Book Title: Maran Bhoj
Author(s): Parmeshthidas Jain
Publisher: Singhai Moolchand Jain Munim
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034960/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI yazovijayajI jaina graMthamALA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat dAdAsAheba, bhAvanagara, phona : 0278-2425322 300484s www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekha ba parameDIdAsa - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat tanamA www.umaragvanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raNabhA lekhaka: paM0 parameSThIdAsa jaina nyAyatIrtha-sUrata / prakAzaka:-- siMghaI mUlacanda jaina munIma-lalitapura (jhAMsI) tathA zA0 sAkeracanda maganalAla sraiyaa-suurt| svi. siMghaI maujIlAlajI jaina vaidya litapura aura sva0 zA0 maganalAla uttamaca danI saraiyA sUratakI smRti ___"jainamitra" aura "vIra" ke grAhakoMko bhett|] prathamAvRttiA malpa vIra saM0 2464. vikrama saM. 1994. Shree Sudharmaswami-Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya suucii| 1-maraNa mojakI utpatti 2-maraNabhojakI bhayaMkaratA 3-zAstrIya zuddhi .... 4-zaMkA samAdhAna 5-samadatti aura kAna .... 6-maraNabhoja niSedhaka kAnUna 7-maraNabhoja virodhI Andolana -8-maraNabhojake prAMtIya rivAja 9-karuNAjanaka saccI ghaTanAyeM 10-supasiddha vidvAnoM aura zrImAnoM ke abhiprAya 11-maraNabhoja kaise ruke ? 12-kavitA saMgraha 4 "janavijaya', prinTiga presa, khATiyA cakalA-sUratameM ee sudham mUlacanda kisanada sa ka paDiyAne mudita kiyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara,'Surat' ' ww.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aabhaar| maiMne apane pUjya pilAjI zrI siMghaI maujIlAlajIke svargavAsa honepara maraNamoja nahIM kiyA, kAraNa ki maiM maraNabhojako dharma evaM samAjakA ghAtaka eka bhayaMkara pApa samajhatA huuN| kintu maiMne yaha nizcaya kiyA thA ki pitAjIke smaraNArtha eka aisI pustaka likhI jAya jo 'maraNamoja' ke virodhameM acchA Andolana kara ske| isake liye maiMne tathA mere pUjya baDe bhAI siMghaI mUlacaMdajIne 100) ke dAnakA saMkalpa kiyA thaa| usameM se 20) ke rajata citra (bhagavAna pArzvanAthasvAmI aura ma0 mahAvIra svAmIke) lalitapura aura maharaunIke maMdiroMmeM virAjamAna kiye the| 80) isa pustakame lagA diye haiN| isake atirikta 35) ke mUlyakI 40 pratiyAM cArudatta caritrakI bhI vitaraNa kI haiN| hamAre mitra zrI0 sAkeracanda maganalAla sasyA-sUratane bhI apane sva0 pitA zrI0 maganalAla uttamacanda saraiyAke smaraNArtha isameM 80) pradAna kiye haiN| aura hamAre mitra paM0 maMgalaprasAdajI zAstrI lalitapurane bhI apanI sva0 bhAvI (dharmapatnI siM0 rAmaprasAdajI), ke smaraNArtha 25) pradAna kiye haiN| isa prakAra yaha pustaka pragaTa hokara jainamitra' aura 'vIra' ke grAhakoMko bheTa dIjArahI hai| isaliye maiM apane mArthika sahayoga denevAle ina mitroMkA mAmArI huuN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) sAtha hI maiM una sabhI sajjanoMkA bhI bhAbhArI hUM jinane isa pustakake liye saccI ghaTanAyeM tathA apanI sammatiyAM aura kavitAyeM Adi bhejakara mere isa kAryameM sahayoga diyA hai| .. isa pustakake vivekI evaM utsAhI pAThakoMse merA sAgraha nivedana hai ki bhApa ise par3hakara janatAmeM 'maraNabhoja' virodhI vicAroMko phalAyeM aura aisA prayatna kareM jisase thor3e hI samayameM isa bhayaMkara prathAkA nAza hojAya / maraNa mojakI prathA jaina samAjakA eka kalaMka hai| jo bhAI bahina isa pustakakI sahAyatA lekara isa kalaMkako miTAnekA prayatna kareMge unakA bhI maiM bhAmArI hoUMgA / candAvADI-sUrata / nivedaka:tA0 15-12-37.) parameSThIdAsa jaina nyAyatIrtha / / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaya / - svargIya zrImAn siMghaI maujIlAlajI jaina vaidyakA janma yU0 pI0 ke jhA~sI jilAntargata maharaunI nagarameM mAzvina vikrama saMvat 1935 meM humA thaa| Apake pitAnIkA nAma zrI0 siMghaI dayAcaMdrajI thaa| ___ mApake tIna putra hue| apane laghu putra paM0 parameSThIdAsajIke z2ahana, pratimA, utsAha aura karmaThatAse unhoMne isa jAtyutthAna aura dharma pramAvanAkI khAtira mara-miTa-jAne-ke-aramAna-vAleko pahicAna liyaa| cunAMce, apane bar3e lar3akoM kI mulAjamata lalitapurameM honeke kAraNa jaba ye maharaunIse lalitapura sakuTumba tazarIfa le Ae, aura vahAM vyApArika asaphalatAse utpanna mArthika saGkaTake vAvajUda hara hAlatameM parameSThIdAsajIko par3hAnA jArI rakhA, jisakA muvArika natIjA yaha nikalA ki bhAna jaina kauma apane isa faraz2anda para nAz2a karatI hai| jaina samAjake isa Whip ne hamezA dharmake dAyaremeM rahakara presa aura pleTaphArmase samayocita krAMtike nAre bulanda kiye / jinavANI mAtAke dAmanako "carcAsAgara " jaisI nApAkIz2agIse paGkila honese bacAnemeM, 'dassAoMko pUjAdhikAra' dilAne meM, jainAgamasammata 'vijAtIya-vivAha ' kA propegeNDA karane, 'jainadharmakI udAratA' kA digdarzana karAne meM, unhoMne jisa zaktitasa saMlamatAke sAtha kAma kiyA hai use kyA kabhI sahRdaya-vicAraka jaina samAja bhUla sakegI! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para ina paM0 parameSThIdAsajImeM dharma-sevAkI yaha spriTa phUMkane. vAle the maharaunIke suvikhyAta siMghaI vaMzake camakate hue sitAre zrI0 maujIlAlajI urpha " dAUja" hii| bhApakI mAtmA dharmabhAvanAoMse nirantara sarazAra rahatI, pratidina darzana, svAdhyAyAdi dharma kArya krte| khuda samAja-sudhAraka to the hii| ve apane laghu putra paM0 parameSThIdAsajIke tamAma AndolanoM, vicAroM, lekcaroM, lekhoM vagairaha pravRttiyoMse na sirpha sahamata rahate balki protsAhana bhI dete rhte| paropakArI siMghaIjI saphala vaidya the| auSadhiyA~ banAte aura satpAtroMko muphta takasIma karate / jiMdagIke AkhirI roz2a bhI eka marIjako dekhane gaye, mauSadhi dekara lauTe, aura usI dina mAzvina vadI 13 vi0 saM0 1993 (tA0 15-10-36) kI rAtriko nirAkulatApUrvaka svargavAsI hogaye / saMvat 1988 meM bhApake jyeSTha putra zrI0 baMzIdharajIkA mAtra 32 varSakI bhAyumeM svargavAsa hogyaa| lekina mApane sAhasapUrvaka unakA "maraNabhoja" karanese sApha inkAra kara diyaa| mApake dvitIya putra siM0 mUlacandrajI jana lalitapurakI eka suprasiddha per3hIpara kArya karate haiN| aura laghuputra zrI0 50 parameSThIdAsajI nyAyatIrtha sUratameM jainamitra kAryAlayake mainejara haiM / aura "vIra" kA saMpAdana bhI karate haiM / santoSakI bAta hai ki siMghaIjIkA 'maraNabhoja' na karake unake smaraNArtha yaha pustaka pragaTa kI jArahI hai| merI bhAvanA hai ki yaha kitAba sahRdaya vIroMke hRdayameM "maraNabhoja" kI barbara prathAke khilApha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jozakI aisI jvAlA bhar3akAye jo rUDhibhaktoM aura dakiyAnUsoM ke bujhAye na bujhe| svargIya zrI0 maganalAla uttamacandajI saraiyAkA janma suratameM vikrama saM0 1948 meM huA thaa| Apa nRsiMhapurA di0 jaina the| mApane gujarAtIkA sAmAnya jJAna prApta karake saraiyA (gaMdhIgirI) kA vyavasAya zurU kiyaa| aura usameM acchI kAmiyAbI hAsila kii| bhApako pustakeM likhane aura svAdhyAya karanekA bar3A zauka thaa|bhaapkaa svargavAsa mArgazIrSa zuklA 10 saM0 1974 meM bhasamayameM hI hogayA thaa| Apake do putriyAM aura eka putra humA / unameMse vartamAnameM putra zrI0 sAkeracanda maganalAla saraiyA haiM, jo atyanta utsAhI, vyavasAyI yuvaka haiN| Apane dezasevA karate hue jelayAtrA bhI kI hai| eka sacce sudhArakake mAninda mApane apanA antarjAtIya (di. jaina mevAr3A jAtimeM) vivAha kiyA hai| mApane apane pitAjIke smaraNArtha isa pustaka ke prakAzanameM 80) pradAna kiye haiN| - zrI. paM0 maMgalaprasAdajI jaina zAstrI lalitapura sudhAraka yuvaka vidvAna haiN| Apake r3e mAI zrI. rAmaprasAdajI siMghaIkI dharmapatnIkA kucha hI samaya pUrva asamayameM hI svargavAsa ho gayA hai / mApane unakA maraNabhoja nahIM kiyA aura isa upayogI pustakake prakAzanArtha 25) pradAna kiye haiN| nivedaka nArAyaNaprasAda jaina B Sc. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AT SINEENNA, samarpaNa ! pUjya pitAjI ! Apake svargavAsa ke bAda " maraNabhoja" jaise rUr3hibAda aura pAkhaNDoMkI vizAla senAne mujha para bhayaMkara AkramaNa kiyA / kintu Apake jAtyutthAna evaM samAjasudhArake AdarzoMse ota-prota yaha sipAhI isa 'mahAnAza' ke Age tilabhara bhI jhukanevAlA nahIM thA / aura antameM yahI huA bhI / yaha pustakanirmANa bhI usIkA zubha phala ha para mUlarUpameM vyApa hI to isake preraka haiM, ata: yaha tuccha kRti ApakI smRti svarUpa Apako hI sAdara tathA zraddhApUrvaka samarpita hai / - parameSThI | Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. siMghaI maujIlAlajI jaina vaidya llitpur| janma-saM0 1935 svargavAsa-saM0 1993 | Azvina / Azvina / * "jainavijaya" pres-suurt| Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvItarAgAya nmH| mrnnbhoj| jainAgamaviruddhoyaM mRtyubhojo nivAryatAm / rUDhireSo'tighorA'sti dazamaprAganAzinI // 1 // gRhahInA: mahAklezAH asaMkhyA vidhavA yayA / saMjAtAH sa mahAvyAdhiH zIghramevApasAryatAm // 2 // amaMgalo mRtyubhoja: onastejo'pahArakaH / AdhivyAdhi samApUrNa: duraMtodantasaMtatiH // 3 // zAstrAnumodito naiva nava yuktisamarthitaH / mRtyubhojo bahiSkArya: kathaM zreyaskaro bhavet // 4 // samyagdRSTiparityaktaM mithyAdRSTisamarthitaM / puSNaMti ye mRtyubhoja te narA na narAH kharAH // 5 // - cainasukhadAsa jaina nyAyatIrtha / . maraNabhojakI utpatti / maraNabhojakA bartha visI mRta vyakti ke nAmase yA usake nimitase jAti, samAna yA kisI samUhako bhojana karAnA hai| ise nuktA, bAramA, kAja yA mausara bhI kahate haiN| yaha amAnuSika prathA kaba, kaise, kisake dvArA aura kyoMkara utpanna huI yaha na to maiM svayaM jAnatA hUM aura na sau vidva noM ko patra denepara unase hI koI. saMtoSa. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] mrnnbhoj| kAraka uttara kahIMse milA hai| isaliye maiM mAnatA hUM ki jaise corI, vyabhicAra, hatyA yA anya aise hI atyAcAroMkA koI itihAsa nahIM, usI prakAra maraNabhojakI amAnuSika pratha kA bhI itihAsa nahIM miltaa| hAM, AtmajAgRti kAryAlaya jaina gurukula-byAvarase pragaTa huI pustaka 'sukhI kaise baneM ?' meM kiriyAvara (maraNamoja) kI utpattike sambandhameM likhA hai ki "kisI seTha ke putrane pitAkI mRtyuke raMjase bhojana chor3a diyA, to cAra kuTuMbiyoM ne usake gharapara bhojanakI thAlI le satyAgraha kiyA ki bhAra khAo to hama khaayeNge| isase sAdA bhojana to zurU huA kintu vaha seThakA putra mIThA bhojana nahIM khAtA thA, use zurU karAne ke liye punaH miThAI banavAkara thAlI parosakara baiTha gaye mora mIThA khAnA zurU kraayaa| isase kaI loga pitAmaktiI prazaMsA karane lge| yaha dekha dUsaroMne bhI nakala karanA cAhI aura cArakI jagaha dasa vuTumbI Aye, phira tIsarene 25ko bulAyA, phira saikar3oM aura aba to hajAroM ko bulAkara maraNabhona hone lge|" jo bhI ho, mANabhojakI utpatti cAhe isa taraha huI ho yA kisI dUparI taraha, kintu yaha hai bahuta hI bhayAnaka / brahmaNoMne to ise dharmakA mahAna aMga batAyA aura yaha garIba amIra sabhI hinduoMmeM pracalita hogii| jipa garIbane jindagIbhara kabhI miSTAnna na khAyA hogA vaha bhI 4.pane gharake logoMkI mRtyu honepara jAtika logoMko miSTAnna bhojana karanA hai| kAraNa yaha hai ki use brAhmaNa paritoM dvArA yaha vizvAsa dilAyA jAtA hai ki maraNamoja karanepara hI mRtAtmAko zAnti (vaM sadgati milegii| binA mANabhonake mRtAShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNamojakI utpatti / smA smazAnakI rAkhameM hI loTatA rahatA hai| use rAkhase nikAlakara muktimeM pahuMcAnekA eka mAtra upAya maraNabhoja hai| yaha vizvAsa mazikSitoMmeM hI nahIM kintu zikSita hindU gharAnoMmeM bhI bahutAyatase pAyA jAtA hai| kintu sabase bar3A Azcarya to yaha hai ki satyako upAsaka, karmoM ke bandha mokSakI vyavasthA jAnanevAlI tathA janmamaraNase siddhAntase paricita jaina samAjameM bhI aneka jagaha yahI mUr3hatApUrNa vizvAsa chAyA humA hai| jabaki jana zAstra kahate haiM ki maraNa honeke bAda kSaNabharase pahale mRtAtmA dUsarI yonimeM pahuMca jAtA hai aura usapara kisI anyake kiye huye kAryoM kA koI prabhAva nahIM par3atA to bhI bhaneka mUr3ha jaina loga nenetaroMkI mAnyatAnusAra maraNabhojase zubha gatimeM, nAne yA taranekI zakti mAnate haiN| maiM yahAMpara maraNabhoja sambandhI hindu zAstroM ke sArahIna kathanakI samAlocanA nahIM karanA cAhatA, kintu mujhe to yahAM matra itanA hI kahanA hai ki kamase kama jainAcArakI dRSTise to maraNabhoja karanA ghora mithyAtvakA kArya hai| ise jo Avazyaka kRtya mAnakara karatA hai vaha saccA jainI nahIM hai| hamAre eka bhI jaina ArSa zAstrameM maraNabhonakA koI vidhi-vidhAna nahIM hai| jainAcAryoM ke dvArA nirmANa kiye gaye zrAvakAcAroMmeM jaina gRhasthakI sAdhAraNase sAdhAraNa kriyAoMkA kathana kiyA gayA hai, kintu kisI bhI AcArazAstra meM maraNabhojakA vidhAna nahIM hai| phira bhI mUr3hatAvaza jaina logoM meM yaha prathA cAlU hai, yaha khedakI bAta hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mrnnmoj| jaina samAjameM do kriyAkoza pracalita haiM, eka sva0 paMDitapavara daulatarAmajIkA aura dUsarA paM0 kizanasiMhajIkA / inamese paM. daulatarAmajIkA kriyAkoza adhika pramANIka mAnA jAtA hai| usameM sUtakapAtakakI vidhikA varNana karake bhI kahIM maraNabhojakA koI vidhAna nahI kiyA hai| eka bAta yaha bhI hai ki jaina kathAgranthoM meM mahApuru. bokA vistRta jIvanaparicaya diyA gayA hai| unameM unake jIvanamaraNakI choTIse choTI ghaTanAoM evaM kriyAoMkA ullekha hai| kintu kyA koI batalA sakatA hai ki kisI mahApuruSane apane pUrvanoMkA yA kisI mahApuruSakA unake kuTumbiyoMne maraNabhoja kiyA thA ? saca bAta to yaha hai ki maraNamoja na to jaina zAstrAnukUla hai aura na isakI koI bhAvazyaktA hI hai| maiMne maraNabhoja sambaMdhI 5 praznoM ke 100 kArDa chapAkara jaina samAjake 100 agragaNya vidvAnoM ke pAsa bheje the, unameM eka prazna yaha bhI thA ki kyA maraNabhoja jaina zAstra aura jainAcArakI dRSTise ucita hai ? kintu kucha sajjanoMne niSedhAtmaka uttara hI diye, magara anya kaTTara rUr3hicusta paNDitoMkA isakA yathArtha uttara dene kA sAhasa hI nahIM huaa| ho bhI kahAMse ? ve kisI bhI taraha maraNabhojakoM zAstrAnukUla siddha kara hI nahIM sakate / sthitipAlaka dalake netA paM0 mavakhanalAlajI zAstrIke sampAdakatvameM nikalanevAle jainagajaTa varSa 42 aMka 7 (tA028-12 -36) meM mA0 jJAnacaMdajI jainane eka vijJapti chapAI thI ki "maraNabhoja zAstrasammata hai, isapara vidvAnoMse prArthanA hai ki ve apanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNamojakA ucita hai| yaha maraNamojakI utptti| mata sapramANa gajaTameM pragaTa kareM, tAki zaMkA nivAraNa ho|" kintu isa Avazyaka praznakA uttara denekA sAhasa na to gajaTake sampAdakajI hI kara sake aura na koI duusraa| isakA bhI kAraNa spaSTa hai ki kahIM bhI maraNamojakI zAstrasammatatA nahIM mila sktii| tAtparya yaha hai ki maraNamojakA vidhAna na to jaina zAstroMmeM hai aura na jainAcArakI dRSTise hI yaha kArya ucita hai| jainoMmeM to isakA pracAra mAtra apane par3ausI hinduoMse hubhA hai, unhIMkA yaha anukaraNa hai| yahI kAraNa hai ki Ajase sau-pacAsa varSa pUrva prAyaH sArI jaina samAjameM maraNabhojake sAtha hI usakI mAge pIchekI tamAma kriyAyeM hindU kriyAbhoMke samAna hI kIjAtI thIM, jinakA niSedha karate huye paM0 kizanasiMhajIne apane kriyAkoSameM likhA hai ki: dagadha kriyA pAche parivAra, pANI deya savai tihivAra / dina tIjeso tIyo karai, bhAta sarAI masANa hU~ dharai // 57 // cAMdI sAta tavA pari DAri, caMdana TipakI de naranAri / pANI de pAthara SaDakAya, minadasaNa karikai ghari Aya // 58 // saba pariyaNa jImata tihiMvAra, vAMvAM karate gAMsa nikAra / sAMja lagai tini DhAMka riSAya, gAya bch| kuM deya SuvAya / / 59 // e saba kriyA jaina mata mAMhiM, niMda sakala bhASe saka naahiN| isa prakAra mAge bhI tamAma mithyA kriyAoM kA varNana karake jainoMko unake tyAganekA upadeza diyA hai| aura spaSTa likhA hai ki eka do yA tIna samayameM to jIva anya bhavameM pahuMca jAtA hai, phira vyartha hI kyoM ADambara racate ho ? usake nimittase grAsa (achUtApiNDa) nikAlanA, pAnI denA bhAdi saba mithyAtva hai| kAraNa ki Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mrnnbhoj| mRtAtmA phira usake upabhogake liye na to vApisa AtA hai aura na rAkhameM par3A rahatA hai, na maraNa sthAnapara maMDarAtA rahatA hai| isaliye tamAma mithyA kriyAoMkA tyAga kro| 59 meM chandameM parijanoMke jImanekI rUr3hi banAkara use bhI niMdya kahA hai| kintu hama Aja dekhate haiM ki jainoMmeM prAyaH tamAma mithyA kriyAyeM pracalita haiN| maraNabhonake liye zakti na honepara bhI anAtha vidhavAoMke gahane bece jAte haiM, unake makAna beca diye jAte haiM, sArI sampatti svAhA karadI jAtI hai aura nuktA kiyA jAtA hai| aisA na karanepara usakI nindA hotI hai aura kahIM kahIM to maraNabhoja na karanevAloMko jAtibahiSkRta bhI kara diyA jAtA hai| yaha saba bAteM Apako Age karuNAjanaka ghaTanAoM ke prakaraNameM dekhameko milegii| maraNabhojakI bhyNkrtaa| maraNabhojakI rAkSasI prathAke kAraNa aneka vidhavAyeM barbAda hogaI, aneka bacce dAne dAneko tarasa rahe haiM, aneka UMce ghara karja karake miTTImeM mila gaye haiN| isa bhayaMkara prathAkI puSTi ke liye kaI gRhasthoMko ghara jAyadAda vecanA par3I, gahane vartana becanA par3e aura apanA jIvanataka beca denA par3A, kintu nirdayI paMcoMne jIvana lekara bhI jImana nahIM chodd'aa| nirdayatAke sAtha hI sAtha yaha kitanI bhayaMkara asabhyatA hai ki mAtA mare yA pitA, bhAI mare yA bhaujAI, kAkA mare yA kAkI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNabhojakI bhyNkrtaa| [7 wwwww putra mare yA putrI, pati mare yA patnI kintu tatkAla hI modaka ur3AnekI taiyArI hone lagatI hai| isI viSaya meM eka sajjanane likhA hai ki "maraNabhojabhojiyoMne sahAnubhUtiko saMkhiyA de diyA, kRtajJatAko * kaur3Ike mola beca diyA, samavedanAkI bhadratAko bhaTTImeM jhoMka diyA,. . mudeke mAlapara gIdha aura kuttoMkI taraha TUTa par3e, khUnase sane sIreko har3apane lage, lohU marI lapasI DakAra gaye, raktase lathapatha rabar3Iko sabor3a gaye, karAhate huye AtmIyoM ke kandanako sunane ke liye kAna phor3a, AgApIchA mUla caTorI jihAke cAkara bana gye|" kyA yahI dayA aura ahiMsAkA svarUpa hai ? kyA yahI Arya sabhyatAkI nizAnI hai ? bhojanamakta narapizAco ! tanika apanI hiyekI AMkheM kholo aura isa pAzaktApara vicAra karo ! jA maraNabhojake dRzyako to ekavAra dekhiye:-eka tarapha kaphana kharIdA jArahA hai to dUsarI ora maraNabhojakI tithi taya kI jArahI hai, idhara janAjA nikala rahA hai to udhara pakavAna ur3AnekI pratIkSA horahI hai, idhara citApara murdA jA rahA hai to udhara nimaMtra. NakI phaharizta banAI jArahI hai, ighara vidhavA sira aura chAtI kUTa kara hAya hAya kara rahI hai to udhara laDDuoMkI taiyArI horahI hai, idhara pitRhIna bAlaka AheM bhara rahe haiM to udhara paMca loga nuktekI carcA meM tallIna haiM, idhara gharake loga AMsU bahA rahe haiM aura jora jorase cillA rahe haiM to udhara hRdayahIna strI puruSa laDDU gaTaka rahe haiM / yaha kaisA dayanIya evaM niSThuratApUrNa kRtya hai, jise dekhakara dayA to kisI bhandhere kone meM khar3I huI rotI hogii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mrnnbhoj| sabase adhika duHkhakI bAta to yaha hai ki maraNabhojakI karuNatAko jAnate huye bhI Aja kitane hI bhojanamaTTa, peTAeM aura dharmake ThekedAra bananeva,le hRdayahIna vyakti isa nirdayatApUrNa maraNabhojakI puSTi karate haiN| unake pAsa na to koI dharmazAstroMkA pramANa hai aura na koI buddhigamya tarka / phira bhI ve apane haThavAdako puSTa karate rahate haiN| yadi unake pAsa koI pramANa hai bhI to eka mAtra trivarNAcAra ho sakatA hai| kyA koI maraNabhoja samarthaka vidvAna kisI mArSagranthameM maraNamojakA pramANa batA sakate haiM ? jisa trivarNAcArakA pramANa diyA jA sakatA hai vaha grantha zithilAcArakA poSaka hai, usameM yonipUjA, pIpalapUjA, zrAddha, tarpaNa aura aisI hI aneka mithyAtva poSaka bAtoM kA vidhAna hai, jo jainatvasamyaktako naSTa karanevAlI haiN| usameM to tIsare dinase lagAkara bArahaveM dina taka barAbara bhojana karAne kA vidhAna kiyA gayA hai aura hindU zAstroM ke AdhArase zraddha, tarpaNa, piNDadAnakA pUrA2 varNana karake unheM jainoMke liye vidheya batAyA hai| tAtparya yaha hai ki bhaTTA. raka somasenake trivarNAcArameM jainiyoM kA jainatva naSTa karanevAle bhaneka vidhi vidha na bhare par3e haiN| usImeM maraNabhoja bhI eka hai| isake atirikta koI bhI prAcIna yA arvAcIna jaina zAstra maraNabhojakA samarthana nahIM krtaa| pratyuta paNDitapravara sadAsukhadAsajIne ratnakaraNDazrAvakAcAra zloka 22 kI TIkAmeM maraNabhoja, zrAddha, tarpaNa Adiko lokamUDhatA batAyA hai| . . