaM AhAraNIhAra vajjiya vimala / siMhANakhelaseo Nacchi dugaMdhA ya doso ya // 37 // jarAvyAdhidu.kharahita. ahAranIhAravarjitaH vimalaH / siMhANaH khelaH nAsti durgandhazca doSazca // artha -- arhantadeva jarA aura vyAdhi arthAta zarIra roga ke duHkhoM se rahita, AhAra arthAta bhojana khAnA, nIhAra arthAta malamUtra karanA inase varjita, nirmala paramaiaudArika zarIrake dhAraka haiM, jinake nAmikA kA mala arthAta siNaka aura thUka khakAra nahIM hai aura unake zarIra maiM durgandha bhI nahI hai aura doSa arthAta vAta pitta kapha bhI nahIM hai / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 47 ) dasapANapajjatI asahassA lakkhaNAbhaNiyA / gokhIra saMkhadhavalaM mAMsaruhiraM ca savMge || 38 // daza prANAH paryAptayaH aSTasahazraM ca lakSaNAnAM bhaNitam / gokSIrasaMkhadhavalaM mAMsaM rudhiraM ca sarvAGge / / artha - arhantadava ke dravya apekSA daza prANa haiM SaTaparyApti ATha adhika eka hajAra 1008 lakSaNa haiM aura jinake samasta zarIra meM jo mAMsa aura rudhira hai vaha dugdha aura zaMkha ke samAna supheda hai / erisa guNehiM savvaM aisayavaM taM suparimalAmoyaM / orAliyaM ca kAo NAyavvaM aruha purusassa // 39 // idRzaguNaiH sarva. atizayavAn suparimalAmodaH / audArikazca kAyaH jJAtavyaH arhatpuruSasya || artha - ese guNAMkara mahita samastahI deha atizayavAna aura atyanta sugandhikara sugandhita hai aisA paramaudArika zarora arhanta puruSakA jAnanA / mayarAyadosarahio kasAyamala vajjaoyasuvisRddho / cittapariNAmarahido kevalabhAvemuNayantro // 40 // madarAgadoparahitaH kaSAyamalavarjitaH suvizuddhaH / cittapariNAmarahitaH kevalabhAva jJAtavyaH // artha - kevala jJAnarUpa eka kSAyikabhAvaka hone para arhantadeva mada rAga dveSa se rahita kapAya aura malase varjita zAntimUrti aura manake vyApAra se rahita hote hai / sammai daMsaNa passai jANadi NANeNa davvapajjAyA / sampattaguNavisuddha bhAvoaraharUsaNAyavvo || 41 // samyagdarzanena pazyati, jAnAti jJAnena dravyaparyAyAn / samyaktvaguNa vizuddhaH bhAvaH arhataH jJAtavyaH // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 48 ) artha-sarvajJa arhantadevakA bhAva (svarUpa ) aisA hai ki samyasvarUpa darzana (sAmAnyAvalokana ) kara svapara ko dekheM haiM aura kAnakara samasta dravya aura unakI paryAyoM ko jAne haiM tathA kSAyika samyaktva guNakara sahita haiN| bhAvArtha-anantadarzana anantajJAna anantasukha aura ananta vIrya yaha cAra guNaghAtiyA karmAke nAza se arhanta avasthA meM prakaTa hote haiN| muNNahare taruhi ujjANe tahamasANavAse vaa| giriguha girisiharevA bhImavaNe ahava vAsate vA // 42 // zUnyagrahe tarumUle udyAne tathA zmazAnavAse vaa| giriguhAyAM girisikhirevA bhImavane athavA vasatauvA / / artha-zUnyagraha, vRkSa kI jar3a, bAga, zmazAna bhUmi, parvato kI guphA, pavartI ke sikhira, bhayAnaka bana, athavA vasati kA (dharmazAlA ) meM dIkSita (pratadhArI) munI nivAsa karate haiN| savasAsattaMtitthaM vaca caidAlattayaM ca vuttehiM / jiNabhavaNaM ahaveje jiNamage jiNavarAviti // 43 // svavazAzaktaM tIrtha vacazcaityAlaya trayaM ca / jinabhavanaM atha vedhyaM jinamArge jinavarA vindanti / artha-mvAdhInamunikaraAzakta sthAna meM arthAta aise sthAna meM jahAM muni tapa karata hai aura nirvANakSetra Adi tIrtha sthAna meM zabdAgama paramAgama yuktyAgama yaha tInoM dhyAna karane yogya haiM tathA jina mandira ( kRtrima AkRtrima lokatraya meM sthita jinAlaya ) bhI dhyAna karane yogya haiM esA jina zAstrA meM jinendradeva kahate haiN| paMcamahavvayajuttA paMceMdiya saMjayA nirAvekkhA / saJjhAyajhANajuttA muNivaravasahANi icchati // 44 // paJcamahAbratayuktA paJcendriyasaMyatA nirApekSA / khAdhyAyadhyAnayuktA munivaravRSabhAnIcchanti / / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-jA paJca mahAvratadhArI, pAMcoM iMdriyoM ko vaza karanevAle vAMchArahita aura svAdhyAya tathA dhyAna meM lavalIna rahate haiM vaha pradhAna munivara dhyeya padArthoM ko vizeSatA kara vAMchata haiN| giha gaMtha moha mukA vAvIsa parIsahA jiyksaayaa| pAvAraMbha vimukkA panvajjA erisA bhaNiyA // 4 // graha anya moha muktA dvAviMzati parISahAjida akSAyA / pApArambha vimuktA pravrajyA IdRzI bhANitA // artha-graha nivAsa, vAhya abhyantara parigraha aura mamatva pariNAma se rahita honA, 22 parISahAoM kA jItanA, kaSAya tathA pApakArI Arambha se rahita honA aisI pravrajyA (munidIkSA) jina zAsana meM kahI hai| dhaNadhaNNa vacchadANaM hirnnnnsynnaasnnaaichttaaii| kudANaviraharahiyA paJcajjA erisA bhaNiyA // 46 // dhana dhAnya vastradAnaM hiraNya zayanAsanAdi chatrAdi / kudAna viraharahitA pravrajyA IdRzI bhaNitA / / artha-vastra (dhAtI dupaTTA Adi ) hiraNya (sikA) zayana (khATa pala~ga) Asana (kurasI mUDhA Adi) tathA chatra camara Adi kudAnoM ke dAna dena se rahita ho| sattamitteyasamA pasaMsarNidA aladi laddhisamA / taNakaNae samabhAvA pavajjA erisA bhaNiyA // 47 // zatrumitra ca samA prazaMsA nindAyAM alabdhi labdhau / tRNa kaNake samabhAvA pravrajyA IdRzI bhaNitA // artha-jahAM zatru mitra meM, prazaMsA nindA meM, lAbha alAbha meM, tRNa kaMcana meM, samAna bhAva (rAgadveSa na honA) hai aisI pravajyA jina zAsana meM kahI hai| uttamamajhimagehe dAride Isare nirAvekkhA / samvaccha gihadipiMDA pavajA erisA bhaNiyA // 48 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 50 ) usama madhyamagrehe daridre Izvare nirpekssaa| sarvatra grahItapiNDA pravrajyA IdRzI bhANatA // artha--uttama makAna ( rAjamahala ) madhyama makAna (sAdhAraNa ghara) daridra puruSa, dhanI puruSa ina meM vizeSa apekSA rahita arthAt yaha uttama makAna hai isameM bhojana acchA milaMgA yaha sAdhAraNa ghara hai yahAM bhojana karane se hamArI mAnyatA baDhegI yaha nidhana hai yahAM na jAvaM yaha rAjA hai yahAM jAvaM ityAdi vizeSa apekSAoM se rahita ho (kiMtu ) sarvatra suyogya sadagrasthA ke gharo meM AhAra grahaNa kiyA jAve esI pravrajyA jina zAsana meM kahI hai| NiggaMthA NisaMgA NimmANAsA arAya NidosA / Nimmama NirahaMkArA pancajjA erisA bhaannyaa||49|| nigranthA nissanA nirmAnAzA arAgA nirdoSA / nimamA nirahaMkArA pravrajyA idRzI bhANatA // artha-parigraha rahita, strI putrAdikakoM ke saMga se rahita, mAna kapAya tathA AzA (cAha ) se rahita, rAga rahita doSarahita, mamakAra ahaMkAra rahita aisI pravrajyA gaNadhara davA na kahI hai| NiNNahA NillohA, NimmohA nnibviyaargnnklusaa| Nibbhaya nirAsa bhAvA pavvajjA erisA bhaNiyA // 50 // nisnehA nillopA nirmohA nirvikArAni :kaluSA / nirbhayA nirAzabhAvA pravrajyA IdRzI bhaNitA // artha-jahAM para sneha, ( rAga ) lobha, moha, vikAra, kaluSatA, bhaya aura AzA pariNAma nahIM hai aisI jina zAsana meM pravrajyA (dIkSA ) kahI hai| jaha jAya rupa sarisA avalaMviya bhua nirAuhA sNtaa| parakiya nilaya nivAsA pavajA erisA bhaNiyA // 51 // yathA jAta rUpa sadRzA avalambita bhujA nirAyudhA zAntA / parakRta nilaya nivAsA pravrajyA IdRzI bhANatA // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-~tatkAla ke janme huve bAlaka ke samAna nirvikAra ceSTA kAyotsarga vA padmAsana dhyAna, kimI prakAra ke hathiyAra kA na honA zAntitA, aura dUsaroM kI banAI huI vAsatikA (dharma zAlA Adika) meM nivAsa karanA, aisI pravajyA kahI hai| uvasama khapa dama juttA, sarIra satkAra vajiyA rUkhA / mayarAya dosa rahiyA pancajjA erisA bhaNiyA // 52 // upazama kSamAdama yuktA zarIra satkAra varjitA rukSA / mada rAga dveSa rahitA pravrajyA IdRzI bhaNitA / / artha-jo upasama, kSamA, dama arthAta indriyoM ko jItanA ina kara yukta zarIra ke saMskAro arthAta snAnAdi se rahita, rukSa arthAta nailAdika ke na lagAne se zarIra meM rUkhApana, mada, rAga dvaSa na honA aisI pratrajyA jinandra deva ne kahI hai| viyarIya mUDha bhAvA paNa? kammaTTa michattA / sammatta guNa vimuddhA pavvajjA erisA bhaNiyA // 23 // viparIta mUDha bhAvA praNaSTa karmApTA naSTa mithyAtvA / samyaktva guNa vizuddhaH pratrajyA IdRzI bhaNitA / / artha- mUDha ( ajJAna ) bhAva na honA jisase AToM karma naSTa hote haiM, / mithyAtva kA na honA jo samyaktva guNa saM vizuddha hai esI pratrajyA ahaMnna bhagavAna ne kahI hai| jiNamage payajA chahamaMdhaNaye mubhnniynniggNthaa| bhAvati bhavya purusA kampakkhaya kAraNe bhaNiyA // 54 // jinamArge pravrajyA paTa saMhananeSu bhaNitA nigranthA / bhAvayanti bhavya puruSA karma kSaya kAraNe bhaNitA // artha-vaha nirgrantha pravrajyA jaina zAstra vizecha ho mahananoM meM kahI hai jisakA bhavya puruSa hI dhAraNa karate haiM joki karmoM ke kSaya karane meM nimitta bhUta kahI hai| Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha-varSabha nArAca, vajranArAya, nArASa, ardhanArAca, kolika, aprAmAsRpATika inameM se kisI eka saMhanana vAle bhavyajIvoM ke jinadIkSA hotI hai / isase he bhavyo isa pazcama kAla meM isako karma bhaya kA kAraNa jAma aGgIkAra kro| tila tasa matta NimittaM samavAhira gaMtha saMgaho Nacchi / pAvaja havai esA jaha bhaNiyA sanna darasIri // 25 // tilatuSamAtra nimitta samaM vAhya grantha saMgraho nAsti / pravrajyA patati eSA yathA maNitA sarva darzibhiH / / artha-jahAM tila ke tuSa mAtra (chilake ke kharAvara ) bhI vAhya parigraha nahIM haiM aimI yathA jAta pravrajyA sarvatra devana kahI hai| upasagga parIsaha sahA NijjaNadesahi Nicca acchei / sila kaTTe bhUmi tale savve Aruhai savva ccha // 56 // upasarga parISahasahA nirjana deza nityaM tiSTati / zilAyAM kASTe bhUmi tale sarve arohayati sarvatra // artha-upasarga aura parISada samabhAva se sahI jAtI haiM nirjana zumya vanAdika zuddha sthAnoM meM nirantara nivAsa karate haiM zilA para kASTa para aura bhUmi tala meM sarvatra tiSTa haiM zayana karate haiM, baiThe haiN| so pravajyA hai| pasupahilaM sadaM saMgaM kuMsAlasaMgaNakuNai vikhaao| samjhANa jhANajuttA pavyajjA erisA bhaNiyA // 57 / / pazu mahilASaNDha saMga kuzIla saMgaM na karoti vikathAH / svAdhyAyadhyAnayuktA pravajyA IdRzI bhaNitA / / artha-jahAM pazu, strI aura napuMsakoM kA saMga (sAtha meM rahanA) aura kazIla (vyabhicAriyoM ke sAtha rahane vAle ) janoM kA saMga nahIM karate haiM tathA vikathA ( rAjakayA strI kathA bhojana kathA caura kasA nahIM karate haiM, kiMtu svAdhyAya aura dhyAma meM lage hai aisI pravrajyA jinAgama meM kahI hai| Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 53 ) nava vaya guNehi muddhA saMjamasampattaguNa vimudAya / mudaguNahi sudA pavajA erisA bhaNiyA // 28 // tapobata guNaiH zuddhA saMyama samyaktvaguNa vizuddhA ca / zuddhaguNaiH zuddho pravajyA IdRzI mANatA // artha-jo 12 tapa 5 vrata aura 8400000 uttara guNoM kara zuddha ho, saMyama (indriya saMyama prANasaMyama ) aura samyagdarzana kara vizuddha ho tathA pravrajyA ke jo guNa aura kahe the tina kara sahita hA aisI pravrajyA jina zAsana meM kahI hai| evaM AyattaguNa pajjattA vahuvisuddha sammatte / NiggaMthe jiNamagge saMkhe veNa jahA khAdaM // 59 / / evam AtmatatvaguNa-paryAptA bahu vizuddha samyaktve / nigranthe jinamorga saMkSepeNa yathAkhyAtam / / artha - atyanta nirmala hai samyagdarzana jisameM jina mArga meM aisI nirgrantha avasthA jo Atma tatva kI bhAvanA meM pUrNa ho esI pravrajyA hai tisako ma ne saMkSepa se varNana kiyA hai| rUpatthaM suddhacchaM jimagge jiNavarehiM jaha bhaNiyaM / bhavajaNa vohaNatyaM chakkAya DiyaMkaraM uttaM // 30 // rUpasthaM zuddhArtha jinamArge jinavarai yathA gaNitam / bhavya jana vodhanArtha SaTkAya hitakaram uktam / / artha-zuddha hai artha jisameM aise nigrantha svarupa ke bhAcaraNoM kA varNana jaimA jinendra devane jinamArga meM kiyA hai taisAhI SaTakAyika jIvoM ke liye hitakArI mArga nikaTa bhavya janoM ko saMbodhana ke liye maiM ne kahA hai| sada viyAge huo bhAsAmUttesu jaMjiNe kahiyaM / so taha kahiyaM NAyaM sImeNaya bhaddavAhussa // 6 // zabda vikAro bhUtaH bhASA sUteSu yat jinana kathitam / tat tathA kathitaM jJAtaM ziSyeNa ca bhadravAho // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 54 ) artha-zabdoM ke vikAra se utpanna huve ( akSara rupa paraNaya) meM aise ardhamAgadhI bhASA ke sUtroM meM jo jinendra devane kahA hai so taisAhI zrI bhadrabahu ke ziSya zrI visAkhAcArya Adi ziSya paramparAyane jAnA hai tathA svaziSyoM ko kahA hai upadezA hai| vahI saMkSepa kara isa grantha meM kahA gayA hai| vArasa aMgaviyANaM ca udasa pUvvaMgaviulaviccharaNaM / suyaNANa bhaddavAhu gamaya gurubhayavau jayau // 62 // dvAdazAGga vijJAnaH caturdaza pUrvAGga vipula vistaraNaH / zrutajJAnI bhadravAhuH gamakaguruH bhagavAn jayatu || artha- - jo dvAdaza aGgoM ke pUrNa zAtA haiM aura caudaha pUrvAGgoM kA bahuta hai vistAra jinake gamaka (jaisA sUtra kA artha hai taisAhI vAkyArtha hove tisa ke jJAtA ) ke guru ( pradhAna ) aura bhagavAn (indrAdika kara pUjya ) antima zrutazAnI aima zrI bhadravAhu svAmI jayavanta hohu unako hamArA namaskAra hovo| pAMcavIM paahudd| bhAva prAbhRtam / maGgalA cAraNam NamiUNa jiNavariMde parasura bhavANaMda die siddhe / ghocchAmi bhAva pAhuDa mavasaMse saMjade sirasA // 1 // namas tvA jinavarendrAn nara sura bhavanendravanditAn siddhAn / vakSyAmi bhAvaprAbhRtam-avazeSAn saMyatAn zirasA / / artha- narendra surendra aura bhavanendra ( nAgendra ) kara vandanIya (pajya ) aise jinendradeva ko siddha parameSThI ko tathA AcArya upAdhyAya aura sAdhu parameSTI ko mastaka namAya namaskAra karika bhAva prAbhRta ko kahUMgA (kahatA hUM) Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) bhAvohi paDhamaliMga Na davvaliMgaM ca jANa paramarcha / bhAvo kAraNabhUdo guNa dosANaM jiNA viti // 2 // bhAvohi prathamaliGgaM na dravyaliGgaM ca jAnata paramArtham / bhAvaH kAraNabhUtaH guNadoSANAM jinA viMdanti // artha-jina dIkSA kA prathama cihna bhAva hI hai dravya liGga ko paramArtha bhUta mata jAno kyoMki guNa aura doSoM kA kAraNa bhAva ( pariNAma ) hI hai aisA jinendra deva jAneM haiM ka haiM 1 bhAva vizuddhaNimittaM vAhiragaMthassa kIrae cAo / vahira cAo cilo anbhantara gaMtha juttassa // 3 // bhAva vizuddhi nimittaM vAhyagranthasya kriyate tyAgaH / vAhmatyAgo viphalaH abhyantara grantha yuktasya // artha- AtmIka bhAvoM kI vizuddhi ( nirmalatA ) ke liye vAhya parigrahoM (vastrAdikoM ) kA tyAga kiyA jAtA hai, jo abhyantaraparigraha ( rAgAdibhAva ) kara sahita hai tisake vAhya parigraha kA tyAga niSphala hai / bhAvarahio Na sijjhai jaivitavaMcarai koMDi koMDI o / jammaMtarAivahuso laMbiyahaccho galiya vaccho // 4 // bhAvarahito na siddhanti yadyapi tapazcarati koTa koTI / - janmAntarANi bahuzaH lambitahasto galitavastraH || artha -- Atma svarupa kI bhAvanA rahita jo koI puruSa bhujAoM ko lambA choDakara, aura vastra tyAga kara arthAta vAhya digambara bheSa dhAraNa kara koTA koTI janmoM meM bhI bahuta prakAra tapazcaraNa kareM to bhI siddhi ko nahIM pAtA hai| arthAta bhAvaliGga hI mokSa kA kAraNa hai| pariNAmammi asude gaMthe mucei bAhareya jai / bAhira gaMthacAo bhAva vihUNassa kiM kuNai // 5 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 56 ) pariNAme azuddhe pranthAna muJcati vAhyAna yadi / vAhyaprantha tyAgaH bhAva vihInassa kiM karoti // - artha -- antaraGga pariNAmoM ke malina hone para jo bAhyaparigraha (vastrAdikoM ) ko chor3e hai so vAhya parigraha kA tyAga usa bhAvahIna suni ke vAste kyA kare hai ? arthAta niSphala hai / jANahi bhAvaM paDhamaM kiM te liMgeNa bhAvarahiyeNa / pathiya zivapuri pathaM jiNa uvaidvaM payatteNa // 6 // jAnIhi bhAvaM prathamaM kiM te liGgeNa bhAvarahitena / pathika zivapurapithaH jinen| padiSTaH prayatnena || artha - he bhavya ? bhAva ( antaraGga pariNAmoM kI zuddhatA ) ko mukhya (pradhAna) jAno tumhAre bhAvarahita vAhya liGkakara kyA phala hai ? (kucha nahIM hai) pathika arthAta he musAphira mokSa purI kA mArga jineMdra devane bhAva hI upadezA hai isa kAraNa prayatna se isako grahaNa karo / bhAvarahiNa sa urisa aNAi kAlaM anaMta saMsAre / gahi ujjhayAo bahuso bAhira NiggaMtha ruvAi // 7 // bhAvarahitena satpuruSa anAdikAlam ananta saMsAre | grahItA ujjhitA bahuzaH vAhyanirmantharupAH || artha - he satpuruSa tumane anAdi kAla se isa ananta saMsAra meM bahuta bAra bhAvaliGga vinA bAhya nirmantha rUpa ko dhAraNa kiyA aura choDA parantu jaise ke taise hI saMsArI bane rahe / bhIsaNa Naraya gaIe tirayagaIe kudeva maNugai e / patto sittI dukkhaM bhAvahi jiNa bhAvaNA jIva // 8 // bhISaNa narakagatau tiryaggatau kudeva manuSyagatau / prAptosi tIvra duHkhaM bhAvaya jina bhAvanAM jIva || artha - he jIva ! tumane bhAvanA vinA bhayAnaka naraka gati meM, tiryaJca gati meM, kudeva aura kumAnuSa gati meM atyanta ( tIvra ) duHkhaM ko pAyA hai isase tuma jina bhAvanA ko bhAboM cintavo / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattama garayAvAse dAruNabhIsAi asahaNIyAe / bhuttAI muirakAlaM dukkhAI piraMtara hi sahiyAI // 9 // saptasunArakavAse dAruNa bhISmaNi asahanIyAni / bhuktAni mucirakAlaM duHkhAni nirantaraM sahitAni // artha-he jIva tumane sAto naraka bhUmiyoM ke AvAsa (bila) meM tIbra bhayAnaka asahanIya aise duHkhoM ko bahuta kAla taka nirantara bhAge aura she| khaNaNutAvaNa vAlaNa veyaNa viccheyaNANi rohaM ca / pattosibhAvarahio tirayagaie ciraM kAlaM // 10 // khananottApana jvAlama vyasana vicchedana nirodhanaM ca / prAptosi bhAvarahitaH tiryaggatau cirakAlam / / artha-he Atman ? bhAvanA vinA tiryaca gati meM pahuta kAla aneka duHkha pAye haiM, jaba pRthivI kAyika bhayA taba kudAla phAvaDarDA Adi se khodane se, jaba jala kAyika huvA taya tapAne se, jaba agni kAyika huvA taba bujhAvane se, vAyu kAyika huvA taba hilAne phaTakane saM, jaba banaspati huvA taba kATane chedane rAMdhane se, aura jaba vikalatraya huvA taba rAkane ( bAMdhane ) se mahAduHkha pAye / AgaMtuka mANasiyaM sahajaM sarIrayaM ca cattAra / dukkhAI maNuyajamme pattosi aNaMtayaM kAlaM // 12 // AgantukaM mAnakiM sahaja zArIrakaM ca catvAri / duHkhAni manujananmani prAptosi anantakaM kAlam // artha-he jIva ? tumako isa manuSya janma meM Agantuka Adi aneka duHkha ananta kAla paryanta prApta huve hai / bhAvArtha-jo akasmAta bajrapAta ( vijalI ) Adi ke par3ane se duHkha hoya so Agantuka hai icchita vastu ke na milane para jo cintA hotI hai usako mAnasIka duHkha kahate haiM, vAta pitta kapha se Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jvarAdika vyAdhiyoM kA honA sahaja duHkha hai, zarari ke chedane bhedane bhAdi se jo duHkha ho unako zArIraka kahate haiM / ityAdika aneka duHkha manuSya bhava meM prApta hote hai isase manuSya gati bhI duHkha se khAlI nahIM hai| muraNilaema suracchara vioya kALe ya mANasaM tivvaM / saMpattosi mahAjasa duHkhaM muha bhAvaNArahio // 12 // suranilayeSu murApsarA viyoga kAle ca mAnasaM tIbam / saMprAptAsi mahAyazaH duHkhaM zuma bhAvanA rahitaH / / artha-devaloka meM bhI priyatama devatA(pyArIdevI vApyArAdeva) ke viyoga samaya kA duHkha aura bar3I Rddhi dhArI indrAdika devatAoM kI vibhUti dekha kara Apa ko hIna mAnanA esA tIba mAnasIka duHkha zubha bhAvanA ke binA paayaa| kaMdappamAiyAo paMcaviamuhAdi bhAvaNAIya / bhAUNa davvaliMgI paNidevo dive jAu // 13 // kAndI tyAdayaH paJcaapi azubha bhAvanA ca / bhAvayitvA dravyaliGgI prahINadevaH divijAtaH // artha-he bhavya ? tU dravyaliGgI muni hokara kandapI Adi pAMca azubha bhAvanAoM ko