Bhagwad Gita Vivechanatmak Shabdakosh

Author(s): Prahlad C Divanji
Publisher: Munshiram Manoharlal Publishers Pvt Ltd
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020166/1

Page #1

श्रीमद्भगवद्गीताविवेचनात्मकशब्दकोशः
CRITICAL WORD-INDEX TO THE
BHAGAVAD GITA
PRAHLAD C. DIVANJI

Page #2

श्रीमद्भगवद्गीताविवेचनात्मकशब्दकोशः
CRITICAL WORD-INDEX TO THE
BHAGAVAD GITA
Not a few of the specialists in the field of the history of Indian philosophy are of the opinion that the philosophical significance of then Bhagavadgita has often been overestimated. But even they cannot deny that it classes among the most important Sanskrit texts in terms of the History of Ideas and the influence exercised by it even on outstanding intellectual figures of pre-independent and modern India and that it is perhaps the most frequently read work of the whole of Sanskrit literature, in India as well abroad. Therefore the necessity of making again available Prahlad C. Divanji's Critical Word-Index to the Bhagavadgita hardly needs justification, all the more as it is based on a number of different editions of the Gita. There is no tool like this index, of equal importance both to the professional Sanskritist as well as to all those interested in this text and wishing to read and understand the original itself.
Rs 400

Page #3

Page #4

श्रीमद्भगवद्गीताविवेचनात्मकशब्दकोशः Critical Word-Index to the Bhagavadgītā

Page #5

श्रीमद्भगवद्गीताविवेचनात्मकशब्दकोशः Critical Word-Index
to the Bhagavadgitā
Rao Bahadur Prahlad C. Divanji
with a foreword by
S.M. Katre
Munshiram Manoharlal
Publishers Pvt Ltd

Page #6

TEHET!
το
THE GREAT MASTER OF YOGAS
ŚRI KRSNA-VASUDEVA
Whose Words of Wisdom
Immortalized by
THE REVERED SAGE KRŞŅA DVAIPAYANA
IN
THE SONG DIVINE
More Than Two Thousand Five Hundred Years Ago
Have Been Serving Continuously As
The Beacon-light to Struggling Humanity
During the Arduous Voyage of Life
THIS INTENSIVE STUDY OF THOSE WORDS
IS
REVERENTIALLY DEDICATED.
ISBN 81-215-0545-3
This edition 1993 © Munshiram Manoharlal Publishers Pvt. Ltd.
Printed and published by Munshiram Manoharlal Publishers Pvt. Ltd., Post Box 5715, 54 Rani Jhansi Road, New Delhi 110 055.

Page #7

Hamburg February 1993
PREFACE TO THE NEW EDITION
Not a few of the specialists in the field of history of Indian philosophy are of the opinion that the philosophical significance of the Bhagavadgītā has often been overestimated. But even they cannot deny that it classes among the most important Sanskrit text in terms of the History of Ideas and the influence exercised by it even on outstanding intellectual figures of pre-independent and modern India and that is perhaps the most frequently read work of the whole of Sanskrit literature, in India as well as abroad. Therefore the necessity of making again available Rao Bahadur Prahlad C. Divanji's Critical Word-Index to the Bhagavadgitā hardly needs justification, all the more it is based on a number of different editions of the Gītā. There is no tool like this index, of equal importance both to the professional Sanskritists as well as to all those interested in this text and wishing to read and understand the original itself. Divanji's work remains unsurpassed; on the contrary, compared to it R.J. Venkateswaran's Dictionary of Bhagavad Gita (Delhi 1991) looks like the scribble of an absolute beginner. It is enough to take note of the date of publication, viz., 1946, in order to understand why the work of Divanji has not only become a rarity, at least in libraries outside India, but is also virtually unknown to a large part of the indological community. I was hence particularly happy when I discovered a copy of it in the private collection of Prof. Dr. Richard Lariviere, Austin (U.S.A.) and when he most kindly agreed to provide for the present reprint. Last but not least my thanks are due to Mr. Ashok Jain, Director of Munshiram Manoharlal Publishers Pvt. Ltd. for his farsighted decision to carry out my suggestion and to reprint the Critical WordIndex to the Bhagavadgitā.
A. Wezler