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrIya zuddhi / [ 9 trivarNAcAra tathA brahmasUri kRta pratiSThAtilaka meM eka hI tarahake akSarazaH nakala kiye hue kucha zloka aise bhI haiM jinakA tAtparya yaha hai ki yadi duSTa tithi, duSTa nakSatra yA duSTa vArameM athavA durbhikSa, zastra, abhipAta yA jalapAta Adise maraNa ho to kuTuMbIjanoMko prAyazcitta ( uddoSaparihArArthI) ke hetu se annadAnAdi denA cAhiye / isase yaha jJAta hotA hai ki pahale maraNabhojakI prathA prAyazcittake rUpa meM prArambha huI thI / usa samaya mAtra pAMca yugako annadAna denekI (pazcAnAM mithunAnAM tu annadAnaM) vidhi thI / phira bhI yahI dhIre dhIre bar3hakara saikar3oM hajAroMko laDDU khilAne ke rUpameM pariNata hogaI / aura aba to sabhI prakAra ke maragopalakSa meM bRhat bhoja kiyA jAtA hai tathA usameM hajAroM rupayA kharca kiye jAte haiM / jabataka yaha prathA banda na hogI tabataka na to samAjakI dayanIya dazA sudhara sakatI hai aura na samAja amAnuSikatA ke kalaMka se hI mukta ho sakatI hai / zAstrIya zuddhi | hindU smRtiyoMkI nakala karake somasena bhaTTArakane maraNazuddhike liye bhojana karAnA Avazyaka batAyA hai, taba AcArya gurudAsane prAyazcittasaMgraha cUlikA meM likhA hai ki: jalAnalapravezena bhRgupAtA cchizAvapi / bAlasanyAsata: prete sadyaH zaucaM gRhivrate // 152 // arthAt - jalameM DUbane, agnimeM jalane, parvata se girane, bAla www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] maraNamoja / kaka marane yA bAla ( mithyAdRSTi ) sanyAsase marane para tatkAla hI zuddhi hojAtI hai| kintu isa ArSavAkyake viruddha somasena trivarNAcArameM gaudA. nAdi tathA bhojana karAnepara zuddhi mAnI gaI hai| aisI sthitimeM prAyazcitta samuccaya graMthako hI pramANa mAnanA buddhimAnI hai| kAraNa ki " sAmAnyazAstrato nUnaM vizeSo balavAn bhavet / " arthAt sAmAnya zAstrakI apekSA vizeSa adhika prAmANika hotA hai| isaliye zithilAcArI mithyApracArI bhaTTAraka somasenakRta trivarNAcArakI apekSA prAyazcita samuccaya adhika prAmANika zAstra hai / aura phira trivarNAcAra to koI zAstra bhI nahIM hai| dusarI bAta yaha hai ki hama pahale batA cuke haiM ki jalapAtAdise maranepara to tatkAla hI zuddhi hojAtI hai aura vaise sAmAnya maraNa honepara amuka dina bAda svayaM zuddhi ho jAtI hai| yathA brAhmaNakSatriyavidzUdrA dinaiH zuddhayanti paMcabhiH / daza dvAdazabhiH pakSAdyathAsaMkhyaprayogataH // 153 // -prAyazcitta saMgraha cUlikA / arthAt-brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura zUdra kisI svajanake mara jAnepara kramazaH pAMca, dasa, bAraha aura pandraha dinake vItanepara svayameva zuddha hojAte haiN| isase vaha spaSTa siddha hojAtA hai ki jainoMkI pAtaka zuddhi 12 dina bIta jAnepara svataH hojAtI hai| isaliye maraNabhojase zuddhi honA mAnanA eka mAtra mithyAtva hai| maraNake bAdakI pAtakazudi to kAlazuddhi hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrIya shuddhi| [11 isaliye amuka kAla vyatIta hojAnepara svayameva zuddhi hojAtI hai| yadi isake liye maraNabhoja karanA bhI Avazyaka hotA to AcArya gurudAsa usakA bhI ullekha avazya krte| kintu unane aisA na karake mAtra kAlazuddhi hI batAI hai| vyavahArameM bhI yahI dekhA jAtA hai ki terahaveM dina (kahIM kahIMpara 10 dinameM hI) zuddhi hojAtI hai, aura vinA maraNabhoja kiye hI loga devadarzana tathA pUjAdi kArya karane lagate haiN| isase siddha hogayA ki maraNabhoja zuddhike liye bhI anAvazyaka hai| mUlAcArake samayasArAdhikArameM bhI sUtakakA ullekha hai aura usakI zuddhike liye laukika glAnike tyAga karanekA upadeza diyA hai| yathAH ___ " lokavyavahArazodhanArtha sUtakAdinivAraNAya laukikIjugupsA prihrnniiyaa|" arthAta-lokavyavahArakI zuddhi ke liye sUtakAdike nivAraNake liye laukika glAnikA tyAga karanA caahiye| isIko spaSTa karate huye vidvajjanabodhakameM kahA hai ki " lokavyavahArameM glAni nahIM upajai taiseM pravartana karanA, yAhIta lokamaiM sUtakAdike tyAjya dina je haiM tinamaiM svAdhyAya pUjana nahIM karate haiM, so bhI dharmakA hI vinaya nimitta glAnirUpa dinakA tyAga hai|" isase bhI spaSTa siddha hai ki mAtra glAnikA tyAga kara baMda kI huI svAdhyAyAdi dhArmika kriyAoMkA prArambha kara denA hI laukika zuddhi hai| isIse sUtaka-pAtakakI mazucitA miTakara glAni miTa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] mrnnbhoj| jAtI hai| yahAMpara sUtakA dike tyAjya dina je haiM" kahakara kAlazuddhi para hI bhAra diyA hai| isake liye maraNabhoja AdikI mAvazyaktA nahIM hai / anyathA usakA ullekha bhI yahAM avazya kiyA . jaataa| isase bhI siddha hai ki maraNabhonakA na to zAstrIya vidhAna hai aura na usakI koI bhAvazyaktA hI hai| phira bhI jo maraNabhoja karate haiM ve ajJAna, aviveka, haTha aura mAna baDhAIke bhUkhe haiM yahI samajhanA caahiye| zaGkA samAdhAna / mANamojake sambaMdhameM loga jo vividha zaMkAyeM kiyA karate : haiM ve prAyaH isaprakArakI huA karatI haiN| unheM yahAMpara likhakara sAtha hI unakA uttara bhI diyA jAtA hai| (1) zaMkA-kyA hamAre pUrvaja mUrkha the jo ve abhItaka nuktA ( maraNa bhoja ) karate Aye haiM ? hameM bhI unakA anukaraNa karanA caahiye| samAdhAna-pahalI bAta to yaha hai ki prathamAnuyoga yA anya itihAsase yaha siddha nahIM hotA ki hamAre prAcIna pUrvaja maraNabhoja karate the| kisI bhI cakravartI rAjA mahArAjA yA mahApuruSake maraNabhojakA kahIM koI ullekha nahIM pAyA jaataa| kaI videzI yAtrI bhAratameM bhAye jinane bhAratake choTese choTe rItirivAjoMkA varNana kiyA hai, kintu unane bhI kahIM maraNabhojakA koI ullekha nahIM kiyaa| * imase siddha hai ki hamAre prAcIna pUrvaja maraNabhoja nahIM karate the| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakA smaadhaan| __ hAM, arvAcIna logoM meM isakA rivAja avazya cala par3A hai| kintu hamArA usI samayase patana bhI khUba humA hai| maraNabhoja Adi kurItiyoM ke kAraNa sArA deza naSTabhRSTa hogayA hai| isaliye yadi hamAre - pahale ke logoMne aisI mUDhatAkA prArama kiyA thA to kyA hameM bhI usakA anukaraNa karanA Avazyaka hai ? hameM kucha vivekase bhI to kAma lenA caahiye| kyA jisake pUrvaja corI karate the use bhI corIkA anukaraNa karanA cAhiye ? jisake pUrvaja hatyA, vyabhicAra, anAcAra Adi duSkRtya karate the kyA usako bhI yahI duSkRtya karanA cAhiye ? yadi peTAyU~ kriyAkANDiyoMne pUrvajoM ko dhokhemeM DAlakara maraNamonakI prathA ca lU karAdI aura unane isImeM mRtAtmAkI mukti mAnakara use prAraMma bhI karadI to kyA Aja isakA itanA mayaMkara pariNAma dekhate huye bhI hameM yahI karanA cAhiye ? - ajJAna evaM paristhiti ke vazIbhUta hokara pUrvajone to bAlavi bAhakI prathA bhI cAlU karadI thI aura ve dudhamuMhe bAlakabAlikAoM ke vivAha karate the, to kyA hameM bhI unakA anukaraNa karanA cAhiye ? ninake pUrvaja pazuyajJa karate the, vidhAnoM ko anicitAmeM jalAkara satI banAte the, kAzI karavatAra jAkara AtmahatyA karate the. yadi. unakI saMtAna apane pUrvajoM kI duhAI de aura kahe ki kyA hamAre pUrvaja mUrkha the, to kyA yaha kRtya bhAja bhI ucita mAne jAyaMge ? yadi nahIM to mAtra maraNabhojake liye hI kyoM pUrvajoMkI duhAI dIjAtI hai ? pUrvajoM ke sabhI kArya anukaraNIya nahIM hote, kintu unameM yathArthatA aura ayathArthatAkA vicAra karanA cAhiye tathA hitAhita bhI socanA caahiye| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mrnnmoj| (2) zaMkA-sambandhIkI mRtyume jo zoka hotA hai use bhulAneke liye nuktA (maraNabhoja) karanA Avazyaka hai| maraNabhoja karanese paMca loga tathA jAtike strI puruSa apane ghara mAte haiM aura sAntvanA dekara duHkha halakA karate haiM, isaliye maraNabhoja karanA mAvazyaka hai| samAdhAna-yaha bhI ajJAnatApUrNa dalIla hai| sambandhIke maranepara yadi maraNabhoja karanese hI loga sAntvanA dene bhAte haiM anyathA nahIM AyeMge to aisI bhADUtI sAntvanA prApta karane kI AkAMkSA rakhanA bhayaMkara bhUla hai| jo loga maraNabhojake lobhase to sAntvanA dene AveM aura usake vinA nahIM AveM aise nIca puruSoMkA to muMha dekhanA bhI pApa hai| dUsarI bAta yaha hai ki maraNabhoja karanese yaha uddezya bhI to nahIM sAtA / kAraNa ki maraNabhojake dina to gharake strI puruSa aura bhI rudana karate haiM tathA maraNabhojake bAda bhI mahInoMtaka dukhI bane rahate haiN| itanA hI nahIM, kintu jina garIba gharoMse yA anAtha vidhAmoMse zakti na honepara bhI maraNamona karAyA jAtA hai aura ve birAdarIke bhayase apanA makAna tathA gahanetaka becakara maraNamoja karatI haiM unakI sAntvanA to kyA hotI hai, ulTI jindagI hI bigar3a jAtI hai| ve jIvanabharake liye dukhI hojAtI haiN| isaliye maraNabhojase sAntvanA milanekI dalIka vyartha hai| hama dekhate haiM ki jinake yahAM maraNabhoja nahIM hotA yA jahAM cAlIsa varSase nIcekA maraNabhona karanekA pratibandha hai vahAM bhI to Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghakA smaadhaan| [15 duHkhazAnti hotI hI hai aura unake yahAM bhI loga samavedanA batAneke liye bhAte hI haiM / isaliye bhI maraNabhoja karanA vyartha siddha hotA hai| (3) zaMkA-mRta vyakti ke bAda paMcoMko bhojana karAnese mRtAtmAko zAnti milatI hai aura samadatti (dAna) kA bhI avasara milatA hai| samAdhAna-jaina siddhAntAnusAra mRtavyakti ke bAda bhojana karAne yA na karAnese mRtAtmAkA koI saMbaMdha nahIM rhtaa| vaha jIva to eka do yA tIna samayameM hI paramavameM pahuMca jAtA hai| isaliye maraNabhojase mRtAtmAkI zAnti mAnanA mahAmUr3hatA yA ghora mithyAtva hai| rahI samadattikI bAta, so yaha bhI majJAnakI dyotaka hai| isa viSayameM maiM Age 'samAttipAraNa' meM likhuugaa| (4) zaMkA-hama abhItaka dUparoMke yahAM maraNabhojameM jAkara baDDU khAte rahe haiM to aba apane yahAM maukA mAnepara vinA badalA cukAye kaise banda karadeM ? samAdhAna-isa zaMkAmeM aMdhAnukaraNa aura kAyaratA hai| yadi abhItaka hama apanI mUrkhatAse isa amAnuSika kRtyameM bhAga lete rahe haiM to kyA AvazyaktA hai ki mAtra badalA cukAnekI garajase isa mUrkhatAkI paramparAko cAlU rakhA jAya ? jabaki aba maraNabhojakI ghAtakatA mAlUma hocukI hai taba use tatkAla chor3a denA cAhiye aura usakA prAraMbha apane gharase hI karanA caahiye| yadi isa zaMkAmeM koI dama hai to phira kisIse koI bhI vya. sana nahIM chur3AyA jaasktaa| kyoMki vyasanI bhI to yahI zaMkA kara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] maraNa moja / sakatA hai| vartamAna meM jina prAntoMmeM zarAbakA pInA kAnUnana banda huA aura horahA hai bahAMke piyakkar3a loga bhI to yaha kaha sakate haiM ki abhItaka hama dUsaroM kI bahutasI dAvatoMmeM jAkara zarAba pIte rahe haiM, aba hama apane yahAM avasara mAnepara kaise baMda karadeM ? taba kyA koI bhI vivekI isI dalIlapara zarAba pInA cAlU rakhanA ucita mAnegA? yadi nahIM to yaha dalIla mAtra maraNabhojapara kaise lAgU hosakatI hai ? dUsarI bAta yaha hai ki jaba dhIre dhIre maraNabhojakI prathA uTha jAyagI taba yaha prazna svayameva haka hojAyagA / prAraMbha meM sahanazakti, sAhasa aura bhaTalatA cAhiye / yadi koI abhItaka dUsaroMke maraNabhojameM zAmila hotA rahA hai to aba apanI mUDhatAko svIkAra kara sabake sAmane spaSTa kaha denA cAhiye aura bhaviSya meM apaneko maraNabhoja meM zAmila na hone kI ghoSaNA kara denI cAhiye / (5) zaMkA - mRta vyaktikI yaha aMtima icchA thI ki usake bAda usakA maraNabhoja avazya hI kiyA jaay| isake liye vaha kucha rupayA bhI nikAlakara rakha gayA hai| to kyA hama usakI mAMkheM banda honepara usakI icchA ko kucala DAleM aura usake drohI baneM ? samAdhAna- mRta vyaktikI ayogya icchAkI bhI pUrti karanA ucita nahIM hai / hAM, usake saMkalpita dravyakA sadupayoga kiyA jA sakatA hai| usa dravyako dharmapracAra, samAjasudhAra aura aise hI hitakArI kAryoM meM lagAiye jisase mRta vyaktikA nAma cirasthAyI raha sake / eka dinake bhojana kara dene se kisakA kalyANa honevAlA : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaGkA smaadhaan| hai ? aura phira maraNabhonake bhayaMkara pariNAmako dekhate huye mRta vyaktikI majJAnamayI icchAkI pUrti kyoMkara karanI cAhiye ? viveka mI to koI vastu hai| pratyeka kArya meM usakA upayoga karanA cAhiye / (6) zaMkA-maraNabhojake samaya bhagne nagara aura bAharake bhI loga Akara ekatrita hote haiM, unase duHkha hakakA hotA hai aura paricaya tathA sahAnubhUti bhI bar3hatI hai| samAdhAna-paricaya aura sahAnubhUtike to aura bhI aneka bhavasara tathA sAdhana mila sakate haiM taba isa rAkSasI rUr3hi ke nAmAra kyoM aisI AzA rakkhI jAtI hai ? rahI logoMke ekatrita honekI bAta, so jise saccI sahAnubhUti hogI vaha maraNabhoja na honepara bhI duHkhake avasarapara A jAyagA aura saccI samavedanA pragaTa kregaa| kintu jo laDDumoMke nimitta se hI daur3e Ate haiM, una svArthI logoMkI banAvaTI sahAnubhUtise bhI kyA lAbha ? unakI sahAnubhUti dukhiyAse nahIM kintu laDDuoMse hotI hai / anyathA kyA koI batAyagA ki kabhI maraNabhoja-bhojiyoM ne usa vicArI vidhavAMse pUchA bhI hai ki tUne maraNabhojakA prabandha kahAMse kiyA ? gahane aura makAna becakara aba kyA karegI ? tega aura tere baccoM kA pAlana kaise hogA ? jaba mAvazyaktA par3e imarI madada kareMge / ityAdi / bhA, jo loga raktake laDDU khAte haiM unameM itanI mAnavatA mAye bhI kahAMse ? ve to ulTe usa vizvAke mAnako kurka karAne, visvAne aura use miTAne meM zAmila ho jAte haiN| (7) zaMkA-jinake pAsa dhana hai vaha mANabho na kareM, aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] mrnnmoj| jinake pAsa nahIM hai unase jabardastI kauna karatA hai ? garIba loga mAtra apane kuTumbIjanoMko yA pAMca paMcoMko jimA deM to kriyA ho jAtI hai| yaha to apanI apanI zaktike mutAbika karanA caahiye| isameM kyA harja hai ? samAdhAna-aisI dalIleM kaTTara sthitipAlaka paNDitoMke muMhase bhI sunI jAtI haiN| kitane hI mukhiyA paMca loga bhI aisA hI kahate sune gaye haiN| kintu yaha mAtra zabdachala hai| kAraNa ki kisI bhI rUpameM aicchika yA anaicchika maraNabhojakI prathA cAlU rahanese yaha bhayaMkara atyAcAra nahIM miTa saktA / zakti azakti tathA icchA manicchAkI bAteM karanevAle loga usa mRta vyakti ke kuTumbako itanA zarmindA bhaura vivaza banA dete haiM ki garIbase garIba logoMko bhI maraNabhoja karanA hI par3atA hai| jo maraNabhoja nahIM karatA use bada. nAma kiyA jAtA hai, usake bhAge pIche bugahayA~ kI jAtI haiM, vividha karAnAyeM kI jAtI haiM, asahayogakI dhamakI dI jAtI hai, bahiSkArakA bhaya dikhAyA jAtA hai, vivAha-zaH diyomeM ar3acaneM paidA kI jAtI haiM aura isa taraha maz2abUra kara diyA jAtA hai ki gharameM kalake liye khAneko na honepara bhI maraNabhoja karanA par3atA hai| kahIM kahIM to aisA bhI rivAz2a hai ki jaba maraNabhoja karanebAleko bhArI vyAja dene para bhI udhara rupayA nahIM milatA taba paMca loga usase daNDasvarUpa ciTThI likhavA lete haiM / jisakA artha yaha hai ki gAMvake loga tumhArI zAdI AdimeM vevala isI zarta para zAmila hoMge jaba ki tuma mAne phAra car3he huye mausarakA vyAja pratimAsa 5) ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bakA smaadhaan| hisAbase paMcoMkI pUMjImeM jamA karAte rhoge| aisA manivArya maraNabhojakA kAnUna kaI gAMvoMmeM pAyA jAtA hai| taba phira garIboMkI marjI para chor3anekI bAta to sarvathA asatya aura chalapUrNa hai| (8) zaGkA-yadi maraNabhoja nahIM kiyA gayA to jenetara samAja hamase ghRNA karegI aura hameM nIca maanegii| samAdhAna-yaha bhaya bhI vyartha hai| aura saMbhavataH isI bhayako lekara hI jaina samAjameM maraNabhojakA pArambha hubhA ho| kintu yaha prabala mAndokanake sAtha baMda kiyA jAsakatA hai| aura sarvatra hI maraNamojake banda honepara tathA jenetara janatAko yaha mAlUma hojAne para ki maraNabhoja jainadharmake viruddha hai-koI bhI virodha nahIM kregaa| jaina loga hinduoM ke devI devatAoMko nahIM pUjate, unakI taraha zrAddhAdika nahIM karate aura unake AcAra vicArase jainoMkA AcAra vicAra bhinna hI rahatA hai| aisI sthitimeM jainetara loga jainoMse kisI prakArakI ghRNA nahIM karate / isa prakAra jaina samAjameM sArvatrika maraNabhoja banda hojAnepara koI kisI prakArakI ghRNA nahIM kregaa| abhI bhI jo loga maraNamoja nahIM karate yA jina AmoMmeM 40 varSase kama mAyuvAloMkA maraNabhoja paMcAyatane banda kara diyA hai vahAMpara jainetara janatA jainoMse ghRNA nahIM krtii| kAraNa ki vaha jAnatI hai ki inakI samAjako yaha kArya maMjUra nahIM hai aura yaha inake dharmake khilApha hai| taba ghRNAdikA koI prazna hI nahIM rhegaa| dUsarI bAta yaha hai ki kisIke bhayase hameM dharmaviruddha aura bure kArya nahIM karanA caahiye| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. maraNamoja / (9) zaMkA-jaba ki maraNabhojakI prathA uThA dI jAyagI to phira maraNazuddhi-sUtaka mAdikI bhI kyA jarUrata hai ! usakA kamana bhI to zAstroMmeM nahIM hai| samAdhAna-maraNabhojase zuddhikA koI saMbandha nahIM hai| maraNa zuddhikI AvazyaktA to pratyeka buddhimAnake dhyAnameM mA saktI hai| kAraNa ki maraNake kAraNa svAbhAvika mazucitA ho hI jAtI hai| paM0 daulatarAmajIke kriyAkoSameM bhI zuddhikA vidhAna hai| aura badi nahIM bhI hotA to bhI buddhi itanA svIkAra kiye binA nahIM rahatI ki maraNazuddhi karanA-nahAnA ghonA mAdi Avazyaka hai| kintu maraNabhonakA isa zuddhike sAtha gaThajor3A kara denA ucita nahIM hai| (10) zaMkA-terahaveM dina maraNabhoja karake zuddhi hotI hai aura tabhI gRhastha pUjA tathA dAnAdi denekA adhikArI hotA hai| maraNabhonake binA usameM pUjA dAnAdikI pAtratA kaise AsaktI hai ? samAdhAna-terahaveM dina zuddhi honA to kAlazuddhi kahalAtI hai| maraNabhojameM zuddhi karanekI zakti nahIM hai| yadi maraNabhoja. karanese hI zuddhi hotI hai to isakA spaSTa artha yahI humA ki maraNabhojameM jo loga jImaneko Ate haiM ve azuddhimeM jImate haiM aura unake jIma lenepara zuddhi hotI hai / taba to paMca loga azuddhimeM jImaneke kAraNa pApake bhAgI hoNge| yadi koI yoM kahe ki zuddhi to terahaveM dina ho hI jAtI hai usake bAda maraNabhoja hotA hai| to isakA artha yaha humA ki zuddhi karanemeM maraNabhoja kAraNa nahIM hai, kAraNa ki vaha zuddhi hone ke bAda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaGkA samAdhAna / hotA hai| aisI sthitimeM (terahaveM dina svayameva zuddhi hojAnepara ) yadi koI maraNabhoja na kare to kyA vaha azucitA punaH lauTakara usake gharameM ghusa mAyagI ? tanika buddhise bhI to vicAra karanA cAhiye / dUsarI bAta yaha hai ki kahIM kahIMpara 10-11-12 meM dina bhI maraNabhoja kiyA jAtA hai| to kyA maraNabhojameM aisI zakti hai ki vaha jaba bhI kiyA jAya tabhI azuci dUra bhAga mAtI hai ? kaI jagaha to aisA bhI dekhA gayA hai ki eka gharameM kaka maraNabhoja hai, saba rasoI taiyAra hogaI, aura bhAja rAtriko usI gharameM kisI dUsare AdamIkI mRtyu hojAtI hai| phira bhI use phUMka kara dUsare dina hI maraNabhoja kiyA jAtA hai aura zuddhike ThekedAra dayAhIna jainI vahAM jImane cale jAte haiN| maiM pUchatA hU~ ki kyA vahA~ para azucitA nahIM lagatI ? kyA apavitratAmeM aisA vibhAga ho sakatA hai ki yaha to amuka bhAdamIke maraNakI apavitratA thI jo dUra hogaI, aura aba dUsarekI prArambha hotI hai jo hamAre laDDuoM para asara nahIM kara sakatI ? ise svArtha, gRddhapana yA laDDUbhaktike sivAya aura kyA kaheM ? pAThaka mAgeke prakaraNoMmeM aisI ghaTanAbhoMko dekheNge| eka bAta aura bhI hai ki kaI jagaha terahaveM dina, kaI jagaha mahIne do mahIne, varSa do varSa yA bAraha varSa bIta jAnepara bhI maraNamoja kiyA jAtA hai| aise kaI udAharaNa mere pAsa maujUda haiM maura samAja bhI jAnatI hai / taba kyA una logoMko itanI lambI avadhitaka azuddha hI mAnA jAtA hai ? nahIM, ve maraNabhoja na karanepara mI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] maraNabhoja / terahaveM dina svayameva zuddha hojAte haiM aura dAnapUjAdi satkarma karane lagate haiM / jahAM para maraNabhojakI kataI baMdI kara dI gaI hai yA jahAM 4045 varSa ke pUrvakA maraNabhoja nahIM hotA vahAM bhI to terahaveM dina ( maraNabhojana karanepara bhI ) svayameva zuddhi hojAtI hai aura vaha dAna pUjAdikA adhikArI hojAtA hai| vartamAna meM bhI aise gharoMmeM munirAja AhAra lete haiM aura ve loga pUjAdi karate haiN| tAtparya yaha hai ki yaha kAlazuddhi hai jo terahaveM dina svayameva hojAtI hai| isameM