bhAya kara svarga meM nIca deva huvaa| pAsaccha bhAvaNAo aNAya kAlaM aNeya vArAyo / bhAUNa duIyatto kubhAvaNA bhAvavIehiM // 14 // pAzvasthabhAvanA anAdikAlam anekavArAn / bhAvayitvA duHkhaM prAptaH kumAvanA bhAvavIjaiH / / artha-pArzvastha Adika bhAvanAoM ko bhAya kara anAdi kAla se kubhAvanAoM ke pariNAmarupI vIjoM se aneka bAra bahuta duHkha paaye| bhAvArtha-jo vasatikA yanAya AjIvikA karai aura apane ko muni prasiddha kare so pArzvastha muni hai, jo kaSAyavAna hokara Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratoM se bhraSTa hoya saMgha kA adhinaya kare vaha kuzIla hai, jyotiSa mantra tantra se AjIvikA karai rAjAdika kA sevaka hovai vaha saMsakta hai, jina AjJA se pratikUla cAritra bhraSTa AlasI ko avasanna kahate hai, guru kula ko chor3a akelA svachanda phiratA huvA jina bacana ko dUSita batAnevAlA mRgacArI hai, isI ko svachanda bhI kahate haiM / yaha pAMcoM zramaNAbhAsa (munisamAna hAta hote haiM para muni nahIM)jinadharma bAhya haiN| devANa guNa vihUI ridimAhappa bahuvihaM dahu~ / ho jaNa hINadevo patto vahumANasaM duHkhaM // 15 // devAnAM guNa vibhUti Rddhi mahAtmyaM vahuvidhaM dRSTvA / mUtvA hInadevo prApta vahumAnasaM duHkham // artha-he jIva jaba tU hIna Rddhi deva bhayA taba tUne anya mahardhika devoM ke guNa ( aNimAdika) vibhUti (strI Adika) aura Rddhi ke mahatva ko bahuta prakAra dekha kara aneka prakAra ke mAnasIka duHkhoM ko paayaa| cauviha vikahAsatto mayamattA asuha bhAva payaDaccho / hoUNa kudevattaM pattosi aNeya vArAo / / 16 / / caturvidhavikathAsaktaH madamattaH azabhabhAvaprakaTArthaH / bhUtvA kudevatvaM prAptosi anekavArAn / / artha-he Atman ? tuma (dravyaliGgImuni hoya ) cAra prakAra kI vikathA ( ahAra, strI, rAja, cora, ) ATha madoM kara garvita tathA azubha pariNAmoM ko prakaTa karane vAle hokara maneka vAra kudeva (bhavanavAsI Adi hIna deva) huve ho| amuI vAhatthe hiya kalimaLa bahulA hi gabha vasahIhiM / basiosiciraM kAlaM aNeya jaNaNIhiM muNipavara // 17 // azuciSu vImatsAsu kalimalavahulAmu garmavasatiSu / upitosi cirakAlaM anekA jananyaH hi munipravara // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-bho munizvara (munipradhAna) Apa apavitra, ghiNAvaNI pApa ke samAna apriya, atyanta malIna aisI aneka mAtAoM ke garbha meM bahuta kAla rahe ho| pIosi yaNachIraM aNaMta jammatarAya jaNaNINaM / aNNaNNANa mahAjasa sAyara salilAdu ahiyataraM // 18 // pItosi stanakSIraM anantajanmAntareSu jananInAm / anyAnyAsAm mahAyazaH sAgarasalilAttu adhikataram // artha-he yazasvI munivara Apane ananta janmoM meM nyArI myArI matAA ke stanokA dugdha itanA pIyA jo yadi ekatra kiyA jAya to samudra ke pAnI se bahuta adhika hojAve / tuha maraNe dukkheNa aNNaNNANaM aNeya jaNaNINaM / ruNNANa NayaNaNAraM sAyara salilAdu ahiyataraM // 19 // tava maraNe duHkhena anyAnyAsAm aneka jananInAm / ruditAnAM nayana nIra sAgara salilAtu ( t )adhikataram // artha-tere marane ke duHkha meM aneka janma kI nyArI nyArI mAtAoM ke rone se jo AMkhoM kA pAnI gayA yadi vaha ikaTThA kiyA jAvai to samudra ke jala se adhika hojAvai bhavasAyare aNaMte chiNNujjhiya kesaNaharaNAlathi / puMjai jai kovi jiya havadi ya girismaadhiyaaraasii||20|| bhavasAgare ananta chinnAni ujjhitAni kezanakhanAlAsthIni / puJjayati yadi kazcit eva bhavati ca mirisamadhikA rAziH / / artha-isa ananta saMsAra samudra meM tumAre zarIroM ke keza makha mAla asthi (haDI ) itane kaTe tathA chUTe jo pratyeka kA puJja (Dhera ) kiyA jAya to sumera parbata se bhI adhika UMce Dhera ho jAveM / jala thala siha pavaNaMvara girisaridari taruvaNAi svvtto| basiosi.ciraM kAlaM tihuvaNa majjhe aNappavaso // 22 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 61 ) ala sthalazikhipavanAMvara girisariddarI taha baneSu sarvatra / uSitosi ciraM kAlaM tribhuvanamadhye anAtmavazaH || artha - tuma ne zuddhAtma bhAvanA binA isa tIna loka meM sarvatra arthAt jala meM thala meM agni meM pavana meM AkAza meM tathA parvatAM para madiyoM meM parvatoM kI guphAoM meM vRkSoM meM aura banoM meM bahuta kAla nivAsa kiyA hai| gasiyAi puggalAI bhavaNodara vittiyAi savvAI / pattosi Na tatti puNa ruttaM tAI bhujaMto // 22 // prasitA pudgalA bhuvanodara vartinaH sarve / prAptosi na tRptiH punaruktaM tAn bhujjan // artha -- tIna loka meM jitane pula haiM vaha sarva hI tumane grahaNa kiye bhakSaNa kiye, tathA tinako bhI puna punaH bhoge parantu tRpta na huve / tihUNa salilaM sayalaM pIyaM tirAhAe pIDieNa tume / toviNa tiNahA cheo, jAyau ciMtaha bhavamahaNaM ||23|| tribhuvanasalilaM sakala pItaM tRSNAyA pIDitena tvayA / tadapi na tRSNA chedaH jAtaH cintaya bhavamadhanam // artha- isa saMsAra meM tRSNA ( pyAsa ) kara pIDita huve tumane tIna jagata kA samasta jala pIyA tau bhI tRSNA kA nAza na huvA aba tuma saMsAra kA madhana karane vAle samyagdarzanAdika kA vicAra karo / gahi ujhiyAI muNivara kalavarAI tume aNeyAI / tANaM NacchipamANaM aNanta bhava sAyare dhIra // 24 // gRhItojjhitAni munivara kalevarANi tvayA anekAni / teSAM nAsti pramANam ananta mavasAgare dhIra ? // ? artha - bho dhIra ? bho munivara ! isa ananta saMsAra sAgara meM anante zarIre mahe aura chor3e tinakI kucha gaNatI nahIM / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visaveyaNa rakkhaya bhayasacchagahaNa saGkalesANaM / AhArussAsANaM girohaNA khijjae Aja // 25 // hima jalaNa salila guruyara pavvaya tarurUhANapaDaNabhaGgehiM / rasavijjajoyadhAraNa aNaya pasajhehi vivahehiM // 26 // . iya tiriya maNuya jamme suiraM uvaujjiUNa vahuvAraM / avamiccumahAdukkhaM tivvaM patosi taM mitta // 27 // viSavedanA raktakSaya bhayazastragrahaNa saMklezAnAm / AhArocchAsAnAM nirodhanAt kSIyate AyuH // hima jvalana salila gurutaraparvata taru rohaNapatanaH mnggaiH| rasavidyAyogadhAraNAnayaprasaMgaiH vividhaiH // iti tiryaG manuSya janmani suciram upapadyavahuvAram / apamRtyumahAduHkhaM tIvra prApnosi tvaM mitra ? // artha--he mitra tiryaJca aura manuSya gati meM utpanna hokara anAdikAla se vahuta bAra akAlamRtyu se ati tIvra mahAduHkha pAye. haiN| Ayu kI sthiti pUrNa vinA huve usakA kisI vAhya nimitta se naSTa ho jAnA akAlamRtyu hai, yaha manuSya, aura tiryazcoM ke hI hotI hai akAlamRtyu ke nimitta kAraNa ye haiN| viSa bhakSaNa, tIvra vedanA, raktakSaya (rudhira kA nAza ), bhaya, zastraghAta, saMklezapariNAma, AhAra kA na milanA, zvAsa ucchAsa kA rukanA tathA varpha zIta agni jala tathA aMce parvata yA vRkSa para car3hate huve gira par3anA, zarIra kA bhaGga honA rasa (pArA Adi dhAtu upadhAtu ) ke bhasma karane kI vidyA kA saMyoga arthAta kuztA banAte huve kisI prakAra kI bhUla ho jAne se aura anyAya arthAta paradhana parakhI haraNa Adika ke kAraNa rAjA se phAMsI pAnA ityAdi aneka kAraNa haiN| Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chattIsaM siNNisayA chAvahi sahassavAra maraNAni / anto muhattamajhe pattosi nigoda* vAsammi // 28 // SaT triMzatrizata SaT yaSTi sahasravArAn maraNAni / __ anta muhUrta madhye prAptosi nikota vAse // artha-tumane nikota avasthA meM arthAta alabdha paryAptaka avasthA meM antarmuhUrta meM 66336 (chAsaThi hajAra tIna se chattIsa) thAra maraNa kiyA hai| viyalindie asIdi sahI cAlIsameva jANeha / pazcendiya cauvIsaM khuddabhavantomuhUttassa // 29 // vikalendriyANAm azItiH yaSTiH catvAriMzadeva jAnIta / paJcendriyANAM caturviMzatiH kSudrabhavA antarmuhUrtasya / artha--antarmuhUrta meM vikalatraya ke ( dvIndriya-trIndriya-caturindriya krama se 80 assI 60 sAThi aura 40 cAlIza kSudrabhava haiM tathA paJcandriya ke 24 cauvIsa hote haiM aisA jAno / arthAta antarmuhUrta meM do indrI jIva adhika se adhika 80 aura teindrIya 60 cauindriya 40 aura paJcendriya jIva 24 janma dhAraNa kara saktA hai * prAkRta meM jo nigoda zabda hai usakI saMskRta prakRti nikota hai nigoda nahIM hai / nigoda to ekendriya vanaspatikAya kA bheda prabheda hai| aura nikota trasoM kI bhI paryAya kA vAcaka hai / taduktaM zrI amRtacandrasUribhiH puruSArthasiddhyupAye AmAsvapi pakkAsvapi vipacyamAnAsu mAMsa pezISu sAtatyenotpAdastajjAtInAM nikotA. nAm 6 7 / ihAM para bhI "nikota" zabda kA artha alabdha paryAptaka hai / kSudra bhavoM kI saMkhyA isa prakAra hai| sUkSmapRthivIkAyika 1 vAdarapRthivIkAyika 2 sUkSma jalakAyika 3 vAdarajalakAyika 4 sUkSmatejaskAyika 5 vAdaratejakAyika 6 sUkSma vAyukAyika 7 vAdaravAyukAvika 8 sUkSmasAdhAraNanigoda 9 vAdarasAdharaNanigoda 10 sapratiSThita vanaspati 11 ina pratyaka ke 6012 maraNa haiM sarvamilakara ekendriya ke (6010 4 1 = 26132 huve / dvindrIya ke 80 trIndiya ke 60 caturindriya ke 40 aura paJcandriya ke - 4 / sarva milakara (66132+ 80+6+ + 24-) 66336 chAsaThi hajAra tIna se chattIsa huve / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 64 ) rayaNatemu alade evaM bhamiosi dIhasaMsAre / iyajiNavarehi bhaNiye taM rayaNatayaM samAyaraha // 30 // ratnatraye svalabdhe evaM bhramitosi dIrghasaMsAre / iti jinavaraimANitaM tat ratnatrayaM samAcara // artha--tumane ratnatraya (samyagdarzana samyagjJAna samyakcAritra) ke na milane para isa ananta saMsAra meM uparyukta prakAra bhUmaNa kiyA hai aisA zrI arhantadeva ne kahA hai isa se ratnatraya ko dhAraNa kro| appA appa mmira o sammAiTThI havephuDa jIvA / jANai taM sarANANaM caradiha cAritta maggutti // 31 // AtmA AtmanirataH samyagdRSTi bhavati sphuTaM jIvaH / jAnAti tat saMjJAnaM caratIha cAritraM mAga iti // artha--ratnatraya kA varNana do prakAra hai, nizcaya aura vyavahAra nizcaya yahAM nizcayanayakara kahate hai| jo AtmA AtmA malIna hoarthAta yarthAtha svarUpa kA anubhava kare tadrUpa hokara zraddhAna kara so samyagadRSTi hai| AtmA ko jAne so samyagazAna hai| AtmA meM lIna hokara o AcaraNa kare rAgadveSa se nivRtta hove sA samyakacAritra hai| isa nizcaya ratnatraya kA sAdhana vyavahAra ratnatraya hai| saca deva guru aura zAstra kA zraddhAna karanA vyavahAra samyagdarzana hai, jIvAdika sapta tatvoM kA jAnanA vyavahAra samyagjJAna hai tathA pApa kriyAoM se virakta honA samyakcAritra hai| aNNe kumaraNa maraNaM aNeya jamma tarAi mariosi / bhAvaya suparaNa maraNaM jaramaraNa viNAsaNaM jIva // 32 // anyasmin kumaraNa maraNam aneka janmAntareSu mRtosi / bhAvaya sumaraNa maraNaM janmamaraNa nizAnaM jIva 1 // artha- he jIva? tuma aneka janmoM meM kumaraNa maraNa se mare ho aba tuma janma maraNa ke nAza karane vAle sumaraNa maraNa ko bhaavaa| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so tyi davyasavaNe paramANu pamANe meto milo| jastha Na jAoNa mao tiyaloya pamANi o savvo // 3 // sa nAsti dravya zramaNa paramANu pramANamAtro nilayaH / ___yatra na jAtaH na mRtaH trilokapramANaH sarvaH / / artha-isa triloka pramANa samasta lokAkAza meM aisA koI paramANu pramANa (pradeza ) mAtra bhI sthAna nahIM hai jahAM para dravyaliGga dhAraNa kara janma aura maraNa na kiyA ho| kAlapaNataM jIvo jamma jarAmaraNa pIDio dukkhaM / niNaliMgeNa vipatto paraMparA bhAvarahieNa // 34 // kAlamananta jIyaH janma jarAmaraNa pIDitaH duHkham / jinaliGgena api prAptaH paramparA bhAvarahitena // artha-zrI vardhamAna sarvaca deva se lekara kevalI zruta kevalI aura digambarAcArya kI paramparA dvArA upadaMza kiyA huvA jo yathArtha jinadharma usase rahita hokara bAhya digambara liGga dhAraNa karake mI ananta kAla aneka duHkhoM ko pAyA aura janma jarA maraNa pIDita huvA / arthAt saMsAra meM hI rahA aura mukti kI prApti na huvii| paDidesasamaya puggala Auga pariNAma NAma kAladaM / gahi ujjhiyAI vahuso aNaMta bhava sAyare jIco // 35 // pranideza samaya pudgala-AyuH pariNAma nAma kAlastham / grahItojjhitAni vahuzaH ananta bhava sAgare jIvaH // artha-isa jIva ne isa ananta saMsAra samudra meM itane pudgala paramANuoM ko grahaNa kiyA aura choDA jitane lokAkAza ke pradeza haiM aura eka eka pradezoM meM zarIra ko grahaNa kiyA aura choDA, tathA pratyeka samaya meM prati paramANu tathA pratyeka Ayu aura sarva pariNAma (krodhamAna mAyA lobha moha rAgadveSAdiko ke jitane avibhAgI praticcheda hote haiM utane ) samasta hI nAma ( nArma karma jitanA hotA hai utanA) aura utsarpiNI avasarpiNI meM sthita pudala paramANumahe aura chodd'e| Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 66 ) teyAlA tiNNasayA rajjurNa loya khetta parimANaM / muttUha paesA jaccha Na TuruTullio jIvo // 36 // tricatvAriMzatrizata rajjUnAM loka kSetra pramANaM / mRttvA'pTau pradezAn yatra na bhramitaH jIvaH / / artha-tIna se tatAlImagaju dhanAkAra lokAkAza kA pramANa hai jisa ke madhyavartI ATha pradezoM ko chor3a kara anya sarva pradezoM meM yaha jIva bhramA hai arthAt janma aura maraNa kiye haiN| ekekaMgulavAhI chaNNavadi hu~ti jANa maNuyANaM / avaseseya sagare royA bhaNi kettiyA bhaNiyA // 37 // ekaikAGgalau vyAdhayaH SaNNavatiH bhavanti jAnIhi manuSyAnAm / avazeSe ca zarIre rogA bhaga kiyanto maNitAH // artha-manuSya ke zarIra viSe eka ajugula sthAna meM chayAnave 96 roga hote haiM to kahiye samasta zarIra meM kitane roga haiM ? jaba eka aGgula meM 96 rAMga hai to samasta manuSya zarIra meM kitana aimA trairAsika kara aura phira samasta zarIra kI lambAI caur3AI uMcAI nApa kara pola ( zUnyasthAnI ) ko ghaTAya ghanaphala nikAla usakA 96 se guNA kara jA saMkhyA Ave titana rAga isa manuSya zarIra me hai| te rAyA viyasayalA sahiyA te paravaseNa pucabhave / evaM sahasi mahAjasa kiMvA vahuehiM laviehiM // 38 // te rogA apica sakalA sodA tvayA paravazena pUrvabhave / evaM sahase mahAzayaH kiMvA vahubhiH lapitaiH // artha- pUrvokta sarvahI rAMga pUrva bhavoM meM karmoM ke AdhIna hokara tumane sahe ava anubhava (vicAra)kaga bahuta kahane kara kyA ? pittaMta mRtta phephasa kAlijaya ruhira kharisa kimijAle / uyare vasiosi ciraM Navadaza mAsahiM pattahiM // 39 // pittAntramUtra phephasa kAlija rudhira kharisa RmijAle / udare vasitosi ciraM navadaza mAsai pUrNaiH / / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 67 ) artha - tumane aise udara meM pUre nau 2 daza 2 mahIne anantavAra nivAsa kiyaa| jisa meM pitta AMtar3I mUtra phephasa (jo rudhira binA medA ke phUla jAtA hai ) kAlija ( rudhira vikRti) kharisa (zleSmA ) aura krami ( laTa sadRzajantu ) samUha vidyamAna haiM / diya saMgahiya masaNaM AhAriyamAya bhuttamaNNaMte / chadikharasANa majhe jaThare vasiosi jaNarNAe // 40 // dvija zRGgasthita mazana mAhRtya mAtRbhuktamannante / chardikharasayormadhye jaThare upitAsi jananyAH // artha - tumane mAtA ke garbha meM chardi ( mAtA kara khAyA huA jhUThA anna) aura kharisa (apakka aura mala rudhira me milI huI vastu) ke madhya nivAsa kiyA jahAM para mAtA kara khAye huve anna ko jo ki usake dAMtoM ke agra bhAgoM se cabAyA gayA hai khAyA / huvA bhAvArtha -- jo anna mAtA ne apane dAMtoM me cabAyakara nigalA hai usa ucchiSTa ko khAkara garbhAzaya meM mala aura rudhira meM lipaTe huve saMkucita hokara vase ho / sisu kAlaya ayANe amuI majjhammiloliosi tumaM / 2 amu asiyA bahuzo muNivara vAlattapatteNa || 41 / / zizukAle ca ajJAne azucimadhye luThitosi tvam / azuciH azitA bahuzaH munivara vAlatva prAptena || artha - bho munivara ajJAnamayI vAlya avasthA meM tuma apavitra sthAnoM meM loTe | aura bAlapane meM bahuta bAra aneka bhavoM meM azuci viSTA Adi khA cuke ho| saMsadvi sukka soNiya pittaM tasavatta kuNima duggandhaM / kharisa vasa pUi khibbhi sa bhariyaM cintehi deha urDa ||42 // mAMsAsthizukrazroNita pittAn zravat kuNima durgandham / khArasa vazApUti kilviSa bharitaM cintaya dehukuTam || artha--bho yatIzvara ? isa deha kuTI ke svarUpa kA vicAroM, Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) isa meM mAMsa,haDi, zukra, rudhira, pitta, AMte jinameM jharatI huvI atyanta durgandhi hai tathA apakkamala medA pUti (pIva) aura apavitra (sar3A huvA) mala bharA huvA hai| bhAva vimutto mutto gaya mutto vandhavAimitteNa / iya mAvijaNa unma mu gandhaM abbhaM taraM dhIra / / 43 // __ bhAvavimukto muktaH naca muktaH bAndhavAdimAtreNa / iti bhAvayitvA ujjhaya gandhamabhyantaraM dhIra ? // artha-jo bhAva ( antaraGgaparigraha ) se chUTa gayA hai vahI mukta hai| kuTambI janoM se chUTa jAne mAtra se mukta nahIM kahate haiM aisA vicAra kara he dhIra antaraGga vAsanA ko (mamatva ko ) tyAga / dehAdi cattasako mANakasAyeNa kalusio dhiiro| attAvaNeNa jAdo vAhuvalI kittiyaM kAlaM // 44 // dehAdi tyakta saGgaH mAnakaSAyena kaluSitA dhIraH / AtApanena jAtaH vAhuvaliH kiyantaM kAlam / / artha-deha Adi samasta parigrahoM se tyAga diyA hai mamatva pariNAma jisane aisA dhIra vIra vAhuvalI saMjvalana mAna kaSAyakara kaluSita hotA huvA AtApana yoga se kitanehI kAla vyatIta karatA bhayA parantu siddhi ko na prApta bhayA / java kaSAya kI kaluSatA dUra huI taba siddhi prApta huii| bhAvartha-zrI RSabhadeva svAmI ke putra vAhuvali ne apane bhAI bharata cakrI ke sAtha yuddha kiye / netrayuddha jalayuddha aura mallayuddha meM bAhubali se parAjita hokara bharata ne bhAI ke mArane ko sudarzanacakra calAyA parantu vAhuvalI caramazarIrI ekagotrI the isase cakra unakI pradakSiNA dekara bharatezvara ke hasta meM AgayA / vAhuvali ne usI samaya saMsAra deha aura bhogo kA svarUpa jAnakara dvAdazAnuprekSAoM kA cintavana kiyA aura yaha pazcAtApa bhI ki mere nimitta se bar3e bhAI kA tiraskAra huvA / pazcAta jinadIkSA lekara eka varSa kA kAyotsargadhAraNakara pakAnta bana meM dhyAnastha huve jinake zarIra para beleM lipaTa gaI sarpo ne ghara banA liyaa| parantu meM bharatezvara kI bhUmi Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 69 ) para tiSTA hUM aisA saMjvalana mAna kA aMza banA rahA / jaba bharatezvara ne eka varSa pIche unakI stuti kI taba mAna dUra hote hI jagat prakAzaka kevala jJAna praka huvA aura mukti pdhaare| isase AcArya kahaiM haiM ki aise 2 dhIra vIra bhI vinA bhAva zuddhi ke mukta nahIM huve to anya ko kyA kathA isase bho munivara bhAva zuddhi karo / mahapiMgo nAma muNI dehAhArAdi cattavAvAro / savaNattaNaM Na patto NiyANamitroNa bhaviyaNuya // 45 // madhupiGgo nAma muniH dehAhAratyaktavyApAraH / zramaNatvaM na prAptaH nidAna mAtreNa bhavyanuta ? || artha- - bhavya puruSoM se namaskAra kiye gaye he muni zarIra aura bhojana kA tyAga kiyA hai jisane aisA madhupiGgalanAmA muni nidAna mAtra ke nimitta se zramaNapane ko ( bhAvamunipane ko ) na prApta huvA | madhupiGgala kI kathA padmapurANa hari vaMza purANa meM varNita hai / aNNaM ca vasiNi patto dukkhaM niyANa doseNa / so NacchivAsa ThANo jaccha Na TuruTulliojIvo // 46 // anmacca vaziSTamuniH prAptaH duHkhaM nidAna doSeNa / tannAsti vAsasthAnaM yatra na bhrAnto jIvaH // artha - aura bhI eka vaziSTanAmA muni ne nidAna ke doSakara duHkhoM ko pAyA hai / hai bhavyottama ? aisA koI bhI nivAsa sthAna nahIM hai jahAM yaha jIva bhramA na ho / vaziSTa tApasI ne cAraNa RddhidhArI muni se sambodhita hokara jina dIkSA lI aura aneka duddhara tapa kiye parantu nidAna karane se ugrasena kA putra kaMsa huvA aura kRSNanArAyaNa ke hAtha se mRtyu ko pAkara naraka gayA / so NacchitaM paraso caurAsIlakkhajoNi vAsammi | bhAva viraovi savaNo jaccha Na TuruTillio jIvo ||47 || sa nAsti tvaM pradezaH caturazIti lakSayoni vAse / bhAvavirato'pi