Page #8

Page #9

PREFACE I am glad to be able at long last to place this volume before the learned public for use and evaluation.
The difficulties in the way of my doing so were many and multifarious and presented themselves at each stage since inquiries began to be made for getting the work printed and published at a reasonable cost. However by the grace of Him to whom this work has been dedicated they could all be surmounted one after another.
I regret I am not able to offer copies of this work at a price which any and every student of the Bhagavadgitā can afford to pay but my excuse is the enormous rise in the prices of the materials and the wages of the labourers employed in the printing presses during the years 1943-45.
I take this opportunity of publicly acknowledging my gratitude to the late Dr. V. S. Sukhtankar Ph. D. for the practical advice which he had ungrudgingly and unassumingly given to me when I consulted him on two previous occasions and for having consented to favour me with a Foreword to this work when I met him in the first week of January 1943 on the occasion of the Silver Jubilee of the Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona. I sincerely regret that he suddenly passed away in that very month before completing his course of lectures on the Mahabharata at the end of which I was to have delivered my manuscript to him for that purpose as he had desired.
I am however glad and fortunate to have secured for the same purpose the good-will of Dr. S. M. Katre M.A., Ph.D., Director, Deccan College Post-graduate and Research Institute, Poona, who has already made his mark in the world of oriental research as the author of certain works on Indology and the principal editor of some commemoration volumes and three oriental research journals, the Oriental Literary Digest, the Deccan College Quarterly and the New Indian Antiquary. I thank him sincerely for having spared sufficient time to look into the manuscript carefully and to contribute the Foreword. I confess it has given me confidence in my new line of work.
I am also thankful to Mahāmahopādhyāya P. V. Kane M.A., LL.M., and Professor H. D. Velankar M.A., for having spared time from their multifarious engagements for going through my manuscript and favouring me with their valuable opinions before I offered the work to the University of Bombay for publicatian on its behalf. Though that University could not see its way to accept that offer it showed its appreciation of my work by offering to give a grant of Rs. 500/- towards the costs of its publication, should I be prepared to publish it on my own. I thankfully accepted the offer and hereby publicly acknowledge that solid and encouraging financial assistance from it with thanks. I also acknowledge with thanks the assistance which two of my brother lawyers Messrs H. S. Desai and S. V. Desai, Advocates (O. S.),

Page #10

Critical Word-Index to the Bhagavad gita
D
occasionally rendered to me in ascertaining the method of dissolution of some of the unusual compounds occurring in this work. Lastly, I am thankful to Sir S. Radhakrishnan for going through the book and favouring me with his valuable opinion.
Both the said learned scholars have remarked that the value of this work would have been greatly enhanced had I incorporated in it a comparative study of the diverse methods of interpretation of doubtful passages resorted to by the eminent ones amongst the commentators of this work, which has been looked upon as an authoritative treatise on the correlation existing between the three ways of approach to the realisation of the truth contained in the Upanisad doctrine of the identity of the individual soul, Atman, with the cosmic soul, Brahman, namely Jõāna, Upāsanā and Karma. While I agree that it is a very useful line of work which the higher students of the work would have appreciated but apart from the fact that, as pointed out by Prof. Velankar himself, it is a different line of study and therefore outside the purview of a purely word-index. My aim in preparing this Index as it is, which contains references to the views of some commentators only so far as they were necessary in order to show which of two alternate readings was preferable, was to provide a reference-book for those, who having some knowledge of the language of the text and the subjects dealt with therein, had a desire to form their own independent judg. ment as to the meanings of doubtful words and phrases and the purport of the work as a whole by the application of the universally accepted canons of interpretation. That had been my aim because my view is that it is only when one's mind is free from the traditional grooves that original ideas spring up therein and enable one to make some original contribution to the world's stock of knowledge by making an intensive and comparative study of that work. So much has already been written on the subject of the teaching of the Bhagavadgitā from several philosophical and theological view points that there is hardly any scope for making any substantive addition by making a synthetic and doctrinal study of the work. The field of analytical and historical study thereof is not yet sufficiently explored, and particularly not by us, Indians. The future of the Bhagavadgitā study therefore lies for us in the direction of ascertaining the authorship, probable sources and date of the work, the place which can be legitimately assigned to it in the history of the Sanskrit language and literature and in that of the Indian philosophy and theology. I have by preparing a separate note on those subjects shown that direction. For that purpose I had to make a more intensive study of the work and compare its contents relating to different subjects with various other works dealing with the same subjects. I hope other scholars will make a similar use of this Word-Index for either checking and evaluating my own conclusions after I am able to publish them or applying their minds to other cognate problems arising out of the words of this important and soul-elevating work. Prerana, Ghodbunder Road, Santacruz, Bombay 25.
P. C. DIVANJI. Dated 15th October 1945. )