maraNabhona kAryakArI nahIM hai / zAstroM meM bhI kAlazuddhipara hI jora diyA hai aura likhA hai ki : 1 brAhmaNakSatriyaviTzUdrA dinaiH zuddhayanti paMcabhiH / daza dvAdazabhi: pakSAdyathAsaMkhyaprayogataH // 153 // - prAyazcittasaMgraha cUlikA / arthAt brAhmaNa zakSiya vaizya aura zUdra apane kisI svajanake marajAne para kramase pAMca dina, daza dina, bAraha dina aura paMdraha dina bIta jAnese zuddha hote haiM / ( TIkAkAra paM0 pannAlAlajI sonI ) isase bilakula spaSTa hai ki vaizya loga 12 dina bIta jAnese svayameva zuddha hojAte haiM / maraNabhoja AdikI mithyArUr3hi to DoMgI laDDU lolupiyoM dvArA calAI gaI hai aura aise loga hI isakI puSTi karate rahate haiM / yahAM to mAtra 10 zaMkAyeM uThAkara hI unakA yathAyogya samAbAna kiyA gayA hai| kintu aura bhI jo bhAI isa sambandhameM kisI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samadatti aura laan| [23: tarahakI zaMkA kareMge unakA maiM yathAzakya samAdhAna karane ke liye taiyAra huuN| maiM dekhatA hUM ki samAjameM maraNamojake viSayameM prAyaH aisI yA isa prakArakI hI zaMkAyeM bahudhA kI jAtI haiM jinakA ullekha aura samAdhAna kiyA jAcukA hai| AzA hai ki inase maraNabhoja bhojiyoMkA kucha samAdhAna avazya hogA / samadatti aura laan| jaina samAjake liye yaha durbhAgyakI bAta hai ki usake pIche bhaneka vinAzaka rUr3hiyA~ lagI huI haiN| jisa 'maraNabhojake viSayameM maiM abhI likha bhAyA hU~ utane mAtra hIse samAnakA chuTakArA nahIM hone pAtA; kintu kaI prAMtoMmeM maraNopalakSameM lAna bhI bAMTI jAtI hai| aura isakA adhikatara rivAz2a khaNDelavAla jainoMmeM hai| dUsarI kaI jaina jAtiyoMmeM bhI isakA rivAz2a hai| isa rivAjane bhI jaina samAjakI khUba durdazA kI hai / isAra bhI duHkha to isa bAtakA hai ki ise hamAre kucha maraNabhojiyA paNDita dharmakA aGga aura samadattikA rUpa batAte haiM, jisase bholI janatA use nahIM chor3a sktii| hamAre kaI pAThaka saMbhavataH lAna' ko nahIM jAnate hoNge| jaba koI vyakti mara jAtA hai to usake upalakSya meM kaI sthAnoMpara vartana mAdi bAMTanekA rivAja hai| use lAna (lANa yA lAnI-lANI) kahate haiM / isa mithyA vAhavAhImeM hajAroM rupayA barbAda kiye jAte haiN| garIboMko bhI dekhAdekhI yaha kArya karanA par3atA hai aura ve aisA karake sadAke liye miTa jAte haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] maraNamoja / kucha trivarNAcArI paNDita jaise maraNabhojako Avazyaka kriyA batAte haiM vaise lAnako bhI dharmakA Avazyaka aMga aura samadatti kahate haiN| isa prakAra ArSAjJAkA vicAra na karake kevala rUDhiko hI dharma mAna lenA kitanA bhayaMkara ajJAna hai ! brAhmaNoM aura kucha bhojanabhaTTa bhaTTArakoMkI kase jaina samAjameM maraNabhoja hI nahIM; kintu zrAddha, tarpaNa, gaudAna, pIpala pUnA, piNDadAna aura aisI hI aneka mithyA mAnyatAyeM ghusa gaI haiM / aura ve saba trivarNAcArAdi racakara dharmAjJAke rUpameM sAmane rakhIgaI haiN| unhIMmeM se maraNabhoja aura maraNopakSameM lAna bAMTanA bhI hai / lekina sacamucameM lAna yA maraNabhoja zrAddhakA rUpAntara hai joki jainazAstrAnusAra mithyAtva mAnA gayA hai| maiM maraNabhoja aura lAnako zrAddhakA rUpAntara isaliye kaha rahA hU ki vaha mRta vyaktike uddezyase diyA jAtA hai jo ki maraNamojiyA paNDitoMke kathanAnusAra samadatti-dAna kahA jAtA hai| aise dAnakA niSedha paM0 bhAzAdhara jIne sAgAradharmAmRta adhyAya 5 zloka 53kI TIkAma kiyA hai| unane likhA hai ki " zrAddha mRtapitrAdyuddezena dAnam / " arthAt-mRta pitAdike uddezyase dAna karanA zrAddha hai aura vaha " na dadyAt" nahIM denA caahiye| unane aise zrAddhako (sudRgduhi zrAddhAdau) samyaktakA ghAtaka batAyA hai| isaliye lAnake nAmapara bartana bAMTanA yA samadattike nAmapara maraNabhoja denA eka prakArakA zrAddha hai aura samyaktakA ghAtaka honese tyAjya hai| yahAM para koI yaha kaha sakatA hai ki jaba maraNopalakSameM varta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 25 samadatti aura chAna / nAdikA dAna (lAna ) denA midhyAtva hai taba Apane apane sva 0 vitaraNa kI ? isakA samAdhAna hojAtA hai / lAna (bartana) pitAjI ke nAmapara yaha pustaka kyoM tanika hI vivekapUrvaka vicAra karane se bAMTanA eka prakArakA parigraha denA hai / kintu pustakAdi parigraha nahIM hai| parigrahapUrNa dAna denekA jainAcAryoMne niSedha kiyA hai / yathA:jIvA yena nihanyante yena pAtraM vinazyati / rAgo vivarddhate yena yasmAt saMpadyate bhayam // 9-44 // ArammA yena janyate duHkhitaM yacca jAyate / dharmakAmairna tayaM kadAcana nigadyate // 9-45 // - amitagati zrAvakAcAra / - arthAt jisase jIvoMkA ghAta ho, pAtrakA vinAza ho, rAga car3he, bhaya utpanna ho, Arambha ho, dukhI ho vaha vastu dharmavAMchaka puruSoM dvArA nahIM dI jAnI cAhiye / yahAM para parigrahakArI dravya vartana Adi denekA niSedha kiyA hai| kintu pustakoM-graMthoMkA vitaraNa karanA na to Arambha parigrahakArI hai aura na vaha anarthakArI - dukhadAyI hai| graMthoMko to aparigrahI munirAja bhI grahaNa karate haiM / isaliye yadi kisIko mRta vyaktike smaraNArtha dravya vyaya karanA hai to vaha " zAstradAna kara sakatA hai| kintu samadatti' kI oTameM 'lAna' nahIM bAMTa sakatA / vaha to sarAsara mithyAtva hai / zAstradAnako 'lAna' nahIM kaha sakate, kyoMki vaha to svataMtra zAstradAna hai jo cAra dAnoMmeM se eka hai| praznottara zrAvakAcAra meM " dravyadAnaM na dAtavyaM supuNyAya naraiH kacit " kaha kara dravya dAnakA niSedha kiyA hai, kintu zAstra dAnakA kahIM bhI niSedha nahIM kiyA gayA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 6 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] maraNabhoja / jaina samAjakA yaha durbhAgya hai ki kucha durAgrahI logoMkI kRpAse yahAM maraNabhoja tathA lAna AdikA dauradaurA hai aura use samadatti dAna kahakara dhArmikatAkA colA pahanAyA jAtA hai / kintu unheM isakA vicAra hI nahIM ki vaha dhArmikatA kisa kAmakI jisase saikar3oM ghara barbAda hojAMya aura loga jIvanabhara cintAkI citAmeM jalate raheM / sahRdayatA se vicAriye ki maraNamoja aura lAna samadatti hai yA jIvanadatti ? kucha loga maraNabhoja aura kAnako " pAtradati " bhI kahate haiM / kintu yaha bhI sarAsara mUrkhatA hai / kAraNa ki zAstroMmeM pAtra - dAna karanA puNya aura sadbhAgyakA viSaya batAyA hai / aisI sthiti meM yadi kisIkA putra yA pati mara jAve to kyA usakI mAtA aura patnIko puNyodaya yA saubhAgyakA viSaya mAnanA cAhiye ? kyoMki use pAtradatikA puNyAvasara milA hai ! yadi nahIM to maraNabhoja aura lAnako pAtradatti kahanevAle apane durAgrahako kyoM nahIM chor3a dete ? pAtradaci to vaha hai jisameM dAtA pAtra apAtra kupAtra kI parIkSA kare aura satpAtrako hI dAna de ! kintu lAna yA maraNabhoja meM to pAtrAdikA koI vicAra nahIM hotaa| vaha to jaina aura jainetara sabhI vyavahArI janoMko diyA jAtA hai / isaliye bhI ise pAtradatti kahanA bhayaMkara bhUla hai / dUsarI bAta yaha hai ki lAna aura maraNabhojameM zAmila honevAle jaina koI bhikSuka to haiM nahIM ki unheM dAna diyA jAya / yaha to adale badalekA vyavahAra calA ArahA hai| aura jaba yaha Aja samAja ke liye ghAtaka siddha horahA hai to ise saharSa chor3a Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNamoja niSedhaka kAnUna / [27 maraNabhoja niSedhaka kAnUna / yadi samAja isa mayaMkara prathAkA svecchAse tyAga nahIM karegI to vaha samaya dUra nahIM hai jaba use yaha prathA kAnUnana chor3anA pdd'egii| vicArI garIba aura vidhavAoMko zakti na hone para bhI dekhAdekhI, nAka rakhane ke liye, paMcoMke bhayase apane pati aura putroMkA maraNamoja karanA par3atA hai tathA ' lAna' meM hajAroM rupayA barvAda kara denA par3ate haiN| yadi samAjakA yaha pApa jaldI dUra nahIM humA to isake liye jaldIse jaldI kAnUna banAyA jAnA bhAvazyaka hai| samAja-hitaiSiyoM ko isa bhora zIghra hI vicAra karanA cAhiye / yahAM koI yaha kaha sakatA hai ki hamAre sAmAjika evaM vyakti. gata kAryo meM kAnUnI dakhalakI koI mAvazyaktA nahIM hai| kintu yaha to mAtra manokalAnA hai / jaba janatA aisI rUr3hiyoMmeM phaMsI rahatI hai jinase usakA vinAza hotA rahatA hai taba unase chuTakArA dilAneke liye kAnUnakI mAvazyaktA hotI hai| zAradA ekTa hamAre sAmane hai| apane lar3ake lar3akIkA vivAha kaba kahAM aura kisa AyumeM karanA yaha mAtA pitAkA vyaktigata kArya hai| kintu jaba samAjane mUr3hatAvaza choTe choTe baccoMkA bhI vivAha racAnA zurU kara diyA maura vaha aneka sAmAjika bhAndolana honepara bhI nahIM rukA taba samAjake sAmUhika hitakI dRSTise zAradA kAnUna banA / isI prakAra yadi samAjane maraNabhojakI ghAtaka prathAko nahIM chor3A to yaha nizcita hai ki use rokane ke liye kAnUna banAyA jaaygaa| harSakA viSaya hai Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] mrnnbhoj| ki kucha dezI rAjyoM kA dhyAna isa ora gayA hai aura unane isa prakAra kAnUna banAye haiN| (1) gvAliyara sTeTa-maiMne tArIkha 27 jUna san 1936 ke gvAliyara gaz2aTameM prATa huA 'musavidA kAnUna nuktA' dekhA thaa| vaha kisa rUpameM pApta huA so to mujhe mAlUma nahIM, kintu usakA sArAMza yaha hai ki-" cUMki vaphAtake bAda yA usake silasile meM jo kaumI khAne kadImI rivAz2akI binA para diye jAte haiM aura phijalakharcI kI jAtI hai usa para jabta kAyama kiyA jAye tAki AvAmakI taraphase phijUlakharcIkI roka ho aura unakI Arthika hAlata sudhare / isa liye hukma pharamAyA jAtA hai ki-nuktAmeM vaha khAnA zAmila hai jo mRta vyaktike uddezyase ( mausara, terahavIM, cAlIsavAM ) diyA jAtA hai| hAM, jinheM isa viSayameM dhArmika vizvAsa hai usakI rakSAke liye isa kAnUnameM apane khAnadAnake madhikase adhika 51 bhAdamiyoMko jImanekI chUTa rhegii| maraNopalakSameM lAna ( vartana Adi ) vAMTanA bhI kAnUnake khilApha hogaa| isa kAnUnakA pAlana karanepara yadi koI paMcAyata kisI prakArakI dhamakI de, dabAva DAle, bahiSkAra kare yA daMDa degI to vaha aparAdhI ThaharAI jaaygii| tathA jo vyakti isa kAnUnakA bhaMga karegA use 500) jurmAnA aura eka saptAha takakI sajA hogii| yadi aisA khilApha amala koI jAti yA paMcAyata karegI to usakA pratyeka membara aparAdhI mAnA jaaygaa| kisI bhI maniSTraTako ittalA milanepara ki koI nuktAdikI taiyArI kara rahA hai to vaha use Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNabhoja niSedhaka kAnUna | aisA na karaneko noTisa degaa| phira bhI yadi koI usakA ullaMghana karegA to use 1000) jurmAnA aura eka mAha taka kI sajA hogii| nuktA karanevAle ke viruddha yadi koI dAvA dAyara kare aura usameM aparAdhI sajAyAca ho to madAlata usake jurmAne meM se AdhI rakama dAvA karanevAleko inAma de sakegI aura galata sAbita hone para 100) taka daNDa bhI kara skegii|" W (2) holkara sTeTa - indaura nuktA kAnUnakI svIkRti holkara sTeTake liye mahArAjA sA0ne 10 jUna san 1931 ko dI thI aura tA0 15 jUna 31 se usakA amala kiyA jArahA hai| isa kAnUnakA sAra yaha hai - " nuktA zabdameM mosara, cahallama, barasI, chamAsI mRtyu saMbandhI rasoI, va itara aise bhojoMkA samAveza hogA jo kisI manuSyakI mRtyuke upalakSameM kiye jAyaM / koI bhI vyakti apane yahAM kisI nukte meM 101 se adhika manuSyoMko bhojana nahIM jimA skegaa| Arthika paristhitikI caukasI karake jilAdhIza 400 vyaktiyoM taka ke jimAne kI svIkRti de sakeMge / isa saMkhyA se adhika kisI sUrata meM bhI nahIM jimAye jA sakeMge / isa saMkhyA meM una riztedAroM kA samAveza nahIM hogA jo mRtakake kuTumbiyoM ke sAtha samavedanA pragaTa karane ke liye Aye hoM / vazarteM ki unheM nuktekA nimaMtraNa bhejakara na bulAyA ho / koI bhI vyakti kisI mRtyuke saMbaMdha meM lAna yA dIgara nAmase apanI jAtimeM bartana nahIM bAMTa skegaa| kisIko yaha adhikAra na hogA ki vaha dUsare kisI vyaktiko vaz2ariye dabAva yA ghamakI yaha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ] maraNamoja / nasIhatake yA kisI dUsare tarIke se nuktA karane yA lAna bAMTane kI uttejanA de / jo isake khilApha kArya karegA use 500 ) taka jurmAnA yA eka haphtekI sajA yA donoM sajAyeM dI jAveMgI / isa kAnUna ke khilApha kArya hone kI ittalA yadi majisTreTa ke pAsa pahuMce to vaha use rokane ke liye noTisa degA / aura yadi usakA pAlana na kiyA gayA to 1000) jurmAnA yA eka mahIne kI sajA yA donoM sajAyeM dI jA skeNgii| kAnUnake khilApha kAma karanevAlekI itakA adAlata meM denevAleko jurmAne kI aghI rakama taka dI jA sakegI / 19 isI prakAra alavara aura jodhapura Adi sTeToMmeM bhI nuktA niSevaka kAnUna banAye gaye banAye gaye the, kintu ve adhika samaya taka nahIM cale / kAraNa ki unameM bahuta DhIka aura chUTa thI tathA usa ora vizeSa dhyAna bhI nahIM diyA gayA | gvAliyara aura holkara sTeTake kAnUna yadyapi bahuta DhIle haiM, phira bhI kucha na kucha to pratibaMdha rahegA hii| mujhe jahAMtaka mAlUma huA hai indaura meM loga maraNabhoja na karake jalayAtrA, rathayAtrA, svAmivatsala Adike nAmapara jimAte haiM - isaliye kAnUnakA ThIka amala nahIM hone pAtA / dUsarI bAta yaha hai ki dhArmika dRSTikA vicAra kara maraNabhoja bhojiyoMkI saMkhyA bhI nizcita kI gaI hai, jo indaura sTeTameM to bahuta jyAdA hai| phira -bhI ina kAnUnoMse jo jitanA pratibandha ho sake utanA hI ThIka hai / ina kAnUnoMmeM sabase acchI bAta to yaha hai ki kisIko bhI 'kAna' bAMTane kI chUTa nahIM dI gaI hai| aura maraNabhoja virodhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNabhoja virodhI mAndolana / 1 [ 31 pharayAda karanevAleko (mukadame meM daNDa honepara) inAma denekI ghoSaNA kI gaI hai| isaliye yuvakoMko sAhasapUrvaka ina kAnUnoM kA upayoga karanA cAhiye / yadi isI prakAra yA isase bhI kar3A kAnUna bRTiza bhAratameM bana jAya to dezakA bahuta bhalA ho / maraNabhojake bojha se bhAratIya samAja marI jA rahI hai| deza hitaiSiyoMkA kartavya hai ki ve use zIghra hI bacA leN| jaina samAjameMse to yaha pApa sabase pahale nikala jAnA cAhiye / isake liye hamArI pariSada Adi saMsthAoM aura jIvita yuvaka saMghako prayatna karanA cAhiye / prayatna aura mAndolanakA prabhAva tatkAlana hokara bhI dhIre dhIre to avazya hotA hai / isaliye hameM prayatna karanA cAhiye ki janamata maraNabhojake viruddha ho jAya / maraNabhoja virodhI Andolana / jaba taka samAna kisI kAryake hitAhitako nahIM jAna pAtI vahAM taka use chor3a nahIM sktii| isaliye anya kurUr3hiyoMkI bhAMti maraNabhojake virUddha bhI prabala Andolana hone kI AvazyaktA hai / kucha varSoMse hamArI sAmAjika sabhAoM aura yuvaka saMghoM AdikA isa ora dhyAna gayA hai / aura unane maraNabhoja virodhI prastAva karake yA maraNabhojakI amuka Ayu nizcita karake isa pApako kucha halkA kiyA hai| jaina samAja meM sabase purAnI sabhA mA0 digambara jaina mahAsabhA hai, kintu durbhAgya kI bAta hai, ki usane maraNabhojake viruddha koI prayatna nahIM kiyA / vaha karatI bhI kaise ? kAraNa ki nAtha mI usake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ] paraNa moja / kartA ghartA maraNabhojako ghadhArmika, Avazyaka, samadatti, pAtradatti maura na jAne kyA kyA samajhate haiM / kintu anya jAtIya sabhAoM, yuvaka saMghoM, paMcAyatoM tathA pariSada Adi dvArA kabhI kabhI prayatna hotA rahA hai, jisake pariNAma svarUpa Aja samAjake kucha bhAgameM maraNabhoja ke prati ghRNA utpanna hogaI hai / paravAra sabhAkA prayatna digambara jaina samAjameM ' paravAra sabhA' yadyapi jAtIya sabhA thI, kintu usane maraNabhojake viruddha khUba Andolana kiyA thaa| san 1925 meM usake papaurAka aSTamAdhivezana meM zrI0 siMghaI kuMvarasenajI sivanIne nyAyAcArya paM0 gaNezaprasAdajI varNIke sabhApatitvameM eka prastAva upasthita kiyA thA / prastAva rakhate huye Apane kahA ki :--- Cadastro paravAra samAjameM jo maraNa jIvana garakI prathA hai vaha isa prakAra hai " jisakA abhisaMskAra ho usakI jIvanavAra avazya ho / " kiMtu Ajakala tIsa varSa se kama umarakI mRtyu saMkhyA adhika hotI hai aura inakI jIvanavAroMmeM jo loga bhojana karane jAte haiM unheM apanA kalejA pattharakA 6ranA par3atA hai| ghara meM ronA pITanA horahA hai, jImanevAle dinameM rote hue bhojana karate haiM / jIvanavArakI prathA koI zAstrokta nahIM, isake banda karanemeM dharmakA nAza nhiiN| Aja bhI aneka digambara jaina jAtiyoMmeM jIvanavArakI prathA banda hai / apane yahAM bhI jisa bAlakakA mRtaka saMskAra hotA hai usakI jIvanavAra nahIM hotii| ina saba bAtoMpara lakSya karake yaha 1 Shree:Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNamoja virodhI aandoln| (31 prastAva pAsa kiyA jAve ki-" 40 varSase kama umarakI mRtyu honepara usakA jIvanavAra bilakula na ho|" yadyapi yaha prastAva bahuta sIdhA sAdA thA aura isameM 40 varSakI hI hada rakhI gaI thI, phira bhI kucha logoMne usameM aise saMzodhana peza kiye jo jaina samAjako kalaMkita karanevAle haiN| inase jJAta hojAyagA ki jaina samAjameM maraNabhojakA kitanA jakanya moha hai| una saMzodhanoMke kucha namUne isaprakAra haiM 1-kucha kanyAoM ko to jimAnA hI cAhiye / 2-jitane loga bharathIke sAtha smazAna jAveM unheM jimAnA cAhiye / 3-pandraha varSa se adhika Ayuke mRta vyaktikA maraNabhoja kiyA jaay| 4mavivAhitakI jIvanavAra na karake vivAhitoMkA maraNabhoja kiyA jaay| 5-yaha purAnI prathA hai, dharmase isakA sambandha hai (?) isaliye ise nahIM tor3anA cAhiye / 6-cAlIsa varSa adhika hojAte haiM, isaliye vIsa varSa takakI hI Ayu rakhanI cAhiye / ityAdi / jahAM isaprakArake vicitra saMzodhana peza kiye gaye the vahAM hamAre bundelakhaNDake aneka vicArazIka zrImAnoMne ina saMzodhanoMkA DaTakara virodha bhI kiyA aura nirbhIkatApUrvaka isaprakAra apane vicAra pragaTa kiye the: (1) siMghaI ku~varasenajI sivanI-dharmazAstroM ne dina kevala zuddhikA ralekha hai. usa hA jIvanavArase koI saMbaMsa nahIM hai / zuddhi ke liye bhojana Avazyaka nahIM hai| ise dhArmika kahakara maiMgA na lagAnA cAhiye / isa ruuddh'i| cAnU rahanese samAjazI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ] bharaNabhoja / -bar3I hAni horahI hai| kaI jaina jAtiyoMne yaha rUr3hi banda bhI kara dI hai| isaliye apanI samAnameM yaha rUr3hi banda karanA naI bAta nahIM hai / isakA zIghra hI banda kiyA jAnA jarUrI hai| (2) bAbU kastUracandajI vakIla jabalapura - yaha samAtera kI vartamAna pravRttiko nindanIya samajhakara ghRNAkI dRSTise dekhatI hai, isaliye banda kI jAve / (3) seTha pannAlAlajI Tar3aiyA lalitapura - yaha prathA - bahuta bhaddI hai / ekavAra hamAre yahAM caudharIjIke ghara aisA maukA A par3A thA ki gharavAle zokake mAre ro rahe the, udhara bhojana karane, vAloMko sirpha apanI hI cintA thI / vAstavameM yaha prathA bahuta burI hai / hameM unakI bAtoM para bahuta raMja hotA hai jo tAnA mAramArakara bhojana khAte haiM / jo vipatti phaMpA huA hai usake yahAM bhojana karanA tAnA mAranA hai | yaha sarvathA anucita hai 1 | (4) seTha mUlacandajI baruAsAgara - sirpha kamInoM ko khilAnA cAhiye / logoM para isa bAtakA akSera na kiyA jAve ki isa raI nahIM dI / (5) paM0 maujIlAlajI sAgara- ye kaise kaThora hRdaya haiM jo kahate haiM ki dama varSa takakA maraNabhoja na kiyA jAya / re! yaha to itanI bhaddI prathA hai ki kisIkA bhI nukatA na karanA cAhiye, cAhe garIba ho yA amIra / sabhIko eka tarahakA vyavahAra karanA cAhiye / (6) seTha lAlacandajI damoha-hamArI jAtipeM yaha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNabhoja virodhI AMdolana / [15 eka rUr3hi hogaI hai / ise banda kara denA cAhiye / paMgata karanekI koI AvazyaktA nahIM hai| (7) seTha candramAnajI bamarAnA-maiM siMghaI kuMvarasenajIke prastAvakA samarthana karatA hUM, arthAt yaha nuktekI prathA banda karadI jaave| (8) zrIbenIprasAdajI-jo seThajI sAhabane kahA vahI pAsa karanA caahiye| (9) bAbU gokulacandajI vakIla-yaha laDDuoMkI bAta hai, jaldI na chUTegI, nahIM to yaha prathA itanI bhaddI hai ki vinA prastAva pAsa kiye hI chUTa jAnA cAhiye thii| ekavAra hamAre yahAM ( damohameM ) paMcoMne eka manuSyase kahA ki tumheM cAroM pugakI paMgata denA pdd'egii| kintu samaya thor3A thA, isaliye rAta rAtabhara taiyArI karanA pdd'ii| aura besana pIsanevAlI striyAM apanA samaya kATaneke liye rAtabhara mAnandake gIta gAtI thiiN| jarA vicAranekI bAta hai ki gharameM to mAtama hai, kintu isa bhojake pIche mAnandake gIta gAye jAte haiM / yaha lajita karanevAlI prathA hai| bundelakhaNDake ina mukhiyA zrImAnoMke udgAra par3hakara kise saMtoSa aura harSa na hogA ? yadi sacamuca hI ukta mukhiyA loga apane bacanoMkA pAlana karate karAte to kamase kama bundelakhaNDa prAntase to yaha pApa kamIkA uTha jAtA / kintu bundelakhaNDa prAntakA yaha durbhAgya hai ki vahIM