zravaNa yatra na bhrAntaH jIvaH // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 70 ) artha saMsAra meM corAsI lAkha 8400000 yoniyoM ke sthAna meM aisA koI pradeza nahIM hai jahAM para bhAva liGga rahita muni hokara na bhramA hAya ? arthAta sarva sthAnoM meM samasta yoni dhAraNa kI haiN| bhAveNa hoi liMgI NahuliGgI hoI devvamitteNa / tamhA kuNijjAvaM kiM kIrai davaliGgeNa // 48 // bhAvena bhavati liGgI na sphuTaM bhavati dravyamAtreNa / tasmAt kuryAH bhAvaM kiM kriyate dravyaliGgena // artha-bhAva liGga se hI jina liGgI muni hotA hai, dravyaliGga se hI liGgI nahIM hotA isase bhAvaliGga ko dhAraNa karo dravyaliGga se kyA ho saktA hai| daNDaya jayaraM sayalaM dahio abhaMtareNa doseNa / jiNa liGgeNa vivAhu paDio so urayaM NagyaM // 49 // daNDaka nagaraM sakalaM dagdhA abhyantareNa dopeNa / jinaliGganApi vAhuH patitaH sa rauravaM narakam // artha--vAhyajinaliDadhArI vAhanAmA muni ne abhyantara doSa se ( kaSAyoM se ) samasta daNDaka rAjya ko aura usaka nagara ko bhasma kiyA aura Apa bhI saptama naraka ke raurava naraka ma nArakI huvaa| dakSiNa bharatakSetra meM kumbhakAraka nagara kA svAmI daNDaka rAjA thA jisakI subratA nAmA rAnI thI aura vAlaka nAmA mantrI thA kisI samaya abhinandana Adi 500 muni Aya tinakI bandanA ko samasta nagara nivAsI gae aura rAjA bhI gayA / bidyAbhimAnI pAlaka mantrI ne khaNDakamuni ke sAtha bAda Arambha kiyA / parAsta hokara mantrI ne vaharupiyA bhADA se suvratA rAnI aura digambaramuni kA svAMga banavAkara unako ramate huvaM dikhAye rAjA ne krodhita hokara samasta muni ghANI meM pale / ve muni usa upasaga ko sahakara uttama gati ko prApta bhaye / pazcAt eka vAhunAmakamuni AhAra ke vAste nagara jAte the tinako lAMkA ne rokA aura rAjA kI duSTatA varNana Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 71 ) kI, isa bAta se krodhita hokara vAhamuni ne azubhataijasa se samasta nagara ko, rAjA ko mantrI ko aura apane ko bhI bhasma kiyaa| rAjA mantrI aura Apa saptama naraka ke gaurava nAmA bilameM nArakI huvA dravyaliGga se vAhunAmAmuni bhI kurgAta kohI prApta bhaye / isase bho muna bhAva liGga ko dhAraNa karo / avarovidavva savaNo daMsaNa vara NANa caraNapabhaTTo | dIvANutti NAmo anaMta saMsArio jAo ||20|| aparopi dravyazramaNa darzana varajJAna caraNa prabhRSTaH / dIpAyana iti nAmA anantasaMsAriko jAtaH // artha - vAhumuni ke samAna aura bhI dravya liGgI muni huve haiM tina meM eka dIpAyana nAmA dravyaliGgI muni darzana jJAna cAritra se bhraSTa hotA huvA ananta saMmArI hI rahA / kevala jJAnI zraniminAtha svAmI me valabhadra ne prazna kiyA ki svAmin ? isa samudravartinI dvArikA kI avasthiti kaba taka hai / bhagavAn ne kahA ki rohaNI kA bhAI tumArA mAtula dvIpAyana kumAra dvAdazamaM varSa meM madirA pIne vAloM se kAdhita hokara isa nagara ko bhamma karegA, aisA sunakara dvIpAyana jinadIkSA lekara pUrvadazoM meM calAgayA, aura vahAM tapa kara dvAdaza varSa pUrNa karanA prArambha kiyA, valabhadra ne dvArikA jAya madya niSedha kI ghoSaNA divAI aura madirA tathA maMdirA ke pAtra madirA banAne kI sAmigrI sarva hI nagara bAhara phiMkavAdI / vaha dvIpAyana 12 varSa vyatIta huve jAna aura jinendra vAkya anyathA hogayA aisA nizcaya kara dvArikA Aya nagara vAhira parvata ke nikaTa AtApana yAMgadhara tiSTA, isI samaya zambhu kumAra Adi aneka rAjakumAra bana krIr3A karate the tRSAtura hoya una jalAzayoM kA jala pIyA jina meM pheMkI huI vaha madirA purAnI hokara adhika nazIlI hogaI thI usake nimitta me sarvahI unmata hokara idhara udhara bhAgane lage, aura dvIpAyana ko dekha kahate bhaye ki yaha dvArikA ko bhasma karane vAlA dvIpAyana hai ise mAro nikAlA aura patthara mArane laga jina se ghAyala hokara dvIpAyana bhUmi para girA aura krodhita hokara dvArikA ko bhasma kiyA / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 72 ) bhAva savaNoyadhIro juvaI yaNavediovi suddhamaI / NAmeNa sivakumAro parItasaMsArio jAdo ||51 bhAva zramaNazcadhIro yuvatijana veSTito vizuddhamatiH / nAmnA zivakumAraH parIta saMsAriko jAtaH / / artha --- bhAva liGgake dhAraka dhIra vIra aneka yuvati janokara calAyamAna kiye huve bhI zuddha brahmacArI aise zivakumAra nAmA muni alpa saMsArI ho gae / arthAt bhAvaliGga se saMsAra kA nAzakara ananta sukha bhoktA huve / arthAt brahmasvarga meM vidyunmAlI nAmA mahArdhika deva huA aura vahAM se cayakara jambU svAmI antima kevalI hoya mukta huve / aGgaiM dasaya duNiya caudasa puvvAI sayala suyaNANaM / paThiyoya bhavvaseNoNabhAvasavaNataNaM patto // 52 // aGgAni dazaca dveca caturdaza pUrvANi sakalazrutajJAnam / paThitazca bhavyasenaH na bhAvazravaNatvaM prAptaH // artha - eka bhavyasena nAmA muni ne vAraha aGga aura caudaha pUrva samasta zrutajJAna ko par3hA parantu bhAvarUpa munipane ko nahIM prApta huvA | jainatatvoM kA zraddhAna binA ananta saMsArI hI rhaa| tusamAsaMghosaMto mAvavimRddho mahANubhAvo ya / NAmeNa ya zivajhara kevaliNANI phuDaM jAo || 53 // tuSamAsaM ghoSayan bhAvavizuddho mahAnubhAvazca / nAmnA ca zivabhUtiH kevala jJAnI sphuTaM jAtaH / / artha - eka zivabhUtinAmA muni mahAna prabhASa ke dhAraka vizuddha bhAva vAle " tupa mAsa" isa padko ghoSate huve kevala jJAnI huve / zivabhUti guru se jinadIkSA ko grahaNakara mahAna tapa karatA thA parantu aSTa pravacana mAtrA ko hI jAnatA thA adhika zruta nahIM jAnatA thA kintu AtmA ko zarIra aura karma puMja se bhinna samajhatA thA, usako zAstra kaNTha nahIM hotA thA, eka dina guru ne Atmatatva Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA varNana karate huve yaha STAnta kahA ki "tuSAtmASo mino yathA" (jaise chilakA se ugda bhinna hai taise AtmA bhI zarIra se bhinna hai)| zivabhUti isa vAkya ko ghoSatA huvA bhI bhUla gayA para artha ko ma bhUlA / eka dina ekAkI nagara meM gapa, vaha usa vAkya ke vismagaNa sa klazita tha, eka ghara para koI sI urada kI dAla dho rahI thI usase kisI ne pUchA ki kyA kArya kara rahI ho / usa strI ne kahA ki"jala meM DUba huye urda kI dAla ko chilakA se alaga kara rahI hUM" isa vAkya ko sunakara aura usa kriyA ko dekhakara muni bhanya sthAnako gae aura kisI uttama sthAna para baiThe usI samaya bhantamuIta meM kevala jJAnI ho gye| bhAveNa hoi Naggo vAharaliGgeNa kiM ca NaggeNa / kampapayaDINa NiyaraM NAsai bhAveNa davveNa // 54 // bhAvana bhavati nagnaH vahiliMgana kiM ca nagnena / karmaprakRtInAM nikaraH nazyati bhAvena dravyeNa / / artha-jo bhAva sahita hai sohI nagna hai, vAhyaliGga svarUpa nagnatA kucha bhI phala nahIM hai, kintu karmaprakRti A kA samUha (148 kama prakRti) bhAvaliGga mAhata dravyaliGga karaka naSTa hAtA hai / 54 / bhAvArtha-binA dravyaliGga ke kevala bhAvaliGgakara bhI middhi nahIM hotI aura bhAliGga binA dravyaliGgakara bhI nhiiN| isase dravyacaritra vratAdikoM ko dhAraNakara bhAvA kA nirmala karo emA AbhaprAya " bhAvaNa davaNa" kara zrIkundukunda svAmI ne prakaTa darzAyA hai| NaggattaNaM akajaM bhAvarahiyaM jiNehi paNNattaM / iya NAUNayaNicaM bhAvijahi appayaM dhIra // 55 // nagnatvam akArya bhAvarahitaM jina prAptam / iti jJAtvA ca nityaM bhAvayaH AtmAnaM dhAra / artha-bhAvahita nagnapanA akAryakArI hai esa jinendra devoM ne kahA hai aisA jAnakara bhI dhIra puruSo ? nitya AtmA kA bhAvo dhyaavaa| Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 74 ) atha bhAvaliGga svarUpa varNanam / dehAdi saMga rahimo mANakamAehi sayalaparicaso / appA appammirao sabhAvaliGgI have sAhU // 56 / / dehAdi saMgarahitaH mAnakaSAyaiH sakalaM parityaktaH / mAtmA AtmanirataH sa bhAvaliGgI bhavet sAdhuH / / thartha-jo zarIrAdika 24 prakAra ke pAragraha se rahita ho aura mAnakapAya se sarva prakAra chUTA huvA ho aura jisakA AtmA mAtmA meM lIna ho so bhAvaliGgI sAdhu hai| mamati parivajjAmi Nimmamatimuvahido / bhAlaMvaNaM ca me AdA avasesA ivossare // 57 // mamatvaM parivarnAmi nirmamatvamupasthitaH / / __ AlambanaM na me AtmA avazeSANi vyunmRnAbhi // artha-maiM mamatva (ye mere haiM. maiM inakA hUM ) ko chor3atA hUM nirmamatva pariNAmoM meM upasthita hotA huuN| merA Azraya AtmA hI hai Atma pariNAmI se bhinna rAgadvapa mAhAdika vibhAva bhAvoM ko chor3atA huuN| AdAkhu majjhaNANe AdA me daMsaNe caritte ya / AdAyaJcakkhANe AdA me saMvare joga // 58 // AtmA khalu mama jJAne AtmA me darzane caritre ca / mAtmA pratyAkhyAna AtmA me saMvare yoge / artha-bhAvaliGgI muni aisI bhAvanA karate haiM ki mere jJAnahI meM AtmA hai mere darzana meM tathA cAritra meM AtmA hai pratyAkhyAna meM (parapadArtha parityAga meM ) AtmA hai / saMvara meM AtmA hai aura yoga ( dhyAna ) ma AtmA hai| bhAvArtha-jJAna, darzana, cAritra, pratyAkhyAna, saMvara, dhyAna bhAdi jitane AtmIka ananta bhAva hai tina svarUpahI maiM hUM aura Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yehI hAnAdika mere svarUpa haiN| anya svarUpa meM nahIM hUM aura na anya merA svarUpa hai| ego me sAssadoappA NANaM dasaNa lakkhaNo / sesA me pAhirAbhAvA savve saMjogalakkhaNA // 59 / / eko me zAsvata AtmA jJAnadarzana lakSaNaH / zeSA me vAhyA bhAvA sarve saMyoga lakSaNAH / / artha-bhAvaliGgI muni vicAra karate haiM ki merA mAtmA eka hai zAmvatA hai aura zAnadarzana hI usakA lakSaNa hai / rAgadveSAdika anya samastahI saMyoga lakSaNa vAle bhAva vAhya hai| bhAveha bhAva suddhaM appAsuvisuddha NimmalaM ceva / lAhu caugai caijaNaM jai icchaha sAsayaM mukkhaM // 60 // bhAvayata bhAvazuddhaM AtmAnaM suvizuddhaM nirmalaM caiva / laghu caturgatiM tyaktvA yadi icchata zAsvataM sukham // artha-bho munIzvaro ? jo Apa yaha yAMchA karate ho ki zIghra hI cAroM gatioM ko chor3akara avinAzI sukha ko prApta karo to bhAva zuddha karake jaise taisa karmamala rahita nirmala AtmA ko bhAvo cintavo dhyaavo| jo jIvo bhAvato jIva sahAvaM mubhAva sNjutto| so jara maraNa viNAsaM kuNai phuDaM lahai NivvANaM // 6 // yo jIvo bhAvayan jIvasvabhAva samAvasaMyuktaH / ___sa janma maraNa vinAzaM karoti sphuTaM labhate nirvAnam / / partha-jo bhavya jIva zuddha bhAva sahita AtmA ke svabhAvoM ko bhAva hai vaha hI janma maraNa kA vinAza karai hai aura avazya nirvANa ko pAvai hai| jIvo jiNapaNNatto NANa mahAbhoya ceyaNA sahio / so jIvo gAyavyo kammakkhaya kAraNa Nimitte // 2 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 76 ) jIvo jinaprajJaptaH jJAnasvabhAzca cetanA sahitaH / sa jIvo jJAtavya karmakSaya kAraNanimittaH // artha-jIva jJAna svabhAva vAlA cetanA sahita hai aimA jinendra deva ne kahA hai, aisAhI jIva hai esI bhAvanA karmoM ke kSaya karane kA kAraNa hai| jesi jIvasahAvo Nacchi abhAvoya savvahA taccha / te hoMti bhinna dehA sidbhA vacigocara matIdA / / 63 // yeSAM nIvasvabhAva nAsti abhAvazca sarvathA tatra / te bhavanti minnadahA middhA va cogocarAtItAH // artha-jina bhavya jIvoM ke AtmA kA astitva hai, sarvathA mabhAva svarUpa nahIM hai, te purupahI zarIra Adi se bhinna hAta huya middha hote haiM, ve siddhAtmA vacana kaM gocara nahI hai, arthAt unakA guNa pacanoM se barNana nahIM kiyA jA sktaa| arasa maruva magandhaM avvabhaM ceyaNA guNa masaI / jANa maliGgaggahaNaM jIva maNihiTTa saMhANaM / / 64 // arasamarupamagandham-avyaktaM cetanAguNa samRddham / jAnIhi aliGgagrahaNaM jIva manirdiSTa saMsthAnA / / artha-bho mune ? tuma AtmA kA svarUpa esA jAnA ki vaha rama rUpa aura gandha se rahita hai, avyakta ( indriyoM ke agocara ) hai cetanAguNakara samRddha ( pariNata ) hai jimama kArDa liMga (strIliMga puliMgi napuMsaka liMga ) nahIM hai aura na koI jisakA saMsthAna ( AkAra ) hai| bhAvahi paMca payAraM gANaM aNNANa NAsaNaM simyaM / bhAvaNa bhAvaya sahio divasi vamuha bhAyaNo hoI // 65 // bhAvaya pazcaprakAraM jJAnam ajJAnanAsanaM zIghUm / / bhAvanA bhAvita sahita: divazivasukhabhAjanaM bhavati / artha-tuma usa pAMca prakAra ke jJAna ko arthAt mati zruta Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 77 ) avadhi manaH paryaya aura kevala jJAna ko zIghrahI bhAvo jo ki ajJAna ke nAza karane vAle haiN| jo koI bhAvanA kara bhAvita kiye huve bhAvoM (pariNAmAM) kara sahita hai sAI svarga mokSa ke sukha kA pAtra banatA hai| paDhieNavi kiM kIrai kiM vA suNieNa bhAvarahieNa / bhAvo kAraNa bhUdo sAyAra NayAra bhUdANaM / / 66 / / paThitenApi kiM kriyate kiMvA zrutena bhAvarahitena / bhAvaH kAraNabhUtaH sAgArA nagAra bhUtAnAm / / artha-bhAva hita par3hana vA sunane se kyA hotA hai ? sAgAra bhAvaka dharma aura anagAra ( muni ) dharma kA kAraNa bhAvahI hai| dambeNa sayala jaggA NArayatiriyAya saMghAya / pariNAmeNa azuddhA Na bhAva mavaNattaNaM pattA // 67 // dravyeNa sakalA nagnA nArakAtiyaJcazva sakalasaMghAzca / pariNAmeNa azaddhA na bhAva zramaNatvaM prAptAH / / artha ~ dravya [ vAhya ] kara tA samasta hI prANI nagna [ vastra rahita ] haiM, nArakItiryaMca tathA anya nara nArI [vAlaka vagairAH ] vastrargahata hI haiM,parantu vamapariNAmI ma azuddha haiM arthAt bhAvaliMgI muni nahI ho gaya hai arthAt vinA bhAva ke vastra rahita honA kAryakArI nahIM hai| Naggo pAvara dukkhaM Nago saMsArasAyare bhamaI / Naggo Na lahai vohiM jiNa bhAvaNa vajio muraM // 68 // nagnaH prApnoti daHkha nagnaH saMmAra sAgare bhramati / nagno na labhate bodhi jina bhAvanA varjitaH // artha-jina bhAvanA rahita nagna prANI nAnA prakAra ke catu. gati sambandhI dukhoM ko pAtA hai| jina bhAvanA rahita nagna prANI saMmAra sAgara meM bhramatA hai aura bhAvanA rahita nagna prANI [vAdhiratnatrayalabdhi ] ko nahIM pAtA hai| ayasANa bhAyaNeNaya kinte NaggeNa pApa makiNeNa / paimuNNahAsamacchara mAyA bahuleNa savaNeNa / / 69 / / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayazasA bhAjanena ca kite nagnena pApamalinena / paizUnya hAsya matsara mAyA vahUlena zramaNena // artha-aise nagnapane vA munipane se kyA hotA hai jo ki apayaza [akIrti] kA pAtra hai aura paizunya dUsaroM ke doSoM kA kahanA] hAsya, matsara [ adeSakA bhAva ] mAyAcAra Adi jisameM bahuta jyAdA hai aura jo pApa kara malina hai| bhAvArtha-mAyAcArI muni hokara kyA siddha kara saktA hai usase ulaTI apakIrti hotI hai aura usase vyavahAra dharma kI bhI haMsI hotI hai isase bhAvaliMgI hAnAhI yogya hai| payaDaya jiNavaraliGgaM abhaMtara bhaavdosprisuddho| bhAvamaleNaya jIvo vAhira saMgammi mailiyai // 70 // prakaTaya jinavaraliGgam abhyntrbhaavdossprishuddhH| ___ mAvamalena ca jIvA vAhyasaGge malinaH / / artha--antaraMga bhAvoM meM utpanna hone vAle doSoM se rahita jinavara liMga ko dhAraNakara / yaha jIva bhAva mala [antaraMga kaSAya mAdika ] ke nimatta sa vAhya parigraha ma mailA ho jAtA hai| dhammammi nippavAso dosAvAsoya icchuphullsmo| NipphalINagguNayAro NaDa savaNo NaggaraveNa // 71 / / dharme nipravAso doSAvAsazca ikSapuSpasamaH / niSphalaniguNakAro na tu zramaNo nagnarUpeNa // artha-ratnatrayarUpa, AtmasvarUpa, uttama kSamAdirUpa athavA vastu svarUpa dharma ma jisakA citta lagA huvA nahIM hai balphi doSA kA ThikAnA banA huvA hai vaha ganne ke phUlaka samAna niSphala aura nirguNa hotA huvA nagna veSa dhAraNa kara naTavA ( bahurupiyA ) banA huvA hai| jeNya saMgajuttA jiNa bhaavnnrhiydvvnniggNthaa| Na lahaMti te samAhiM vohiM jiNa sAsaNe vimaLe // 72 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (79) yerAgasaMgayuktA ninamAvana rahitadravyanigranthAH / na labhante te samAdhi bodhiM jinazAsane bimale // artha--jo rAgAdika antaraGga parigraha kara sahita hai aura jina bhAvanA rahita dravya liGga ko dhAra kara nirghandha banate haiM ve isa nirmala ( nirdoSa ) jina zAsana meM samAdhi ( uttama dhyAna) aura bodhi ( ratnatraya ) ko nahIM pAte haiN| bhAveNa hoi Nagge picchattAiMya dosa caiUNa / pacchAdavveNa muNi payaDadiliMgaM jiNANAe / / 7 / / bhAvena bhavati nagnaH mithyAtvAdIMzcadoSAn tyattavA / pazcAd dravyeNa muniH prakaTayati liGga ninAjJayA / artha-muni prathama mithyAtvAdi doSA ko tyAga kara bhAva ( antaraMga ) se nagna hove, pIche jina AzA ke anusAra nama svarUpa liMga ko prakaTa krai| bhAvArtha--pahale aMtaraMga parigraha ko tyAga kara aMtaraMga ko nagna karai pIche zarIra ko naMgA karai-- bhAvoci divva siva sukha bhAyaNo bhaavnjiosmnno| kammamala mAliNa ciMtto tiriyAlaya bhAyaNo pAvo ||74 // bhAvApi divyaziva sukha bhAjanaM bhAvavarjitaH zramaNaH / karma malamalina cittaH tiryagAlaya bhAjanaM pApaH / / artha-bhAva liMga hI divya ( svarga ) aura ziva sukha kA pAtra hotA hai / aura jo bhAva rahita muni hai usakA cita karmamala karamalina hai vaha pApAzrava karatA huvA tiyaJca gati kA pAtra hotA hai / khayarAmaramaNuyANaM aMjAlamAlAhisaMthuyA viulA / cakahara rAyalacchI labbhai vohi sabhAveNa // 7 // khacarAmaramanujAnAm ajulimAlAbhiH saMstutAvipulA / cakradhararAja lakSmIH labhyate bodhi sva bhAvena // artha-AtmIka bhAvoM ke nimitta se yaha jIva cakravartI kI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 80 ) aisI uttama rAjalakSmI ko pAtA hai jo vidyAdhara deva aura manuSyoM ke samUha se saMstuta kI jAtI hai pUjI jAtI hai cakravartI kI lakSmI hI nahIM kiMtu bAMdhi ( snatraya ) kA bhI pAve hai| bhAvaMttivihipayAraM suhAsuhaM zuddhameva NAyavyaM / amuhaM ca aharudaM suhadhammaM jiNavariMdehiM // 76 // bhAvaM trividhiprakAraM zubhAzubhaM zuddhameva jJAtavyam / azubhaM ca taraudraM zubhaM dharma jina varendraH // artha-jinendradeva ne bhAva tIna prakAra kA kahA hai zubha, azubha aura zuddha, tina meM Artaraudra to azubha aura dharma bhAva zubha jAnanA suddhaM muddhasahAvaM appA appammi taccaNAyavvaM / idi jiNavarehi bhaNiyaM jaM seyaM taM samAruyaha // 77 // zuddhaM zuddha svabhAvaM AtmAAtmani tacca jJAtavyam / iti minavaraMbhaNitaM yat zrayaH tat samArohaya / / __ artha-jo zuddha ( karma mala rahita ) hai vaha zuddha svabhAva hai vaha AtmamvarUpa meM hI hai esa jinavaradeva kA kahA huvA jAnanA / bhI bhavyA ? tuma jima kA uttama jAnA usakA dhAraNa karo / arthAt / Artaraudra rUpa azubha bhAvoM ko chor3a kara dharma dhyAna rUpI zubha bhAvoM kA avalambana kara zuddha hovA // payaliyamANakasAo payaliya micchatta mohsmcitto| pAvai tihuyaNa sAraM bohiM jiNa sAsaNe jIo // 78 // pragalinamAna kaSAya. pragalitamithyAtva maahsmcitto| prAmoti tribhubanasArAM bodhiM jina zAsane jIvaH // artha-jisane mAna kapAya dUra kara diyA hai mAna kaSAya aura samacitta hokara arthAt mahala masAna aura zatru mitra Adika ko samAna ginata huve atyanta naSTa kiyA hai mithyAtva tathA mAha jisa ne vaha jIva emI bAMdhiko prApta karatA hai jo triloka meM uttama hai aisA jina zAstroM meM kahA hai| Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 81 ) visayaviratto samaNo chaddasavarakAraNAi bhAUNa / titthayaraNAmakamma baMdhai aireNa kAleNa // 79 // vipayaviraktaH zramaNaH SoDazavara kAraNAni bhAvayitvA / tIrthakaranAma karma badhnAti acireNa kAlena // artha --muni viSayoM se virakta molaha kAraNa bhAvanAoM ko bhAyakara thAr3a kAlameM hI tIrthaMkara nAma karma kA bandha karatA hai solahakAraNa bhAvanA isa prakAra haiN| darzanavizuddhi 1 vinaya saMpannatA 2 zIlavatezvanItIcAra 3 arbhASaNazAnopayoga 4 saMvega 5 zaktistyAga 6 zaktitastapa 7 sAdhumamAdhi 8 vaiyAvRtyakaraNa 9 arhadbhakti 10 AcAryabhakti 11 bahuzrutabhakti 12 pravacanabhakti 13 AvazyakAparihANi 14 mArgaprabhAvanA 