maraNabhojakI ati bhayaMkara evaM dayanIya ghaTanAyeM hotI rahatI haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36.] saraNamoja / svAnubhava | kahIM para yadi maraNabhoja ke liye mRta vyaktikI amuka mAyukI hRda bAMdhI gaI hai, phira bhI usapara calanA to kaThina hI hai| koI vyakti maraNabhoja na karanA cAhe to usakI nagarameM carcA hotI hai, usakI burAI kI jAtI hai aura usapara vividha rUpameM aisA dabAka DAlA jAtA hai ki use maraNabhoja balAt karanA hI par3atA hai / mere jIvana meM aise tIna avasara Aye haiN| eka to navambara sa 1928 meM merI mAtAjIkA svargavAsa hogayA thA / usa samaya cAroM . taraphase dabAva DAlA gayA thA / maiM usa samaya vidyArthI thaa| logoM kI bAtoMmeM tathA kuTuMbiyoMke dabAvameM vyAkara mAtAjIkA maraNabhoja karanA pdd'aa| yadi saca pUchA jAya to usa samaya mujhe gharake kArya karane gharanekA adhikAra hI kyA thA ? isaliye vaha mere dvaaraa| nahIM kiyA gayA thA, phira bhI maiM DaTakara virodha nahIM kara sakA / phira navambara san 31 meM hamAre bar3e bhAI zrI0 baMzIdharajIkA 32 varSakI Ayu meM hI svargavAsa huaa| usa samaya bhI kucha logoMne maraNabhoja ke liye mujhe dabAyA, magara maiM dRr3ha thA ! kucha sajjana mujhe sAhasa aura sAtha deneke liye bhI taiyAra the| maiM isase pUrva hI nizcaya kara cukA thA ki na to maiM maraNabhoja karUMgA aura na aise pApakRtya meM sammilita hI hoU~gA / isaliye maiMne sabase dRr3hatApUrvaka kaha diyA ki yaha maraNabhoja kadApi nahIM hogA / taba isa sambaMdha meM khUba carcA hotI rahI / virodhI carcA hote dekhakara maiMne mukhiyA logoM se milanA zurU www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNamojavirodhI AMdolana / [37 kiyA / unase pUchA ki kyA Apa loga aise maraNabhojake liye bhI taiyAra haiM ki vRddha pitA jIvita hai aura yuvaka putra mara gayA hai ? taba mujhase sabane pratyakSameM to iMkAra kara diyA, lekina bhItara hI bhItara virodhI carcA calatI rhii| sabase adhika kaThinAI to yaha thI ki mere kuTumbIjana svayaM maraNabhojake liye Agraha kara rahe the| kAraNa ki unheM nAka rakhanekI par3I thI! kintu hamAre pitAjIke vicAra mere sAtha milate julate the| ve vRddha hokara bhI vartamAna samAjasudhArako prAyaH pasaMda karate the| basa, phira kyA thA ? merA dila dUnA hogayA aura bhAIkA maraNabhoja nahIM hone diyaa| udhara lalitapurakI vicArazIla paMcAyatane bhI yaha prastAva kara liyA ki 40 varSase kama mAyuvAlekA maraNabhoja na kiyA jAya / isa sabhAmeM hamAre nagara (lalitapura) ke mukhiyA sva0 seTha pannAlAlajI TaMDeyAne bar3A hI prabhAvaka bhASaNa diyA aura sApha sApha kaha diyA ki maraNabhojakI prathA dhArmika nahIM hai, kintu samAnapara yaha eka bhArI bojha hai| apane pUrvajoMkI sabhI bAtoMkA anukaraNa nahIM karanA cAhiye / hameM kucha vivekase bhI to kAma lenA caahiye| kamase kama 40 varSake nIcekA maraNamona nahIM kiyA jAya / aura 40 varSase Upara bhI mRtavyaktike kuTumbiyoMkI icchApara rakkhA jAya / isI viSayapara maneka bhASaNa huye the aura zrI0 TaDeyAjIke kathanAnusAra prastAva sarva sammatise pAsa hogayA thaa| ___usa prastAvakA lalitapurameM madhikAMza pAlana humA, kintu . varSase UparakI mRtyuke bhona banda nahIM huye| lekina jaba gata varSa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] maraNabhoja / akTUbara 1936 ko hamAre pitAjIkA svargavAsa huA taba hamAre Upara kaI logoMne dabAba DAlA ki vRddhapuruSakA to maraNabhoja karanA hI cAhiye / kintu maiM yuvA yA vRddha ke maraNabhojako hI nahIM, maraNabhona mAtrako amAnuSika bhoja mAnatA hUM / isaliye maiMne to sabase sApha iMkAra kara diyA / aura maraNabhoja nahIM hone diyA / daivayogase lalitapura meM kucha bhAI mere anukUla bhI the aura kucha madhyastha bhI rhe| bhAkhirakAra maraNabhoja nahIM huA aura yaha carcA gAMvameM bahuta dina taka calatI rahI / 1 . kahane kA tAtparya yaha hai ki jabataka khUba DaTakara maraNabhoja virodhI pracAra nahIM hogA tabataka yaha maraNabhojakI prathA nahIM miTa sakatI / manuSyoMkI paramparAgata mAvanAkA miTa jAnA sarala nahIM hai / prastAva, pracAra aura aneka upAya honepara bhI logoMkI rUr3hi nahIM badalane pAtI / ve tatkAla prabhAvita bhale ho jAyaM magara samaya Anepara phira jaise taise hojAte haiM / jisake ghara mRtyu hojAtI hai vaha dRr3hatApUrvaka DaTA rahe tathA cAroM tarapha ke vividha AkramaNoM evaM logoMkI TIkA TippaNiyoMko sahatA rahe, yaha sarala kArya nahIM hai| 1 hamAre pitAjIkI Ayu karIba 60 varSakI thI, isaliye kucha loga to mujhase adhikArapUrvaka kahate the ki tumhAre bApakI mRtyu to vRddhAvasthAmeM huI hai aura tuma donoM bhAI kamAte ho, phira lobha kisa jAtakA ? koI kahatA thA ki bhAI ! tumheM aisI prathA pahale apane ghara se prArambha nahIM karanI cAhiye / koI hitaiSI ke rUpameM kahatA ki bar3e rUpameM nahIM to sAdhAraNa taurapara hI karado / itanA hI nahIM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNabhoja virodhI Adolana / [39 kintu kuTumbIjana to mujhe khUba bhalA buga kahate the aura kaI tarahase mujhe zarmidA karate the| kucha vivekI sajjana mujhe isa virodhameM bhI Tike rahane ke liye protsAhita karate rahate the| tArya yaha hai ki maiM svAnubhavase isa nirNaya para pahuMcA hUM ki yadi koI vyakti maraNabhoja na karanA cAhe to use isa taraha zarmindA kiyA jAtA hai ki usakA TikA rahanA azakya sA hojAtA hai / isaliye maiM samajhatA hUM ki 40 yA kama bar3ha varSakI koI maryAdA na rakhakara maraNabhoja mAna banda kara diyA jAya, cAhe vaha javAnakA ho yA buuddh'egaa| jainasamAjapara lade huye isa bhayAnaka pApako jaldIse jaldI miTAnekA pratyeka yuvaka aura saMsthAoMkA kArya hai| pariSadakA prayatna / hamArI tamAma jaina saMsthAnoM meM se bhAratavarSIya digambara jaina pariSadane maraNamojake viruddha sabase adhika bhAndolana kiyA hai| usake bhaneka utsavoMmeM maraNabhoja virodhI prastAva hote rahe haiN| samAnapara isa AndolanakA yatkicit prabhAva bhI par3A hai| kintu satanAke gata 13 veM adhivezanameM isa amAnuSika prathAke viruddha jo mamalI kArya humA thA vaha samAjake zuma bhaviSyakA sUcaka hai / maiMne dUsare dina ( tA0 12-4-37 ) kI baiThakameM isaprakAra prastAva rakhA thA: "maraNamonakI prathA jainadharma aura jainAcArake sarvathA viruddha tathA anAvazyaka evaM asabhyatAkI dyotaka hai, isaliye yaha pariSad punaH prastAva karatI hai ki isa ghAtaka prathAko zIghra baMda kara diyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] mrnnbhoj| jAya / aura samAjase anurodha karatI hai ki vaha kisI bhI bhAyuke strI puruSakA maraNabhoja na kare aura aise ghAtaka kAryameM kataI bhAga na le| sAtha hI maraNopalakSa mAjI va lAna na baaNtte|" isa prastAvake vivecanameM maiMne aneka karuNAjanaka saccI ghaTanAyeM peza kI aura isa atyAcArapUrNa prathAke vinAzake liye janatAse apIla kii| ghaTanAoMko sunakara zrotAoMkA hRdaya kAMpa utthaa| jisakA pariNAma yaha huA ki karIba eka hajAra strI puruSoMne usI samaya maraNabhoja tyAgakI pratijJA krlii| mere prastAvake samarthanameM zrI0 ciraMjIlAlajI muMsipha alavara, seTha padamarAjajI jaina rAnIvAle kalakattA, paM0 arjunalAlanI seThI mAdi aneka vidvAna netAoMne bhASaNa diye the| ___zrI. seTha padamarAjajI jaina rAnIvAloMne kahAyaha kitane duHkhakI bAta hai ki bhAja isa yugameM bhI jaimoMmeM maraNabhojakI amAnuSI prathA pracalita hai| mAjame 15 varSa pUrva maiMne apane mitra samUha sahita isapara khUba vicAra kiyA aura kAryavAhI kI thii| kintu abhItaka yaha prathA banda nahIM huI ! samAna sudhAra chipanese nahIM hogaa| spaSTa kahiye ki hamAre samAja sudhArameM bAdhaka kauna haiM ? uttarameM kahanA hogA ki ve paMca nAmadhArI putale hI bAdhaka haiM jinake duzcaritroM kA nAma taka lete nahIM banatA / hameM unakI paravAha na karake sAhasapUrvaka Age bar3hanA cAhiye / aura ina samAnaghAtanI prathAoMkA zIghra hI vinAza karanA caahiye| zrI. paM0 arjunalAlajI seThIne kahA:-abhI parame Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNabhoja virodhI AMdolana | [ 41 zrIdAsane narakakA varNana ( maraNabhojakI karuNApUrNa ghaTanAyeM) sunAyA hai| paMcoMne yaha naraka kahAnI taiyAra kI hai| isaliye tuma ina nArakiyoMmeM zAmila mata honA aura maraNabhojakI prathAkA jaldI hI muMha kAlA karanA / isI prakAra kaI vidvAnoMne apane udgAra pragaTa kiye| jisakA prabhAva yaha huA ki usI samaya karIba 100 agragaNya strI purupaune to sTejapara mAkara vivecana kiyA aura pratijJAyeM kIM ki aba hama maraNabhoja meM kataI bhAga nahIM leNge| seTha gharamadAsajI aura dayAcaMdajI satanAne ghoSaNA kI ki hamAre saThanA nagara meM kisI bhI jainakA maraNabhoja nahIM hogA / seTha dharamadAsajIne apanI mAtAkA maraNabhoja na karane kI pratijJA kI aura 150) pariSadako dAna diye / aneka nagaroMke vRddha tathA yuvakoMne pratijJAyeM kIM ki hamAre yahAM aba maraNabhoja nahIM hogaa| karIba 1000 strI puruSoMne maraNabhoja virodhI pratijJApatroMpara apane dastakhata kiye, jo isaprakAra hai: 1 " mujhe vizvAsa hogayA hai ki maraNamojakI prathA jaina dharma aura jainAcAra ke sarvathA viruddha tathA anAvazyaka evaM asabhyatAkI dyotaka hai / isaliye maiM pratijJA karatA (tI) hUM ki aba maiM kabhI kisI bhI Ayu vAloM (strI yA puruSa) ke maraNabhoja meM bhAga nahIM lUMgA (gI) aura merA sarvadA yaha prayatna rahegA ki hamAre yahAMkI paMcAyata se bhI maraNabhoja banda kara diyA jAya tathA isa ghRNita prathAkA sarvathA nAza hojAya / " pariSada ke bAda bhI yaha "pratijJApatra" hajAroMkI saMkhyA meM bhare www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42] maraNabhoja / gaye haiN| bhAja bhI loga unheM maMgAkara bharakara bhejate haiN| abhI bhI .. jo vyakti, yuvakasaMgha yA saMsthAyeM yaha kArya kara sakeM ve kAlA . tanasukharAyajI jaina maMtrI di0 jaina pariSada-dehalI " se yaha phArma maMgAleM yA svayaM apane hAthoMse likhakara unapara logoMke dastakhata karAveM / prayatna karane para isa DAyanI prathAkA avazya hI vinAza ho jaaygaa| puruSoMkI bhAMti vivekazIla striyAM bhI isa bhayaMkara prathAkA nAza cAhatI haiM / satanA pariSadake samaya zrImatI lekhavatIjI jainakI adhyakSatAmeM 'mahilA sammelana' bhI huA thaa| usameM karIka 1000 bahineM upasthita thiiN| usameM bhI maiMne karIba 15 miniTa maraNabhoja virodhI bhASaNa diyA thaa| jisake phalasvarUpa sabhI bahinoMne maraNabhojameM sammilita na honekI pratijJA kI thii| usa samaya zrImatI lekhavatIjIne bar3e hI mArmika zabdoMmeM kahAH "paNDitajI to mApase maraNabhojameM bhAga na lenekI bAta kahate haiM, kintu maiMto kahatI hUM ki jahAM maraNabhona hotA ho vahAM bhApa satyAgraha kareM, darvAje para leTa jAveM aura kisIko bhI bhItara na jAne deN| phira bhI jina niSThura puruSoMko maraNabhojameM jAnA hogA ve bhale hI tumhArI chAtI para lAta rakhakara cale jAveM / hameM isa nirdayatApUrNa prathAkA zIghra hI vinAza kara denA caahiye|" isa bhASaNakA strI puruSoM para kAphI prabhAva pdd'aa| yadi isI prakAra maraNamona virodhI bhAndolana cAlU rahe to eka varSa meM hI samasta jaina samAjase isa prathAkA nAma nizAna miTa jAya / kaI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNabhojake prAntIya rivAja / [ 43 yuvakasaMghoM, sabhAoM aura paMcAyatoM dvArA isake liye prayatna huye haiM / abhI bhI prabalatA ke sAtha isake vinAzakA prayatna honekI AvazyaktA hai / jisa dina jaina samAjase maraNamojakI prathA miTa jAyagI usa dina hamArI sabhya samAjake sirase eka bar3e mArI kalaGkakA TIkA miTa jAyagA / maiM vaha zubha dina bahuta jaldI hI dekhanA cAhatA hUM / maraNabhojake prAntIya rivAja / yaha to maiM pahale hI likha cukA hUM ki maraNabhojakI prathA dhArmika nahIM hai / yadi yaha dhArmika hotI to usameM itanA adhika prAMtIya rivAz2ameda nahIM hotaa| dUsarI bAta yaha hai ki maraNabhojake sAre kriyAkANDa para brAhmaNa saMskRtikI khAsI chApa hai| isase siddha hai ki maraNabhoja jaina zAstrAnumodita nahIM kiMtu par3osiyoMkI dekhAdekhI apane meM zAmila kara liyA gayA eka pApa hai| isake vividha prAntIya rivAjoMko dekhakara kise Azcarya na hogA ki jainoMmeM maraNabhoja kase AyA ? * zraddheya paM0 nAthUrAmajI premIne bundelakhaNDa aura madhyaprAMta ke maraNottara kriyAkANDake sambandhameM isa prakAra apane anubhava pragaTa kiye haiM "isa tarapha khAsa taura se dehAtake jainoMmeM, maraNake uparAMta jo kriyAkarma kiye jAte haiM ve lagabhaga vaidika rivAjoMke anusAra hI hote haiN| maranevAlA jitanA hI ghanI mAnI hotA hai, usake upaLakSya meM ye kriyAyeM utane hI ThAThase kI jAtI haiM / prAyaH tIsare dina Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44] mrnnmoj| masthizeSa, jise ki yahAM 'khArI' kahate haiM, uThAneke lie kucha loga citApara jAte haiM aura use baTorakara bhAmataurase kisI pAsake jalAzayameM chor3a bhAte haiM; parantu jo loga samartha hote haiM ve pavitra gaMgAjalameM chor3aneke lie le jAte haiM, aura prayAga pahuMcakara paMDoMko dAna-dakSiNA bhI yathAzakti dete haiN| zAmako ghIkA dIpaka lejAkara citAbhUmipara jalA mAte haiN| yaha pratidina tabataka jalAyA jAtA hai, jaba taka ki dina-terahIM nahIM hojAtI hai| smazAna-bhUmike nirjana andhakArameM mRtavyakti ke lie prakAzakI vyavasthA kara denA hI zAyada isakA uddezya hai| 'khArI' uTha cukanepara jitane kuTumba-parivAra ke loga hote haiM unheM bhojana karAyA jAtA hai| isake bAda terahaveM dina mRta zrAddha kiyA jAtA hai, jo sarvaparicita hai aura jisameM jAtike paMcoMke sivAya dUsarI jAtike una vyaktiyoMko bhI khUba kharcIlA bhoja diyA jAtA hai, jo dAha-kriyAmeM 'lakar3I' dene jAte haiN| yaha to itanA bhAvazyaka hai ki garIbase garIba manAtha vidhavAyeM bhI isa varcase chuTakArA nahIM pA sakatI-karja kADhakara bhI unheM yaha karanA par3atA hai| isake bAda cha:mAsI (pANmAsika zrAddha) aura barasI (vArSika zrAddha ) bhI kI jAtI hai; parantu ye sarvasAdhAraNake lie bhAvazyaka nahIM haiM, dhanI mAnI hI inheM karate haiN| phira bhI nAmavarIke lobhameM dUsaroM ke dvArA pAnI car3hAye jAnepara asamartha bhI bahudhA kara DAlA karate haiM / svayaM mere sAlekI mRtyu para, jo bahutahI garIba the, unakI patnIne tInoM zrAddha karake apanA janma sArthaka kiyA hai| ina tInoM zrAddhoMse to maiM paricita thA; parantu bhavakI bAra yaha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraNabhojake prAntIya rivaaj| [45 bhI patA lagA ki bahutase dhanI tIna varSake bAda pitaroMmeM bhI milAye jAte haiN| arthAt tIsarI mRtyu-tithiko bhoja hojAneke bAda ve pitRjanoMkI paMktimeM zAmila kara liye jAte haiM-vahAM paralokameM 'apAMkteya' nahIM rahate haiN| mAlUma nahIM : pitaroMmeM milAne' kA ukta vAstavika martha hamAre jainI bhAI samajhate haiM yA nahIM; parantu ve apane purakhoMko isa adhikArapara mArUr3ha jarUra kiyA karate haiM. yadyapi piMDa-dAna nahIM krte| isa taraphake jainoMmeM 'pitR pakSa' bhI pAlA jAtA hai| ku~vAra vadIke 15 dinoMmeM auroMke samAna ye bhI apane purakhoM ke nAmapara pakvAnna sevana karanese nahIM cUkate / mAtA, pitA, pitAmaha, mAtAmaha AdikI mRtyu-tithiyoM ke dina jinheM 'tithi' hI kahate haiM, striyAM pahale unake nAmapara kucha kAna kar3hAI meM se nikAlakara alaga rakha detI haiM, jise 'machUtA' kahate haiM aura taba dUroM ko detI haiN| yaha 'achUtA' pitRpiMDa kA hI paryAyavAcI jAna par3atA hai| isa taraha yaha nainanAmadhArI samAja isa viSayameM vedAnuyAyI hI hai; pharka kevala itanA hI hai ki isane purakhoM aura apane bIcake dalAloM yA mAr3hatiyoM ko dhatA batA diyA hai, aura apanI vaNika. buddhise purakhoM ke sAtha sIdhA sambandha jor3a liyA hai / mAlUma nahIM, isa brAhmaNavirahita zrAddhase unheM tRpti hotI hai yA nahIM ! hamArA yaha saba bhAcAra isa bAtakA pramANa hai ki koI bhI samAja ho, vaha apane par3ausiyoMke AcAra-vicAroMse prabhAvita hue vinA nahIM rahatA, aura sAdhAraNa janatA satva aura siddhAntoMkI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 ] maraNabhoja / bArIkiyoMko utanA nahIM samajhatI jitanA bAharI aacaar-vicaa-roNko| isIlie kahA gayA hai ki "gatAnugatiko lokaH na lokaH pAramArthikaH / " isa viSaya meM eka bAta aura likhane se raha gaI / maiM eka dehAta meM thA / vahAM tar3abandI thI / kUTanItijJa mukhiyoMkI kRpAse vahAM eka hI kuTumbake do ghara do tar3oMmeM vibhakta ho rahe the / daiva1 yogase eka ghara meM eka vyaktikI mRtyu hogaIM aura niyamAnusAra use terahIM karanI par3I; parantu cUMki dUsarI tar3avAlA ghara usa mRtyubhoja meM zAmila na hosakA, mataeva vaha zuddha na hosakA - usakA - sUtaka ( pAtaka ? ) na utarA aura taba use lAcAra hokara judA mRtaka - bhoja denA par3A | bahuta samajhAne para bhI paMca-saradAra na mAne / yaha bAta unakI samajhameM hI na AI ki eka kula - gotravAlA vaha dUsarA ghara vinA zrAddha kiye kaise zuddha ho sakatA ! so kahIM kahIM ekake maranepara do do tIna tIna taka zrAddha karane par3ate haiM / bahuta se gAMvoMmeM yaha hAla hai ki yadi koI mRtazrAddha na kare, birAdarIvAloM, ' lakar3I ' denevAloM aura kamInoMko bhojana na de, to use sArvajanika kuoMpara pAnI nahIM bharane dete haiM, vaha eka taraha se avazya hojAtA hai / Amataura se yaha bhI rivAz2a hai ki jisake yahAM mRtyu hojAtI hai, usa ghara ke loga terahIM hojAne taka maMdira nahIM jAte haiM / mRtyumojake dina bhojanoparAMta ghara ke mukhiyAko paMcajana pagar3I bAMdhakara jinadarzanako livA jAte haiM, aura isake bAda use maMdira jAnekI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marathamojake prAntIya rivaaj| [47 chuTTI hojAtI hai| jahAM taka maiM jAnatA hUM, anyatrake jainoMmeM yaha rivAz2a nahIM hai|" yadyapi bundekhaNDake zaharoSa bhava itanA kriyAkANDa nahIM rahA hai, phira bhI dehAtoMmeM to yaha saba kucha kiyA jAtA hai| . isake atirikta anya prAMtoMmeM bhI jo rivAja pracalina haiM - unamese jitane prAMtoMke mujhe prApta hosake hai vaha nIce diye jAte haiM:... yU0 pI0 meM-meTha, mujaphpharanagara, sahAranapura, bijanaura murAdAbAda tathA dillI AdimeM aba maraNa mojakI prathA lagabhaga bilakula banda hogaI hai| kahIM2 kisI vRddha puruSakI mRtyu honepara koI2 khAMDakI Tikar3I bAMTa detA hai| magara yaha bhI bahuta kama / pahale ina nagaroMmeM vRddha puruSakA mANabhoja hotA thA, vaha bhI aba banda hogayA hai| alIgar3ha tathA hAtharasa AdimeM abhI bhI maraNabhoja hotA hai, kAraNa ki vahAM sthitipAlakoMkA aDDA hai / sI0 pI0 meM-kaTanI, jabalapura, sivanI, nAgapura, amarA. vatI AdimeM pahale to maraNabhojakA khAsA daura daurA thA, aura buMdelakhaNDa prAMtakI bhAMti hI tamAma rItirivAja evaM mUr3hatA pracalita thI, kintu aba yaha rivAja kama ho hA hai aura kaI jagaha 3035-40 varSase nIce kA maraNabhoja nahIM hotaa| kintu jabataka maraNabhonakA nAmanizAna na miTa jAya tabataka sacA sudhAra nahIM kahA jAsakatA / mAravAr3a prAntameM-maraNabhojakI prathA sabase adhika bhayaMkara hai| kisI puruSake maranepara usakI vidhavAko kaI vipaki bIvameM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58] maraNamoja / khar3I hokara chAtI kUTanA par3atI hai| phira usake saubhAgyaciha alaga kiye jAte haiN| phira viSavAko 14 mAhataka gharase bAhara nahIM nikalane diyA jaataa| zaucAdi makAnameM hI karanA par3atA hai| kuTuMbI tathA sambaMdhIjana 12 dina taka usIke gharapara bhojana karate haiM, phira terahaveM dina khAM diyA karate haiM, usameM saikar3oM bhAdamI jImaneke liye bhAte haiM / isake bAda teraI to alaga karanA hI par3atI hai| jo terahaveM dina maraNabhoja nahIM depAtA vaha logoMkI nigAhoMmeM gira jAtA hai, phira bhI use mahInoM yA varSoM ke bAda hI sahI maraNabhoja to denA hI par3atA hai| sAtha hI lAna' vartanAdi bAMTanekA bhI rivAja hai / tArya yaha hai ki maraNabhoja aura usakI kriyA. bhoMke pIche acche2 ghara bhI barbAda hojAte haiM, taba garIba gharoMkI to pUchanA hI kyA hai ? mAlavA prAntameM-bhI inhIMse milate julate rivAna haiN| yahAM varSoM bAda bhI mANabhoja liye jAte haiM aura hajAroM rupayoMkI 'lAna' bAMTI jAtI hai / mithyAtvakA rivAja bhI khUba hai / mAlavA aura mAravAr3a prAMtameM kahIM2 brAhmaNoMko jimAnekA bhI rivAja hai| isake vinA zuddhi hI nahIM mAnI jaatii| gujarAta prAntameM-maraNottara rivAja kucha aura hI prakArake haiN| yahAMpara jaba kisIkI mRtyu hotI hai taba ghara kuTumba aura muhallAkI tathA tamAma vyavahArI striyAM bhAkara ikaTThI hotI haiM aura makAnake bAhara sar3akapara saba eka gola gheremeM khar3I hojAtI haiM tathA bIcameM vidhavA strI khar3I rahatI hai| phira eka gAnacatura strI