15 pravacanavatsalatva 16 / vArasa vihatavayaraNaM terasakiriyAo bhAva tiviheNa / dharahi maNa matta duriyaM NANAMkusaeNa muNiyavaraM / / 80 // dvAdazavidha tapazcaraNaM trayodaza kriyAH bhAvaya trividhena / dhAraya manomattaduritaM jJAnAGkuzena munivara // artha-bho munivara ? tuma vAraha prakAra ke tapazcaraNako aura teraha prakAra kI kriyAoM ko mana vacana aura kAya kara dhAraNa karo aura mana rUpI pApiSTa hastI ko jJAnarUpI aMkuza kara baza kro| ___ pAMca mahAvrata, pAMca samiti, aura tIna gupti yaha 13 prakAra kI kriyA hai| paJcavihacelacAyaM khidisayaNaM duviha saMjamaM bhikkhaM / bhAvaM bhAviya puvvaM jiNaliGgaM NimmalaM suddhaM // 8 // paJcavidha cala tyAgaH kSitizayanaM dvividha saMyama bhikSA / bhAvaM mAvina pUrva ninaliGga nimalaM zuddham / / artha-jisameM pAMcoM prakAra ke arthAta rezama, kaI, Una, chAla camar3A, Adika saba prakAra ke vastrAM kA tyAga hai, pRthivI para zayana Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 82 ) hotA hai donoM prakAra kA saMyama hotA hai aura bhikSA se para ghara bhojana kiyA jAtA hai aura saba se pahale AtmIka bhAvoM ko bhAvanA rUpa kiyA jAtA hai aisA nirmala zuddha jinaliGga hai| jaharayaNANaM pavaraM vajaM jahataruvarANa gosIraM / taha dhammANaM pavaraM jiNadhammaM bhAva bhavaSahaNaM / / 82 // yathA ratnAnAM pravaraM vajraM yathA taruvarANAM gozIram / tathA dharmANAM pravaraM jinadharma bhAvaya bhavamathanam / / artha-jaisa samasta ratnoM meM atyuttana bajra / hIrA) hai jaima samasta vRkSA meM uttama candana hai taimahI samasta dharmA meM atyuttama jinadharma hai jo ki saMsAra kA nAza karane vAlA hai / usako tuma bhAvo dhAraNa kge| pUyAdi muvayasahiyaM puNNahijiNehiM sAsANe bhaNiyaM / moha kkhoha vihINo pariNAmo apaNo dhammo // 83 // pUjAdiSutrata sahitaM puNyaM hi jinaiH zAsane maNitam / moha kSobhavihInaH pariNAmaH Atmano dharmaH // athe-brata (aNuvrata) sahita pUjA Adika kA pariNAma puNya pandha kA kAraNa hai, aisA jinandra devana upAmakAdhyayana (zrAvakAcAra ) meM kahA hai, aura jo mAha arthAt ahaMkAra mamakAra vA gagadveSa tathA kSobha se rahita AtmA kA pariNAma hai vaha dharma hai arthAta mAkSa kA sAkSAta kAraNa hai| saddahadiya pattediya rocediya tahapuNovi phAsedi / puNNaM bhoyaNimittaM Nahuso kammakkhayANimittaM // 84 // zraddadhAti ca pratyeti ca rocate ca tathA punarapi spRzati / puNyaM bhoganimittaM na sphuTaM tat karmakSayanimittam / / artha---jo puNya ko dharma jAna zraddhAna karatA hai arthAta usako mAkSa kA kAraNa samajha kara usI meM ruci karatA hai aura taisehI AcaraNa karai hai tisakA puNya bhAMga kA nimita hai karmakSaya hone kA nimitta nahIM hai| Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 83 ) appA appampirao rAyAdimusayaladosa pricitto| saMsAra taraNahedu dhammotti jiNehiM NihiTo // 8 // AtmA Atmani rataH rAgAdiSu sakaladoSa parityaktaH / saMsAra taraNa hetuH dharma iti ninaiH niddiSTaH // artha-~-gaga dveSAdika samasta doSoM se rahita hokara AtmA kA AtmA meM hI lIna honA dharma hai aura saMsAra samudra se taraNe kA hetu hai emA jineMdra deva ne kahA hai| ahapuNa appANicchadi puNNAI karodi Ni ra vasesAI / tahaviNa pAvadi siddhiM saMsAratthopuNo bhaNido // 86 // ___ atha puna.AtmA necchati puNyAni karoti nira vazeSANi / tathApi na prApnoti siddhi saMsArasthaH punamINataH / / athe-athavA jo puruSa AtmA ko nahIM jAne hai aura samasta prakAra ke puNyA ko arthAt puNya bandha ke sAdhanA ko karatA hai vaha middhi ( muAka / ko nahIM pAtA hai saMsAra meM hI rahai hai esA gaNadhara devA na kahA hai| eeNa kAraNeNaya taM appAM saddahehativiheNa / jaNaya laheha modakhaM taM jANijaha payatteNa // 87 / / etana kANena ca tamAtmAnaM zraddhanatrividhena / yena ca lamadhvaM mokSaM taM jAnItha prayatnena // atha---AtmAhI samasta dharmoM kA sthAna hai isI kAraNa tisa samyagdarzana, samyagajJAna, samyaka cAritramaya AtmA kA mana bacana kAya se zraddhAna karA aura usako prayatnakara jAnA jisasa mAkSa paavo| macchovi sAlisiccho amuddhabhAvo gao mahANarayaM / iyaNAuM appANaM bhAvaha jiNa bhAvaNA NicaM // 88 // matsyopi zAlizicchu azuddha mAvagataH mahAnarakam / iti jJAtvA AtmAnaM bhAvaya jinabhAvanAnityam // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 84 ) artha-bho bhavya ? tuma dekho ki tandulanAmA macha nirantara azupariNAmI hotA huA saptama narako meM gayA aisA jAna kara azubha pariNAma mata karo, kintu nija AtmA ke jAnane ke liye jina bhAvanA ko nirantara bhAvo / kAkandI nagarI meM zUrasena rAjAthA usane sakala dhArmika parijanoM ke anurodha se zrAvakoM ke aSTamUla guNa dhAraNa kiye pIche vedAnuyAyI rudradatta kI saGgati se mAMsa bhakSaNa meM ruci kI, parantu lokA pavAda se DaratA thA, eka dina pitR priya nAmA rasAidAra ko mAMsa pakAne ko kahA, aura vaha pakAne lagA, parantu bhojana samaya meM aneka kuTambI aura parijana sAtha jImate the isase rAjA ko ekabAra bhI mAMsa bhakSaNa kA avasara na milA, kiMtu pitRpriya svAmI ke liye pratidina mAMsa bhojana taiyyAra rakhatA thA, eka dina pitRpriya ko sarpa ke bacce ne DasA aura vaha mara kara svayaMbhUramaNa dvIpa meM mahAmatsya huvA, / aura mAMsAbhilASI rAjA bhI marakara usI mahAmatsya ke kAna meM zAlisikthu matsya huvA || jaba vaha mahAmatsya mukha phailA kara sotA thA taba bahuta se jalacara jIva usake mukha meM ghusate aura nikalate rahate the, yaha dekha kara zAlimi kathu yaha vicAratA thA ki "yaha mahAmatsya bhAgyahIna hai jo mukha meM girate huve bhI jalacaroM ko nahIM khAtA hai yadi esA zarIra merA hove to sarva samudra ko khAlI kara deUM / isa vicAra se vaha zAlisikthu samasta jalacara jIvoM kI hiMsA ke pApoM se saptama naraka meM nAraka huvA isame AcArya kahe haiM ki azuddha bhAva sahita vAhya pApa karanA to naraka kA kAraNa hai hI paraMtu vAhya hiMsAdika pApa kiye vinA kevala azuddha bhAva bhI usI samAna haiM isase azubha bhAva chor3a zubha dhyAna karanA yogya hai / vAhira saGgaccAo girisaridAra kaMdarAi AvAso / sayalo NANajjhayaNo Niratthao bhAvarahiyANaM // 89 // vAhya saGgatyAgaH girisariddarIkandarA diAvAsaH / sakalaM jJAnAdhyayanaM niratyako bhAvarahitAnAm || artha- zuddha bhAva rahita puruSoM kA samasta vAhya parigrahoM kA tyAga, parvata nadI guphA kandarAoM meM rahanA aura sarva prakAra kI vidyAoM kA par3hanA vyartha hai mokSa kA sAdhana nahIM hai / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ( 85 ) maMjasu idiyaseNaM bhaMjasu maNamakkaNaM payatteNa / mAjaNa raMjaNa karaNaM vAhira vaya vesamAkuNasu // 10 // __ bhaGgdhi indriyasenAM bhaGgyi manomarkaTeM prayatnena / mA janaraJjana karaNaM vAhyavrataveza ? mAkAH / / artha-~-bho muna ? tuma sparzana rasanA ghrANa cakSu aura karNa indriya rUpI sanA ko vaza karA aura manarUpI bandara ko prayatna se tAr3anA karo vaza karA, bhA vAhya hI vratoM ko dhAraNa karane vAlo anya lokoM ke mana ko prasanna karane vAle kAryoM kA mata dhAraNa kro| Nava NokasAyavagaM micchattaMcaya subhAva suddhie / ceiya pavayaNaguruNaM karohiM bhattiM jiNANAe // 21 // navanokapAya varga mithyAtvaM tyaja bhAvazuddhaya / caitya pravacana garUNAM kuru bhakti ninAjJayA / artha--bho mAdhA ? tuma AtmIka bhAvoM ko nirmala karane ke liye hAmyAdika 9 nA kapAyoM ke samUha ko aura 5 mithyAtva ko tyAgo, aura jina pratimA, jaina zAstra aura digambara sAdhu jina AzAnusAra inakI bhakti vandanA pUjA vaiyAvRtya kNg| titthayara bhAbhiyatthaM gaNaharadebehi gaMthiyaM saMmma / bhAvahi aNudiNa atulaM visuddha bhAveNa suyaNANaM // 22 // tIrthakara bhASitArtha gaNadharadavaiH granthinaM samyak / mAvaya anudinam atulaM vizuddha bhAvana zruta jJAnam // artha--usa anupama zrutajJAna ko tuma zuddha bhAva kara nirantara bhAvo jisameM zrI arhanta deva kA kahA huvA artha hai aura jisako gaNadhara devoM ne racA hai pAUNa NANasalilaM Nimmaha tisaDAha sosaummukkA / hoti sivAlayavAsI tihuvaNa cUDAmaNi siddhA // 9 // prApya jJAnasalilaM nirmathyA tRSAdAha zoSonmuktAH / bhavanti zivAlaya vAsinaH tribhuvana cUDAmaNayaH siddhaaH|| Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 86 ) artha - zrutajJAna rUpI jala ko pIkara jIva siddha hote haiM, aura tRSA ( viSayAbhilASA ) dAha ( saMtApa ) zoSa ( rasAdihAni ) jo kaThinatA se nAza hone yogya hai ina se rahita ho jAte haiM tIna loka ke cUr3AmaNi aura zivAlaya ( mukta sthAna ) ke nivAsI hote haiM I dasadasa dor3a parIsaha sahahimuNI sayalakAla kAraNa / sutteNaM ayyamattA saMjayavAdaM pamottRRNa ||24|| dazadazau suparISA sahastra mune sakalakAla kAyena | sUtreNa apramataH saMgamaghAtaM pramocya // artha-bhAM mune ? tuma prasAda ( kapAyAdi ) rahita hote huve --- jina sUtroM ke anukUla sarvakAla saMyama ke ghAta karane vAlI bAtoM kA chor3a kara vAIsa parISAhoM ko kAyA meM maho / jahapaccharoNa bhijjai pariTThio dIhakAla mudraNa / taha sAhuNa vibhijjai uvasagga parImadehitA // 95 // yathA prastaro na bhidyate paristhito dIrghakala udakena / tathA sAdhurna vibhidyate upamarga parISahebhyaH || artha - jaise patthara bahuta kAla pAnI meM par3A huvA bhI pAnI se gIlA nahIM hotA hai, jaise hI ratnatraya ke dhAraka sAdhu upasarga aura parISAoM se kSobhita nahIM hote haiM 1 bhAvahi aNupekkhAo avarepaNa vIsa bhAvaNA bhAvi / bhAvarahiNa kiMpuNa vAhara liGgeNa kAyavvaM // 96 // bhAva anuprekSA aparA paJcaviMzati bhAvanA bhAvaya / bhAvarahitena kiMpunaH vahirliGgena kAryam // artha---bho sAdho ? tuma anityAdi 12 bhAvanAoM ko bhAvo, aura paccIsa bhAvanAoM ko dhyAvo, bhAva rahita vAhya liGga kara kyA hotA hai arthAta kucha nahIM ho saktA savva viraovi bhAvahi Navaya payatthAi sattataccAI | jIvasamAsAI muNI caudaza guNaThANa NAmAI / / 97 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 29 } sarva viratopi bhAvaya navacapadArthAn saptatatvAni / jIvasamAsAn mune ? caturdaza guNasthAna nAmAni || artha - bhAM mune ? tuma sarva prakAra himAdika pApoM se virakta ho taba bhI nava padArtha, saptatatva, caudaha jIva samAsa aura caudaha guNasthAnoM ke svarUpa ko bhAvo ( vicAro ) navavihaM vaMpayadi abvaMmaMdasavihaM pamottRNa / mehuNa saNAsatto bhamiosi bhavaNave bhIme // 98 // navavidhaM brahmacarya prakaTaya atrahmadazavidhaM pramucya / `maithuna saMjJAzaktaH bhramitosi bhavArNave bhIme // artha- mAM sAdho ? tuma daza prakAra kI kAma avasthA ko chor3a kara nava prakAra se brahmacarya ko prakaTa karo, tumane maithuna lampaTI hokara isa bhayAnaka saMsAra meM bahuta kAla bhramaNa kiyA hai strI cintA, strI ke dekhane kI icchA, nizvAsa, jvara, dAha, bhojana meM aruci, behozI pratApa, jIna meM saMdeha aura maraNa yaha dama avasthA kAma bedanA kI hai strI viSayAbhilASA tyAga 1 aGga sparza tyAga 2 kAmAM dIpakarasoM kA na khAnA 3 strI saMvita sthAna Adi padArthoM ko sevana na karanA 4 striyoM ke kapolAdikAM ko na dekhanA 5 striyoM kA Adara satkAra na karanA 6 atIta bhAMgoM kA smaraNa na karanA 7 AgAmI ke liye vAMchAna karanA 8 manobhiliSita viSayoM kA na sevanA 9 nau prakAra brahmacarya grahaNa ke haiM yaha bhAvasahidaya muNiNo pAvai ArAhaNA caukaMca / bhAvahiyo muNivara bhamai ciraM dIha saMsAra // 99 // bhAvamahitazca munInaH prApnoti arAdhanA catuSkaM ca / bhAvarahito munivaraH bhramati ciraM dIrghasaMsAre // artha -- jAM munipuGgava bhAvanA sahita haiM te cAroM ( darzana zAna caritra aura tapa ) AgadhanAoM ko pAve haiM ( arthAta ) mokSa pAva haiM / aura jo munivara bhAva rahita haiM te isa dIrgha (paMca parivartana rUpa ) saMsAra meM bahuta kAla bhrama haiM / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 88 ) pAvaMti bhAvasavaNA kallANaparaM parAi sukkhAI / dukkhAI davva samaNA Naratiriya kudeva joNIe // 100 // prApnuvanti bhAvazramaNAH kalyANa paramparAya sukhAni / duHkhAni dravyazramaNAH naratiryaGkadevayonau // artha-bhAva muniddI garbha, janma, tapa, jJAna aura kalyAna rUpI pAJca kalyANoM ke sukhoM ko pAte haiM aura dravya muni manuSyatiryaMca aura kudevoM kI yoni (gati) meM duHkhoM ko pAte haiM / chAdAla dopadUsiya asaNaM gasika asuddhabhAveNa / pattosi mahAvasaNaM tiriya gaIe aNaSpavaso ||101 || paTcatvAriMzaddopa dUSita mazanaM grasitvA'zuddha bhAvena / prAptosi mahAvyasanaM tiryaggatau anAtmavazaH || artha - bho munaM ! 46 doSayukta azuddha bhAvoM se AhAra grahaNa karane se tumane tiryaJca gati meM paravaza hokara chedana bhedana bhUkha pyAsa Adi mahAna duHkha uThAye haiM sacitta bhattapANaM giddhIdappaNI pabhunUNa ! pattosi tivvaduHkhaM aNAikAleNa taM citta / / 102 // sacitta bhaktapAnaM gRddhyAdarpaNa adhIprabhuktvA / prAptosi taduHkhaM anAdikAlenatvaM cintaya // artha - bho munivara ? vicAra karo ki tumane ajJAnI hokara atyanta abhilASA tathA abhimAna arthAta uddhata pane ke sAtha sacitta ( sajIva ) bhojana pAna karake duHkhoM ko anAdi kAla se aneka tIvra duHkha uThAye haiM / kaMdaMvIyaM mUlaMpuSkaM pattAdi kiM sacittaM / asiUNa mANagavve bhamiUsi anaMta saMsAre || 103 || kandaM vIjaM mUlaM puSpaM patrAdi kiMca sa cittam / azitvA mAnena garveNa bhramitosi anantasaMsAre // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athe-kanda mUla bIja phUla patra ityAdi sadhita vastuoM ko mAna aura garva se khAkara tuma ananta saMsAra meM bhrame ho| viNayaM paMcapayAraM pAlahi maNabayaNa kAyajogeNa / aviNaya NarAmuvihiyaM tattomuttiM pAvaMti // 104 // vinayaM paJcaprakAraM pAlaya manovacana kAyayogena / __ avinatanarA suvihitAM tatomuktiM na prApnoti // artha--tuma mana vacana kAya se pAMca prakAra ke vinaya ko dhAraNa karo kyoMki avinayI manuSya tIrthaMkara pada aura mukti ko nahIM pAtA hai! Niya sanie mahAjasa mattirAgeNa Nica kAlammi / taM kuNa jiNabhattiparaM vijAvaccaM dasaviyappaM // 10 // ninazaktyAmahAyazaH bhaktirAgaNa nityakAla / tvaM kuru jinamaktiparaM vaiyAvRtyaM dazavikalpam // artha- bho mahAzaya ? tuma sarvadA apanI zakti ke anusAra bhakti bhAva ke rAga sahita daza prakAra kI vaiyAvRta ko pAlo jisa se tuma jinendra kI bhakti meM tatpara hoo / AcArya, upAdhyAya, tapasvI, zekSya, galAna, gaNa, kula, maMgha aura sAdhu yaha daza bheda muniyoM ke haiM inakI vaiyyAvRtta karane se vaiyyAvRtta ke dasa bhada hai| jaM kizcikayaM dosaM maNavayakAehi asaha bhAveNa / ta garaha guru sayAsaMgAravamAyaM ca mottUNa // 106 // ___ yaH kazcit doSaH manavacanakAyaiH azubha bhAvena / ___taM garhaya guruzakAse gAravaM mAyAM ca muktvA // artha-- mana bacana kAya se vA azubha pariNAmoM se jo koI doSa kiyA gayA ho tise guru ke samIpa bar3appana aura mAyAcAra ko chor3a kara kahe arthAt kiya hue dASA kI nindA karai / dujaNa vayaNa ca DakaM niThura kaDDayaM sahati sappurisA / kammapalaNAsaNahU~ bhAveNaya NimmamA savaNA // // 107 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 90 ) durjana vacana capeTAM miSThura kaTukaM sahante satpuruSAH / kamala nAzanArthaM bhAvena ca nirmamA zramaNAH // artha - sajjana munIzvara nirmamatva hote hue durjanoM ke nirdaya aura kaTuka bacana rUpI capeToM ko karma rUpI mala ke nAzane ke artha sahate haiM / pAvaM khavai asataM khamAi parimaNDi oya muNippavaro / kheyara amara NarANaM pasaMsaNIo dhuvaM hoI || 108 // pApaM kSipati azeSaM kSamayA parimaNDitazca munipravaraH / khecarAmaranarANAM prazaMsanIyo dhruvaM bhavati // artha - jo munivara kSamA guNa kara bhUSita hai vaha samasta pApa prakRtiyoM kA kSaya kareM haiM aura vidyAdhara deva tathA manuSyoM kara avazya prazaMsanIya hotA hai / iya NAUNa khamAguNa khamehi tiviheNa sayala jIvANaM / cira saMcaya ko sihIM varakhamasalileNasiMceha // 109 // iti jJAtvA kSamAguNa kSamasva trividhena sakalajIvAn / cira saMcita krodha zikhinaM varakSamA salilena siJca // artha- he kSamA dhAraka aisA jAna kara mana vacana kAya se samasta jIvoM para kSamA karo, aura bahuta kAla se ekI huI krodha rUpa agni ko uttama kSamA rUpa jala se bujhAo / dikkhA kAlAIyaM bhAvahi aviyAra daMsaNavisuddho / uttama vohiNimittaM asAra saMsAra muNi UNa // 110 // dIkSAkAlAdIyaM bhAvaya avicAra darzana vizuddhaH / uttama vodhi nimittam asAra saMsAraM jJAtvA // artha- he nirvikItuna samyagdarzana sahita hue saMsAra kI asAratA ko jAna kara dIkSA kAla Adi meM hue virAga pariNAmoM ko uttama bAMdhi kI prApti ke nimitta bhASo / bhAvArtha manuSya dIkSA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke grahaNa samaya tathA roga aura maraNa ke samaya saMsAra deha bhogoM se atyanta vairAgI hotA hai una vairAgya pariNAmoM ko sadA ciMtavama rakhanA caahiye| saMbahi cauvihaliGgaM abbhantaraM liGga suddhimAvaNNo / vAhira liGgagaja hoi phuramAvarahiyANaM / / 111 // sevasva dArviyaM liGgam abhyantara lihAzaddhimApannaH / vATikAyaM bhavati sphuTaM bhAvarahitAnAM // artha- mani sattama ? antaraGga liGga zuddhi ko prApta hue tuma cAra prakAra ke liGga ko dhAraNa karo, kyoMki bhAva hitoM ko vAhya liGga akArya kArI hai| ahAra bhayapariggaha mehuNasaNNahi mohi osi tumaM / bhamio saMsAra varNa aNAi kAlaM aNappa vaso // 112 / / AhAra bhayaparigraha maithuna saMjJAbhiHmohitosi tvam / bhramitaH saMsAra vane anAdikAlamanAtma vazaH // artha-bho munivara ! tuma AhAra bhaya maithuna aura parigraha ina saMzAoM meM mohita aura parAdhIna hue anAdi kAla se saMsAra bana meM bhrama ho so smaraNa kro| vAhirasayaNAtAvaNa tarumalAINi uttara guNANi | pAlAhe bhAvavizuddho payAlAbhaM Na I hanto / / 113 // vahiHzayanAtApana tarumalAdIn uttaraguNAn / pAlaya bhAvavizuddhaH pranAlAbha na ihamAnaH / / artha-bho sAdho ! tuma bhAva zuddha hokara pUjA, pratiSThA, lAbha, Adi ko na cAhate hue caur3e maidAna meM sonA baiThanA AtApana yoga vRkSa kI jar3a meM tiSThanA Adi uttara guNoM ko pAlo / bhAvArtha zIta kAla meM nadI sarovaroM ke kinAraM grISma Rtu meM AtApana yoga arthAt parvatoM ke zikharoM para dhyAna karatA aura varSA kAla meM vRkSA ke nIce tiSThanA, tInoM uttara guNa hai| Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1 ) mAvahi paDhamaM tacaM vidiyaM tidiyaM cauttha pazcayaM / tiyaraNasuddho appaM aNAhi NihaNaM tivaggaharaM // 114 / / bhAvaya prathamaM tatvaM dvitIyaM tRtIyaM caturtha paJcamakam / trikaraNazuddhaH AtmAnam anAdi nidhanaM trivargaharam // artha-bho mune ? tuma prathama tattva jIva kA dvitIya tattva ajIva ko tRtIya tatva Azrava kA caturtha tattva vandha ko paJcama tattva saMvara ko tathA nirjarA aura mokSa tattva ko bhAvAM inakA svarUpa vicAro aura mana bacana kAya sambandhI kRta kArita anumodanA ko zuddha karate hue anAdi nidhana aura trivarga ko arthAt dharma artha kAma konAzane vAle mokSa svarUpa AtmA ko dhyaao| jAvaNa bhAvai taccaM jAvaNa cintei cintaNIyAI / tAvaNa pAvai jIvo jaramaraNavivajjiyaM ThANaM // 115 // yAvanna bhAvayati tatvaM yAvanna cintayati cinnanIyAni / tAvanna prApnoti jIvaH jarAmaraNa vivarjitaM sthAnam / / artha-yaha jIva jaba taka sapta tattvoM ko nahIM bhAve hai aura aba taka cintane yogya anuprekSAdikA kA nahIM cintaka hai taba taka jarA maraNa rahita sthAna kA athAt nivANa kA nahIM pAva hai| pAvaM havai amesaM puNNamasesaM ca havai pariNApA / pariNAmAdA bandho mokkhoniNasAmaNe dicho // 116 pApa mavati azeSaM puNyamazeSaM ca bhavati pariNAmAt / pariNAmAda bandhaH mokSo jimazAsane dRSTaH // artha-samasta pApa vA samasta puNya pariNAmoM se hI hote haiM tathA bandha aura mokSa bhI pariNAmoM se hI hotA hai aisA jina zAmro meM kahA hai| micchatta taha kasAyA saMjamanogehiM amuhalesehi / baMdhA amuhaM kammaM jipavayaNaparammuho jIvo // 117 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtvaM tathA kaSayA'saMyama yogairazubhalezyaiH / badhnAti azubhaM karma ninavacanaNNmu kho jIvaH / / artha-jina bacanoM se parAGmukha huAjIva mithyAtatva, kaSAya masaMyama, aura yoga aura azubha lakSyA se pApa karmoM ko bAMdhate haiN| saviparIo baMdhai muhakammaM bhAvamuddhimAvaNNo / duviha payAraM baMdhai saMkhapeNaiva bajariyaM / / 118 / / tadviArItaH badhnAni zubhakarma bhAvazuddhimApannaH / dvividhaprakAraM vadhnAti saMkSepeNaiva uccaritam // artha-jina bacanoM ke sammukha huA jIva bhAvoM kI zuddhatA sahita hokara donoM prakAra ke bandha ko bAMdhe hai / esA jineMdra deva ne saMkSapa se varNana kiyA hai / arthAt samyagdRSTi jIva yadyapi pApa puNya karma donoM ko bAMdhe haiM ? tathApi pApa prakRtiyoM meM mandarasa par3atA hai| NANAvaraNAdIhiya ahi kammehi vedioya ahaM / dahi UNa iNhipayaDami aNaMta NANAi guNacintA // 119 / / jJAnAvaraNAdibhizca aSTAbhiH karmabhiH veSTitazcAham / dagdhvA 3mA prakRtIH anantajJAnAdi guNa cetanA // artha-bho munivara ? tuma aisA vicAra karo ki maiM zAnA baraNAdika aSTa karmoM meM aura 148 uttara prakRtiyoM se tathA asaMkhyAte uttarottara prakRtiyoM se DhakA huA huuN| ina prakRtiyoM ko bhasma kara ananta zAnAdi guNa mayI cetanA ko prakaTa kruuN| sIlasahassahArasa caurAsI guNagaNANa lkrvaaii| bhAvahi aNudiNu NihilaM asappalApeNa kiM vahuNA // 120 // zIlasahazrASTAdaza caturazIti guNagaNAnAM lakSyANi / bhAvaya anudinaM nikhilaM asatpralApena kiM vahunA / / artha bho sAdho ? tuma 18000 zIloM ko aura 8400000 uttara guNoM ko prati dina dhyAvo adhika byartha kahane se kyA milatA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 94 ) hai arthAt yaha sArAMza hama ne kaha diyA hai| bhAvArtha--para dravya kA prahaNa karanA kuzIla hai| aura svasvarUpa mAtra kA grahaNa zIla hai| isa ke bheda aThAraha hajAra haiM / mana bacana kAya ko kRta kArita anumata se guNoM (3439 ) tina ko AhAra bhaya maithuna parigraha kA tyAga ina 4 saMzAo se guNoM ( 94436 ) tina ko paJcendriya jaya se guNoM ( 36 45- 180) tina ko pRthivI, jala, teja, vAyu, kAyika pratyeka, sAdhAraNa dvIndriya trIndriya caturindraya paJcendriya ina 10 prakAra ke jIvoM kI hiMsAdi rUpa pravartana ke pariNAmA kA na karanA tina se guNoM (180x10 - 1800 ) tina ko uttama kSamAdi daza dharmoM se guNoM ( 1800x10)- 18000 aThAraha hajAra iye uttara guNoM ke bheda 8400000 haiN| ye guNa vibhAva pariNAmoM ke abhAva se hote haiM isa se una vibhAva pariNAmoM kI saMkhyA kahate haiN| hiMsA 1 anRta 2 staya 3 maithuna 4 parigraha 5 krodha 6 mAna 7 mAyA 8 lobha9 jugupsA10 bhaya 11 arati 12 rati 13mano duSTatA 14 vacana duSTatA 5kAya duSTatA16 mithyAtva 17 pramAda 18 pezUnya 19 akSAna 20 indriyoM kA anigraha 21 yaha doSa hai / ina ko atikrama 1 vyatikrama 2 atIcAra 3 anAcAra 4 sa guNo ( 2144884) / inako pRthivI 1 apa 2 teja 3 vAyu 4 pratyeka 5 sAdhAraNa 6 dvIndriya 7 trIndriya 8 caturindriya 9 paJcandriya 10 inakA paraspara Arambha janita ghAta 100 se guNoM ( 844 100% 8400 ) inakA 10 zIla virAdhanA se arthAt strI saMmarga 1 puSTa rasa bhojana 2 gandhamAlya grahaNa 3 zayanA. sana grahaNa 4 bhUSaNa 5 gIta saMgIta 6 dhana saMprayoga 7 kuzIloM kA saMsarga 8 rAja sevA 9 rAtri saMcaraNa 10 sa guNoM ( 8400 x 10 = 84000 ) inako 10 AlAMcanA doSAM se arthAt Akampita 1 anumita 2 dRSTa 3 bAdara 4 sUkSma 5 channa 6 zabdAkula 7 bahujana 8 anya kta 9 tatsevI 10 se guNoM ( 84.004 10- 840000 ) inako uttama kSamAdi 10 dharmoM se guNA ( 840000410= 8400000) caurAsI lAkha uttara guNa hota haiN| jhAyahi dhammaM mukaM aI raudaM ca jhANamuttUNa / ruddadda jhAiyAI imeNa jIveNa cirakAlaM // 121 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 95 ) dhyAya dhayaM zuklam Ata raudraM ca dhyAnaM muktvA / Ateraudre dhyAte anena jIvena cirakAlam / / artha-bho sAdhA ? tuma Arta aura raudra dhyAna ko chor3a kara dharma aura zukla dhyAna ko dhyAvo kyoMki isa jIvane anAdi kAla sa Ata aura raudra hI dhyAna kiye haiN| jekevi davvamavaNA iMdiya suha AulA pachiMdati / chidaMti bhAvasamaNA jhANa kuThArahiM bhavarukkha // 122 // ye kepi dravyazramaNAH indriyasukhAkulAnachindanti / chindanti bhAvazramaNAH dhyAna kuThAreNa bhavavRkSam // artha-jo indriya sukha kI abhilASA se Akulita huve dravya muni haiM vaha saMsAra rUpI vRkSa ko nahIM chadate haiM aura jo bhAvaliDI muni hai vaha dharma dhyAna aura zukla dhyAna rUpI kuThAra se saMsAra rUpI vRkSa ko chedate haiM jaha dIvo gabdhahare mAruyavAhAvivajjao jalai / taha rAyANila rahio jhANapaIvo pavajjalaI // 123 // yathA dIpaH garbhagrahe mArutabAdhA vivarjito jvalati / tathA gagAnilarahitaH dhyAnapadIpaH prajvalati / / artha-jaise garbha graha arthAt bhItara ke koThe meM rakkhA huvA dIpaka pavana kI vAdhA se vAdhita nahIM hotA huvA prakAza karatA hai tesahI muni ke antaraGga meM jalatA huvA dhyAna dIpaka rAga rUpI pavana se rahita huvA prakAzita hotA hai / bhAvArtha / jaisa dIpaka ko pavana bujhA detI hai taisehI dhyAna ko rAga bhAva naSTa kara dete haiM / isase dhyAna ke vAJchakoM ko rAga bhAva na karanA caahiye| jhAyahi paMcavi gurave maMgala cau saraNa loya pariparie / Nara surakheyara mahie ArAhaNa NAyage vIre // 124 / / dhyAya paJcApigurUn maGgala catuHzaraNa lokaparivAritAn / narasurakhecaramahitAn ArAdhanAnAyakAn vIrAn / / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 96 ) artha-bho sAdho ? tuma pA~co parameSThI ko dhyAvo jo ki maMgala svarUpa sukha ke karttA aura duHkha ke irtA hai, cArazaraNa rUpa haiM aura lokottama haiM tathA manuSya deva vidyAdharoM kara pUjita haiM aura ArAdhanAoM arthAt darzana, jJAna, caritra aura tapa ke svAmI aura karma zatruoM ke jItana meM bIra haiM / NANamaya vimala sIyala salilaM pAUNa bhaviya bhAveNa / vAhi jaramaraNa veyaNa DAha vimukkA sivA honti // 125 // jJAnamaya vimala zItala salilaM prApya bhavyAH bhAvena / vyAdhi jarAmaraNavedanA dAha vimuktA zivA bhavanti // artha - bhavyajIva jJAnamayI nirmala zItala jala ko uttama bhAvAM se pIkara roga jarA, maraNa, vedanA, dAha aura saMtApa se rahita hokara siddha hote haiN| bhAvArtha / jaise manuSya kisI uttama kUpa ke nirmala ThaMDe ala ko pIkara zAMta ho jAte haiM taise hI bhavyajIva jJAna ko pAkara janma jarA maraNa se rahita avinAzI siddha ho jAte haiM 1 jaha vIyammiya daTTe virohai aMkuroya mahIvITe / taha kammavIya daTThe bhavaMkuro bhAva savaNANaM // 126 // yathA vIje dagdha naiva rohati aMkurazca mahIpIThe | tathA karmavIja dagdhe bhavAMkuro bhAvazramaNANAm || artha-jaise bIja ke dagdha ho jAne para pRthivI para aMkura nahIM ugatA hai taisehI bhAva liGgI muni ke karma bIjoM kA nAza dagdha ho jAne para phira saMsAra rUpI aMkura paidA nahIM hotA hai / bhAva savaNovi pAvara sukkhAi dukkhAi davva savaNoya / iya NAU guNa dose bhAveNaya saMjudo hohi // 127 // bhAvazramaNeopi prApnoti mukhAni duHkhAni dravyazramaNazca / iti jJAtvA guNadoSAn bhAvena ca saMyuto bhava / artha - bhAvaliGgI hI muni aura zrAvaka paramAnanda nirAkula sukha ko pAtA hai, aura dravyaliGgI sAdhu duHkhoM ko hI pAvai hai, inake guNa doSoM ko jAna kara bhAva sahita hovo ! Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 97 ) titthayaragaNaharAI abbhudaya paraM parAI mukkhaaii| pAvaMti bhAvasahiA saMkha ca jiNehiM bajAriyaM // 128 // tIrtha karagaNadharAdIni abhyudaya paramparAya sukhAni / prApnuvanti bhAvasahitAH saMkSepaH jinaH uccaritaH // artha-bhAva liGgI muni hI tIrthakara gaNadhara Adi abhyudaya kI paramparA ke sukhoM ko pAtA hai aisA saMkSepa rUpa varNana jinendradeva ne kahA hai| te dhaNNA tANa Namo dasaNa varaNANa caraNasuddhANaM / bhAva sahiyANa NicaM tiviheNaya NahamAyANaM // 129 / / te dhanyA tebhyonamaH darzanavarajJAna caraNazuddhebhyaH / bhAva sahitabhyonityaM trividhena ca naSTa mAyebhyaH // artha-ve hI dhanya haiM unhIM ko mana bacana kAya se hamArA namaskAra hove jo darzana zAna aura cAritra meM zuddha haiM, bhAva liGgI haiM aura mAyAcAra rahita haiN| riddhi matulAM viuvviya kiMNara kuiMpurusaamarakhayarehiM / tehiM viNa jAi moha jiNa bhAvaNa bhAvio dhIro // 130 // Rddhi matulAM vikRtAM kiMnarakimpuruSAmara khacaraiH / tairapi nayAti mohaM jinabhAvanAmAvito dhIraH / / artha-jinendra bhAvanA arthAt samyaktva bhAvanA meM base hue dhIra puruSa, kinnara kiMpuruSa kalpabAsI aura vidyAdharoM kI vikriyA rUpa vistArI huI anupama Rddhi ko dakhi mohita nahIM hote haiN| arthAt samyagdRSTi puruSa indrAdikI kI vibhUti ko nahIM bAMdhe haiN| kiM puNa gacchai mohaM parasurasukkhANa appsaaraann| jANanto passanto cintanto mokkhamuNidhavalo // 131 // kiM punaH gacchati mohaM narasurasukhAnAmalpasArANAm / jAnan pazyan cintayan mokSa munidhavalaH // 13 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 98 ) artha-vaha uttama muni jo mokSa ke svarUpa ko jAnate haiM dekhe haiM aura vicArate haiM kisI prakAra ke saMsArika sukha ko nahIM cAhate haiM to bhalpasAra vAle manuSya aura devoM ke sukha kI cAhanA kaise kareM / uccharai jANa jarao royaggI jANa uhai deha uDi / iMdiya valaM Na viyalai tAva tumaM kuNai appahiaM // 132 // Akramati yAvanna jarA rogAgniH yAvanna dahati deha kuTim / indriya valaM na vigilate tAvat tvaM kuru Atmahitam / / atha bhI muna ! jaba taka bur3hApA nahIM Ave rAMga rUpI agni jaba taka deha rUpI ghara ko na jalAve aura indriyoM kA bala na ghaTe taba taka tuma Atmahita kro| chajjIva chaDAyadaNaM NicaM maNa vayaNa kAya joehiM / kuNa daya parihara muNivara bhAvi apuvvaM mahAsattaM // 133 // SaTjIvapar3anAyatanAnAM nityaM mano vacana kAyayogaiH / kuru dayAM parihara munivara ! bhAvaya Arthe mahAsatva // artha--bho munivara ? bho mahAsatva ? tuma mana bacana kAya se / sarvadA chai kAya ke jIvoM para dayA karo, aura SaTa anAyatanoM ko . chor3o tathA una bhAvoM ko cintavo jo pahale nahIM hue haiM / dasa viha pANAhAro aNaMta bhavasAyare bhamaMteNa / bhoyasuha kAraNalaM kadoya tiviheNa sayala jIvANaM // 13 // dazavidhaprANAhAraH ananta bhvsaagrebhrmtaa| bhogasukhakAraNArthaM kRtazca trividhena sakalajIvAnAm / artha-bho bhavya ? ananta saMsAra meM bhramaNa karate hue tuma ne bhoga sambandhI sukha karane ke liye mana bacana kAya se samasta trasasthAvara jIvoM ke daza praNoM kA AhAra kiyaa| pANi vahe hi mahAjasa caurAsI lakkha joNi majjhammi / uppaM jaMta paraMto pattosi NiraM taraM dukkhaM // 135 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANibadhehi mahAyazaH caturazIti lakSayonimadhye / utpadyamAno mriyamANaH prAptosi nirantaraM duHkham / / artha-he mahAyazasI tuma prANi hiMsA ke nimitta se caurAsI lAkha yoniyoM meM upajate marate hue nirantara duHkhoM ko prApta hue ho| jIvANamabhayadANaM dehi muNI pANi bhUdasattANaM / kallANa muha NimittaM paramparA tiviha suddhAe / 136 / / jIvAnAmabhayadAnaM dehi mune prANibhRtamatvAnAm / kalyANamukhanimittaM parampatriIvadhasuddhyA // artha-bhI muna ? tuma sarva jIvA ko mana bacana kAya kI zuddhi se abhaya dAna devA emA karanA krama sa tIrthakara sambandhI pakSa kalyANA ke mukha kA nimitta hai / asiya sayaM kariya vAI akiriyANaM ca hoi culasIdI / sattahI aNNANI vaiNaiyA honti vatsA // 137 // azIti zataM kriyAvAdinAmakriyANAM ca bhavati ca cturshiitiH| saptapaSTirajJAninAM vainayikAnAM bhavanti dvAtriMzat // artha-mithyAtva do prakAra hai grahIta aura agrahIta / grahIta ke 4 bheda hai, kriyAvAdI 1 akriyAvAdI 2 ajJAnI / aura veneyika 4 tinake bhI kramase 18018467 aura 32 bhada haiM yaha sarva 363 pAkhaNDa grahIta mithyAtva haiM / aura jo mithyAtva anAdi kAla se jIva ko lagA huvA hai vaha agrahIta hai Namuyai payaDi abhavyo muTThavi AyaNNiUNa jiNadhamma / guNadudaMvipivaMtA NapaNNayA NivvisA honti // 138 // na muJcati prakRtimabhavyaH suSTuapi AkarNya jinadharmam / guDadugdhamapi pivantaH na pannagA nirviSA mapanti / / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 100 ) artha-abhavyajIva jinadharma ko uttama prakAra suna kara bhI apanI prakRti ko arthAt mithyAtva ko nahIM chor3atA hai / jaise zakkara se mile huve dUdha ko pItA huvA bhI sarpa z2ahara nahIM chor3a detA hai| micchatachaNNadiTThI buddhIe rAgagahagahiya citehiM / dhammaM jiNapaNattaM abhavyajIvo Na rocedi // 139 // mithyAtvachannadRSTiH duddhI rAgagrahagrahIta cittaiH / dharma jinapraNItam abhavyajIvo na rocayati // artha-mithyAtva se DhakA huA hai darzana jisakA aisA durbuddhi abhavya jIva rAga rupI pizAca se pakar3e huve mana ke kAraNa jinendra praNIta dharma meM ruci nahIM karatA hai| kucchiya dhammammirao kucchiya pAkhaNDibhatti sNjutto| kucchiya tapaM kuNanto kucchiya gai bhAyaNo hoI // 140 / / kutsita dharmerataH kutsitapAkhaNDi bhakti saMyuktaH / kutsitatapaH kurvan kutsitagati mAnanaM bhavati / artha-jo kutsita, nindita dharma meM tatpara hai, khoTe pAkhaNDiyoM kI bhakti karatA hai aura khoTe tapa karatA hai vaha khoTI gati pAtA hai| iyamicchattAvAse kuNaya kusacchehi mohio jIvo / bhamio aNAi kAlaM saMsAra dhIre ciMtehi // 141 // iti mithyAtvAvAse kunaya kuzAstraiH mohito jIvaH / bhrAnta : anAdi kAlaM saMsAre dhIra cintaya // artha-isa prakAra kunayoM aura pUrvApara virodhoM se bhare huve kuzAstroM meM mAhita huve jIvane anAdi kAla se mithyAtva ke sthAna rUpI saMsAra meM bhramaNa kiyA so he dhIra puruSoM ? tuma vicAro pAkhaMDItiNisayA tisahi bheyAumamga muttUNa / ruMbhAhi paNa jimamagge asappalAvaNaki vahuNA // 142 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 101 ) pAkhaNDinaH triNizatAni triSaSThiH bhedA tanmArga muktvA / runddhi mano jinamArge asatpralApena kiM bahunA | artha - bho Atman ? tuma 363 tIna se tireSaTha pAkhaNDI mArga ko chor3akara apane mana ko jina mArga meM sthApita karo yaha saMkSepa varNana kahA hai nirarthaka bahuta bolane se kyA hotA hai| 1 jIva vimuko savao daMsaNa mukkAya hoi calasavao / savao loya apujjo louttarayammi cala savao / / 143 / / jIvavimuktaH zavaH darzanamuktazca bhavati calazavakaH / zavako lokApUjyaH lokottare calazavakaH // artha - jIva rahita zarIra ko zava (muradA ) kahate haiM aura samyagdarzana rahita jIva calazava arthAt calane phirane vAlA muradA hai, loka meM mRtaka anAdaraNIya arthAt pAsa rakhane yogya nahIM hai usako jalA dete haiM yA gAr3a dete haiM taise hI calazava arthAt mithyA dRSTi jIva kA lokottara meM arthAt parabhava meM anAdara hotA hai bhAvArtha nIca gati pAtA hai / jaha tArAyaNa caMdo mayarAo mayakulANa savvANaM / ahio tahasammatto risi sAvaya duvihadhammANaM // 144 // yathA tArakANAM candraH mRgarAjo mRgakulAnAM sarveSAm / adhikaH tathA samyaktvam RSizrAvaka dvividhadharmANAm // artha-jaise tArAoM ke madhya meM candramA pradhAna haiM aura jaise samasta bana ke pazuoM meM siMha pradhAna hai taise muni zrAvaka sambandhI donoM prakAra ke dharmoM meM samyaktva pradhAna hai| jaha phaNirAo rehar3a phaNamaNi mANikkakiraNa pariphirioM taha vimaladaMsaNadharo jiNabhattI pavayaNe jIvo // 145 // yathA phaNirAja rAjate phaNamaNi mANikyakiraNaparisphuritaH tathA vimaladarzanadharaH jinamaktiH pravacane jIvaH // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 102 ) artha-nAMga kumArI ke indra ko phaNirAja kahate haiM usake sahastraphaNa haiM pratyeka phaNa meM maNi haiM paraMtu madhya ke phaNa meM mANika maNi sarvottama hai usakI kiraNoM se visphuTita huA phaNirAja zobhAyamAna hotA hai taise hI nirmala samyagdarzana kA dhAraka jinendrabhakta jIva jainasiddhAnta meM zobhAyamAna hotA hai| jahatArAyaNasahiyaM sasaharabimba khapaNDale vimale / bhAviya tava vaya vimalaM jiNaliGgaM desaNa visuddhaM // 146 // yathA tArAgaNasahitaM zazadharavimbaM khamaNDale vimale / bhAvita tapovratavimalaM jinaliGgaM darzana vizuddham / / artha-jaise nirmala AkAza meM tArAgaNa sahita candramA kA bimba zobhAyamAna hotA hai taise hI jinamata meM tapazcaraNa aura vratI se nirmala tathA samyagdarzana se zuddha aisA jina liGga (digambara veSa) zobhita hotA hai| iyaNAuM guNadosaM dasaNarayaNaM dhareha bhAveNa / sAraMguNarayaNANaM sovANaM paDhama mokkhassa // 14 // iti jJAtvA guNadoSaM darzanaratnaM dharatabhAvena / sAraM guNaratnAnAM sopAnaM prathamaM mokSasya // artha--bho bhavyajano? Apa isa prakAra samyaktva aura mithyAtva ke guNa aura doSoM ko jAna kara samyagdarzana rupI ratna ko bhAva sahita dhAraNa karo jo ki samasta guNa ratnoM meM sAra (pradhAna) hai aura mokSa mandira kI prathama sIDhI hai| kattA bhoi amutto sarIramitto aNAiNihaNoya / daMsaNaNANavaumgo NididyojiNavariMdehi // 148 // kartI bhogIamUrtaH zarIramAtraH anAdinidhanazcaH / darzanajJAnopayogaH nirdiSTo jinavarendraH / / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-yaha jIva zubha azubha karmoM kA tathA AtmIka bhAvoM kA kartA hai, una karmoM ke phaloM kA tathA AtmIka pariNAmoM kA bhAgane vAlA hai amUrtIka hai zarIra pramANa hai anAdinidhana ( anAdi ananta ) hai aura darzanopayoga aura jJAnopayoga sahita hai| dasaNaNANAvaraNaM mohaNiyaM aMtarAiyaM kammaM / Nihaviibhaviya jIvo sammaM jiNabhAvaNAjutto // 149 / / darzana jJAnAvaraNaM bhohanIyamantararAyaM karma / niSTApati bhavyajIvaH samyagjinabhAvanAyuktaH / / artha~ mamIcIna jina bhAvanA sahita bhavya jIva jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya, aura antarAya ina cAroM ghAti yA karmoM kA nAza karate haiN| valasaukkha NANadaMsaNa cattarivi pAyaDAguNAhoti / paTeghAicaukke loyAloyaM payAsedi / / 150 // valasaugvyaM jJAnaMdazanaM catvAropi prakaTA guNA bhavanti / naSTe vAticatupke lokAlokaM prakAzayati // artha-una ghAtiyA karmA ke nAza hone para anantavala anantasukha anantajJAna anantadarzana yaha AtmIka cArAguNa prakaTa hote haiM aura unake jJAna meM loka alAMka prakAzita hote haiN| NANIsiva paramehI savvaNhU viNhu caumuho buddho / appoviyaparamappo kammavimukkoya hoiphuDam // 151 / / jJAnIzivaH parameSThI sarvajJAviSNuH caturmukhobuddhaH / AtmApi ca paramAtmA karmavimuktazca bhavati sphuTam / / artha--yaha saMmArI AtmA hI samyagdarzanAdika ke nimitta se karma bandha rahita hokara paramAtmA hotA hai jisako jJAnI, ziva, paramaSThI, sarvajJa, viSNu, caturmukha, buddha, kahate haiN| Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 104 ) iyaghAikammamukko aTThArasadosa vajjio sayalo / tihuvaNa bhavaNa paIvo deumama uttamaM vohaM / / 152 / / itighAtikarmamuktaH aSTAdazadoSavajjitaH sakalaH / tribhuvana bhavanapradIpaH dadAtu mahyamuttamaM bodham // artha - isa prakAra ghAtiyA karmoM se rahita, kSudhAdika aThAraha doSoM se varjita paramaudArika zarIra sahita aura triloka rUpI mandira ke prakAzane meM dIpaka ke samAna zrIarhata deva mujhe uttama bodha devo ! jiNavara caraNAMburuhaM NamaMtije paramabhattieeNa | jampavellimUlaM khaNanti varabhAvasaccheNa || 153 // jinavara caraNAmburuhaM namantiye paramabhaktirAgena / janmavalImUlaM khananti varabhAvazastreNa || artha - jo bhavyajIva parama bhakti aura apUrva anurAga se jinendradeva ke