rAniyA' gAtI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . maraNamojake prAntIya rivAja / [49 hai jise saba striyAM milakara tAlabaddha " rAjiyA" gAtI haiM aura cakkara lagAtI rahatI haiN| gAne ke sAtha hI sAtha ve saba striyAM apane donoM hAthoMse chAtI ThokatI ( chAjiyA letI) jAtI haiN| unameM jo mRtavyaktikI vidhavA yA niSTa saMbaMdhinI striyAM hotI haiM ve to itane jorase chAtI ThokatI hai ki unakI cha tI sUjha jAtI hai| kisIke to khUna bhI nikalane lagatA hai| kucha dina huye isI prakAra chAtI kUTate kUTate zikArapura meM eka vakIla patnIkA mANa hogayA thaa| yaha chAtIkA kUTanA aura rAjiyA' gAnA mAtra gharake darvAje para hI nahIM hotA, kintu caurAhe para aura bIca mArgameM jAkara bhI isI prakAra nirdayatA pUrvaka chAtI kUTI jAtI hai / jo jitane jorase chAtI kUTatI hai vaha utanI hI adhika dardamanda mAnI jAtI hai ! yadi saca pUchA jAya to gujarAtako kalaMkita karanevAlI yaha sabase maryakara evaM dayAjanaka prathA hai / yaha zIghra hI banda honekI mAvazyaktA hai / isa sudhare huye prAntameM isa mUrkhatApUrNa prathAko dekha kara mere mAzcarya aura duHkhakA ThikAnA nahIM hai / isa prakAra rone, chAtI kUTane aura rAjiyA gAnekA kA bahuta dinoM taka jArI rahatA hai| jaba jaba bAharase striyAM milane yA baiThane athavA phere ke liye mAtI haiM taba taba yahI vidhi karanA par3atI hai / na jAne gujarAtakI yaha kalaMkamaya prathA kaba miTegI ? sUratameM mRtavyakti ko smazAna le jAte samaya eka aura bhI bhayaMkara prathA hai, jise sunakara pAThako dila dukhI huye vinA nahIM rhegaa| zabako smazAnameM le jAne vAle sabhI loga sAdhI dUra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50] maraNamoja / pahuMcane para vizrAnti sthAna ( jo khAsa isIliye banAyA gayA hai) meM Thaharate haiN| vahAM para mRtavyakti ke ghara ke loga bir3I pAna supArIkA prabaMdha karate haiM aura adhikAMza loga khAte haiN| phira smazAna meM jAkara murdA jalAyA jAtA hai| udhara murdA jalatA hai aura idhara smazAnameM jAnevAle loga mRtavyaktikI orase cAya bir3I pIte haiM aura tAza mAdi khelate haiN| aura kabhIra to nahAneke pUrva mIThAI taka ur3AI jAtI hai| maraNabhojase bhI bhayaMkara isa prathAko dekhakara kise mAzcarya na hogA ? bicAre maranevAle ke ghAbAloMko muke sAtha hI sAtha miThAI mAdikA bhI prabaMdha karanA par3atA hai jo smazAna meM lejAI jAtI hai aura mAnoM murdekI chAtIpara baiThakara khAI jAtI hai / yaha bhI maraNa. bhojakA eka bhayaMkara prakAra hai / aba to kaI janoMmeM miTha I khAnekI prathA banda horahI hai, phira bhI kucha jainoMmeM yaha prathA cAlU hai / mujhe svayaM 3-4 vAra smazAna jAnA par3A aura maiMne jaba yahAMke logoMkI isa amAnuSI prathAko dekhA taba merA hRdaya ghRNAse bhara bhAyA / kucha logoMse isake virodhameM kahA bhI kintu jisa prakAra mANabhojiyA loga apanA haTha nahIM chor3a sakate vaise yaha loga bhI kyoM chor3ane lage ? hA~, yadi kisIkI samajhameM bhAgayA to miThAI na khAkara mAtra cAya pIkara hI saMtoSa karate haiM / yaha hai maraNabhonakA dUsA bhayaMkara citra / smazAna ke bAda gujarAtake jainoMmeM eka hI maraNabhoja nahIM hotA, kintu gyAravA, (11veM dina) vAravA~ (12 veM dina) aura teravA~ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNamojake prAntIya rivAja / (13 3 dina ) bhI hotA hai / itanA hI nahIM kintu kahIM kahIM to 4-5 dina taka maraNabhoja diyA jAtA thaa| isa prakAra mRta vyaktike gharakI barabAdI kara dI jAtI hai / sUratameM bhI 3-4 dina taka jImanekA rivAz2a thA, magara maba dhIre dhIre vaha banda ho gayA hai| aura bhaba to mAtra eka hI dina maraNabhoja denekI prathA rahI hai| vaha bhI bhava gamaga miTa gaI hai| aba yahAMke loga bArahavAM terahavAM mAdi kucha nahIM krte| kintu koI koI pUjA pATha karAke usake bahAnese dharmamoja dete haiM, jo lagabhaga maraNabhojakA hI rUpAntara hai| kintu gujarAtake grAmoMmeM to mamI bhI maraNabhojakI prathA jyoMkI tyoM cAlU hai| kAThiyAvAr3a prAMtameM-bhI gujarAtakI bhAMti hI chAtI kUTane, rAjiyA gAne, aura bArahavAM tathA terahavAM karane kA rivAja hai| vahAM bhI jainAcArahIna kriyAkANDa kiye jAte haiM aura niHsaMkoca maraNabhoja kiyA jAtA hai| ___ isa taraha maraNabhojake prAntIya aura jAtIya rivAz2a vividha prakArake pAye jAte haiN| kisImeM mithyAtvakA asara hai to koI mahAmithyAtvarUpa hai aura koI atyAcAra, dabAva, lajjA, yA jAtibhayake kAraNa kiyA jAtA hai tathA kisImeM mAtra gatAnugatikatA yA vAhavAhI hI kAraNa hotI hai| pUrva likhita prakaraNoMse pAThaka bhalI bhAMti samajha gaye hoMge ki jaina samAjameM maraNabhojakI rAkSasI prathAne ghara karake use kitanA barbAda kara diyA hai / phira bhI hamArI jAtIya paMcAyateM use mamI bhI jar3amalase nAza karanekA sAhasa nahIM krtii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amamaramanaamaaraamam prnnbhoj| maha prathA kisI na kisI rUpameM aneka prAMta aura vahAM kI jAtiyoM meM pAI jAtI hai| nAgapurake eka sajjanane likhA hai ki isa prAntameM 1bagheravAla jAtimeM maraNabhoja karanA atyAvazyaka na honepara bhI kaI loga gRhazuddhike liye karate haiM / 2-khaNDelavAla jAtimeM to maraNabhojakI prathA khUba joroMse pracalita hai / 3- paravAra jAtimeM bhI isa prathAkA ardharUpa pAyA jAtA hai| 4-padmAvatI puravAla jAtimeM yaha prathA abhItaka cAlU hai / prAyaH ve loga 13 veM dina bhojana karAke terahavIM karate haiN| 5-saitavAla jAtimeM yaha prathA padmAvatI poravAloMkI bhAMti hI pracalita hai| khaMDelabAloMmeM lA ratanalAlajI bAkalIvAlane apanI mAtAkA maraNabhoja na karake 125) dAna kiye / yaha unakA sarva prathama sAhasa hai| eka nyAyatIrthajIne grAmAnusAra apanA anubhava likhakara bhejA hai ki 1-vilasI (badAyU~ ) meM samajhAne bujhAnepara maraNabhona baMdIkA prastAva to karAyA gayA, phira bhI vahAMke kaI jaina terahaveM dina kamasekama 13 brAhmaNoM ko bhojana karA denA kI bhI bhAvazyaka samajhate haiM / 2-khuraI-(sAgara) meM nyAyAcArya paM0 gaNezaprasAdajI varNI ke prayatnase bAlaka aura yuvakoMkA maraNabhojase baMda hogayA hai| isakA artha yaha hai ki janasamAjake sarvamAnya pUjya . bidvAna nyAyAcAryajI bhI maraNabhonako dharmasaMgata, bhAvazyaka, zuddhiH jAdU yA zrAvakakI kriyA nahIM mAnate / bhanyathA ve amuka Ayuke strI-puruSoMkA maraNabhoja kese baMda karAte ! isa liye jaba yuvakoMke / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNa mojake prAntIya rivAja / [ 53 maraNakI azuddhi yoMhI dUra hojAtI hai taba sabhI Ayuke maraNakI azuddhi bhI svayameva dUra ho hI jAyagI / ataH maraNabhoja sarvathA baMda kara denA cAhiye / 3- bhopAla meM bhA0 di0 jaina pariSadake prayatna se bhava maraNabhoja banda hogayA hai / seTha gokuLacandajI paravArane apanI patnIkA maraNabhojana karake 7000) dAna dekara jaina kanyA pAThazAlA sthApita kI hai / isI prakAra seTha sundarakAlajIne apanI mAtAjIkA maraNabhoja na karake vimAnotsava kiyA aura vidvAnoMko ekatrita karake bhASaNa karAye the / yaha hai Adarza kArya I eka sajjana likhate haiM ki talavAr3A ( DUMgarapura) meM tathA sAre vAgar3a prAMta meM maraNabhojakI bhayaMkara prathA cAlU hai / pratyeka pariNIta vyaktikA ( cAhe vaha 15 - 20 varSakA bhI ho ) maraNabhoja kiyA jAtA hai| paMcoMkA yaha kAnUna bhaTala hai / yadi zakti yA suvidhA na ho to mAha, do mAha, varSa do varSa yA kaI varSa bAda bhI paMca loga maraNabhoja lekara hI chor3ate haiM / zopurakalAM ke eka sajjana likhate haiM ki yahAM para maraNake tIsare hI dina kuTumbiyoM ko haluvA, pUrI aura cane khilAye jAte haiM / pandraha varSa se Upara ke sabhI strI puruSoMkA maraNabhoja kiyA jAtA hai / yahAM yaha Avazyaka kArya samajhA jAtA hai / yadi koI na kara sake to loga use burI naz2ara se dekhate haiM aura tAnA dete haiM / bAraha dina ke bAda maraNabhoja karanA par3atA hai| strIke maranepara bhaguvA kapar3e bAMTe jAte haiM aura samadhI byAhIko vastroMkI paharAmanI dI jAtI hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNamoja maraNabhojake samarthakoMko vicAranA cAhiye ki 15 varSake lar3akA lar3akiyoMkA bhI maraNabhoja khAnevAle kitane niSThara hRdaya hoMge / jahAM maraNopalakSameM paharAvanI bAMTI jAtI hai vahAM mAnavatAkA kitanA adhaHpatana hocukA hai| mAravAr3a prAntake eka nyAyatIrtha vidvAna likhate haiM ki hamAre nagarameM to 93 yA 13veM dina maraNabhoja hotA hai aura pratyeka jAtIya gharameM eka eka rupayA tathA miThAI bhejanA par3atI hai| yadi koI 8 veM yA 13 veM dina maraNabhoja na kara sakA ho to vivAha ke samaya pitaroMke upalakSameM maraNabhoja karanA hI par3atA hai| pAThaka dekheMge ki maraNabhojake nAmapara rupayA aura miThAI Adi bAMTakara matyAcArako aura bhI kitanA adhika bar3hAyA jAtA hai| eka suprasiddha vaidyarAjajIne apane anubhava likhe haiM ki maiMne paMjAba, rAjapUtAnA, mAlavA, mevAr3a, yU0 pI0 aura sI0 pI0 mAdimeM rahakara dekhA hai ki vahAM kisI na kisI rUpameM maraNabhojakI prathA pracalita hai / ajamera, udayapura, sujAnagar3ha, indaura aura pachAra mAdimeM to kAna (vartana) bhI bAMTI jAtI hai| sujAnagar3hameM jainoMke matirikta brAhmaNoM ko alaga bhoja karAyA jAtA hai| isake alAvA timAsI, chahamAsI aura varSI bhI kI jAtI hai| murdA para miThAiyA~ khAnA-rAvarUpiNDI zaharameM karIba 250 para zvetAmbara jainoMke haiN| vahAM para pahale itanI bhayaMkara prathA bhI ki kisIke gharameM mRtyu hogaI ho to usake gharapara paMcaloga ikaTe hokara pahile miThAiyAM ur3Ate the aura murdA vahIM rakkhA rahatA thaa| miThAI khAneke bAda vaha murdA smazAna lejAyA jAtA thaa| deliye, hai na Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNabhojake prAntIya rivaaj| [55 yaha mAnavatAkA lIlAma ? daivayogase vahAM eka jaina sAdhukA cAturmAsa humaa| aura unane upadeza dekara isa ghRNita prathAko baMda kraayaa| ise vaMda huye karIba 10 varSa huye haiN| kintu usase pahale to vahAMke jaina loga use bhI atyanta Avazyaka kriyA mAnate the aura use chor3anemeM dharma karmakA nAza huA mAnate the| yahI dazA maraNabhojake sambaMdha hai| aba vahAM to maraNabhoja ( teraI) bhI kataI baMda hai| hAM, rAvalapiMDI chAvanImeM abhI bhI maraNabhoja pracalita hai| 2 / damoha-abhI bhI kaI rUr3hicusta loga maraNabhoja nahIM chor3anA caahte| hAM, kucha sudhAra premiyoMne isa prathAko halakA kara diyA hai| iTArasI-meM 40 varSase kama Ayuke mRta vyaktikI teI nahIM hotI hai| zeSakI kI jAtI hai / isI prakAra dUsare prAMtoMmeM bhI aneka prakArake rivAja haiN| kisI bhI prAMtake jainI isa kalaMka prathAse nahIM bce| phira bhI aba kaI bar3e nagaroMmeM aura agravAla jaina Adi kucha jAtiyoMmeM maraNamojakI prathA kataI banda hogaI hai| kaI jagaha 30-3540 varSakI bhavadhi rakhI gaI hai| vaha bhI Andolana cAlU rahanepara bilakula miTa jaaygii| maraNabhojake nAmapara dharmakI duhAI denevAloMse maiM pUchatA hUM ki kyA ina logoMko ve dharmakriyAhIna mAnate haiM ? saccA samyattI aura scc| jaina to vaha hai jo svayaM maraNabhoja nahIM karatA aura dUsaroM ko isa pApa karmase rokatA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16] mrnnbhoj| karuNAjanaka saccI ghaTanAyeM / maraNabhojakI prathA kitanI bhayaMkara hai, kitanI paizAcika hai aura kitanI samAjaghAtinI hai yaha bAta Age dI jAnevAlI saccI ghaTanAoMse svayaM jJAta hojaaygii| yahAM jo ghaTanAyeM likhI jArahI haiM unameM eka bhI kaligata yA atizayoktipUrNa nahIM hai, phira bhI unameM kisIkA nAma Adi na dene kA kAraNa itanA hI hai ki ina ghaTanAoMse saMbaMdhita vyakti aise pApakRtya karake bhI apaneko apamAnita huA nahIM dekhanA cAhate / maiM samajhatA hU~ ki kisIkA nAma bhAdi na denese ghaTanAoMkI vAstavikatA naSTa nahIM ho sakatI, aura jinheM vizvAsa na ho unheM kamase kama itanA to svIkAra karanA hI hogA ki maraNabhojake pari. NAma svarUpa aisI ghaTanAyeM honA asaMbhava nahIM haiN| ina ghaTanAoMke preSaka jaina tamAjake suprasiddha vidvAna aura zrImAna haiN| maiM una -sabakA AbhArI huuN| aba tanika una 'karuNAjanaka saccI ghaTanAoM ko hRdaya thAma kara par3hiye / 1-aphIma khAkara mara jAnA par3A-pannA sTeTake eka grAmameM eka paravAra jaina siMghaI the| unakI samAjameM acchI pratiSThA thii| unane kaI bar3e2 kArya kiye the| kintu daivayogase garIbI bhaagii| udhara unakI patnI mara gii| maraNabhoja karanekI siMghaIjIke pAsa suvidhA nahIM thii| isaliye ijjata bacAne ke liye unane aphIma khAlI aura unheM mRtyubhojakI vedIpara svayaM mRtyukA bhoja bananA pdd'aa| 2-pIsa kUTakara gujara karatI haiM-ujjainake pAsa eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karuNAjanaka saccI ghaTanAyeM / [ 57 nagara meM jaina yuvaka 25) kI naukarI karatA thA / usake ghara meM mAtA, patnI, putra aura svayaM, isa prakAra cAra vyakti the / vaha jaise taise apanI gujara calAtA thA / daivayoga se usakI naukarI chUTa gaIM / use cintAne AgherA, kisIne koI sahAyatA na kI / Akhira vaha cintAkI cintAmeM jala mraa| paMcoMne usakI patnI aura mAtA se maraNabhoja karaneke liye Agraha kiyaa| unane apanI azakti batAI / tatra logoM ne unheM birAdarIse alaga kara denekI dhamakI dii| isa bhayaMkara zastrase Darakara unane apane hAtha paira ke jevara becakara paMcoMko laDDU khilA diye / aura aba ve dUsaroMkI roTI karake tathA pIsa kUTakara apanI gujara calAtI haiM / 3 - kanyAko vecakara maraNabhoja kiyA-muMgAvalI se 10 mIlakI dUrIpara eka grAma hai| vahAMkI yaha san 1933 kI romAMcakArI ghaTanA hai| vahAM eka jaina halavAIMko mRtyu huI / paMcoMne usakI strI aura lar3ake se teraI karane ke liye Agraha kiyA / kiMtu unane apanI sApha azakti pragaTa kI / aura kahA ki hamAre pAsa kalake khAne ko bhI nahIM hai| paMcoMne apanI bahiSkArakI topa uThAI aura halavAI jI ke lar3ake ko paMcAyata meM bulAkara usake sAmane rakhakara kahA ki yA to apane bApakI teraI karo yA phira kalase tuma logoM kA maMdira banda hai ! isa atyAcArako dekhakara vahAMkI pAThazAlA ke paNDitajIne virodha kiyA, jisake pariNAmasvarUpa unheM naukarIse hAtha dhonA par3e / udhara paMcoMmeMse eka sajjana (?) ne lar3akeko ekAMta meM bulAkara kahA ki tumhArI bahina vivAhayogya hai, usakI sagAIM kucha le dekara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] mrnnbhoj| karako usameM jo rUpayA bhAve usase teraI aura vivAha donoM hojaaveNge| jAti bahiSkArake bhayase lar3akA aura usakI mAMne yaha svIkAra kara liyA / dakAloMne prayatna karake damohake pAsa eka ... grAmameM eka 45 varSake jainake sAtha lar3akIkI sagAI karA dii| 1200) taya huye / 500) pezagI liye / unase khUba DaTakara teraI kI gii| 15-20 gAMvase bhAsapAsake vyavahArI jana bhI mAye aura khUba cakAcaka udd'ii| caitra sudI 3ko usa lar3akIkA vivAha hogayA / vara mahAzayakA yaha tIsarA vivAha thaa| ve eka varSa bAda hI svarga sidhAra gaye / aura usa 16 varSIyA lar3akIko vidhavA banA gaye / bhAja vaha mANabhojiyA paMcoM ke nAma para A~sa - vahA rahI hai| 4-kulhAr3Ise mAraDAle gayekA bhI maraNabhojalalitapurake pAsa eka grAmameM kisI vidveSIne eka jainako kulhAr3I mArI, jisase vaha mara gayA aura mAranevAleko phAMsI huii| phira bhI kulhAr3Ise mare huye vyaktike gharavAloMko maraNabhoja karanA par3A aura usameM gAMvake tathA bhAsapAsake grAmoMke jainI bhI zAmila huye the| __ 5-gahane becakara maraNabhoja kiyA-jayapura sTeTake eka grAmameM 30 varSIya yuvaka bImAra huaa| gharameM patnI aura eka choTA lar3akA thaa| daridratAke kAraNa ilAja karAnA azakya hogyaa| vaidyane muphtameM ilAja karanese sApha iMkAra kara diyaa| taba usakI patnIne apane hAthakA gahanA giravI rakhakara vaidyako 40) diye| ilAja honepara bhI yuvakakI mRtyu hogii| taba usa dayAla vaidyane ke Shree Sudharmaswami Gyanbhanda Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karuNAjanaka saccI ghaTanAyeM / [59 40) vApisa de diye| tIsare dina paMca loga usa mRtakake ghara ekatrita huye aura vidhavAse maraNabhojake liye Agraha kiyA / usake hajAra iMkAra karanepara bhI bahAdura paMcoMne usa garIba vidhavAse nuktA karavA hI ddaalaa| isa nuktene usa vidhavA aura usake baccepara jo vipatti lA paTakI usakI kahAnI atyanta marmAntika vedanA utpanna karanevAlI hai| 6-bAraha varSa bAda bhI nuktA karanA par3A-jayapu. raka pAsa eka grAmameM eka kuTumbahIna vyakti thaa| usake mAMbApako mare karIba 15 varSa hocuke the| phira bhI paMcoMne usakA pIchA na chodd'aa| vaha bicArA garIba naukara thaa| 15-20 varSameM vaha 200) ekatrita kara sakA thaa| logoMke bhAgrahase usane eka rupayAke vyAja para 200) liye aura 200) apanI 20 varSakI kamAI ke milAkara mAM-bApakA purAnA udhAra maraNabhona kara ddaalaa| paMca loga laDDU ur3Akara cale gaye / Aja vaha yuvaka karjameM phaMsA hai aura bharapeTa bhojana taka nahIM pAtA / aisI sthitimeM laDDU khAnevAle paMcoMmese aba koI usakI khabara nahIM letaa| 7-aThAraha varSakA bhI maraNabhoja-rAjapUtAneke eka grAmameM eka bhaThAraha varSake yuvakako mRtyu huii| phira bhI paMcoMne usakA maraNabhoja kraayaa| usakI 15 varSIyA vidhavA hRdaya-vidA. raka rudana kara rahI thI aura nirdayI paMca laDDU gaTaka rahe the| yaha hai hamArI ahiMsAkA eka namUnA ! 8-murdekI chAtIpara maraNabhoja-rAjapUtAneke eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mrnnmoj| grAmameM eka maraNabhoja horahA thA. saba jaina loga jImane baiThe the, itanemeM daivayogase mRtavyaktike dUsare bhAIkI bhI AghAta pahuMcanese mRtyu hogaI, magara maraNabhojiyA paMca loga nizcata hokara pattaloMpara DaTe rahe aura laDDU ur3Ate rahe / yaha hai mAnavatAkA lIlAma ! 9-mRta bAlakakI lAza para maraNabhoja-mAravAr3a prAntake eka grAmameM eka 35 varSIya yuvakakI mRtyu hogii| usakI vidhavAne maraNabhona karanekI zakti pragaTa kI, magara paMcaloga kaba chor3anevAle the| do varSa bAda bhI usa vidhavAse maraNabhoja karAyA gyaa| isI bIcameM maraNabhojake dina hRdayako cIra denevAlI eka duHkhada ghaTanA ghaTa gii| aura vaha yaha thI ki ukta viSavAkA 12 varSakA lar3akA ekAeka behoza hokara jamInapara gira par3A aura dekhate hI dekhate anAthinI mAtAko athAha zokasAgarameM DAla anaMta nindrAmeM magna hogyaa| usa samaya usakI vidhavA mAtAkI kyA dazA huI hogI so use to sahRdayI hI samajha sakate haiN| vaha vicArI usa asahya vedanAko davAye mAthA kUTa rahI thI, kintu udhara nirdayatA aura nirlajatAka avatAra maraNabhojiyA loga laDDU gaTaka rahe the| usa samaya na zuddhikA vicAra thA aura na dyaakaa| 10- eka bhAIke maraNabhojameM dUsarekA maraNalalitapurase kucha mIla dUra jahAM gajaratha cala cuke haiM eka grAmameM eka yuvaka bhAI kI matyu hogii| terahaveM dina maraNabhojakI taiyAriyAM horahI thIM, pUriyAM bana cukI thiiN| dUsarI sAmagrIkI taiyArI horahI thI ki apane yuvaka bhAIkI mRtyuke AghAtase dUsare yuvaka mAIkI bhI mRtyu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 61 karuNAjanaka saccI ghaTanAyeM / hogaI / sAre ghara meM hAhAkAra maca gayA / zatruoMkI bhAMkhoM meM mI mAMsU Agaye / magara maraNabhojiyA logoMko taiyAra mojanakI phikkara thI / unane bane huye bhojanako DhAMka mUMdakara rakha diyA ! aura usa murdeko jalAkara dUsare dina hI saba loga laDDU pUr3I ur3Ane baiTha gaye / gha' meM do yuvatI vighavAyeM hAhAkAra macA rahI thIM, sarvatra mahAzoka vyApta thA, magara bhojanabhaTTa logoM ko isakI cintA nahIM thI / maiM pUMchatA hUM ki jisa gharameM kala hI mRtyu huI hai I vaha ghara Aja paMcoMke bhojanake yogya hojAtA hai ? aura jo paNDitaloga yaha kahate haiM ki terahaveM dina bhojana karAne para zuddhi hotI hai| unakA jJAna vijJAna aise mauke para kahAM calA jAtA hai ? 