caraNa kamaloM ko namaskAra karate haiM te puruSa uttama pariNAma rUpI hathiyAra se saMsAra rUpI bali kI jar3a ko khodate haiM arthAt mithyAta ko nAza karate haiM / jahasalileNa Nalippai kamaliNipattaM sahAvapayaDIe / taha bhAveNa Nalippa kasAya visaehi sappuruso || 154|| yathA salilena na lipyate kamalinIpatra svabhAvaprakRtyA | tathA bhAvanA nalipyate kaSAyaviSayaiH satpuruSaH // artha - jaise kamalinI ke patra ko svAbhAva se hI jala nahIM lagatA hai taise hI satpuruSa arthAt samyagadRSTi jina bhakti bhAva sahita hone se kaSAya aura viSayoM meM lipta nahIM hote haiM / teviya bhaNAmidaMje sayala kalAsIlasaMjamaguNehiM / vahudosANAvAso sumaliNa cittoNasAvayasamoso // 155 // tenApi bhaNAmiahaM ye sakalakalAzIla saMyamaguNaiH / vahudoSANAmAvAsaH sumalinacittaH na zrAvakasamaH saH // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 105 ) artha-hama unahI ko muni kahate haiM jo samasta kalA zIla aura saMyama Adi guNoM sahita haiN| aura jo bahuta doSoM ke sthAna haiM aura atyanta malina citta haiM ve bahurUpiye haiM zrAvaka samAna bhI nahIM haiN| te dhIra vIra purusA khamadamakhaggeNaviSphurateNa / dujaya pavaLavaluddhara kasAyabhaDaNijjiyA jehiM // 15 // te dhIra vIra puruSAH kSamAdamakhanena visphuratA / durjaya pravalavaladdhara kaSAya maTA nirjitA yaiH / / artha-vahI dhIra vIra puruSa haiM jinhoM ne kSamA, dama rupI tIkSNa khaDa (talavAra) se kaThinatA se jItejAne yogya balavAna aura bala se uddhata esa kaSAya rUpI subhaToM ko jIta liyA hai / bhAvArtha jo kaSAyoM ko jItate haiM vaha mahAna yodhA hai, saMgrAma meM lar3ane vAle yodhA nahIM hai dhaNNA bhayavAntA dasaNa NANaggapavarahacchehiM / visaya mayaraharapaDiyA bhaviyAuttariyAjehiM // 157 // dhanyAste bhayavAntA darzanajJAnAgrapravarahastAbhyAm / viSayamakaradharapatitAH bhavyAuttAritAyaiH // artha-viSaya rUpI samudra meM DUbe hue bhavya jIvoM ko jinhoMne darzana zAna rUpI uttama hAthoM se nikAla kara pAra kiyA hai ve bhaya rahita bhagavAna dhanya haiM prazaMsanIya haiN| mAyAvelli asesA mohamahAtaruvarampiArUDhA / visaya visaphullaphulliya luNaMti muNiNANasacchehiM // 158 // mAyAvallImazeSAM mohamahAtaruvare AruDhAm / viSaya viSapuppapuSpitA lunantimunayaH jJAnazastraiH / / artha-digambara muni samasta mAyAcAra rUpI beli ko jo moha rUpI mahAna vRkSa para car3hI huI hai aura viSaya rUpI jaharIle phUloM se kUlI huI hai samyagavAnarUpI za se kATate haiN| 14 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 106 ) mohamayagAravehiM yamukAje karuNa bhaavsNjuttaa| te sacaduriyakhaMbha haNati cArittakhaggeNa // 159 // mohamadagAravaiH ca muktAye karuNAmAvasaMyuktAH / se sarvaduritastaMbha dhanti cAritra khaDgena // arya-moha arthAt putra mitra kalitra dhana Adi para vastuoM meM neha karanA / mada arthAt zAna Adi ke prApta hone para garva karanA / gArava arthAt apanI bar3AI prakaTa karanA, jo munivara ina se arthAt moha mada gArava me rahita haiM aura karuNA bhAva sahita haiM vehI muni cAritra rUpI khaDga se samasta pApa rUpI stambha ko hane haiN| guNagaNamaNimAlAe jiNapayagayaNeNi saayrmunnido| tArAvali pari kAle o puNNima iMduvca pavaNayahe // 160 // guNagaNa maNi mAlayA jinamata gagane nizAkara munIndraH / tArAvali parikalitaH pUrNimanduriva pavanapathe / / artha-jaise AkAza meM tArA nakSatroM se veSTita pUrNamAsI kA candramA zobhAyamAna hotA hai taise hI jina zAmana rupI AkAza meM guNa samUha arthAt 28 mUla guNa 10 dharma 3 gupti 84 lAkha uttara guNa kI maNimAlA se munIzvara rupI candramA zobhAyamAna hote haiN| cakahara rAma kesava suravara jiNa gaNaharAI saukkhAI / cAraNa muNiriddhio visuddha bhAvANarA pattA // 16 // cakradhararAma kezava suravara jinagaNadharAdi saukhvAni / cAraNa maNi RddhI: vizuddha bhAvA narA prAptAH // artha- vizuddha bhAvoM ke dhAraka munivara hI cakravartI, rAma, vAsudeva, indra, ahamindra, aInta, gaNadhara, Adi uttama padoM ke sukhoM ko tathA cAraNa muniyoM kI Rddhi (AkAzagAminI Adi 64 Rddhi ) ko prApta huva haiN| siva majarAmaraliMga maNevama muttamaparama vimalamatulaM / pattAvara siddhimuhaM jiNa bhAvaNa bhAviyA jIvA / / 162 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivamajarAmara liA-manupama muttamaM paramavimala matulam / prAptA varaM siddhimukhaM jina bhAvanA bhAvitA jIvAH // atha--jo jina bhAvanA sahita haiM te hI jIva usa uttama mokSa mukha ko pAte haiM joki kalya Na svarupa haiM, jarA aura maraNa rahita honA jisakA cihna hai, jo upamA rahita hai, uttama hai atyanta nirmala aura ananta hai, teme tihuvaNa mahiyA siddhAsuddhANiraMjaNANicA / ditu varabhAva suddhiM dasaNaNANe caritteya // 16 // te ma tribhuvana mahitA siddhA zuddhA nirajjanAnityA / dadatu varabhAvazuddhiM darzanajJAne cAritre ca // artha-jo karmamala se zuddha ho cuke haiM aura navIna karma bandha rahita haiM nitya haiM aura tInoM jagata meM pUjya hai ta jagata prasiddha siddha parameSTI mare darzana jJAna aura cAritra meM uttama bhAvazuddhi dv| kiM jaMpieNa vahuNA acchodhammoya kAmamokkhoya / aNgeviya vAvArA bhAvAmma parihayA suddha // 164 // kiM jalpitena bahunA arthodharmazca kAmAmokSazca / anyepi ca vyApAraH bhAvaparisthitAzuddhe / / artha-bahuta kahane se kyA artha [ dhana saMpatti ] dharma [ muni zrAvakadharma ] kAma [paJcandriya sukha dAyaka iSTa bhoga] mAkSa [masta karmo kA atyanta abhAva] ityAdi anya bhI vyApAra ta sarva hI zuddha bhAvoM meM liSTa hai arthAt zuddha bhAva hone se hI siddha ho sakate haiM azuddha bhAvoM se nhiiN| iyabhAvapAhuimiNaM sababuddhehiM desiyaM sammaM / jo paDhai muNai bhAvai so pAvai abicalaM ThANaM // 16 // iti bhAvaprAbhRtamidaM sarvabuddhaiH dezitaM samyak / yaH paThati zRgoti bhavayati saprApnoti avicalaM sthAnam // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 108 ) artha-isa prakAra yaha bhAva prAbhRta zrIsarvazaMdavane samyakprakAra upadezA hai tisako jo bhavya jIva par3e haiM sune haiM bhAvanA kara haiM vaha mabicala sthAna arthAt [ mokSa sthAna ] ko pAve haiN| chaTA paahudd'| mokSaprAbhRtam / NANamayaM appANaM upaLaddhaM jeNa jhADiya kammeNa / cAUNaya paradavvaM NamoNapo tassa debassa // 1 // jJAnamaya AtmA upalabdho yena kSitakarmaNA / tyaktvA ca paradravyaM namonamastasmai devAya // artha-kSaya kara diye haiM dravyakarma bhAvakarma aura no karma jisa ne aisA jo AtmA paradravyoM ko chor3akara jJAnamaya AtmasvarUpa ko prApta huA hai tisa AtmasvarUpa deva kA marA namaskAra haavaa| NamiUNa ya taM devaM aNantaM dharaNANa daMsaNaM sudaM / vocchaM paramappANaM paramapayaMparama joINaM // 2 // natvA ca taM devaM anantavarajJAnadarzanaM zuddham / vakSye paramAtmAnaM paramapadaM paramayoginAm // artha-ananta aura uttama hai zAnadarzana jinameM, zuddha paramAtmasvarUpa aura utkRSTa hai pada jinakA aise deva ko namaskAra karake paramayogiyoM ke prati zuddha anantadarzana zAnasvarUpa aura utkRSTa padadhArI dhyeyarUpa paramAtmA kA varNana kruuNgaa| naM jANaUNa joI jo accho joiUNaaNabarayaM / anvAvAhamaNaMta aNovarma havai NivyANaM // 3 // yad jJAtvA yogI yamartha yuktvA'navaratam / anyAbAdhamanantam anupamaM bhavati nirvANam // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 109 ) artha-- yogI jisa paramAtmA ko jAnakara aura usa paramatatva ko nirantara dhyAna meM lAkara nirvAdha ananta aura anupama aise nirvANa (mokSa) ko pAte hai / arthAt usa paramAtma dhyAna se mukti hotI hai| ti pagAro soM appA paramantara bAhirohu dehINaM / sacchaparo mAijjA antovAraNa cayahi vahirappA // 4 // triprakAraH sa AtmA paramantarabahiH sphuTaM dehInAm / tatra paraM dhyAyasva antarupAyena tyaja vahirAtmanan / / artha-- AtmA tIna prakAra hai paramAtmA 1 antarAtmA 2 / aura bahirAtmA 3 / tina meM se antarAtmA ke upAya se paramAtmA ko dhyAvo aura vahirAtmA ko chodd'o| akkhANi pahirappA antara appAhu appasaGkappo / kampakalaGkavimuko paramappA bhaNNae devo // 5 // akSANi vahirAtmA antarAtmA sphuTaM AtmasaGkalpaH / karmakalaGkavimuktaH paramAtmAbhaNyate devaH // artha-AMkha nAka Adi indriyAM vahirAtmA haiM arthAt indriyoM ko hI AtmA mAnane vAlA vahirAtmA hai, Atmasakalpa arthAt bhedazAna antarAtmA hai| bhAvArtha-jo AtmA ko zarIra se bhinna mAnatA hai vaha antarAtmA hai, aura jo karmarUpI kalaGka se rahita hai vaha paramAtmA hai, vahI deva hai| maLarahio kalacatto aNindao kevalovimuddhappA / paramehIparamamiNo sivako sAsao siddho // 6 // malarahitaH kalatyaktaH anindriyaH kevalovizuddhAtmA / parameSThI paramajinaH zivaGkaraH zAsvataH siddhaH / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 110 ) artha- vaha paramAtmA karmamala rahita hai, zarIra rahita hai, indriya jJAna rahita hai arthAt jisako binA indriyoM ke jJAna hotA hai, athavA nindArahita hai arthAt prazaMsanIya hai, kevala jJAnamayI hai, parama pada arthAt mokSapada meM tiSThe hai, parama arthAt utkRSTa jina hai ziva arthAt maMgala tathA mokSa ko kare hai. avinAzI aura siddha svarUpa hai 1 AruhAve antarappA vahirappA chaNDiUNatividdeNa / zAijjai paramappA uvaiyaM jiNavariM dehiM // 7 // Aruhya antarAtmanaM vahirAtmAnaM tyaktvAtrividhena / dhyayeta paramAtmAnaM upadiSTa jinavarendraiH || artha- ---mana vacana kAya se vahirAtmA ko chor3Akara antarAtmA kA Azraya lekara paramAtmA ko dhyAvo aisA jinendradeva ne kahA hai / varittheriyamANo indiya dAreNa Niyasaruvacao / NiyadehaM aNvANaM ajjava sadi mUDhAdaTTIo // 8 // vahirarthe sphuritamanAH indriya dvAreNa nijasvarUpa cyutaH / nijadeham AtmAna adhyavazyati mUDhadRSTiH // artha - indriyoM ke nimitta se strI putra dhana dhAnya graha bhUmi Adika vAhya padArthoM meM lagA huvA hai mana jisakA isI se nija AtmasvarUpa se chuTA huSA yaha mithyA dRSTi puruSa nija zarIra meM ho AtmA ko nizcaya kare hai arthAt zarIra ko hI AtmA samajheM hai / force sarisaM pachiUNa paraviggadaM payatteNa } ayaNaM pi gahiyaM jhAijjai paramabhAeNa / / 9 / / nijadehasadRzaM dRSTvA paravigrahaM prayalena / acetanamapi gRhItaM dhyAyate paramabhedena // artha - cetanArahita aura zarIra se atyanta bhinna svarUpa AtmA kara grahaNa kiyA ese parapuruSoM ke zarIra ko apanI deha (zarIra) ke samAna jAnakara usako (aneka) prayatnoM kara dhyAvai hai / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha--mithyA dRSTi (bahirAtmA) jaise apane deha ko AtmA jAna hai taisehI para ke deha ko para kA AtmA jAne hai| saparajyavasAraNa dehesuya avidiyaccha appANaM / mua darAI visae maNuyANaM vahae moho||10|| svaparAdhyacasAyena deheSu ca aviditAtmanAm / sutadArAdi viSaye manujAnAM vartate mohaH // artha-para padArtha arthAt zarIrAdi meM apane Apa ko nizcaya karanA so svaparAdhyavamAya hai| nahIM jAnA hai jIvAdi padArthoM kA svarUpa jinhoMne aise manuSya kA moha usa svaparAdhyavasAya se putra kalitra Adi viSayo ma bar3he hai| micchANANesurao micchAbhAveNa bhAkio snto| mohodaeNa guNaravi aGga saM maNNae maNuo // 11 // mithyAjJAneSu rataH mithyAbhAvena bhAvitaH san / mohodayena punarapi aGgaM svaM manyate manujaH // artha-yaha manuSya mithyAjJAna meM tatpara hotA huvA, mithyAbhAva anubAsita arthAta gandhita hotA hai phira moha ke udaya se zarIra ko ApA jAne hai| bhAvArtha-agrahIta mithyAtva se grahIta phira grahIta se agrahIta mithyAtva hotA rahatA hai| jodeheNivekkho Nidando Nimmamo NirArambho / AdasahAvesurao jo i so lahahi NivvANaM // 12 // yaH dehenirapekSaH nidvandaH nirmamaH nirArambhaH / __ AtmasvabhAve surataH yogIsa labhate nirvANam // artha--jo yogIzvara deha meM nirapekSa arthAta udAsIna hai kalaha arthAta lar3AI jhagar3e se rahita hai athavA strI bhogAdika se rahita hai parama padArthoM meM mamakAra arthAta apanAyata nahIM karatA hai aura asi Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 112 ) masi kRSi vidyA paNijya sevA Adika ArambhoM ko bhI nahIM karatA hai kintu AtmasvabhAva meM atyanta lIna hai vaha nirvANa ko pAvai hai| paradavvaro bajmai virao mucce vivihkmpti| paso miNa upadeso sayAsao vandhamokkhAsma // 13 // paradravyarataH vadhyate virataH muzcati vividhakarmabhiH / eSa jinopadezaH samAsataH bandhamokSasya / / artha-jo paradravyoM meM prIti karatA hai vaha karmoM se bandhatA hai aura jo unase virakta rahatA hai vaha samasta karmoM se chUTatA hai yaha dhandha aura mokSa kA svarUpa saMkSepa se jinandradeva ne upadeza kiyA hai| sahabbarao savaNo sammAiTThI haveiNiyameNa / sammatta pariNadopuNa khavei dudRDhakammAI // 14 // svadrabyarataH zramaNaH samyagdRSThirbhavati niyamena / samyaktva pariNataH punaH kSipate duSTASTakarmANi // artha-jo muni apane AtmIka dravya meM lIna hai vaha avazya samyagdRSTi hai vahI samyaktva ke sAtha paraNata hotA huvA duSTa aSTa karmA kA kSaya kare hai // 14 // mo puNa paradavvarao micchAdiTThI havei so sAhu / micchatta pariNado puNa vajjhadi duhakammahi // 15 // yaH punaH paradravyarataH mithyAdRSTibhavati sa sAdhuH mithyAtvapariNataH punaH badhyate duSTASTakarmabhiH / / artha-jo sAdhu paradravyoM meM lIna hai vaha mithyA dRSTi hai aura mithyAtva se paraNata huvA duSTa aSTa karmoM se vandhatA hai| paradavvAdo mugai sahavvAdohu mugagaha habaI / iya NAUNa sadavve kuNaha raI viraha iyarammi // 16 paradravyAt durgatiH svadravyAt sphuTaM sugatiH bhavati / iti jJAtvA svadravye kuruta ratiM virati mitarasmin // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 113 ) . artha-paradravya se durgati aura svadravya se sugati ( mokSa ) hotI hai aisA jAna kara apane AtmIka dravya meM prIti karo aura anya (vAhya ) padArthoM meM virati arthAt biraktatA kro| AdasahAvA vaNaM saJcitAcittamissiyaM havAdi / taM paradavvaM bhaNiyaM avicchidaM savvadarasIhiM / / 17 // AtmasvabhAdanyat sacittAcittamizritaM bhavati / tat paradravyaM bhANatam-avitathaM sarvadarzibhiH / / artha-jo AtmasvarUpa se anya hai aise sacitta arthAt putra kalatrAdika aura acitta arthAt dhana dhAnya Adika aura mizrita arthAt AbhUSaNa hita strI Adika padArtha sabahI para dravya hai esA sarvajJa dava ne satyArtha varNana kiyA hai| daTTa kamma rahiyaM aNovamaM NANaviggahaM Nica / suddhaM jiNehi kahiyaM appANaM havadi sahavvaM / / 18 / / duSThApTa kama rahitam napamaM jJAnavigrahaM nityam / zuddha ninaiH kathitam, AtmA bhavati mvadravyam / / atha duSTa zAnAvaraNAdika ATha karmoM se rahita anupam jhAna hI hai zarIra jimmakA, avinazvara zuddha arthAt karma kalarahita kavala jJAnamayI AtmA aura svadravya hai aisA jinendra devane kahA hai| je jhAyaMti sadavvaM paradavvaM paraMmuhA du sucrittaa| te jiNavarA NamaggaM aNulaggA lahahi NivvANaM // 19 // _ye dhyAyanti svadravyaM paradravya parAGmukhAsta sucaritrAH / te jinavarANAM mArgamanulagnA labhante nirvANam / / artha---jo para padArthoM se parAMmukha aura uttama cAritra ke dhAraka sAdhu svadravya ko arthAt apanI AtmA ko dhyAvaM haiM vejinaMdra dava ke mArga meM lagehuve avazya nirvANa ko pAva hai| jiNavaramaeNa joI zANe jhAei muddhamappANaM / .. jaNa lahahi NivANaM Na lahahi kiM teNa suraloyaM // 20 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 114 ) jinavara matena yogI dhyAna dhyAyati zuddhamAtmAnam / yena labhate nirvANaM na labhate kiM tena suralokam // artha-yogI dhyAnI muni jinendra deva ke mata ke dvArA dhyAna meM zuddha AtmA ko dhyAkara nirvANa pada ko pAve haiM to kyA usa dhyAna se svargaloka nahIM milatA arthAt avazya milatA hai| jo jAi joyaNasayaM diya heNekkeNa levi guru bhAraM / so kiM kosaddhaM piha Nasakkae jAhu bhuvaNayale // 21 // / yo yati yojanazaMna dinainakena lAtvA guru bhAram / sa kiM krozardhamapi sphuTaM na zakyate yAtuM bhuvanatale // artha-jo puruSa bhArI bojha lekara eka dina meM sau 100 yojana taka calatA hai to kyA vaha AdhA koza jamIna para nahIM jA sakatA hai| isI prakAra jo dhyAnI mokSa ko pA sakatA hai to kyA vaha svargAdika abhyudaya ko nahIM pA saktA hai ? jo koDiena jippai suhaTo saMgAma ehi samvehi / so kiM jippaI ikiM NareNa saMgAmae muhaDo // 22 // ___ yaH koTIH jIyate subhaTaH saMgrAme sarvaiH / sa kiM jIyate ekena nareNa saMgrAmeM sumaTaH // artha-jo subhaTa ( yAMdhA ) saMgrAma meM samasta karor3oM yodhAoM ko eka mAtha jIte hai vaha subhaTa kyA eka sAdhAraNa manuSya se raNa meM hAra sakatA hai ? arthAt nahIM / jo jina mArgI mokSa ke prati bandhaka karmoM kA nAza kare hai vaha kyA svarga ke rokane vAle karmoM kA nAza nahIM kara sake hai| sagaM taveNa savvo vipAvae tahavi jhANa joenn| jo pAvai so pAvai paraloe sAsayaM sokkhaM // 23 // svarga tapasA sarvo'pi prApnoti tatrApi dhyAna yogena / yaH prApnoti sa prApnoti paraloke zAsvataM saukhyam / / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athe tapazcaraNa karake svarga ko sarva hI bhavya abhavya tathA jinadharmI anya dharmI bhI pAve haiM tathApi jo dhyAna ke yoga se svarga pAve haiM vaha paraloka meM avinazvara mukha ko pAveM haiN| aisohaNa joeNa suddhaM hemaM havei jaha taha yaM / kalAI laddhIe appA paramappao havadi // 24 // ati zobhana yogena zuddhaM hema bhavati yathA tathAca / kAlAdi labdhvA AtmA paramAtmA bhavati // artha-jaise suvarNa pASANa uttama zodhana sAmigrI ke nimatta se nirmala survaNa banajAtA hai taise hI kAlAdika labdhioM ko pAkara yaha saMsArI AtmA paramAtmA ho jAtA hai| vara vayatavehi saggo mAdukkhaM hou Niraya iyarehiM / chAyA tabahiyANaM paDivAlaM tANa guru bhayaM // 25 // varaM vrata tapobhiH svargaH mA duHkhaM bhavatunarake itaraiH / chAyA tapasthitAnAM pratipAlayatAM guru bhedaH // artha-vrata aura tapa se svarga hotA hai yaha to acchI bAta hai paraMtu avrata aura atapa se naraka viSe dukha nahIM honA cAhiye, chAyA aura dhUpa meM baiThane vAlA ke samAna vrata aura avratA ke pAlanevAloM meM bar3A bheda hai| bhAvArtha-chAyA meM baiThane vAlA manuSya sukha pAve hai taise hI vrata pAlana karane vAlA svargAdika sukha pAveM hai aura dhUpa meM baiThane vAlA manuSya dukha pAve hai taise hI avratoM ko AcaraNa karane vAlA arthAt hiMsA Adika karanevAlA duHkha pAve hai ina donoM meM bar3A bhArI bheda hai| esA samajha kara vrata aGgIkAra kro| jo icchadi nissariduM saMsAra pahaNNavassa ruddassa / kammi dhaNANa DahaNaM sojhAyai appayaM sudaM // 26 // ya icchati nismRtaM saMsAra mahArNavasya rudrasya / mandhanAnAM dahanaM sa dhyAyati bhAtmAnaM zuddham / / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 116 ) artha- jo puruSa ativistIrNa ( adhika cor3AI vAle ) saMsAra samudra se nikalane kI icchA kare hai vaha puruSa karma rupI indhana ko jalAMna ke liye jaise taise zuddha AtmA ko dhyAve / savve kasAya muttaM gAravamayarAya dosa vAmohaM / loya vivahAra virado appA jhAe jhANattho || 27 // sarvAn kaSAyAnmuktvA gAravamadarAga dveSa vyAmoham / lokavyavahAra virataH AtmAnaM dhyAyati dhyAnasthaH // samasta krodhAdika kapAyoM ko aura var3appana, mada, rAga dveSa vyAmoha athavA putra mitra strI samUha ko chor3akara lokavyabahAra se virakta aura Atma dhyAna meM sthira hotA huvA AtmA ko vyAve / artha micchattaM aNNANaM pAtraM puNNaM caNi tiviNa / moNavvaeNa joI joyaccho joyae appA || 28 // mithyAtvamajJAnaM pApaM puNyaM ca tyaktvA trividhena / mauna vratena yogI yogastho yojayati AtmAnam // artha - yogI munIzvara mithyAtva ajJAna pApa