11- paNDitajIkA maraNabhoja- sAgara ke eka udAsIna paNDitajI kI mRtyu ke haDDU bhI vahAMke jainoMne nahIM chor3e aura vaha bhI aisI sthiti meM jabaki unake ghara meM eka dina pUrva hI eka strI kI mRtyu hogaI thI / paNDitajIkA maraNabhoja somavArako thA, kintu usI dina unake ghara meM dUsarI mRtyu hogii| phira bhI maMgalavArako nuktA kara DAlA gayA / kahiye, kahAM gaIM vaha nipociyoM kI zuddhi aura kahAM gayA vaha sArA pAkhaNDa ? saca bAta to yaha hai ki laDDuoMke sAmane sabhI kucha kSamya hai / 12 - Dabala maraNabhoja - mAravAr3a prAntake eka grAmameM eka garIba jainakI mRtyu huii| gharameM bhavelI vidhavA thI / paMcoMne maraghaTapara hI maraNabhojakI carcA zurU kara dI aura tIsare dina usa vidhavAse maraNabhoja ke liye kahA / usane apanI sApha azakti pragaTa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANamoja / kii| magara paMca loga nahIM mAne / unane kahA ki tU ghara becade, gahane beca de magara nuktA kara, anyathA terA aba paMcoMse koI saMbandha nahIM rhegaa| vaha bicArI jAti bahiSkArase ghabarAI aura maraNabhojakI svIkRti de dI / itane meM eka mahAzaya bIca meM hI kUda kara bole ki isa para pahalekA eka nuktA udhAra hai, jaba taka yaha use nahIM karegI, taba taka yaha nuktA bhI nahIM ho saktA, isa liye do nuktA honA cAhiye / yaha khabara viSavAke pAsa pahuMcAI gii| ise sunakara vaha munna ho gaI, baharI ho gaI aura apanA sira kUTane lgii| -magara paMcaloga nahIM mAne / usakA ghara aura gahane vikavA kara Dabala maraNabhoja karAyA gyaa| yaha ghaTanA jina zAstrI paNDitajIne likha kara bhejI hai, ve likhate haiM ki maiM bhI isa maraNabhojake jimakar3oM meM se eka thaa| hama loga jIma rahe the aura sAmane hI vidhavA besudha par3I thii| usakI A~khoMse A~suoMkI avirala dhArA baha rahI thii| magara pASANahRdayI paMcoMko usakI koI cintA nahIM thii| yaha dRzya mujhase nahIM dekhA gayA aura usI dinase maiMne maraNabhojameM na jAnekI pratijJA krlii| vaha vidhavA barbAda hogaI, usakI khabara lenevAlA bhAja koI nahIM hai| 13-zarIrake Tukar3e hojAne para bhI maraNabhojagvAliyara rAjyake eka prasiddha nagarakI ghaTanA hai| eka 24 varSake yuvakakI mRtyu puTAsa nikAlate samaya bhAga laga jAnese hogii| zarIrake Tukar3e idhara udhara ur3a gye| 20 varSakI vidhavA aura 55 'Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karuNAjanaka saccI ghaTanAyeM / [ 13 varSa ke mAM bApa hRdayavidAraka rudana kara rahe the / phira bhI maraNabhoja .. karAyA gayA aura usameM karIba 400 AdamI jImane Aye / 14 - maraNabhoja karAnevAlI cakkI pIsatI hai- gvAliyara rAjyake eka nagaramai 30 varSIya yuvaka 1 // varSa ke bacce ko aura apanI vidhavAko chor3akara marA / garIbI honepara bhI paMcoMne maraNabhoja karAyA, 300 a.damI jImane Aye / phalasvarUpa paMcoMdvArA lUTI gaI vaha anAthinI cakkI pIsakara bhI adhapeTa khAnA khAkara jIvana vitA rahI hai| 15 - zIladharma vecanA par3A-mAliyara sTeTake eka grAma meM 25 varSIya yuvakakI mRtyu huI / zakti na honepara bhI usakI 20 - varSIyA vidhavAse maraNabhoja karAyA gayA / gahanA aura ghara vecakara usane nuktA kiyA / 500 AdamI jImane Aye / vaha barbAda ho gaI / peTakI gujara honA bhI kaThina hogaI / laDDU - maktoMne usakI koI khabara nahIM lI / AkhirakAra vaha kisI dUsare AdamIke sAtha ho lI ! paMcoMne use jAtise alaga kara eka ThaMDI sAMsa lii| vaha bicArI Aja bhI jaina samAja ke nirdayI paMcoM ko kosatI hai| 16 - mAtA pAgala hogaI - AgarA jileke eka padmAvatI puravAla kuTumbakI yaha ghaTanA hai| eka yuvakakI tamAma pUMjI usake pitA ke maraNamoja meM lagavA dIgaI / jisase use 5) mahIne para maz2adUrI karanA par3I / isI cintA aura duHkhameM vaha ghula ghulakara mara gayA / usakI mAM vikSipta hokara paMcoMkA gAliyAM detI thI ki ina logoMne mere javAna beTeko bemauta mAra DAlA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maracamoja / 17-bacce paraSAda hogaye-eTA jileke eka grAmameM eka garIba vidhavAse usake patikA maraNabhoja karAyA gyaa| jisase vaha barbAda hogii| bicArI thor3e hI dinoMmeM ghula ghusakara mara gaI aura apane anAtha baccoMko chor3a gaI jo Aja bhAvArA phirate haiM / una vicAroMkI bhI jindagI barbAda hogii| 18-paMcoMko jimAkara dara dara bhaTaka rahI haidamohase paM0 sundaralAlajI jaina vaidya likhate haiM ki yahAMkI dharmazAlAmeM eka jaina vidhavA mAI / usake sAtha tIna choTI2 lar3akiyAM thIM / kisIke tanapara eka bhI kapar3A nahIM thaa| vaha strI mAtra eka phaTI dhotI pahane thii| usane rote huye apanI kathA sunAI ki maiM sAgara jileke grAma kI paravAra di. jaina hai| eka varSa pUrva patikI mRtyu huI hai / paMcoMne cauthe dina hI mujhase teraIkA Agraha kiyA aura kahA ki siMghaIjIke nAma ke anusa / acchI teraI karo ! maiMne kahA ki mere pAsa eka bhI paisA nahIM hai / taba paMcoM ne dhamakI dekara mere jevara uta. ravA liye aura khUba DaTakara nuktA kiyA gyaa| teraI ke bAda hI karjevAle ( jaina ) mere UAra ATUTe / mujhe apanI jamIna aura makAna dedenA pdd'aa| aba mere rahane aura gujarakA koI sAdhana nahIM rahA / taba maiMne paMcoMse prArthanA kii| unane javAba diyA ki hamane tumhArI paravarizakA koI ThekA to liyA nahIM aura na koI terA dainadAra hai| taba maiM nirAza hokara isa bhUkhe peTako aura ina bhUkhI bacciyoMko lekara gharase nikala pdd'ii| maiMne bahuta cAhA, magara na to mujhase marate banatA hai aura na bhraSTa hote hI banatA hai| isaliye bhara yahAM bhAI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karuNAjanaka saccI ghttnaayeN| [65 huuN|" isase pAThaka samajha sakeMge ki maraNabhojiyA paMca isa prakAra na jAne kitanoMkA jIvana barbAda kara dete haiN| 19-zAdIke rupayA maraNabhojameM laga gayebhelasAke pAsa eka gAMvameM eka bur3hiyA thii| usakA eka hI garIba putra thaa| vaha vaMjI karake jaise taise gujara karatA thaa| mAtAkI tItra icch| thI ki vaha apane putrakA vivAha karAye aura bahU ko dekhakara mare / isaliye usane jaise taise 150) ikTThe karake chipA rakhe the magara garIbako kanyA kauna detA ? bhAkhira vaha bur3hiyA mara gii| bahU dekhanekI icchAse jIvanabharameM saMcita kiyA gayA vaha dhana paMcoMne maraNabhojameM lagavA diyA aura usakA bivArA garIba putra kaMgAlakA kaMgAla aura avivAhitakA avivAhita rahA ! 'jisa prakAra paMca loga maraNake laDDU khAnese nahIM cakate usI taraha kyA koI kabhI garIboMke zAdI vivAhakI bhI cintA karatA hai ? nahIM, unheM isase kyA matalaba ? 20-maraNabhojana karanese naukarI chor3anA par3Ijaina samAjake eka suprasiddha lekhaka vidvAna zAstrI likhate haiM ki merI patnI mAtra 18 varSakI AyumeM marga sidhaarii| maraneke pUrva usane mujhase kahA thA ki merA maraNabhoja mata karanA / maiMne aisA hI kiyA / taba gAMvake logoMne kahA ki yaha svArthI hai, matalabI hai, khudagaraz2a hai, par3hA likhA honepara bhI unlU hai| maiMne yaha saba gAliyAM punakara bhI nuktA nahIM kiyaa| bhAkhirakAra mujhe pAThazAlAkI naukarIse hAtha dhonA pdd'e| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNamoja / 21-vidhavAko dharmakAryoMse bhI roka diyAbijAvara sTeTake eka grAmameM eka paNDitajIkA svargavAsa huA / ve bahuta garIba the| unakI vidhavA nuktA na kara sakI, isaliye gAMvake aura AsapAsake jainoMne usakA tamAma vyavahAra baMda kara diyA / kucha dina bAda usI gAMvameM jalayAtrA huii| kintu usa vidhavAko -maraNabhoja na karaneke kAraNa jalayAtrA-dharmakArya meM bhI zAmila na hone diyA, bhAkhira vaha gir3agir3Akara bolI ki mere pAsa do mAnI kodoM haiN| inheM becakara teraI kara lIjiye / gara mere jIvanakA koI sahArA na rahegA / yaha sunakara eka paNDitajIko dayA AgaI aura unane paMcoMko samajhAkara use jalayAtrAmeM zAmila hone diyaa| 22-maraNabhojameM karuNA-kRndana-dharmaratna paM. dIpacandajI varNIne mAnA anubhava likhA hai ki " 25 varSa pUrva maiM apane saMbandhIke eka nukte meM gayA thA / 25 varSakA javAna kamAU lar3akA mara gayA thaa| usakI strIke jevara becakara teraI kIgaI thii| saba loga jImane baiThe / mRtakakA buDDhA bApa aura usake lar3ake bhI jImaneko baiThAye gaye / sabane eka eka grAsa uThAyA hI thA ki buDDhA aura usake lar3ake bar3e hI joroMme ro utthe| ve rote rote kaha rahe the- 'hAya, canA bara gaye, bhunAI laga gaI aura phArase hAtha bhI bara gaye / hama to saba tarahase luTa gaye / kamAU lar3akA mara gayo, dharako uppara miTa gayo / davAImeM kharca ho gaye so kachu na lagI pai bahakI bacokhuco gAnau bhI luTa gayo / hAyare hAya, hama to saba tarahase luTa gare !!! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karuNAjanaka saccI ghaTanAyeM / [ 67 itane meM TrenakA samaya honese bAhara ke kucha AdamI aaphuNce| bUr3he pitAne uThakara unake sAmane sira kUTa liyA, chAtImeM mukkA de 2 mAre, jamInapara gira pdd'aa| udhara striyAM karuNA - kundana kararahI thIM / phira bhI paMca loga laDDU gaTakara rahe the / magara mujhase nahIM khAyA gayA / aura tabhI se maiMne maraNabhoja tyAgakI pratijJA kI aura kaI jagaha isa rAkSasI prathAko banda karAyA / 23 - vidhavAke gahane veca DAle - paMDita choTe kAlajI paravAra supari0 mahamadAbAda borDiMgane likhA hai ki hamArI jAtimeM: 30 varSIya yuvakakI mRtyu huI / usakI sthiti bahuta kharAba thI / : jisa dina kamAne na jAve usa dina bhUkhA rahanA par3atA thA / phira bhI jAtIya rivAja aura zarmake kAraNa teraI karanA par3I / vidhavAke sira se paira takakA gahanA ( jo cAMdI kA thA ) utArA gayA aura 25) meM beca diyA gayA ! unase page khAje banAye gaye / saba loga jImane baitthe| maiM bhI unameM se eka thA / mRta yuvakake bUr3he bApako bhI biThAyA gyaa| bahuta samajhAnepara usane khAjekA eka aura tor3A maura bar3e hI jorase kI bhArI ! udhara yuvatI vidhavA cillA rahI thI jisase patthara bhI pighala jAtA / maiM bhItara hI bhItara se pdd'aa| paMca loga khAjA ur3A rahe the, magara mujhase nahIM svAyA gayA / vaha dRzya Aja bhI merI AMkhoM ke sAmane ghUmatA hai / eka nahIM, aisI aneka ghaTanAyeM hotI rahatI haiM / isa prakArakI 20-25 hI nahIM, kintu saikar3oM karuNAjanaka ghaTanAyeM mere pAsa saMgrahIta haiM jo maraNabhojakA duSpariNAma, paMcoMkA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38] maraNabhoja / atyAcAra aura bhApattigrastoMkI barbAdIko spaSTa batAtI haiN| phira bhI jo loga kahate haiM ki maraNabhoja karanemeM koI jabardastI nahIM karatA, yaha to manakA saudA hai, daza pAMca bhAdamiyoMko jimAkara hI razma: madA kara lenI cAhiye, ve samAjako dhokhA dete haiM aura isa , ! atyAcArako DhakanekA asaphala prayatna karate haiN| unheM tathA samAjako mAMkheM kholakara dekhanA cAhiye ki maraNabhojiyA loga kaisI kaisI sthitimeM maraNabhoja karAte haiN| aise maraNabhojoMmeM laDDU ur3Aneko to nArakI aura rAkSasa bhI taiyAra nahIM hoMge, jaise maraNabhojoMko samAjakA bahu bhAga ur3AtA hai| yadi bizeSa khoja kI jAya to ina ghaTanAoMse bhI bhayaMkara ghaTanAyeM mila sakatI haiM / kyA inheM jAnakara mana bhI jaina samAja isa pApakA tyAga nahIM karegI ? suprasiddha vidvAnoM aura zrImAnoMke abhiprAya / __ yadyapi maraNabhojakI azAstrIyatA, manAvazyakatA aura bhayaMkaratAko hamAre pAThakagaNa bhalI bhAMti samajha gaye hoMge, phira bhI maiM maraNa. bhojake saMbandhameM jaina samAja ke kucha gaNyamAnya vidvAnoM aura zrImAnoMke abhiprAya bhI pragaTa kara rahA huuN| inase vastusthiti kucha vizeSa spaSTa ho jaaygii| maiMne apane pitAjIke svargavAsake bAda 'maraNamoja' na karake ' maraNabhoja' pustaka likhanekA nizcaya kiyA aura isa prathAke saMbandhameM jaina samAjake karIba 100 gaNyamAnya vidvAnoM aura zrImAnoM ko patra bheje the, unameM nimna likhita 5 prazna pUche gaye the: 1-maraNabhojakI utpatti kaba kyoM aura kaise huI tathA jainoMmeM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suprasiddha vidvAnoM aura zrImAnake abhipraay| [69 usakA pracAra kabase hai ? 2-kyA maraNabhoja karanA jainazAstra aura jainAcArakI dRSTise ucita hai ? 3-kyA jaina samAjameM maraNabhojakA honA abhI bhI mAvazyaka hai aura use sarvathA banda kara denA iSTa nahIM hai ? 4-Apake yahAM jaina samAjameM maraNabhojakI prathA kaisI hai ? 5-maraNabhojase sambandha rakhanevAlI kucha karuNAjanaka ghaTanAyeM bhI likhanekI kRpA kreN| yaha patra purAne aura naye vicArake-sthitipAlaka aura mudhAraka sabhI vidvAnoM tathA zrImAnoMke pAsa bheje gaye the, kintu jo maraNabhojake pakSapAtI haiM, jo maraNabhojameM hI dharmakI parAkASThA mAnate haiM aura tamAma dharma karmako maraNabhojameM hI nihita mAnate haiM uba paNDitoMne to koI uttara dene takakA kaSTa nahIM kiyA, kAraNa ki unake pAsa maraNabhojako yogya siddha karane ke liye na to koI zAstrIya pramANa hai aura na koI buddhigamya tarka / tathA ve usakA virodha isaliye nahIM kara sakate ki unameM itanA sAhasa nahIM aura na ve apane pakSako chor3a hI sakate haiM, isaliye unane kisI prakArakA bhI koI manukUla pratikUla uttara nahIM diyaa| kintu jinameM sAhasa hai, viveka hai, dUradarzitA hai aura jo - namAnekI gati-vidhiko jAnate haiM unane mujhe patrakA uttara diyA, unameMse kuchakA sArAMza mAtra yahA~ pragaTa kiyA jAtA hai| kucha vidvAnoMke vicAra 1-50 cainasukhadAsajInyAyatIrtha-saMpAdaka jainadarzana tamA jainabaMdhu jayapura likhate haiM:-maraNamojakI prathA prAcIna nahIM hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ] maraNabhoja / brAhmaNoMke sahayoga se yaha burAI hamameM AI hai / jaina zAstroMse isa prathAkA samarthana nahIM hotA / jainAcAra meM isakA koI sthAna nahIM hai / yaha AcAra nahIM kintu rUr3hi hai / maraNabhoja karanA mithyAtva hai / samAja ke liye ise Avazyaka mAnanA mahA mUrkhatA hai| jaina dharmakA zraddhAnI ise kabhI bhAvazyaka nahIM samajha sakatA / jayapura meM dhIre 2 maraNabhoja baMda horahe haiM / kaI pratiSThita logoMne bhI maraNabhoja nahIM kiye haiN| maiMne apanI mAtAjIkA bhI maraNabhoja nahIM kiyaa| mere pAsa kaI nirdayatApUrNa ghaTanAoM kA saMgraha hai / kaI laDDUkhoroMne asahAya yuvatI vidhavAke zarIra ke AbhUSaNoMse mRtyubhoja karAkara nirdayatAkA paricaya diyA hai / 1 2- paM0 jugalakizorajI mukhtAra - adhiSThAtA vIra sevAmaMdira sarasAvA - maraNabhojakA itihAsa to mujhe nahIM mAlUma, kiMtu jainoMmeM isa prathA ke pracalita honekA kAraNa brAhmaNa dharma ke saMskAroMkA prAvazya jAna par3atA hai| jaina zAstra aura jainAcAra kI dRSTise maraNabhoja karanA ucita nahIM hai| yaha hinduoMke zrAddhakA eka rUpa yA rUpAntara hai / jaina samAjameM isakI koI AvazyaktA nahIM / aura na baMda kara dene se kisI aniSTakI saMbhAvanA hI hai / hamAre yahAM Ana kaka maraNabhojakI koI prathA nahIM hai / pUrvajoMne ise anucita aura dharma mAnakara chor3a diyA hai| Apane apane pitAjIkA maraNabhoja na karake jo sAdhu kArya kiyA hai usake liye Apa dhanyabAdake pAtra haiM / 3- paM0 nanheMlAlajI jaina siddhAMtazAstrI morenAmApane nuktA baMda karake jo sAhasa kiyA hai vaha ilAdhya hai / mAjaphala nuktAkI koI mAvazyaktA nahIM hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com . Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mupasiddha vidvAnoM aura zrImAnoMke abhiprAya / ( 71 4-vANIbhUSaNa paM0 tulasIrAmajI kAvyatIrtha SaDauta-Apane bundelakhaNDa jaise pradezameM aura phira lalitapura jaise kendrameM teraI na karake avazya hI satsAhasa kiyA hai| isa sAhasakA maiM hArdika anumodana karatA huuN| yahAM agravAloMmeM teraIke dina mAtra kuTumbIjana hI jImate haiN| 5-50 baMzIdharajI nyAyAlaMkAra-jaina siddhAnta mahodadhi, syAvAdavAridhi, jaina siddhAnta zAstrI, pradhAnAdhyApaka sa0 hu0 di. jaina mahAvidyAlaya indaurane apanI sAsUke maraNamojake saMbaMdha mere patrake uttarameM likhA thA ki pukkelAla pheranalAlako isa daridrAkrAnta jIvanameM teraI karake apane bhApako jyAdA daridra va dukhI nahIM banA lenA cAhiye / merI thoDIsI bhI rAya nahIM hai ki ve teraI kreN| na jAtIya evaM samAjake logoMko hI cAhiye ki ve sukkelAlako teraI karaneko vAdhya kreN| na khuda unheM teraI karaneke liye utsuka honA cAhiye / 6-50 kailAzacandajI zAstrI-saMpAdaka jaina siddhAnta bhAskara, dharmAdhyApaka syAdvAda mahAvidyAlaya kAzI-maraNabhoja mujhe ucita nahIM jAna pdd'taa| isakI bhAvazyaktA bhI nahIM hai / ise baMda kara denA caahiye| 7-50 ke0 bhujabalI zAstrI-saMpAdaka jaina siddhAMta mAskara mArA-mUDabidrIkI tarapha maraNake 16veM yA 21veM dina apanI zaktike anusAra mRta vyaktike gharavAle maMdirameM prAyazcitta (dAhAdi janita) ke rUpameM mabhiSekAdi karate haiN| tathA virA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72] maraNabhoja / darI evaM brahmacArI Adi gRhatyAgiyoM ko bhojana karAte haiM / ise bhI prAyazcittakA eka aMga mAnate haiN| isameM bhI koI paMcAyatI bandhana nahIM hai| asamartha loga 2-4 rupayA kharca karake mAtra abhiSeka hI karake zuddha ho jAte haiM / maraNabhoja karanA mAvazyaka nahIM hai / 8-10 sumerucandajI jaina divAkara-zAstrI, nyAyatIrtha, bI0 e0 ela ela0 bI0 sivanI- maiM vartamAna paristhiti tathA martha saMkaTako dekhate hue isa prathAmeM ucita saMzodhana cAhatA huuN| hamAre yahAM paMcAyatI taura para 40 varSa takakI mRtyukI jImanavAra banda hai / isase maiM bhI sahamata huuN| yadi vyakti asamartha hai to samAjako use bAdhya na karake ucita chUTa denA cAhiye / bRhada bhojake sthAnameM bacA humA dravya yadi dhArmika kAryameM vyaya kiyA jAya to samIcIna bAta hogii| hamAre zrImAnoMko bhAdarza upasthita karanA caahiye| 9-50 munnAlAlajI kAvyatIrtha indaura-maraNabhoja zAstrasammata hargija nahIM / dravyavAnoMko apanA dravya isake badale kisI zubha kArya meM lagAnA zreSTha hai / 10-50 kizorIlAlajI zAstrI-sa0 sampAdaka jainagajaTa papaurA-maiM mRtyubhonake vipakSameM huuN| maiMne svayaM apanI vahU ke maranepara mRtyubhoja nahIM kiyaa| yaha bar3I dukhada prathA hai| 11-darzanazAstrI paM0 AnandIlAlajI nyAyatIrtha jayapura-jaina samAjameM mRtyubhojakI prathA bahuta hI bhayaMkara hai| dharma aura jainAcArase isakA koI sambandha nahIM hai| isa prathAkA zIghra hI samULa nAza honA cAhiye / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suprasiddha vidvAnoM aura zrImAnoMke abhipraay| [73 12-50mohanalAlajI zAstrI kAvyatIrtha sivanIajJAnake prabhAvase yaha prathA jainoMmeM praveza kara gaI hai| jainazAstroMmeM - nuktAkA nAma taka nahIM hai| jainAcArakI dRSTise yaha sarvathA heya hai| 13-60 kundanalAlajI nyAyatIrtha byAvara-maraNabhoja jaina zAstra aura jainAcArakI dRSTise sarvathA anucita hai / jaina samAjameM yaha prathA sarvathA anAvazyaka evaM ghAtaka hai / san 23 meM mujhe isakA kaTu anubhava huA thA. tabhIse maiM isakA tyAgI huuN| yadi Apa isa AndolanameM saphala huye to aneka ghara barbAda honese baca jaayeNge| 14-sAhityaratna paM0 darabArIlAlajI nyAyatIrtha vadho-brAhmaNoMkI jIvikAke aneka sAdhanoMmeM eka sAdhanake rUpameM maraNabhojakI prathA calI aura jaba janasaMkhyA AdikI dRSTise zramaNa saMskRti kamajora hogaI taba jainoMmeM bhI isakA pracAra hogyaa| maraNabhoja jainazAstroM aura jainAcArake sarvathA viruddha hai| yaha to pUrA mithyAtva hai| isake sAtha jainatvakA meLa hI nahIM baitthtaa| Ajakala to vaha aura bhI anAvazyaka hai| jitane jaldI yaha baMda kiyA jAya utanA hI acchA hai| maiMne apanI patnI aura pitAjIkA nuktA nahIM kiyA / karuNAjanaka ghaTanAyeM to aneka haiN| maraNamojase logoMkA naitika patana bhI hotA hai| ve laDDuoMkI bhAzAse dAha saMskArameM zAmila hote haiM / aisI svArthaparatA manuSyatAkA divAliyApana hai| maraNabhoja yadi Taiksa hai to, yA pArizramika hai to, donoM hI labA ciddha haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ 74] maraNamoja 15-paM0 rAjendrakumArajI nyAyatIrtha-mahAmaMtrI di0 jaina saMgha aMbAlAne jaina yuvaka pariSada iTAvAke adhivezanameM prastAva rakhA thA ki "nuktAkI prathA janadharma evaM jaina zAstroMke pratikUla hai, isaliye kisI bhI hAlatameM maraNabhoja nahIM honA cAhiye / " isa prastAvake viSayameM mApane bhASa ghaMTA khUba prabhAvaka bhASaNa bhI diyA . thA aura kahA thA ki maiMne svayaM apane pitAjIkI teraI nahIM kI, paM0 parameSThIdAsane bhI nahIM kI, Apa loga bhI pratijJA kariye / taba usI samaya 200 bhAdamiyoMne maraNabhojakA tyAga kara diyA thaa| Adarza tyAgiyoMke vicAra 16-pUjya bAbA bhAgIrathajI varNI-Apane apane pitAjIkA nuktA na karake acchA mAdarza upasthita kiyA hai| janoMmeM bahuta samayase maraNabhojakI prathA ghusI huI hai| yaha hinduoMke zrAddhakA rUpAntara hai| maraNabhoja jainazAstra aura jainAcArakI dRSTise ucita nahIM hai / jaina samAjameM maraNa mojakA honA mAvazyaka nahIM, use baMda kara denA hI acchA hai| khekhar3AmeM maiMne isa prathAko baMda karA diyA hai| yadi khaNDelavAla, mAravAr3I aura bundelakhaNDake nainI isa prathAkA nAza kara deM to samAjakA kalyANa hojAya / inhIMmeM isakA vizeSa pracAra hai / maraNabhojakI karuNAjanaka ghaTanAyeM itanI bhayaMkara hotI rahatI haiM ki unheM lekhanIse likhanA azakya hai| 17-dharmaratna paM. dIpacandajI varNI-jainoMmeM maraNabhojakI prathA kabase bhAI so to nahIM mAlUma, kintu yaha brAmaNoMkA manukaraNa hai| isakA pracAra bhaTTArakoMke zithilAcArase humA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suprasiddha vidvAnoM aura zrImAnoMke abhiprAya / [ 75 maraNabhoja jaina zAstra aura jainAcAra kI dRSTise sarvathA viruddha aura anucita hai| nuktese laukika zuddhikA bhI koI saMbaMdha nahIM hai / jaina samAjameM isakI kataI AvazyaktA nahIM hai / maiMne kaI jagaha isa prathA ko baMda karAyA hai| kucha mUrkha to apane jIte jI apanA nuktA kara