aura puNya bandha ke kAraNA ko mana bacana kAya me chor3i maunavrata dhAraNa kara yoga meM ( dhyAna meM ) sthita hotA huvA AtmA ko dhyAva hai| 1 jaM mayA dissaruvaM taNajANadi savvahA / gANagaM dissade taM tamhA jayemi keNahaM // 29 // yanmayA dRzyate rUpaM tannajAnAti sarvathA / jJAyako dRzyate'nantaH tasmAjjalpAmi kenAham // artha-jo rUpa strI putra dhanadhAnyAdika kA mujhe dIkhe hai mo mUrtIka jar3a hai tisako sarvathA zuddhanizcaya naya kara koI nahIM jAne hai aura una jar3a padArthoM ko meM amRtaka ananta kevala jJAna svarupa vAlA nahIM dIkhU hUM phira meM kisake sAtha vacanA lApa karUM / bhAvArtha / vArtA lApa usake sAtha kiyA jAtA hai jo dIkhatA ho sune aura kaI so Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 117 ) maiM to jJAnI amUrtika vacana vargaNA rahita hUM aura ye strI putra ziSya AdikoM kA zarIra jo ki mujhe vyavahAra naya se dIkhatA hai vaha pudgala hai mUrtIka hai to ina se paraspara kaise vArtA hosake isase mauna dhAraNa kara Atma dhyAna karUMhU~ / savvA savvaNiroheNa kammaM khavadi saMcidaM / jAyaccho jANae joI jiNa deveNa bhAsiyaM // 30 // sarvAzravanirodhena karma kSipati saMcitam / yogastho jAnAti yogI jinadevena bhAsitam // artha -- yoga ( dhyAna ) meM ThaharA huvA zukla dhyAnI sAdhu mithyA darzana amrata pramoda kaSAya aura yoga ( mana vacana kAya kI pravRtti ina samasta AzravoM ke nirodha hone se pUrva saMcaya kiya huve samasta jJAnAvaraNAdika karmoM kA kSaya kara hai aura samasta jAnane vAle padArthoM ko jAne hai esA zrIjinendra deva ne kahA hai / jo sutto vavAhore so joI jaggae sakajjampi | jo jaggadi vavahAre so sutto appaNe kajje // 31 // yaH supto vyavahAre sa yogI jAgarti svakArye / yo jAgarti vyavahAre sa suptaH AtmanaH kArya || artha - jo yogI vyavahAra meM ( laukikAcAra meM ) sotA hai| vaha svakArya meM jAgatA hai arthAt sAvadhAna hai aura jAyogI vyavahAra meM jAgatA hai vaha AtmakArya meM sAMtA hai| iyajANaUNa joI vavahAraM cayai savvA savva / jhAiya paramappANaM jaha bhaNiyaM jiNavaraM deNa // 32 // iti jJAtvA yogI vyavahAraM tyajati sarvathA sarvam | dhyAyati pAramAtmAnaM yathA bhaNitaM jinavarendreNa // artha - aisA jAnakara yogI sarvaprakAra se samasta vyavahAra ko chor3e hai aura jaisA jinendradeva ne paramAtmA kA svarUpa kahA hai usa svarUpa ko dhyAve hai / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 118 ) paMca mahavvaya juto paMca samidIsu tAsu gutI / rayaNattaya saMjutto jhANaM jhayaNaM sayA kuNaha // 33 // paJcamahAvrata yuktaH paJca samitiSu tisTaSu guptiSu / ratnatraya saMyuktayaH dhyAnA'dhyayanaM sadA kuru || artha - bho bhavyo ? tuma pAMca mahAvratoM ke dhAraka hokara pAMca samati aura tIna gupti meM lIna hokara aura ratnatraya kara saMyukta hote huve dhyAna aura adhyAyana sadAkAla karo / rayaNattaya mArAha jIvo ArAhao muNeyavvo / ArAhaNA vihANaM tassa phalaM kevalaM NANaM // 34 // ratnatraya mArAdhayan jIva ArAdhako munitavyaH / ArAdhanA vidhAnaM tasya phalaM kevalaM jJAnam // artha - jo ratnatraya ko ArAdhe ( seveM ) hai vaha ArAdhaka hai aisA jAnanA aura yahI ArAdhanA kA vidhAna arthAta sevana karanA hai, tisakA phala kevala jJAna hai / siddho suddho AdA savvarAhU savca hoya darasIyaM / so jiNavarehiM bhaNiyo jANa tuma kevalaM jANaM // 35 // siddhaH zuddhaH AtmA sarvajJaH sarva loka darzI ca / sa jinavaraiH bhaNitaH jAnIhi tvaM kevalaM jJAnam // artha - yaha atmA siddha hai karma malakara rahita hone se zuddha hai sarvaza hai aura sarvaloka alokako dakhane vAlA hai aisA jinendradeva ne kahA hai isI ko tuma kevala jJAna jAno arthAta abheda vivikSA kara AtmA ko kevala jJAna kahA hai, jJAna aura AtmA ke bhinna pradeza nahIM haiM jo AtmA hai sohI jJAna hai aura jo jJAna hai soI AtmA hai / rayaNattayapi joI ArAhai johu jiNavara maeNa / so jhAyAda appANaM pariharadi paraM Na saMdeho / / 36 / / ratnatrayamapi yogI ArAdhayati yaH sphuTaM jinavaramatena / sa dhyAyati AtmAnaM pariharati paraM na sandehaH | Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 119 ) artha -- jo yogI jinendradeva kI AjJAnusAra rajazya ko ArAdha hai vaha AtmA ko hI dhyAve hai aura para padArthoM ko chor3e hai isameM sandeha nahIM hai / jaM jANai taM gANaM jaM picchai taM ca daMsaNaM NeyaM / taM cAritaM bhaNiyaM parihAro puNNapAcANaM || 37 // yajjAnAti tad jJAnaM yat pazyati tacca darzanaM jJeyam / taccAritraM bhaNitaM parihAraH puNya pApAnAm // artha - jo AtmA jAne hai so zAna, aura jo dekhe hai so darzana hai, aura vahI AtmA cAritra hai jo puNya aura pApa ko dUra kare hai | tacca ruI sammattaM tacca gANaNaM ca havai sa NNaNaM / cAritaM parihAro payaMpiyaM jiNavariM dehiM // 38 // tatvarucaiiH samyakUtvaM tatvagrahaNaM ca bhavati saJjJAnam / cAritraM parihAraH prajalpita jinavarendraiH || artha - jIvAdika tatvoM meM jo ruci hai so samyaktva hai, tatvoM kA AnanA so samyag jJAna hai aura puNya pApa kA chor3anA so cAritra hai aisA jinendradeva ne kahA hai / daMsaNa suddho suddho daMsaNa suddho lahei NivvANaM / daMsaNa vihINa puruso Na lahai icchiyaM lAhaM // 39 // darzanazuddhaH zuddhaH darzanazuddhaH labhate nirvANam / darzanevihInaH puruSaH na labhate iSTaM lAbham // artha --- jo samyag darzana se zuddha hai vahI AtmA zuddha hai, kyoMki darzana zuddha AtmA hoM nirvANa kA pAve hai aura jo darzana rahita puruSa hai vaha iSTa ( ananta sukhamayI ) lAbha ko nahIM pAveM hai / iya uvae saMsAraM jaramaraNa haraM khu maNNae jaMtu / taM samyattaM bhaNiyaM samaNANaM sAvayANaM pi // 40 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 120 ) iti upadezasAraM janmamaraNaharaM sphuTaM manyate yaMtu / tat samyaktvaM bhaNitaM zramaNANaM sAvayANaM pi // artha - - -- yaha upadeza sArarUpa hai janmamaraNa ke harane vAlA hai jo isako mAne hai zraddhe hai sohI samyaktva hai yaha samyaktva muniyoM ko zrAvakoM ko tathA anya sarvahI jIvamAtra ke vAste kahA hai / jIvAjIva vihattI joI jANei jiNavaramaeNa / taM saNNANaM bhaNiyaM aviyacchaM savvadarasIhiM // 41 // jIvAjIva vibhakti yogI jAnAti jinavaramatena / tat saMjJAnaM bhaNitam avitathaM sarvadarzibhiH || artha - yogI jinendra kI AjJA ke anukUla jIva aura ajIva ke bheda ko jAne hai yahI satyArtha samyaga jJAna sarvazaMdava ne kahA hai / jaM jANiUNa joI parihAraM kuNai puNNapAcANaM / taM cAritaM bhaNiyaM aviyappaM kammarahie / / 42 / / yat jJAtvA yogI parihAraM karoti puNyapApAnAm / tat cAritraM bhaNitam avikalpaM karmmarahitena || artha - jo muni bhedajJAna ko jAnakara puNya pApa ko chor3e hai soI avikalpa (saMkalpa vikalpa rahita - yathAkhyAta) caritra haiM aisA karmoM kara rahita zrI sarvajJadeva ne kahA hai / jo rayaNattaya jutto kuNai tavaM saMjado sasatIe / so pAvara paramapayaM jhAyaMto appayaM suddhaM // 43 // yo ratnatrayayuktaH karoti tapaH saMyataH svazaktyA / sa prApnoti paramapadaM dhyAyan AtmAnaM zuddham // artha - jo ratnatraya sahita saMyamI muni apanI zakti anusAra tapa kare hai vaha zuddha AtmA ko dhyAtA huA parama pada [ mokSa ] ko pAve hai| Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 121 ) tihitiNi dharaviNicaM tiyarahio tahatieNa pariyario / do dosavimuko paramappA jhAyae joI // 44 // maiM tribhiH trIn dhRtvA nityaM trikarahitaH tathA trikeNa parikalitaH / dvidoSa vipramuktaH paramAtmAnaM dhyAyate yogI | artha [-mana vacana kAma kara tInoM ( varSA zIta uSNa ) kAloM sadA kAla tInoM zalyoM ( mAyA mithyA nidAna ) ko chor3atA huA aura tInoM (darzana jJAna carita) kara saMyukta hokara do doSoM ( rAgadveSa ) se chUTA huvA yogI paramAtmA ko dhyAve haiM / mayamAya koharahio loheNa vivarjio ya jo jIvo / jimmala sabhAvajuto so pAvai uttamaM saukkhaM // 45 // madamAyA krodha rahitaH lobhena vivarjitazca yo jIvaH / nirmalasvabhAvayuktaH sa prApnoti uttamaM saukhyam || artha - jo jIva mada (mAna) mAyAcAra krodha aura lobha se rahita hai aura nirmala svabhAva vAlA hai sohI uttama sukha ko pAve hai / visaya kasAyehi judo ruddoparamadhya bhAvaraDiya maNo / soNa kahahi siddhasuhaM jinamudda parammuDo jIvo // / 46 / / biSaya kASAyairyuktaH rudraH paramAtma bhAvarahita manAH / sa na labhate siddhasukhaM jinamudrA parAGmukho jIvaH // artha - jo viSaya aura kaSAyoM se sahita hai aura paramAtmA kI bhAvanA se rahita hai mana jisakA aura jinamudrA (digambara bheSa ) se vimukha hai aisA rudra siddha sukha ko nahIM pAve haiM / remudde siddhi haveI niyameNa jiNavaruddidvA / siviNeSiNu ruccaipuNa jIvA acchaMti bhavagahaNe // 47 // jinamudrA siddhasukhaM bhavati niyamena jinavaroddiSTA / svamapi na rocate punaH jIvA tiSThanti bhavagaine || Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 122 ) artha - jina mudrA arthAta digambara hI niyama kara mokSa sukha hai yahAM kAraNa meM kArya kA upacAra kahAM hai arthAta jina mudrA ke dhAraNa karane se mokSa kA sukha milatA hai aisA jinendra devane kahA haiM, jisako yaha jinamudrA svapna meM bhI nahIM ruce hai vaha puruSa saMsAra rUpI banahI rahe haiM / arthAt jisako jina mudrA se kucha bhI prIta nahIM hai vaha saMsAra se pAra nahIM ho sakatA / paramappaya jhAyaMto noI mucce maladaloheNa / nAdiyadi vaM kampaM NiddihaM jiNavariMdehiM // 48|| paramAtmAnaM dhyAyan yogI mucyate malada lobhena / nAdriyate navaM karma nirdiSTaM jinavarendraiH || artha --paramAtmA ke dhyAna karane vAlA yogi pApoM ke utpanna karane vAle lAbha se chUTa jAtA hai isI se usake navIna karmabandha nahIM hotA hai aisA jinendra devane kahA hai / hoUNa diDha caritto diDha sammatteNa bhAviya madIo ! jhAyaMto appANaM paramapayaM pAtrae joI / / 49 / / bhUtvA dRr3hacaritraH dRdusamyaktvena bhAvitamatiH / dhyAyannAtmAnaM paramapadaM prApnoti yogI / / artha - jo yogI dRr3ha samyaktvI aura dRr3ha cAritravAn hokara AtmA ko dhyAve hai vaha paramapada ko pAve hai / caraNaM havai sadhammo dhammo sohavai appasamabhAvo / soNArosa rahio jIvassa aNaNNapariNAmo // 50 // caraNaM bhavati svadharmaH dharmaH sa bhavati AtmasamabhAvaH / sa rAgaroSa rahitaH jIvasya ananya pariNAmaH || artha - cAritra hI AtmA kA dharma hai vaha dharma sarva jIvoM meM samabhAva svarupa hai aura vaha samabhAva rAgadveSa rahita hai yahI jIva kA ananya ( ekasvarUpa - abhinna ) pariNAma hai ! Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 123 ) jaha phalihamaNivisuddho paradavvajudo havei aNNaM so / taha rAgAdivijutto jIvo havadi hu aNNaNNaviho / / 51 // yathA mphaTikamaNivizuddhaH paradravyajuto bhavati anyaadRshH| tathA rAgAdiviyuktaH jIvo bhavati sphuTamanyonya vidhaH // artha-jaise sphaTikamaNi vizuddha hai parantu harita pIta nIla mAdi para dravya ke saMyukta hone se anyarUpa arthAta harita nIla Adi ke rUpa vAlI hojAtI hai taise hI rAgAdi pariNAmoM se sahita AtmA bhI anya anya prakAra kA hojAtA hai| bhAvArtha-jaise sphaTikamaNi meM nIla DAka lagane se vaha nIla hojAtI hai aura pIta se pIta tathA harita se harita hojAtI hai taise hI AtmA strI meM gaga rUpa hone sa rAgI aura zatru meM dveSa karana se duSI tathA putra meM mAha karane se mAhI hotA hai| devagurummiya bhatto sAhammiya saMjadesu aNuratto / sammatta muvvahaMto jhANarao havadi joI so / / 52 // devagurau ca bhaktaH sAdharmika saMyateSu anuraktaH / samyaktva muhahan dhyAnarataH bhavati yogI saH // artha-jA deva guru kA bhakta hai tathA sAdharmI muniyoM se vAtmalya arthAta prAti kara hai aura samyaktva ko dhAraNa kara hai sAI yogI dhyAna meM rata hotA hai| bhAvArtha-jima guNa ma jimakI prIti hotI hai usa guNa vAla se umakI avazya prIti hotI hai, jo middha ( mukta) honA cAhatA hai usakI prIti ( bhakti) middhoM meM tathA siddha hone vAlA meM aura siddhA ke bhaktoM meM avazya hogii| ugga tavaNNaNNANI jaM kammaM khavadi bhavahiM vahuehiM / taM gANI tihigutto khavei aMto muhuroNa // 53 // ugratapasA'jJAnI yatkarma kSapayati bhavairvahubhiH / sat jJAnI tribhiguptaH kSapayati antarmuhUrtena // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 124 ) artha-ajJAnI puruSa aneka bhava meM umra (tIvra ) tapazcaraNa se jitane karmoM ko kSaya karatA hai hAnI puruSa utane karmoM ko tInoM guptikara antarmuhUrta meM bhaya kara detA hai| mubha jogeNa mubhAvaM paradavve kuNai rAga dosAhU / so teNadu aNNANI gANI etto duviparI do // 54 // zubha yogena subhAvaM para dravye karoti rAga dveSau sphuTam / sa tena tu ajJAnI jJAnI etsmaahipriitH|| artha--jo yogI manoja iSTa priya vanitAdika meM prIti bhAva kare hai aura para dravyoM meM rAga dveSa kare hai vaha sAdhu ajJAnI aura jo isase viparIta hai arthAta roga dveSa rahita hai vaha hAnI hai| Asava hedya tahA bhAvaM mokkhassa kAraNaM havAda / so teNa du aNNANI AdasahAvassa vicarI do // 55 // bhAzrava hetuzca tathA bhAvaM mokSasya kAraNaM bhavati / sa tena tu ajJAnI AtmasvabhAvAt viparItaH / / artha-jaise iSTa vanitAdi viSayoM meM kiyA huA rAga Azrava kA kAraNa hai taise hI nirvikalpa samAdhi ke vinA mokSa sambandhI bhI rAga Azraya kA kAraNa hai isI se mokSa ko iSTa mAnakara usameM rAga karane vAlA bhI ajJAnI hai kyoMki vaha Atma svabhAva se viparIta hai arthAta vaha Atma svabhAva kA zAtA nahIM hai| jo kamma jAdamaio sahAva NANassa khaMTa dosyro| so teNa du ajJAnI jiNa sAsaNa dUsago bhaNi o // 56 // ___ yaH karma jAta matikaH svabhAva jJAnasya khaNDa doSa karaH / sa tena tu ajJAnI jinazAsana dUSako maNitaH // artha--indriya anindriya (mana) anita hI zAna hai jo puruSa aisA mAne hai vaha svabhAva jJAna (kevala zAna) ko khaNDa zAna se dUSita kara hai| isI se baha akSAnI hai jina AzA kA dRSaka hai / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 125 ) NANaM cAritahINaM dasaNahINaM tavaNa saMjuttaM / aNNemu bhAva rahiyaM liMgagahaNeNa ki saukkhaM // 57 // jJAnaM cAritra hInaM darzana hInaM tapobhiH saMyuktam / anyeSu bhAvarahitaM liGga grahaNena kiM saukhyam / artha-jahAM cAritra hIna to bhAna hai yadyapi tapakara sahita hai parantu samyagadarzana kara hIna hai tathA anya dharma kriyAoM meM bhI bhAva rahita hai aise liGga arthAta muni vaMza dhAraNa karane se kyA sukha hai ? arthAta mokSa sukha nahIM hotaa| aceyaNammi cedA jomaNNai so havei aNNANI / so puNa NANI bhaNio jo bhaNNai ceyaNo cedA // 58 // acetane cetayitAraM yo manute sa bhavati ajJAnI / sa puna jJAnI bhaNitaH yo manute cetane cetayitAram // artha-jo acetana meM cetana mAne hai so ajJAnI hai| vaha zAnI hai jo cetana meM hI cetana mAna hai| tava rahiyaM jaM gANaM NANa vijutto taovi akayatyo / tamhA NANa taveNa saMjutto lahai NivvANaM // 59 // tapo rahitaM yat jJAnaM jJAna viyuktaM tapopi akRtArthaH / tasmAt jJAna tapasA saMyuktaH labhate nirvANAm / / artha-jo tapa rahita zAna hai vaha nirarthaka vyartha hai taise hI jJAna rahita tapa bhI vyartha hai isase jJAna sahita aura tapa sahita jo puruSa hai vahI nirvANa ko pAve hai| dhuvasiddhI titthayaro cauNANa judA karei taba yaraNaM / NAUNa dhuvaM kujjA tavayaraNaM gANa juttoci // 60 // dhruvasiddhistIrthakara catuSka jJAna yutaH karoti tapazcaraNam / jJAtvA dhruvaM kuryAt tapazcaraNaM jJAna yuktopi / / artha-cAra mAna ( mati zAna zruta zAna avadhi zAna aura Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manaH paryaya jJAna ) ke dhArI zrI tIrthaMkara parama deva bhI tapazcaraNa ko karai haiM esA nizcaya svarUpa jAna kara zAna sahita hote huve bhI tapazcaraNa ko kro| bhAvArtha ~bahuta se puruSa svAdhyAya karane se tathA vyAkaraNa tarka sAhitya siddhAntAdika ke paTana mAtra hI me middhi samajha lete haiM unake prabodha ke liye yaha upadeza hai ki dvAdazAMga ke zAtA aura mana paryaya jhAna kara bhUSita tathA mati jJAna aura avadhi zAna dhArI zrI tIrthaMkara bhI velA talA Adi upavAsa kara ke hI karma ko bhasma kare haiM isase zAnavAna puruSa vrata tapa upavAsAdi avazya kreN| vAharaliMgeNajudo abbhaMtara liMgarahita pariyammo / so sagacarittabhaTTo moktvapahaviNAsago sAhU / / 61 // vahiliGgenayutaH abhyantaraliGgarahita parikA / sa svakacAritrabhraSTaH mokSapathavinAzakaH sAdhuH // artha-jo vAhya liGga ( nagnamudrA ) kara mahita hai aura jisakA cAritra AtmasvarUpa kI bhAvanA ma hita hai vaha apana AtmIka caritra se bhraSTa hai aura mokSamArga ko naSTa kara hai suheNa bhAvidaMNANaM dukkhe jAde viNassadi / tamhA jahAvalaM joI appA dukkhehiM bhAvaha / / 62 // sukhena bhAvitaM jJAnaM duHkhe jAte vinazyati / tasmAd yathAvalaM yogI AtmAnaM duHkhaiH bhAvayet // atha-sukhakara (nityabhojanAdika kara ) bhAvita kiyA huvA zAna duHkha Ana para ( bhAjanAdika na milana para ) naSTa hojAtA hai isase yogI yathA zakti AtmA ko duHkhA kara (upavAsAdika kara) anuvAsita kare arthAt tapazcaraNa kareM / AhArAsaNaNiddA jayaM ca kAUNa jiNavara maeNa / jhAyavbo NiyaappA NAUNa guruvaeseNa // 63 // AhArAsananidrA jayaM ca kRtvA jinavara matena / dhyAtavyo nijAtmA jJAtvA guru prazAdena // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha----AhAra jaya (kama se mAhAra ko ghaTAnA aura velA telA pakSAMpavAsa mAsopavAsa Adi karanA) Asanajaya (padmAsanAdika se 2146 ghar3I vA dina pakSa mAsa varSa taka tiSTA rahanA) nidrAjaya (eka pasavAr3a sAnA eka prahara sonA na sAnA)inakA abhyAsa jinezvara kI AzAnusAra karakaM guru ke prazAda se AtmasvarUpa ko jAna kara nija AtmA ko dhyaavaa| appA carittavaMto daMsaNaNANeNa saMjudo appA / so jhAyabo NiccaM NAUNa gurupasAeNa // 64 // __ AtmA caritravAn darzana jJAnena saMyutaH AtmA / __sa dhyAtavyo nityaM jJAtvA guru prasAdena // artha--AtmA cAritravAna hai AtmA darzana jJAna sahita hai aisA jAna kara vaha AtmAnitya hI guru prazAda sa dhyAvane yogya hai| dukkheNa jai appA appANAUNa bhAvaNA dukkhaM / bhAviya sahAva puriso visaesu viraccae dukkhaM // 65 // duHkhana jJAyate AtmA AtmAnaM jJAtvA bhAvanA duHkham / bhAvita svabhAva puruSo viSayeSu viracyate duHkham / / artha-bar3I kaThinatA se AtmA jAnA jAta hai aura AtmA ko jAnakara usakI bhAvanA ( arthAta AtmA kA vAravAra anubhava ) karanA kaThina hai aura Atma svabhAva kI bhAvanA hone para bhI viSayoM ( bhogAdi ) se virakta honA atyanta kaThina hai| tA maNaNajai appA visaesu Naropavadae jAma / visae viratta citto joI jANei appANaM // 66 // tAvat na jJAyate AtmA viSayeSu naraH pravartate yAvat / viSaya virakta citaH yogI jAnAti AtmAnam // artha--jaba taka yaha puruSa viSayoM meM pravate hai taba taka AtmA ko nahIM jAne hai / jo yogI viSayoM se virakta citta hai vahI AtmA ko jAna hai| Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 128 ) appA gAUNa NarA keI sambhAva bhAvayabhaTTA / hiMDaMti cAuraMgaM visaesa vimUhayA mUDhA ||67 // AtmA jJAtvA narAH kecitsvabhAva bhAva prabhraSTAH / hiNDante cAturaGge viSayeSu vimohitA mUDhAH // artha - AtmA ko jAna kara bhI AtmasvabhAva kI bhAvanA se atyanta bhraSTa hote huve viSayoM meM mohita huve ajJAnI jIva caturgati saMsAra meM bhrama haiM / bhavArtha - AtmA ko jAna kara viSayoM se virakta honA cAhiye / je puNa visaya virattA appANaUNa bhAvaNA sahiyA / chaDaMti cAuraMgaM tava guNa juttA Na saMdeho ||68 || ye punaH viSaya viraktA AtmAnaM jJAtvA bhAvanA sahitAH / tyajanti cAturaGgaM tapoguNa yuktA na sandehaH || artha -- jenikaTa bhavya viSayoM se virakta haiM AtmA ko jAna - kara Atma bhAvanA kareM