jAte haiM aura mUr3ha samAna usameM jImatI hai / gujarAta meM kaI jagaha to brAhmaNoMko bulAkara rajAIM, gadelA, takiyA, jUtA ( jor3A ), aMgarakhA, pagar3I, loTA, thALI Adi bhI dete haiM / yaha jainoM kA dayanIya ajJAna hai / 18 - jainadharmabhUSaNa brahmacArI zItalaprasAdajImaiM ApakI dRr3hatApara sAbAzI detA hUM, jo Apane apane pitAjIkI teraI nahIM kI / jaina zAstroMkI dRSTise to zuddhi honepara maMdira meM yathAzakti vizeSa pUjA va dharmArtha tathA karuNAbhAvase cAra dAna karanA cAhiye / maraNabhoja inake antargata nahIM hai aura na jaina zAstroM meM isakA vidhAna hai aura na yaha Avazyaka hI hai| ise sarvathA baMda kara denA cAhiye / maraNa bhojase bar3e 2 seThoM ko bhI divAliyA honA par3A hai| 19 - brahmacArI premasAgarajI paMcaratna - bhaTTArakoMke prabhAvase jainoMmeM yaha brAhmaNI prathA ghusa gaI hai / maraNabhoja jaina zAstra aura jainAcAra kI dRSTise sarvathA anucita hai / na to yaha Avazyaka hai aura na isake baMda kara dene se koI hAni hI hogI, pratyuta samAnakA hita hI hogaa| jaina samAjameMse isa ghAtaka prathAkA zIghra hI samUla nAza honA cAhiye / 20 - 30 munizrI nyAyavijayajI nyAyatIrtha - eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ] maraNabhoja / ora vidhavA strI, buDDhI mAtA aura kuTumbIjana ro rahe hoM, aura dUsarI ora paMcaloga mAla malIdA ur3A rahe hoM, yaha kaisI niSThuratA hai / loga mRta kuTumbiyoMko zAMti dene Ate haiM yA unheM barbAda karane ? samAjako cAhiye ki vaha asahAya vidhavA aura duHkhI kuTumbiyoM ke prati samavedanA pragaTa kare, unakI sahAyatA kare aura unheM sAnvanA de, kintu aisA na karake usake ghara loTA bharake pahuMca jAnA aura laDDU ur3AnA kahAMkI mAnavatA hai? sacamuca hI maraNabhojakI prathA mithyAvikI jar3a se utpanna huI hai / isaliye nirarthaka evaM hAnikAraka isa prathA ko ukhAr3a kara pheMka denA cAhiye / kucha zrImAnoMke vicAra P 21- rA0 bhU0 rA0 ba0 dAnavIra seTha hIrAlAlajI indaura - jaina samAja meM maraNabhoja aba Avazyaka nahIM hai, kAraNa ki vidhavAyeM aura asamartha loga maraNabhojake kAraNa hI jevara becakara makAna giravI rakhakara aura karja lekara AgAmI jIvanako saMkaTamaya banA lete haiM / isa Arthika saMkaTake jamAne meM to samAjakI paristhiti isI prathAke kAraNa kalpanAtIta bhayAnaka hogaI hai / bhataH isa prathAko sarvathA baMda kara denA hI iSTakara hai / indaura maraNabhojapara sarakArI pratibaMdha bhI hai, jisase 100 Adami - yoMkA hI nuktA hosakatA hai / kintu yaha prathA dharmake nAmapara ratha yAtrAkA rUpa dhAraNa karatI jA rahI hai| maraNabhojase sambandha rakhanevAlI kaI karuNAjanaka ghaTanAyeM yahAMpara huI haiM, jinake phalasvarUpa vighavAoM aura asamarthokI dazA bar3I dayanIya hogaI hai / I Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suprasiddha vidvAnoM aura zrImAnoMke abhipraay| [77 22-rA0 ba0 vANijyabhUSaNa seTha lAlacandajI seThI ujjaina-janoMmeM maraNabhojakI prathA bahuta samayase hai| maiMne jahAMtaka svAdhyAya kiyA hai vahAMtaka maiM yaha vinA saMkoca kaha saktA hUM ki jaina zAstroMse isakI kucha bhI puSTi yA siddhi nahIM hotI hai| aura nukte kA rivAna jaina tathA jainetaroMmeM ekasA hI dekhA jAtA hai| merI rAyameM maraNabhojakI bilakula AvazyaktA nahIM hai / isa kuprathAke kAraNa kaI vidhavAoMko apanI rahI sahI jIvikAkI AdhArabhUta pUMjIse bhI hAtha dhonA par3atA hai, daradarakI bhikhAriNI bananA par3atA hai| maiM to isa prathAko sarvathA ghAtaka evaM bhanupayukta hI samajhatA huuN| 23-sAhU zreyAMsaprasAdajI raIsa najIbAbAdaapanI mAtAjIke maraNabhojakI kalpanA to maiM svapnameM bhI nahIM kara sktaa| yaha prathA hAnikara hai| hamAre prAntameM agravAla jainoMmeM maraNabhoja kisIke yahAM nahIM hotaa| 24-dAnavIra zrImaMta seTha lakhamIcaMdajIbhelasAhamane apanI mAtAjIkI svayaM teraI mAdi nahIM kii| pariSadake bAda yahAM ke loga isa ghRNita prathAko 'chor3ate jArahe haiN| isa prathAse samAjakI bhArI hAni huI hai| isakA samUla nAza honA cAhiye / kucha samAjasevaka vidvAnoMke vicAra. 25-bAbU kAmatAprasAdajI saM0 vIra aura jaina siddhAnta bhASkara-jisa samaya maTTArakoMne vaiSNavoMkI nakala karake zrAddha tarpaNAdikA vidhAna apane zAstroMmeM kiyA taba hI se isakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 ] maraNabhoja / jainoM meM pracAra huaa| jaina dRSTise maraNabhoja mithyAtva kahA jAsaktA hai| isa taMgIke jamAne meM yaha prathA jitanI jaldI banda ho utanA hI acchA hai / hamArI buDhelavAla jAti meM yaha prathA prAyaH uTha gaI hai / karuNakathAyeM to roja dekhane sunane ko milatI haiM / 26 - bhArata ke prasiddha kahAnIkAra bA0 jainendrakumArajI dehalI- maraNabhojakI utpattike viSaya meM kucha nahIM kaha sakatA / hAM, maraNabhoja karanekI bAdhyatA hareka dharmAcArake viruddha hai / jainAcAra yadi dharmAcAra hai to usake bhI viruddha hI hai / maraNabhojakI prathA sarvathA anAvazyaka hai ise baMda kara denA cAhiye / - yahAM para bhI kucha prathA hai, para usakI anAvazyakatA para janamata jagatA dIkhatA hai / 27 - zrI0 bairiSTara jamanAprasAdajI saba jajahindU par3ausiyoMke asara se jainoMmeM maraNabhoja AyA hai / yaha prathA kataI ucita nahIM hai / yaha anAvazyaka haiM aura ise sarvathA banda kara denA cAhiye / eka do ghaTanAyeM kyA likheM, roja hI ghaTanApara 'ghaTanAyeM hotI haiN| saikaDoM ghara barbAda hogaye, para hama kyoM aguvA baneM, isa bhaya se loga karate hI cale jAte haiM / Apane apane pitAjIkI teraI na karake jo sAhasa va dUradarzitA dikhAI hai usake liye vadhAI ! 1 28 - lA0 tanasukharAyajI, maMtrI mA0 digambara jaina 'pariSada dehalI - harSa hai ki Apane apane pitAjIkA nuktA nahIM kiyA / . isa ghAtaka rUDhikA zIghra hI nAza honA cAhiye / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suprasiddha vidvAnoM aura zrImAnoMke abhiprAya / [ 79 29- bAbU lAlacandajI eDavokeTa- tathA paM0 ugrasenajI - vakIla rohataka - ApakA sAhasa prazaMsanIya hai / virodhakA mukAbalA dRr3hatA ke sAtha kareM / maraNabhojakI prathAkA isI prakAra vinAza hogA / 1 30 - mA0 ugrasenajI maMtrI pariSada parIkSAborDaaba hamAre yahAM to mRtyubhojako koI jAnatA hI nahIM hai| jahAM isakA rivAja hai vahAM bhI yaha zIghra hI miTanA caahiye| paMca loga ApakI parIkSA leMge, isaliye hozayAra rahanA / 31 - paM0 ajitaprasAdajI saba jaja, eDavokeTa lakhanaU - maraNabhojakI prathA garIbImeM to jIvita manuSyoMko yamarAjake darzana karA detI hai, saMsAra naraka hojAtA hai, AtmaghAta mukti-svarUpa mAlUma par3ane lagatA hai| yaha prathA ghora kaSTaprada, atyanta hAnikara aura hiMsAtmaka hai / samAjakA mukhya kartavya hai ki isa bhayaMkara nAzakArI prathAko zIghra hI baMda kara de / dhArmika tatva to isa prathAmeM kucha hai hI nahIM / 32 - rAyasAhaba nemadAsajI zimalA jaina zAstroM meM maraNabhojakA koI ullekha yA vidhAna nahIM pAyA jAtA / jainAcArakI dRSTi se bhI maraNabhoja ucita nahIM hai / jaina samAja ke liye yaha hAnikara prathA hai / Apane apane pitAjIkA maraNabhoja na karake samAjake sAmane acchA Adarza upasthita kiyA hai / . 33 - bA0 phatahacandajI seThI ajamera- yahAM nuktA karane kI koI avadhi nizcita nahIM hai| kaI loga mRtyuke 15-20 varSa bAda bhI nuktA karate haiM / prAyaH yahAM maraNakI tIna jyonAreM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8.] mrnnbhoj| hotI haiM, eka tIsare dina nikaTasaMbaMdhiyoMkI jisameM lapasI pUr3I banatI hai, dUsarI bArahaveM dina birAdarIkI, tIsarI terahaveM dina jyonAre yahAM Avazyaka haiM, cAhe maranevAlA yuvaka ho yA bhAtmaghAta karake hI marA ho! avivAhitoMke bhona nahIM hote| lAvArisa : vidhavA jIte jI hI apanA bArahaveMkA bhoja de jAtI hai aura loga khuzIse jImate haiN| isa bhayaMkara evaM amAnuSika prathAkA jitane jaldI nAza ho so macchA hai| 34-sva0 jyotiprasAdajI devabanda-jo maraNabhojakA lolupI yA samarthaka hai usase adhika patita aura kauna hogA ? jainoM meM maraNabhojakI utpattikA uttaradAyitva trivarNAcAra jaise kalaMkita granthoM para hai / isa ghRNita prathAkA jaina dharmase kyA sambandha ? yaha to mithyAtva hai / jaina samAjake liye maraNabhoja kalaMka svarUpa hai / jo isake pakSameM hAtha-pAMva pITate haiM ve jaina samAjako patanakI ora khIMce jA rahe haiN| hamAre yahAM maraNabhojakI prathA kataI nahIM hai| mApane isa ghRNita prathA ko TukarAkara sAhasakA kAma kiyA hai| ___ 35-bA0dIpacandajI saMpAdaka jaina saMsAradehalImaraNabhojakI prathA bhAna vazyaka, anucita aura manuSyatAke pratikUla hai / isakA sarvathA baMda hojAnA pratyeka jAti ke liye hitakara hai| Apane pitAjIkA maraNabhoja na karake anukaraNIya kArya kiyA hai| 36-sva0 seTha hIrAcanda nemacandajI dozI solApura-mere abhiprAyase maraNabhoja nahIM karanA cAhiye / hamAre yahAM ci0 gulAbacandajIkI bahUkA. maraNa hogayA, mamara maraNabhoja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumasiddha vidvAnoM aura zrImAnoMke abhipraay| [81 nahIM kiyA gayA hai| jIvarAja gautapakI bahU kA bhI nahIM kiyA gyaa| vRddhAvasthAke kAraNa maiM bhramaNa nahIM kara sakatA, yadi Apa yahAM bhAkara mere sAtha ghUmeM to solApura jile meM yaha prathA banda karAI jA sakatI hai| 37-50 kanhaiyAlAlajI rAjavaidya kAnapura-jahAM kuTumbI loga rorahe hoM vahAM patthara-hRdayI loga na jAne kaise laDDU gaTakate haiN| mere to. maraNabhojakA tyAga hai / isa prathAkA jaldI hI nAza honA caahiye| 38-zrI. viSNukAntajI vaidya saMpAdaka 'vaidya' murAdAbAda-maraNabhoja karanA jaina zAstra aura jainAcArakI dRSTise sarvathA anucita hai| jaina samAja ke liye yaha eka bhArI kalaMka hai| ise sarvathA baMda kara denA cAhiye / yahAM maraNabhoja prAyaH baMda hai| ____39-jaina samAjabhUSaNa sva0 seTha jvAlAprasAdajI-apane samAjameM honevAlI maraNabhojakI nIca prathAne samAjakI sabhyatA, canA, mahAnatA, aura dhArmikata.kA divAlA bola diyA hai / yaha maraNabhojakI ghRNita pratha samAjake mAthe eka bar3A bhArI kalaMka hai / maraNabhoja khAya ra dayA dharma aura premabhAvakA khule maidAna galA kATA ja.rahA hai, yA mRtakamonake bahAne dukha. yoM kA khUna cUmA jArahA hai / mRtaka no kA kisI bhI jaina sUtra meM ullekha nahIM hai| yaha kuprathA jaina dharma ke sarvathA viruddha hai aura dUsaroM kI dekhAdekhI jaina samAjameM pracalita hogaI hai / jo hRdayahIna manuSya isa kupathAkI kisI praka se puSTi karate haiM ve kevala laDDU Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81] mrnnbhoj| gaTakane ke liye jaina samAjako dharmake nAmapara dhokhA dekara mithyAtvake gahare gaDDhemeM Dhakelate haiM aura apane liye narkagatikA bandha bAMdhate haiN| isa nIca prathAko zIghra hI banda kara denA cAhiye / isameM dhanI nirdhana yA kisI bhI AyukI koI zarta nahIM honI cAhiye / 40-kavivara zrI. kalyANakumAra 'zazi'-mApase jo nuktekI bAta karate haiM ve svayaM upahAsAspada banate haiN| Apase maraNabhojakI AzA hindU muslima samajhautA jaisI hai / isa bhayaMkara prathAkA samAjase zIghra hI nAza honA cAhiye / 41-50 choTelAlajI paravAra-supari0 di0 jaina borDiMga ahamadAvAda-maiM isa bhayaMkara prathAkA kaTTara virodhI huuN| mere hRdayapara eka ghaTanAne bhArI coTa lagAI hai (jo karuNAjanaka saccI ghaTanAmoMmeM naM0 23 para mudrita hai) tamIse maiMne maraNabhojameM jAnA chor3a diyA hai / nuktAkA vArtAlA hI mujhe burA lagatA hai| 42-vidyAratna paM0 kamalakumArajI zAstrI-tathA bA0 mamolakacaMdajI khaNDavA-jainoMmeM maraNabhoja. brAhmaNoM ke anukaraNakA phala hai / jaina zAstroMmeM isakA koI vidhi vidhAna nahIM hai / yaha prathA jaina zAstra aura jainAcArake sarvathA viruddha hai| yahAM para yaha bhayaMkara prathA bhabhI bhI burI taraha jArI hai| 43-bra. nanhelAlajI-bhaTTArakIya jamAnemeM brAhmaNoMse yaha kriyA jainoMmeM bhAgaI hai| isakA jainAgama yA jainAcArase koI saMbaMdha nahIM hai| rAjapUtAna meM to kahIM kI jaina logoMmeM 'zrAddha' bhI karate haiN| vAgar3a prAnta meM to itanA rivAz2a hai ki yadi kisIkI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suprasiddha vidvAnoM aura zrImAnoMke abhipraay| [83 zakti 13 dinameM nuktA karanekI na ho to paMca loga jamAnata lekara pagar3I bAMdha dete haiM / phira suvidhA honepara nukkA karavAte haiM anyathA use bhaTakA dete haiN| idhara hUmar3oMmeM 'piNDa kriyA' bhI brAhmaNase karAI jAtI hai| gaMgAsnAna' aura 'godAna' kA bhI saMkalpa kiyA jAtA hai| jahAM jaina samAjameM itanA mithyAtva ghusA humA hai vahAMkI . sthitikA kyA varNana karUM? 44-seTha mUlacanda kisanadAsajI kApar3iyAsaMpAdaka jainamitra tathA digambara jaina, sUrata-maraNabhoja kisI bhI. bhavasthAmeM zAstrokta nahIM hai / maraNa aura bhoja yaha zabda hI saMgata nahIM haiM / maraNa mojakI prathA mithyAtviyoMkA anukaraNa hai / jainadharma aura jainAcArase yaha sarvathA viruddha hai| pahale sUratameM hamArI ( vIsA hUmar3a ) jAtimeM maraNake 5-5 nImanavAra jabardastI denA par3ate the| kintu aba yaha prathA yahAMse uTha hI gaI hai| aba to 80 varSake buDDhe kA bhI maraNabhoja nahIM kiyA jAtA / isI prakAra anya prAntoM meM bhI zIghra hI baMda hojAnA caahiye| isake liye svayaM zAmila na honekI aura dUsaroMse pratijJA karAnekI AvazyaktA hai| 15-mizrIlAlajIgaMgavAla indaura-pahAM nuktA mAMdo. lanake samaya kaI pracaNDa jaina vidvAnoMkI sammatiyAM maMgAI gaI thiiN| unake balapara maiM kaha sakatA hU~ ki isa prathAkA jaina dharma aura jainAcArase koI saMbandha nahIM hai| isa prathAkA baMda honA Avazyaka hai| 46-paM0 satyaMdharakumArajI seThI-jisa prakAra jainoM meM devI devatAoMkI pUnA ghusa gaI, usI prakAra par3ausiyoMke saMsargase Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wand 84] ... maraNamoja / maraNabhoja bhI ghusa gyaa| jaina zAstroMmeM kahIM bhI isa prathAkA samarthana nahIM miltaa| jainasamAjameM se isa prathAkA zIghra hI nAza honA caahiye| 47-kastUracandajI vaidya-maMtrI jaina vidhavAzrama akolAjainadharma aura jainAcArakI yaha virodhI prathA na jAne jaina samAjane kyoM kara apanA lI ? hamAre bhAzramameM aisI aneka vidhavAyeM haiM jinheM marane patikA maraNabhoja karake barbAda honA par3A aura phira nirAdhAra hokara mArgabhraSTa honA pdd'aa| magara abhAgI jaina samAjakI bhAMkheM hI nahIM khultiiN| 48-AyurvedavizArada paM0 sundaralAlajI damohajainAgama aura jainAcArakI dRSTise zuddhike liye bhI maraNamoja mAvazyaka nahIM hai / yaha to mAtra mithyAtva hai| isa ghAtaka prathAkA zIghra hI nAza honA cAhiye / / 49-50 bAbUrAmajI jaina bajAja AgarA-vaidika dharmAnuyAyiyoM ke prabhAvase jainoMmeM yaha prathA ghusI hai / jaina dharma aura jainAcArase isakA koI saMbaMdha nahIM hai / isa grathAne samAjako behAla kara diyA hai / isakA zIghra hI nAza honA cAhiye / 50-zrI0zAntikumAra ThabalI nAgapura-yaha prathA dhArmika nahIM kintu sAmAjika kurUr3hi hai| yaha nindanIya prathA hai| isakA zIghra hI nAmanizAna miTanA caahiye| 51-paM0 rAmakumArajI 'snAtaka' nyAyatIrthamaraNabhojakI prathA jainadharma aura samAjake liye eka bhArI kalaMka hai| isase samAjakA bahuta patana hubhA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com .. :". Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suprasiddha vidvAnoM aura zrImAnoMke abhipraay| [45 ina sammatiyoMke atirikta mere pAsa aura bhI aneka vidvAn tathA zrImAnoMke patra mAye the jinameM unane maraNabhojake prati apanA virodha pragaTa kiyA hai aura mere kAryakI manumodanA kI hai| una sabakI sammatiyAM aura vicAra pragaTa karanA sthAnAmAvake kAraNa zakya nahIM hai / isaliye yahAMpara mAtra unameM se kuchake nAma hI pragaTa kiye jAte haiM mataH ve mujhe kSamA pradAna kreNge| 1-50 kundanalAlajI nyAyatIrtha bhopAla, 2-mA0 motIlA* lanI talavAr3A, 3-zrI0 phUlacandajI sogAnI zopurakalAM, 4-bA0 nemIcandajI paToriyA vakIla chiMdavAr3A, 5-50 bhuvanendrakumArajI 'vizva' jabalapura, 6-mA0 jinezvaradAsajI bhelasA, 7-mA0 jJAnacandajI siroMna, 8-mA0 uttamacandajI lakhanAdauna, 9-zrImAn kapUracandajI kevalArI, 10-zrImaMta seTha viradhIcandajI sivanI, 11paM0 sumerucandajI nyAyatIrtha kolArasa, 12-paM0 ravIMdranAthajI nyAyatIrtha rohataka, 13-paMDita mahendrakumArajI nyAyatIrtha banArasa, 14lA0 jauharImalajI sarrApha dehalI, 15-10 sudarzanalAlajI eTA, . 16-bA0 kapUracandajI saM0 jaina saMdeza AgarA, ityAdi / - maraNabhoja kaise ruke ? pratyeka kurItiyAM jabardasta Andolanake prabhAvase zaktihIna hokara naSTa ho jAtI haiN| aisI bhaneka rUr3hiyAM Apane naSTa hotI huI dekhI haiN| isI prakAra Andolana karanese maraNabhojakA ruka jAnA bhI bhazakya nahIM hai| mApa isa pustakake 'maraNabhoja virodhI Andolana' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 ] maraNa moja / prakaraNa meM dekha cuke haiM ki thoDese Andolana se acchI saphalatA mila rahI hai| isa Andolanako abhI aura bhI umra banAne kI AvazyaktA hai| isameM saMdeha nahIM ki bhAndolanakA prabhAva dhIre dhIre bar3hatA jAtA hai| pAThakoM ko isa bAtakA anubhava hogA ki gata kucha varSoM ke Andolana se janatA ke vicAroMmeM bahuta parivartana huA hai| yahI kAraNa hai ki kaI jagaha 40-45 varSa se kama Ayuke mRtavyaktiyoMke maraNabhoja nahIM kiye jAte aura kaI jagaha to inakI kataI baMdI hogaI hai| kitane hI vivekI loga apane jItejI aisA prabaMdha kara jAte haiM ki mere maranepara merA ' maraNabhoja' na kiyA jAya / abhI pirAvA ni0 zrI0 candUlAla balda bihArIlAlajI jaina ne bAkAyade sTAmpapara likhata kI hai ki mere maranepara merA maraNabhoja na kiyA jAya / Apake kucha zabda yaha haiM- "yaha rivAz2a hamAre maz2ahaba jaina ke usUlake khilApha hai / maz2ahaba jainake muAphika kisIke mara jAneke bAda logoMke khilAnekA koI savAba nahIM mAnA gayA aura na maranevAlekI rUhako koI phAyadA pahuMcatA hai / isaliye amolakacanda jaina pirAbAko vasimata taharIra karake rajisTrI karA detA hUM ki mere aura merI aurata sundara bAIke marane ke bAda hama donoMkA nuktA, chahamAhI yA varSI na kI jAya / donoMke nuktA meM jo 350) kharca hote unheM kAyama rakhakara usake sudakA dharmArtha upayoga kiyA jAya / agara amolakacanda isake khilApha (muktA) karegA to daulatako nadarAhameM lagAnevAlA aura merI rUhako takalIpha pahuMcAnevAlA samajhA jAyagA / " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNabhoja kaise ruke ? isase pAThaka sUmajha sakeMge ki zrI0 cAndUlAlajIko maraNabhojase kitanI ghRNA hai, aura yaha bhAndolanakA hI prabhAva hai| isI prakAra aura bhI kaI zrImAnoMne mAndolanase prabhAvita hokara maraNabhoja nahIM kiyA aura macchI rakama dAnameM dI hai| abhI hAla hI sAhU zAMtiprasAdajI jaina rohatAsa inDasTrIz2akI mAtAjIkA svargavAsa hubhA hai| unane maraNamojAdi na karake 500000) pAMca lAkha rupayAkA mAdarza dAna kiyA hai| pUnAke seTha ghor3IrAma hIrAcandajI jainane apanI mAtAjIkA nuktA na karake 5000) garIboMkI rakSAke liye dAna kiye haiN| jabalapurake suprasiddha zrImAna sa0 siMghaI bholAnAtha ratanacaMdajIkA svargavAsa honepara maraNabhoja nahIM kiyA gayA, kintu 500) dAna kiye gye| jhAMsImeM siM0 gulAbacacaMdajI jainakI mAmIkA svargavAsa hogayA / unane maraNabhoja na karake yathAzakti acchA dAna kiyA hai| isI prakAra aura bhI aneka udAharaNa aise haiM jinase jJAta hotA hai ki janatApara AMdolanakA acchA prabhAva par3a rahA hai| AndolanakA yaha bhI prabhAva huA hai ki yadi koI haThapUrvaka rasoI banAtA bhI hai to kaI loga usake yahAM jImane nahIM jaate| kucha hI samayakI bAta hai. ki jodhapura meM badrInAthajI mUthAne apanI mAtAjIkA maraNabhoja kiyA / 500 logoMko bhAmaMtraNa diyaa| kintu usameM 250 loga hI saMmilita huye / isI prakAra yadi sarvatra bahiSkAra kiyA jAya to bahuta jaldI saphalatA mila sakatI hai| maiMne apane pitAnIkA maraNabhoja nahIM kiyaa| isase macchA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88] mrnnbhoj| bhAndolana hubhA hai / pariNAmasvarUpa anya kaI logoMne maraNabhoja nahIM kiye / jaina mitra aura vImeM paNDita gorelAlajI jainane samAcAra chAyA hai ki " saMghapA ni0 paM. motIlAlajIkI pitAmahIkA 75 varSakI AyumeM svargavAsa hoyA / logoMke bhAgrahase rivAjAnusAra maraNabhojakA vicAra huaa| magara maiMne bahuta samajhAyA ki apane garIba prAMta (bundelakhaNDa ) meM yaha ghAtaka prathA miTA denI cAhiye / taba Apane paM0 parameSThIdAsajI kA anukaraNa karate huye maraNabhoja banda kara diyA aura golApUrva jaina samAjameM isa ghAtaka prathAko banda karane kA sarva prathama zreya Apane hI liyA / aba Apa bhAnI pitAmahIke smaraNArtha eka pustaka pragaTa karanevAle haiN|" jaina samAjake prakharasubAraka rudainI ni0 pannAlAlajI jaina ghirorane mAne eka patra likhA hai ki "Apake samAna hI eka mAmakA mere Upara aTaka gayA thaa| mere pitAjIkA 70 varSakI bhAyumeM svargavAsa hogyaa| yahAMkI samAja maraNabhojake liye bhAgraha karatI rahI, magara maiMne bhApake sAhasa aura AdarzakA anukaraNa karake maraNabhoja nahIM kiyaa|" __ina ghaTanAoM ke ullekha karanekA tAtparya yaha hai ki yadi koI sAhasapUrvaka apane gharase sudhAra kare to usakA anukaraNa karanevAle bhI bahuta hojAte haiM / aura phira unake bhI anukaraNa karaneghAle taiyAra hojAte haiM / isa prakAra dhIre dhIre kurUr3hiyoMkA nAza hotA jAtAhai / maraNabhojako baMda karaneke liye bhI svayaM namUnA bananekI AvazyaktA hai| maraNabhojakI ghAtaka prathAko banda karane ke liye pratyeka jagahakI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNabhoja kaise ruke 1 [ 89 : paristhiti ke anusAra aneka upAya ho sakate haiM / kintu maiM yahAMpara kucha sarvasAmAnya upAya likha rahA hUM 1 - yadi Apa maraNabhoja ke virodhI haiM aura yadi isa pustakako par3hane ke bAda kucha dayA utpanna huI hai to pratijJA kariye ki maiM kisI bhI maraNabhoja meM na to bhojanake liye sammilita hoU~gA aura na isa kArya meM kisI bhI prakArakA sahayoga hI dUMgA / 2- yadi Apake ghara meM, kuTumbiyoM meM yA riztedAroMmeM maraNabhoja horahA hai to mAtra Apake na jAne yA upekSA rakhane se kAma nahIM calegA, kintu Apa sAhasapUrvaka usakA DaTakara virodha kariye, samajhAiye aura itane para bhI saphalatA na milane para usake virodha svarUpa upavAsa kariye / aura use sabapara pragaTa kara dIjiye / ; 3 - apanI jAtimeM, grAma meM aura AsapAsa ke grAmoMmeM jAkara tathA melA, pratiSThA yA samAdike samaya logoM meM maraNabhoja virodhI pracAra kariye / tathA adhika se adhika logoMse maraNabhoja virodhI pratijJApatra bharAiye, jo " lA0 tanasukharAyajI jaina maMtrI di0 jana pariSadadehalI " ko patra dene se yatheSTa saMkhyA meM muphta mileMge / 4 - jaba Apako mAlUma ho ki kahIM maraNabhoja honevAlA hai taba Apa kucha prabhAvaka logoMko sAtha lekara vahAM samajhAne jAiye aura ucita mArga batAiye / yadi samajhAne para vaha na mAne to use svayaM yA apane kisI maNDalakI orase cetAvanI dIjiye ki yadi Apa maraNabhoja kareMge to hama DaTakara vizeSa kreNge| yadi isameM bhI saphalatA na mile to maraNabhoja virodhI iztihAra chapAkara jImane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9.] vAloMke ghara tathA bhAma janatAmeM bAMTanA cAhiye tathA usameM apanA nizcaya pragaTa kara denA caahiye| phira bhI yadi saphalatA na mile to bhapanI maNDalIke kucha sAhasI yuvakoMko tathA kucha bahinoMko lekara maraNabhoja karanevAleke daravAje para zAMta evaM ahiMsApUrNa pikeTiMga (dharanA) kariye / phira dekhiye kitane niSThurahRdayI mApakI chAtIpara paira rakhakara bhojana karane bhItara ghusate haiN| zrImatI lekhavatIjI jainake zabdoMmeM to "bahinoMko bhI pikeTiMga karanA cAhiye, phira bhI jina niSThura puruSoMko maraNabhojameM jAnA hogA ve bhale hI bahinoMkI chAtIpara lAta rakhakara cale jAveM / " 5-pratyeka nagarameM maraNabhoja virodhI dala sthApita honA cAhiye athavA pratyeka maNDala, yuvakasaMgha, vidyArthI saMghako yaha kArya apane hAthameM lenA cAhiye / saphalatA avazya milegii| sAhasI yuvako! mujhe tumase bahuta AzA hai| tuma pratijJA karo aura apane mitroMse pratijJA karAbho ki hama maraNabhojameM kisI prakArakA bhAga nahIM leNge| samAjameM maraNabhona jaisI rAkSasI prathA cAlU rahe aura yuvaka dekhA kareM yaha to yuvakoMke sira sabase bar3A kalaMka hai / isa kalaMkako miTAneke liye maraNabhoja virodhI jabardasta mAndolana utthaao| macche kAmoMmeM saphalatA avazya milatI hai| vivekazIla bahino ! tuma to dayA aura karuNAkI mUrti ho / phira kyoM isa nirdayatApUrNa rUdiko puSTa kara rahI ho ! yadi tuma maraNabhomameM jAnA chor3a do, usameM kisI prakArakA bhAga nahIM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNabhoja kaise ruke ? [91 lo bhaura usakA DaTakara virodha karo to nizcaya hI yaha prathA samAjase jaldI hI uTha jAya / tuma dekha rahI ho ki maraNamojake kAraNa tumhArI vidhavA bahinoMkI kaisI durdazA hotI hai| phira bhI tuma isakA virodha kyoM nahIM karatI ? tumhArI orase to koI mAndolana hI nahIM dikhAI detA / tumheM to isake virodhameM sabase Age honA caahiye| mujhe vizvAsa hai ki jaba tuma isake virodhameM apanI mAvAz2a uThAogI taba maraNabhojakA rahanA asambhava hojAyagA / samAjake mukhiyAo! aba deza aura samAjakI gatividhiko bhI dekho tathA vicAra karo ki isa bhayaMkara prathAne apanI samAjakA kaisA nAza kiyA hai / saikar3oM hajAroM ghara isIke kAraNa barabAda hogaye haiN| isaliye isa rUdikA sarvathA nAza kara do| mApa to Ajakalake svataMtra bAtAvaraNameM jI rahe haiM, taba phira isa binAzaka rAkSasI prathAko kyoM nahIM miTA dete ? sammAnanIya pAThakavarga! isa pustakako par3hakara yadi mApake manameM maraNabhoja virodhI vicAra utpanna hoM to Apa bhI kucha prayatna kariye / aise kArya to saMgaThana aura aikyase hI hosakate haiN| mAzA hai ki yadi Apa loga sammilita prayatna kareMge to avazya hI saphalatA prApta hogii| jisa dina jaina samAjase maraNabhojakA muMha kAlA hogA usI dina jaina samAjakA mukha ujvala hoskegaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kvitaa-sNgrh| maraNabhoja / [ raca0-zrI0 ghAsIrAma jaina " candra"] sisaka sisakakara idhara rorahI hai vidhavA becArI / udhara vAlasamudAya vilakhatA dedekara kilakArI // nahIM pAsa hai itanA dhana jisase vyatIta ho jIvana / aisI kudazA chor3a padhAre svarga loka jIvanadhana // kaho kisa taraha vizvameM jIvanakA nistAra ho / kaise vidhavAvRndakA bhAratameM uddhAra ho / (1) abhI tIsarA bhI to patikA huvA nahIM hai| kAmakAja nija kara vidhavAne chuvA nahIM hai / nija pyArI saMtAna na abataka gale lgaaii| dhIraja tanika na huvA na kucha tanakI sudha pAI // nuktA karavAne yahAM paMcaloga mAne lge| mAla ur3Aneke liye jevara vikavAne lage // (2) vidhavA kahatI kaho kisa taraha jAti jimAU~ / karjA lUM yA nija jevara giravI rakhavAU~ / / nahIM pAsa paisA hai jisase kAma calAU~ / ' bhagavan ! aise dukhameM kaise dhIraja pAU~ / saha na sakU~gI tanika bhI maiM ulAhane jaatimeN| nuktA karanA hI par3e sahUM sabhI dukha gAtameM // (3) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kvitaa-sNgrh| [ 93 bole paMca tumhAre patikA nAma bar3A hai| kiyA unhoMne yahAM Ajataka kAma bar3A hai // buddhimAna the aura jAtimeM nAma kmaayaa| apanA mastaka kabhI nahIM nIcA karavAyA // gara unakA hogA nahIM nuktA vasI zAnase / kaise apanI jAtimeM baiThogI bhabhimAnase // (4) vidhavAko dedekara vAr3heM hA nuktA krvaayaa| jevara vecAyA makAna usakA giravI rakhavAyA // pAMca pAMca yA cAra varasake bAlaka bhI paalegii| udhara jAtidvArA Aye saMkaTako bhI TAlegI / aisI duSTa prathAmaI jAti tujhe dhikkAra hai| ___ jahAM peTako horahA itanA atyAcAra hai / / (5) yaha to thI asamartha samarthokI aba suno kahAnI / jisako sunakara bhara AyegA nija AMkhoMmeM pAnI // bIsa varasakA putra seThajIkA thA gaurvshaalii| .. jise nirakha saha vadhU seThajIko chAI hariyAlI // .. kAlacakrake cakrameM huvA adhika bImAra thA / vacanekA usakA tanika rahA nahIM mAsAra thA // (6) eka vahI thA unake vaha ikalautA beTA / hAya acAnaka use kAlane mAna sameTA // nava vivAhitA vadhU vilakhatI chor3a sidhArA / calA seThakI chAtIpara kyA kAla dudhArA // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94] mrnnmoj| hAya hAyakara vividha viSa zoka vahAM hone lgaa| sArA hI parivAra taba vilakha vilakha rone lagA // (7) bhare duSTa logoMne usakA bhI nuktA karavAyA / krandana karatI vidhavAkA kucha bhI to tarasa na mAyA // paravA nahIM dravyakI lAkhoM bhare huve the gharameM / para anarthakA DaMkA bhArI banatA thA jagabharameM // kaho kauna rogA nahIM dekha hamArI nIcatA / jise dekhakara mUrkha bhI sahasA AMkheM mIMcatA // (8) kisI zAstrameM nuktekA suvidhAna nahIM hai| nuktAmeM koI svajAtikI zAna nahIM hai // svarga lokameM mRta narakA sammAna nahIM hai| parva-janoMkI isameM koI zAna nahIM hai| phira kyoM aisI kuprathA kI kIcar3ameM phaMsa rhe| tumheM dekhakara sabhyagaNa "candra" sabhI haiM haMsa rahe // (9) mare mAiyo aba to yuga unnatikA mAyA / nahIM calegA DhoMga yahAM aba yaha manabhAyA / sata pathapara thA aisI duSTa prathAeM chodd'o| kuTila kurIti kumArga sadA inase mukha mor3o // prANa bacAo jAtike tyAga dInatA hInatA / 'candra" na haragija isa taraha phailAo mati dInatA // (10) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kvitaa-sNgrh| nuktekI bheTa ! [ racayitA-kavivara zrI. kalyANakumAra maina "zazi"] sAmAjika atyAcAroMpara ho lo pAnI paanii| yukta prAntake eka nagarakI hai yaha karuNa kahAnI // sarala svabhAvI jainI lAlA dInAnAtha vicAre / krUrakAlase kavalita hokara asamaya svarga sidhAre // (1) apane pIche vIsa varSakI vidhavA patnI chodd'ii| mAnoM isa nirdayI karmane sundara kalI maror3I // lAlA dInAnAtha bahuta the sAdhAraNa vyApArI / kharca isaliye hojAtI thI kamI kamAI sArI // (2) isa kAraNa hI apane pIche adhika nahIM dhana chor3A / kriyA karmameM kharca hogayA jo kucha bhI thA thor3A / vidhavA abalA 'ratna prabhA' kA rahA na neka sahArA / kaise hogA becArIkA Age hAya guz2ArA // (3) para samAjake mAdhIzoMkA isapara dhyAna nahIM thaa| mAnoM paMcAyatI rAjyameM isako sthAna nahIM thA / yaha nirdayI samAja na usakI kiJcit sudha letI thii| vilakha vilakha kara bhabalA pAnI prANa diye detI thI (4) sampati, santati hIna prathama thI pati bhaba huA praayaa| bholI yuvatI saba kucha khokara hAya huI asahAyA / / tisapara eka nayA saMkTa yaha ratnapramApara mAyA / paMcoMne jaldI 'nukkA ' karane kA hukma sunAyA (5) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96] maraNabhoja / ekAeka naye saMkaTase ghabarA gaI bicArI / nAca gaI AMkhoMmeM Akara nava bhaviSyakI khvArI // socA thA kucha jor3a gATha jIvana nirvAha kruuNgii| dharma dhyAna rata jaise hogA pApI peTa bharUMgI (6) para nukteke mahAzApane saba para pAnI pherA / hAya adhUrI hI nidrAmeM asamaya huA saverA // par3I aura maratIke Upara ye do lAteM jyAdA / kaise aba rakkhe samAjameM akSuNNa kula maryAdA (7) Akhira saba pana hAra gaI phira paMcoM para becArI / bar3I dInatAyuta ro ro karake yaha arja guz2ArI / / paMcarAja ! maiM hAya luTa gaI azubha karmakI mArI / prANezvara mara gaye kintu hA maiM na marI hatyArI // (8) jIvana bhAra sira par3A mere isako Dhone dIjai / para isa 'nukte' ke kAraNa merI mata khvArI kIjai // bhApa sociye kaise saMbhava hogA hukma bajAnA / jaba ki nahIM hai yahAM peTa bharane ke liye ThikAnA // (9) paMcoMke mAge bahuterI vidhavA roI ghoI / para laDDU-lolu pApI dalameM na pasIjA kaI // saba kucha kahA duhAI bhI dI kintu na kucha phala pAyA ! sikatAthalapara kaho kisIne bhalA kabhI jala pAyA // (10) bole paMca pApinI hamase adhika na bAta banAnA / ", yaha prAcIna dharma hai isako par3e jarUra nibhaanaa|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kvitaa-sNgrh| [690 kuzala cAhatI hai apanI to nukkA karanA hogaa| varanA daNDa bar3A bhArI phira isakA bharanA hogaa.|| (11) abalA samajhI khUba daNDa jo usako bharanA hogaa| ho samAjase khArija phira daradarapara phiranA hogA / yahI paMca paramezvara phira ulTA pariNAma nikAle / inheM na kucha saMkoca paMca yaha jo kucha bhI karaDAleM // (12) mahAsaMkaToMkI sirapara ghanaghora ghaTA ghira aaii| mAnoM ho isa ora kUpa usa mora mayaMkara khaaii|| samajha gaI isa paMca kacaharIse jo kucha honAthA / vyartha pattharoMke mAge sira dhunadhunakara ronA thA // (13) phira uTha cakI nATyasA karake vaha lAparavAhIkA / kahatI gaI nAza ho jaldI isa tAnAzAhIkA / / par3ana maSika pacar3e meM usane zIghra kiyA yaha nirNaya / sabhI saMkaToMkA kAraNa hai merA jIvana nirdaya // (14) mataH nAzakArI kuprathApara isakA aMta ucita hai / Izvara jAne muradekA khAjAnemeM kyA hita hai| astu, kuemeM kUda par3I ho nukkese duHkhita mana / tanika dera manta hogayA usakA komala jIvana // (15) patA nahIM isa mAMti nitya hI hA! kitanI bhvlaaaiN| jIvanakI bali car3hA cukI haiM chor3a karuNa gAthAe~ / bhabhI meMTa hoMgI kitanI kucha usakA nahIM ThikAnA / kaba hogA yaha naSTa bhraSTa pAkhaNDa bhatIva purAnA / / (16) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .98] paraNamoja / prANAdhArase ! [raca0-paM0 rAjendrakumArajI jaina 'kumareza' sAhityaratra / ] nAtha mApake sAtha usI dina, yadi maiM bhI mara jaatii| to maranese adhika ApadA, yaha mujha para kyoM aatii| maiM dukhiyA hA yahAM raha gaI, aura sAtha hai kaccA / bhaTaka rahA dAne dAneko, mAja tumhArA baccA // 1 // nahIM khabara lenevAlA hai, bhUkha pyAsakI merI / maiM hUM aura lAla hai merA, phUTI kismata merI / / hAya vyathA apanI bhI to maiM, nahIM kahIM kaha sktii| ro sakatI hUM hAya na maiM para, rokara bhI raha sakatI // 2 // paMcoMkA mAdeza mujhe hA, pUraNa karanA hogaa| karUM nahIM to, nahIM jAtimeM, merA rahanA hogA // maraNa bhoja karanA hI hogA, kesI karUM kare re| chor3a gaye tuma to prItama para, pAsa na kucha bhI mere // 3 // becUM yaha rahanekA ghara kyA, yA isa tanake gahane / nahIM kiyA to nAtha vAine, mujhe par3eMge sahane // yaha baccA hokara manAtha hA. bhaTake mArA maaraa| para paMcoMkA peTa hAya kyA, bhara dUM laDDu dvArA // 4 // mAmo paMco bhare jImalo, maiM hUM lAla khar3A hai| hameM miTA do tumako to phira, hogA lAma bar3A hai / / maraNabhoja ho maraNamona hI, paMco bhare kruuNgii| apanA aura kAla bhapanekA, hAM! hAM !! hanana karUMgI // 5 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - kvitaa-sNgrh| [99 laDDulobhI pNc| (raca0-zrImatI kamalAdevI jaina-sUrata / ) maraNake laDDUlobhI loga, mAna banakara paramezvara paMca / lUTate vidhavAoMko khUba, dayA AtI nahiM unako raMca // 1 // kalejA pattharakA karake, bane laDDU khAnemeM dakSa / lUTane ve bhabalAmoMko, bane baiThe haiM pUre yakSa // 2 // nahIM ho vidhavAke gharameM, ___ vyavasthA kalake khAnekI / lagAye rahate phira bhI mAza, paMca to laDDU pAnekI // 3 // agara honese dravyavihIna, bicArI vaha vidhavA nArI / nahIM kara sakanekI nuktA, pragaTa karatI hai lAcArI // 4 // paMca taba dhamakI de usako, karAte maraNabhoja bhaarii| luTAkara usameM vaha sarvasva, bhaTakatI bhUlI dukhapArI // 5 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10.] mrnnmoj| mRtyubhoja niSedha / [ raca0-60 zukadevaprasAdajI tivArI vidyAbhUSaNa / ] kaha kI kaha saba hai gaI, samujhi na jAya / yaha samAja kasa hai gaI, buddhi vihAya // samadarzIpana yAneM, diyo bhagAya / __ dUjeke dukhameM mukha, rahI manAya // paMcanakI budhi jhiMgurana, cariMge hAya / aisina duramati phailI, kahI na jAya // jAti bIca yadi koU kahu~ mari jAya / tIna dinoMke pIche, saba juri jAMya // mRtaka Dhora pe mAnahu, giddha ur3Aya / aisahi nIma sa~bhAre, aru lalacAya // dekhata nAhiM vipattI, dukhiyana kera / khoyo mAnusa gharako, sevahiM Tera // dayA ga~vA daI hiyasoM, bhaye kaThora / niradaI hai ke niranai, dayo baTora // devata niranai, gharakI, dazA bhulAya / dukhI jIva saba gharake, kA kala khAya // itane pe, purukhanakI, kathA sunAya / U~cI hoya rasahayA, bAta na jAya / / car3hA saraga pai 'sabako, deta girAya / pIchekA phira hai, dayA na mAya / / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavitA sNgrh| kATata ciThiyA likha likha, bar3hau hulAsa / ginana lage dina pai dina laga gaI Asa // kaisina bhaI taiyArI, lakhI na jAya / bhari marike saba loTA, baiThisi Aya // kari karike tArIpheM, lage ur3Ana / ur3A uDUke calige, hota bihAna // rovata dukhI kuTumavA, karata vilApa / kabahu~ na herata phirike, kInhesi pApa // bhUkhe marata lar3akavA, ghara vika jAya / pheri na pUchata koU, ghara para Aya // mRtaka bhoja jo khAvata pApa kamAta / itane hU pai vika hai lAja na bhAta // dukhI kuTumameM jAke, mAla ur3Ata / mAnahu mAnasa makSaka, tina kaha~ tAta / gISa, zvAna, kaumA maru, bane zRgAla / mRtaka bhojameM jAkara, khAvata mAla | bhaiyyana ! binavauM tuma sana, hai kara jora / kachu ika arajI sunilyo, pAvana mora // kabahu~ na jAkara khAbahu, mirataka bhoja / kaThina kamAI khAkara, jIvahu roja // dayA karahu dukhiyana pe, bano dayAlu / tAsauM nita prabhu tuma para, rahai kRpAla / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mrnnbhoj| eka dinA jevanameM, amara na hoya / mRtaka bhoja pA bitavata, jIvana koya ? karilyo mAja pratijJA "kabahu~ na jA~ya / mRtaka bhojake bhojana, kabahu~ na khA~ya // " 'nirabaLa" kI yaha binatI, lebahu mAna / sukha sampati santati, pAvahu yaza mAna // maraNabhojakI bhttttii| [racayitA-kaviratna paM0 guNabhadra jaina] likhade satvara karuNa lekhanI maraNa kahAnI, suna jisako pASANa hRdaya ho pAnI pAnI; jabataka yaha duSprathA rahegI jIvita bhUpara, bhAveMge saMkaTa aneka hA ! apane Upara; maraNabhojakI mamimeM, svAhA kitane hogaye / pAThaka ! mApa nihAriye, hote haiM kitane naye // 1 // banakara viSa yaha prathA jAtikI nasameM vyApI, huye sabhI isake zikAra sajana yA pApI; gharameM milatA nahIM peTabhara bhI ho khAnA, para paMcoMko to avazya hA ! par3e khilAnA; nirdhana karatI jArahI, Aja jAtiko yaha prthaa| dila dahalAde bhApakA, dukhaprada hai isakI kathA // 2 // ghara ujAr3a bana rahe, Aja kitanoMke isase, aMtarakA dukha kaheM pAsameM jAkara kisase; . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavitA saMgraha / barakara pAvaka rUpa prathA yaha hameM jalAtI, zalya tulya bhAjanma cittako nitya dukhAtI; maraNabhojakI rItimeM, bhAga lagA deMge jabhI / sukhameM hogI kIna ati, yaha samAja satvara tabhI // 3 // cira saMcita yaha dravya dhUla meM hAya ! milAte, karake yaha jyaunAra kaunasA hama sukha pAte; hai dukha pahale yahI gumAyA nija priya janako; aura gumAkara use gumAte haiM phira ghanako, isa zaThatAkI bhI bhaho, sImA kyA hogI kahIM / mUrakhameM saratAja bhI, hamasA hogA hI nahIM // 4 // khiLA vividha pakvAnna kaunasA puNya kamAte, dene se jyaunAra mRtaka jana kauTa na jAte; dukha avasarapara nahIM kArya yaha zobhA pAThA, kyoM karate yaha kRtya dhyAna meM leza na AtA; jAnabUjhakara kupathake, banate Aja gulAma haiM / isIliye saMsAra meM, DIna hamAre kAma haiM // 5 // rotI vidhavA kahIM, kahIM bhaginI hai rotI, baiThI jananI kahIM cittameM vyAkula hotI; rotA hai hA ! pitA, kahIM AtA bhI rotA, ro ro kara zizu kahIM, duHkhase bhUpara sotA; [ 103 pASANoMke citameM, kA detA bo nIra hai / parijana meM sarvatra hI, aisA dukha gambhIra hai // 6 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.4] de na use santoSa, peTa hama apanA bhara kara, jAte haiM nija sadana, modakoMkI bAteM kara; kahalAte haiM manuja kintu, pazuse haiM kyA kama, hokarake bhI manuja hue, jaba una prati nirmama; dukhaprada dRzya vilokate, karate jo mAhAra haiN| unase to uttama kahIM, banake bhIla gaMvAra haiM // 7 // hotI hai jyaunAra kahIM, ghara giravI rakha kara, athavA tanake sakala, bhUSaNoMkA vikraya kara; phira bhI nahiM ho dravya pUrNa to, cakkI dalakara, kUTa pIsakara, kisI bhAMti pAnI bhI bharakara; karanA par3atA kRtya yaha, paMcoMkA 'kara' hai kdd'aa| mRtaka-bhoja hI vizvameM, dharma aho ! sabase bar3A // 8 // lakha isake pariNAma hagoMmeM pAnI AtA, hA! hA ! pa thara hRdaya sahaja TuNr3e honAtA; ro par3ate nirjIva dravya bhI inake dukhase, kaha sakate hama kisa prakAra usa dukhako mukhase; hAya ! hamAre pApane, hameM banAyA dIna hai| kara poSaNa unmArgakA, yaha samAna matidIna hai / do bhagavan ! sadbuddhi zIgha hama mApa vicAreM, uttama pathameM caleM kabhI nahiM himmata hAreM, kareM kurUr3hi vinAza satyakA jagameM jaya ho; sabakA jIvana sadA yahAM nirbhaya mukhamaya ho, do zaktI isa pApakI, satvara mULa ukhAr3a deN| phirase isa saMsArameM, dharmastamako gAr3a deM // 10 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM0 parameSThIdAsajI nyAyatIrtha dvArAlikhI gaI yaha krAntikArI pustakeM avazya maMgAiye | 1 - carcAmAgara samIkSA | = ) 2- dAnavicAra samIkSA 3 - parameSThi padyAvalI ), ) 4- dassAoMkA pUjAdhikAra ) 5 vijAtIya vivAha mImAMsA | =) || =) 6 - cArudatta caritra 7 - jainadharmakI udAratA " =) gujarAtI = ) marAThI muphta 11) 8- maraNabhoja milane kA patA: mainejara - digambara jaina pustakAlaya, sUrata / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thI tho alchbllo "eaha ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com