haiM te dvAdaza tapa 28 mUla guNa tathA uttara guNasahita hote huve avazyaM caturgati saMsAra ko chor3e haiM isame sandeha nahIM / paramANu pamANaM vA paradavve rAda havedi mohAdo / so mUDho aNNANI AdasahAvassa vivarIdo || 69 // paramANuM pramANaM vA paradravye rati bhaveti mohAt / sa mUDha ajJAnI Atma svabhAvAdviparItaH // artha -- jisakI para dravyoM meM paramANu mAtra ( kiMcit ) bhI moha se rati ( prIti ) hai vaha mUr3ha ajJAnI Atma svabhAva se vipata hai| appA sAyaMtANaM daMsaNasuddhINa diDhacAritANa / hodi dhuvaM NivvANaM visaaisu viratta cittANaM // 70 // AtmAnaM dhyAyatAM darzana zuddhInAM dRDha cAritrANAm / bhavati dhruvaM nirvANaM viSayeSu virakta cittAnAm // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 129 ) artha - cala malina aura agAr3hatA rahita hai samyagdarzana jina kA vRhmacaryAdika cAritra meM dRDha ( sthita ) hai viSayoM se virakta hai citta jinakA aise zuddha AtmA ke dhyAna karane vAle ko avazya nirvANa hAMva hai | jeNa rAgo pare dabbe saMsArassahi kAraNaM / teNa vi joiNo NiccaM kujjA appesu bhAvaNA // 71 // yena rAgaH pare dravye saMsArasyahi kAraNam / tenApi yogI nityaM kuryyAdAtmasu bhAvanAm // artha - paradravyoM meM rAga kA karanA saMsAra kA hI kAraNa hai isase yogIzvara nityahI AtmA meM bhAvanA kreN| die ya pasaMsAra dukkhe ya suhaemu ya / sattUNaM caiva bandhUNaM cArittaM sama bhAvado // 72 // nindAyAM ca prasaMsAyAM duHkhe ca sukheSu ca / zatrUNAM caiva bandhUNAM caritraM samabhAvataH || artha-nindA aura prasamA meM tathA duHkha aura mukhoM ke prApta hone para tathA zatru aura mitroM ke milana para samatA ( dveSa aura rAga kA na honA ) bhAva hone se samyaka cAritra ( yathAkhyAta cAritra ) hotA hai| cariyA bariyA padasamidi vajjiyA suddha bhAva pavbhaTTA / kaI jaMpati rAhu kAlo jhANa joyassa ||13|| caryA varikA vratasamiti varttito zuddha bhAva prabhraSTAH kecita jalpanti narAH nahiM kAlo dhyAna yogasya // artha-caryA arthAt AcAra ke rokanevAle, vrata aura samiti se rahita aura AtmIka zuddha bhAvoM se bhraSTa aise kaI eka puruSa kahate haiM kiM yaha kAla dhyAna karane yogya nahIM haiM / sammatta NANarahio abhavvajIvohi mokkhaparimuko / saMsArasuhemurado hu kAlo havai jhANasa || 74 // 17 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 130 ) samyaktvajJAna rahitaH abhavyanIyohi mokSaparimuktaH saMsAramukhemurataH nahi kAlo bhavati dhyAnasya / / artha-samyakta aura zAna kara rahita abhavyajIvAtmA mokSa rahita saMsAra ke sukha meM atyanta prItivAna haiM aise puruSa kahate haiM ki yaha dhyAna kA kAla nahIM hai // paMcasu pahavvadesuya paMcasapidIsu tImuguttIsu / jo mUDho arANANI Nahu kAlo bhaNai jhANassa / / 75 // paJcasu mahAvrateSu ca pazcasamitiSu tisRSu guptiSuH yo mUDhaH ajJAnI nahiM kAlo bhaNati dhyAnasya // artha-jo pAMca mahAvrata pAMca samiti tIna gupti se anajAna hai vaha aisA kahate haiM ki yaha kAla dhyAna kA nahIM hai| bharahe dukkhamakAle dhamma jjhANaM havei sAhussa / saM appa sahAvahide Nahu maNNai soci aNNANI / / 76 // __ marate duHkhama kAle dharmadhyAnaM bhavati sAdhoH tada AtmasvabhAvasthite nahiM manyate sopi ajJAnI // artha-isa paMcama kAla meM bhArata varSa meM AtmasvabhAva meM sthita jo sAdhu haiM tinake dharma myAna hotA hai jo isako nahIM mAnate haiM so azAnI haiN| ajavitirayaNasuddhA appA jhAevi lahahi iMdattaM / koyaMtiyadevattaM taccha cuyA NibudiM jaMti // 77 // adyApi triratnazuddhA AtmAnaMdhyAtvA labhante iMdratvam lokAntika devatvaM tasmAt cyutvA nirvANa yAnti // artha-aba bhI isa paMcama kAla meM sAdhujana samyak darzana samyagajJAna samyakacAritra rUpa ratnoM se nirdoSa hote huve AtmA ko dhyAya kara indrapada ko pAte haiM keI laukAntika deva hote haiM aura vahAM se caya kara punaH nirvANa ko pAve haiM / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nepAvamoDiyamaI liMgaM ghettUNa jiNavariMdANaM / pAvaM kuNati pAvA te cattA mokrasamaggammi / / 78 // ye pApamohitamatayaH liGgaM grahatviA jinavarandrANAmH pApaM kurvanti pApAH te tyaktA mokSamArge // athe-pApa kAryoM kara mohita hai buddhi jinakI aise je puruSa jinaliMGga (nagnamudrA) ko dhAraNa karake bhI pApa karate haiM te pApI mokSa mArga se patita haiN| je paMcacelasattA gaMthamAhIya jaannaaNsiilaa| AdhAkampammirayA te cattA mokkha maggAmmi // 79 // ye paJcacelazaktAH grantha grAhiNaH yAcanazIlAH ___ adhaH karmaNiratAH te tyaktA mokSamArge // artha-je pAMca prakAra meM se kisI prakAra ke bhI vastroM meM Asakta haiM arthAt rezama vakkala carma roma sUta ke vastra ko pahanate haiM parigraha sahita haiM, yAcanA karane vAle haiM arthAt bhojana Adika mAMgate haiM aura nIcakArya meM tatpara hai ve mokSa mArga se bhraSTa hai / NiggaMthamohamukkA vAvIsaparIsahA jiyakasAyA / pAvAraMbha vimukkA te gahiyAmAkkhamaggammi // 80 // nirgranthA mohamuktA dvAviMzatiparISahA jitakaSAyAH / pApArambha vimuktA te gRhItA mokSamArge // artha-je parigraha rahita haiM putra mitra kalitrAdiko se moha ( mamatva ) rahita haiM vAisa parISahAoM ko sahane vAle haiM jIta liye haiM kaSAya jinhoMne aura pApakArI ArambhA se rahita hai ve mokSamArga meM gRhIta hai arthAta ve mokSamArgI haiN| Uddhaddhamajhaloe keI majjhaNa ahymeggii|| iya bhAvaNAMe joI pAvaMtihu sAsayaM sokkhaM / / 81 // urvArdhamadhya loke kecit mama na ahakamekAkI / iti bhAvanayA yoginaH prApnuvanti mphuTaM zAmvataM saukhyam / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 132 ) artha-je yogIzvara aisI bhAvanA ki merA udhvaMloka adholoka tathA madhyaloka meM koI bhI nahIM hai meM akelAhI hUM vaha zAsvata mukha arthAta mokSa ko pAve haiM devaguruNaM bhattA Nivbeya paraMparA viciMtatA / jhANarayA sucarittA te gahiyA mokkhamaggammi / / 82 // devagurUNAM bhaktAH nirveda paramparA vicintayantaH / dhyAnaratA sucaritrAH te gRhItA mokSamArge // artha-je aSTAdaza 18 dopa rahita guru aura 28 mUlaguNa dhAraka guru ke bhakta haiM nirvada ( maMmAra deha bhogoM se virAgatA ) kI paramparA rUpa upadaza kI vizeSatA se vicArate haiM, dhyAna meM tatpara haiM aura uttama cAritra ke dhAraka haiM taM mokSamArgI haiN| Nicchaya Nayassa evaM appA apyammi appnnesurdo| so hodihu sucarittA joI so lahaiNivvANaM / / 83 // nizcayanayasyaivam AtmA''tmani AtmanesurataH / so bhavati sphuTa sucaritraH yogI so labhate nivANam / / artha-nizcayanayakA aisA abhiprAya hai ki jo AtmA AtmA ke liye AtmA meM hI lIna hotA hai vahI AtmA uttama cAritravAn yogI nirvANa ko pAva hai| purusAyAro appA joI varaNANadaMsaNa samaggo / jo jhAyadi soyoI pAvaharo havadiNiddaTTho // 84 // puruSAkAra AtmA yogI varajJAnadarzana samagraH / yodhyAyati sa yogI pApaharo bhavati nirdvandvaH / / artha-puruSa ke AkAra ke samAna hai AkAra jisakA aisA AtmA uttama jJAna darzana kara pUrNa aura mana vacana, kAya ke yogoM kA nirAMdha karane vAlA jo AtmA ko dhyAve hai vaha yogI hai pApoM kA nAza karane vAlA hai aura nidvanda ( rAgadveSAdi rahita) hojAtA hai| Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 133 ) evaM jiNeNa kahiyaM savaNANaM sAvayANapuNasuNasu / saMsAra viNAsayaraM siddhiyaraM kAraNaM paramaM // 85 // evaM jinena kathitaM zramaNAnAM zrAvakAnAM punaH zRNu / saMsAra vinAzakaraM siddhikaraM kAraNaM paramam // artha-isa prakAra jinendra devane muniyoM ko upadeza kahA hai aba zrAvakoM ke liye kahate haiM so suno yaha upadeza saMsAra kA nAza karane vAlA aura siddhi ke karane vAlA utkRSTa kAraNa hai| gahiUNaya sammattaM suNimmalaM suragirIva nikaMpaM / taM jhANe jhAijjai sAvaya dukkhakkhaya hAe / 86 // grahItvA ca samyaktvaM sunimalaM suragireriva nikamyam / tada dhyAne vyAyati zrAvaka duHkhakSayArthe / artha---bho zrAvako ! sumeru parvata ke samAna niSkampa (nizcala ) hokara niratIcAra samyagdarzana kA grahaNa kara usI darzana ko duHkhoM kA kSaya karane vAle dhyAna meM dhyAvo / sammattaM jo jhAyadi sammAiTTI havei so jiivo| sammatta pariNado puNa khavei duTTa kammANi / / 87 // samktvaM yo dhyAyati samyagdRSTiH bhavati sa javiH / samyaktva pariNataH punaH kSayati duSTASTakarmANi // artha-jo jIva samyaktva ko dhyAve hai soI jIva samyagdRSTi hai aura vahI (jIva) samyagdarzana rUpa paraNamatA huvA duSTa jebAnAvaraNAdika aSTakarma tina kA nAza karai hai| kiM vahuNA bhaNieNa je siddhANaravarA gae kAle / sijhahi jevi bhAviyA taM jANaha sammamAhAppaM // 88 // ki vahunA bhaNitena ye siddhA nara varAgate kAle / setsyati ye'pi bhavyAH tajjAnIta sabhyaktva mAhAtmyam / / artha-bahuta kahane kara kyA je ( jitanA) bhavya puruSa atAta Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 134 ) kAla meM siddha huve haiM aura je AgAmi kAla meM siddha hoge vaha sarva samyaktva kA mahatva jaano| bhAvArtha-samyagdarzana mokSa kA pradhAna kAraNa hai, vaha samyagdarzana grahastha zrAvAko maiM bhI hotA hai isase grahastha dharma bhI mokSa kA kAraNa jaano| te dhaNNA sukayacchA tesUrA tevi paMDiyA mnnuyaa| sammattaM siddhiyaraM sivaNevi Na mailiyaM jehi // 89 // te dhanyAH sukRtasthAH te zUrA tepi paNDitA manujAH / samyaktvaM siddhikaraM svapnepi na malitaM yaH // artha-te hI puruSa dhanya haiM tehI puNyavAna haiM tehI sUrimA haiM aura paNDita haiM jinhoMne svapna meM bhI sarva siddhi karane vAle samyaktva ko dUSita nahIM kiyA hai| hiMsA rahie dhamme aTThArasadosa vajjie deve / NiggaMtheppavayaNe saddahaNaM hodi sammattaM // 10 // hiMsArahite dharme aSTAdaza doSa varjite deve / nimranthe pravacane zrAddadhanaM bhavati samyaktvam / artha-hiMsA rahita dharma, kSudhAdika aThAraha doSa rahita deva aura nirgrantha arthAt digambara muni aura pravacana arthAt jinabANI meM zraddhAna karanA samyagdarzana hai| jaha jAyarUva ruvaM susaMjayaM savva saMgaparicattaM / liMgaM Na varA vekkhaM jo maNNai tassa sammattaM // 11 // __ yathA jAtarUpaM rupaM susaMyataM sarva saMga parityaktam / liGgaM na parApekSaM yaHmanyate tasya samyaktvam / / artha-mokSa mArgI sAdhuvoM kA liGga (bheza ) yathA jAtarupa hai arthAt jaise bAlaka mAtA ke garbha se nikalA huA bAlaka nirvikAra hotA hai taise nirvikAra hai| uttama hai sayama jisameM, samasta parigraha rahita hai, jisameM para vastu kI icchA nahIM haiM aise svarupa ko jo mAne hai tisake samyaktva hotA hai| Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kucchiyadevaM dhammaM kucchiya liMgaMca vaMdae jodu / lajjA bhayagAravado micchAdiTTI have sohu // 12 // kutsitadeva dharma kutsitaliGgaM ca vandate yastu / lajjA bhaya gAravataH mithyAdRSTi bhavet sasphuTam // artha-khoTedeva (rAgIdveSI ) khoTA dharma (hiMsAmayI ) aura khoTe liGga (parigrahI guru ) ko lajjA kara bhayakara athavA vaDappana kara jo vande haiM namaskAra kareM haiM te mithyAdRSTi jaanne| savarAvekkhaM liMga rAIdevaM asaMjayaM vaMde / mANai micchAdiTTI NahumANai suddha sammatto // 13 // svaparApekSaM liGga rAgidevam asaMyataM vande / __ mAnayati mithyAdRSTiH na sphuTaM mAnayati zuddhasamyaktvaH // artha-svApekSa liGga ko ( apane prayojana kI siddhi ke artha athavA strI sahita hokara sAdhu veza dhAraNa karane vAle ko ) aura parApakSaliGga (jo kisI kI jabaradastI se vA mAtA pitAdi ke car3hAne sa vA rAjA ke bhaya se sAdhu ho jAva) ko meM vandanA karatA hU~ tathA rAgIdevoM kA meM bandU hUM athavA samaya rahita (hiMsaka) devatAoM) ko vandanA karu hUM aisA kahakara tina ko mAne hai so mithyAdRSTi hai / jo ese ko nahIM mAnatA hai vaha zuddha samyagdRSTI hai| sammAiTTIsAvaya dhammaM jiNadeva desiyaM kuNadi / viparIyaM kuvvaMto micchAdiDI muNeyavvo // 14 // sanyagdRSTiH zrAvakaH dharma jinadevadozataM karoti / viparItaM kurvan mithyAdRSTiH jJAtavyaH / / artha-bho zrAvako ! jo jinendra deva ke upadeze huve dharmako pAlatA hai vaha samyagdRSTi hai aura jo anya dharma ko pAlatA hai so mithyA dRSTI jaannaa| micchAdiTThI jo so saMsAre saMsarei suhrhio| jammajara paraNapaure dukkhasahassAule jIvo // 95 / / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 136 ) mithyAdRSTiH yaH sa saMsAre saMsarati sukharahitaH / janmajarAmaraNa pracure duHkhasaha zrAkule jIvaH || artha -- jo mithyA dRSTi prANI haiM vaha janma jarA aura maraNa kI adhikatA vAle isa caturgati rUpa saMsAra meM sukharAta bhrama haiM aura vaha saMsAra haz2Aro duHkha se paripUrNa hai / sammaguNa miccha doso maNeNa pari bhAviUNa taM kuNasu / jaM te maNassa rucca kiM vahuNA palavi eNaMtu // 96 // samyaktvaM guNaH mithyAtvaM doSaH manasA paribhAvya tatkuru / yatte manasi rocate kiMbahunA pralapitena tu // artha - bho bhavya ! samyagdarzana to guNa arthAt upakArI hai aura mithyAtva doSa hai, aisA vicAra karo pIche jo tumhAre mana meM ruca tisako grahaNa karo bahuta bolane se kyA / vAhira saMga vimuko vimuko micchabhAva NiggaMtho / kiM tassa ThANa mauNaM Navi jANadi appa sama bhAva // 97 // vAhya saMga vimukta. na vimuktaH mithyA bhAvena nirgrantha. | kiM tasya sthAnaM maunaM nApi jAnAti Atmasama bhAvam // nahIM artha - jo vAhya parigraha se rahita hai parantu mithyAtva bhAvoM se chUTA hai usa nirgrantha vaiSavArI ke kAyotsarga aura mauna vrata kara ne se kyA sAdhya hai arthAt kucha bhI nahIM vaha AtmA ke samabhAva ko vItarAga bhAva ko ) nahIM jAne hai / - bhAvArtha - vinA antaraGga samyaktva koI bhI vAhya kriyA kAryakArI nahIM / mUla guNaM chitUNaya bAhira kammaM karei jo sAhu | solaha sihaM, jiNa liMga virAdhago NiccaM // 98 // mUlaguNaM chitvA bAhya karma karoti yaH sAdhuH / sa na labhate siddhimukhaM jinaliGga virAdhakaH nityam // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 137 ) artha- jo sAdhu aTThAIsa mUla guNoM kA chedana karake anya vAhya karma kare haiM so piddhasukha ko nahIM pAve haiM kiMtu vaha sadAkAla jinaliGga kI virAdhanA arthAt badanAmI karane vAlA hai| kiM kadAdi vahikamma ki kAhadi bahAvihaMca khvnnNc| kiM kAhidi AdAvaM Ada sahAvasma vivarIdo // 99 / / kiM kariSyati vAhyakarma kiM karipyati bahuvidhaM ca kSapaNaMca / ___ kiM kariSyati AtApaH AtmasvabhAvasya viparItaH / / artha-AtmIka svabhAva darzana zAna kSamAdi svarUpa se viparIta ajJAna moha kaSAdi sahita vAhya karma kyA kucha kara makai hai ? ( mokSa de sake hai ?) arthAt nahIM, aura bahuta prakAra kiye huve kSapaNa ( upavAma ) kucha kara sake haiM ? tathA AtApana yoga ( dhUpa meM kAyotsarga karanA ) bhI kucha kara sake haiM ? arthAta kucha nhiiN| bhAvArtha kevala zArIraka kriyA mAtra AtmA ko nirAkula sukha nahIM kara saka hai| jai paThai sudANiya jadi kAhadi bahuviheya critto| taM vAlamuyaM caraNaM havei appassa vivarIyaM / / 100 // yadi paThati zrutAni ca yadi karipyati bhuvidhaanicaaritraanni| tadvAlazrutaM caraNaM bhavati AtmanaH viparItam // artha-jo Atma svabhAva ma viparIta vAhya aneka tarka vyAkaraNa chanda alaMkAra sAhitya siddhAnta tathA ekAdazAGga dazapUrva kA adhyayana karanA hai mo bAla zruta hai, tathA AtmIka svarUpa viruddha aneka cAritra karanA bAla cAritra hai| veraggaparosAha paradavvaparamuhoya so hoI / saMsArasuhAviratto sagasuddhasuhemuaNuratto // 101 // guNagaNavihUsiyaMgo heyopAdeyaNicchado sAhU / jhANajhayaNemurado so pAvaI uttamaThANaM // 102 // vairAgyaparaH sAdhuH paradravyaparAGmukhazca sa bhavati / saMsArasukhaviraktaH svakazuddhaMsukheSu anuraktaH // 101 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 138 ) guNagaNavibhUSitAGgaH heyopAdeya nizcitaH sAdhuH / dhyAnAdhyayaneSu rattaH sa prApnoti uttama sthAnam // artha-jo sAdhu virAga bhAvoM meM tatpara hai vahI parapadArthoM se parAGmukha ( mamatvarahita ) hai aura saMsArIkasukhoM se virakta hai. AtmIkazuddha sukhoM meM anurAgI hai zAnadhyAnAdi guNoM ke samUha kara bhUSita hai zarIra jisakA, heya ( tyAgane yogya ) upAdeya ( grahaNa karaNa yogya) kA hai nizcaya jisake tathA dhyAna (dharma dhyAna zukla dhyAna ) adhyayana (zAstrI kA paThana pAThana ) meM lIna hai sohI sAdhu uttamasthAna ko ( mokSa ko ) pAMva hai Naviehi ja Navijjai jhAijhai jhAiehi aNavarayaM / thuvaMtahiM thuNijai dehaccha kiMpitaMmuNaha // 103 // nataiH yat namyate dhyAyate dhyAtaiH anavaratam / stayamAnaH stUyate dehasthaM kimapi tat manuta // artha-bho bhavyajano ? tumAre isa deha meM koI apUrva svarupavAlA tiSTe hai timako jAno joki anyapuruSA kara namaskRti kiye huve aise devendra narandra gaNandroM kara namaskAra kiyA jAtA hai, tathA anya yogiyoM kara dhyAya huyaM esa tIrthakara devA kara niraMtara dhyAyA jAtA hai aura anya zAniyokara stuti kiye huva paramapuruSAMkara (tIrthakarAdikoMkara) stuti kiyA jAtA hai| aruhA siddhA ariyA uvajhAyA sAhu paMcaparameTThI / tevihu ciTTai Ada tamhA AdAhu meM saraNaM // 104 // arhantaH siddhA AcAryA upAdhyAyA sAdhavaH parameSThinaH / te'pi sphuTaM tiSThanti Atmani tasmAdAtmA sphuTi meM zaraNam artha- arhanta siddha AcArya upAdhyAya aura sAdhu ye parameSThI tehI mere AtmA meM tiSTe haiM umase AtmAhI mujhaM zaraNa hai // (bhAvArtha) yaha parameSThI AtmA ma tabahI Thahara sakata hai aba ki unakA svarupa cintana kara AtmA meM zeyAkAra vAdhyeyAkara kiyA hoya Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 139 ) isase parameSThI ko namaskAra kiyA jAnanA / aura Agama bhAva nikSe pakara jaba AtmA jisakA jJAtA hotA hai taba vaha usI svarUpa kahalAtA hai | isame arhantAdika ke svarupa ko jJeya rUpa karane vAlA jIvAtmA bhI arhantAdi svarupa ho jAtA hai| aura jaba yaha nirantara aisAhI banA rahe hai taba samasta karmakSaya rUpa zuddha avasthA (mukta) ho jAtI hai / jo samasta jIvAMko saMbodhana karane meM samartha hai so ana hai arthAt jisake jJAna darzana sukha vIrya paripUrNa nirAvaraNa hojAte hai sohI anna haiM / sarva karmo ke kSaya hone se jo mokSa prApta hogayA ho so middha haiN| zikSA denevAle aura pAMca AcAroM ko dhAraNa karane vAle AcArya hai | zrutajJAnopadezaka ho tathA svaparamata kA jJAtA ho so upAdhyAya haiM / ratnatraya kA sAdhana kareM so sAdhu haiM / / saMmattaM saMNANaM saccAritaM hisattavaM caitra I cauro ciTThA Ade tA AdA humesaraNaM / / 105 samyaktvaM jJAnaM sacAritraM hi sattapazcaiva / catvAro tiSThati Atmani tasmArAtmAsphuTaM meM zaraNam // artha- samyagdarzana samyagjJAna samyakacAritra aura samyakatapayaha cAroM AtmA meM hI tiSThe haiM tisase AtmAhI mere zaraNa hai / bhAvArtha / darzana jJAna caritra aura tapa ye cAroM ArAdhanA mujhe zaraNa ho ! AtmA kA zraddhAna AtmAhI kareM haiM AtmA kA jJAna AtmA hI kare hai AtmA ke sAtha ekameka bhAva AtmAkAhI hotA hai aura AtmA AtmA meM hI tapa hai vahI kevala jJAnezvarya ko pAve hai aise cAroM prakAra kara AtmA kohI ghyAve isase AtmAhI merA du:kha dUra karane vAlA hai AtmAhI maMgala rUpa hai | evaM jiNaM paNattaM mokkhasyaya pAhuMDa subhattIe / jo paDhAi suNai bhAvaI so pAvai sAsayaM sokkhaM / / 906 evaM jina prajJataM mAkSasyaca prAbhRta subhaktyA / ya paThati zraNoti bhAvayati sa prApnoti zAsvattaM saukhyam // Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 140 ) artha--isa --isa prakAra kahe huve mokSa prAbhRta ko jo uttama bhaktikara par3he hai zravaNa kare hai bhAvanA ( bAra bAra manana) karai hai so avinazvara sukha ko pAve hai| // iti zrIkundukundasvAmiviracitaM mokSaprAbhRtaM samAptam // // samAptaM ca SaTprAbhRtam // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- _