Page #11

FOREWORD
is my good fortune to-day to introduce the present Critical
IT to the Bhagavadgită world of
scholars. The author of this index needs no introduction to scholars in India or outside: for during a very busy official life connected with the judicial department of the Government of Bombay, Rao Bahadur P. C. Divanji has maintained his scholarly contacts and personally contributed valuable research papers to several oriental journals of repute. He belongs to a generation which, despite the routine of official life, found sufficient leisure to devote himself seriously and whole-heartedly to intellectual pursuits and make definite contribution to Indology in general.
The present index, as the author explains in his luminous Introduction, is the outcome of several factors, the chief of which is the Review of Prof. Kirfel's Verse-Index to this 'crest-jewel' of Indian literature by the late Prof. Dr. V. S. Sukhtankar, which appeared in the Oriental Literary Digest, of which I was the Chief Editor then. After such correspondence and discussion Rao Bahadur Divanji, convinced of the need of a really critical Index-Verborum, despite the many existing word-indices, began collecting his material in all seriousness, and this book which is being published now bears out in full the expectations that his friends had at the time when the work was first planned. It is much to be regretted that Dr. Sukhthakar who first gave concrete shape to Rao Bahadur Divanji's unfulfilled perception of the need of such an index, is no longer with us to contribute this Foreword. His unrivalled knowledge of the Mahabharata Textual Criticism and long contact with its critical edition would have been sufficient guarantees for the real need of this Index which, in a sense, he initiated by his inspiring appeal to Indian Scholarship in that review. My only qualification for the task is that I was the Managing Editor of the Journal in which that review appeared, and was a close personal friend of the late Professor, associated with him very closely during the past seven years. I do so in the spirit of the Gitä which has been referred to by the learned author in his Introduction.
It will be noticed that in the preparation of this Index Rao Bahadur Divanji has kept the needs of philosophers, lexicographers and linguisticians before him. The author has sacrificed much of his time for the sake of the scholars of the Gitä, and if there is any criticism, it is that he is far more conscientious and far more thorough than he has a right to be. The division of word-units into primary, secondary, tertiary and quaternary, with the exact references under each head, and an index of words common to primary and the rest of the wordunits, makes the work of the reader far easier than a mere lexicographi
5

Page #12

Critical Word-Index to the Bhagavad gitā
cal arrangement such as the one which I had suggested in my paper on a Thesaurus Linguae Sanskritae. At a glance one finds the entire material before one-self, analysed and presented under the proper alphabetical order and the relevant section depending upon the position of the word-unit in the compound expression. Not only is it an Index-Verborum it is also a complete dictionary of the Gitā for which critical material has been drawn from collations of several editions, giving the variae lectiones as far as they are available to scholars in printed editions and in the testimonies, in published commentaries of this work from the Bhāsya of Sankara downwards. The learned compiler of this work has, besides, utilised most of the published critical studies on the text of the Bhagdad gitā. Thus, in a sense, this work represents the critical summation and evaluation of all the critical material on the text and interpretation of the Gītā that is so far available, presented in a very originai manner
The Gitā has a distinct place in the life of the nation; witness, for example, its great moving force on three unique Indian personalities of the present centuries, Sri Aurobindo Ghosh, Lokmanya Tilak and Mahatma Gandhi. The voice of Sri Krsna is still reverberating through the corridors of time and is powerful enough to change the destiny of men, bringing the light of the spirit and the transcendent knowledge to guide the future of mankind. The fiery words can still move inert nature to a final endeavour in the up-rooting of the evil that exists in man. But cold analysis is required to dissect them into their proper components, for modern research requires a critical text devoid of conscious or unconscious emendations, changes, interpolations, etc. and a tool, not depending upon subjective judgment, for the final sifting of the material and sense. In this manner of speaking, the present attempt is unique in its character, and will enable the linguistician, the comparative philosopher or a critical student of the text of the Gitā, to arrive at his goal with the least amount of trouble. The material has been so well presented that the 'Gitā may now very well become its own interpreter, with no external aids.
In conclusion all true scholars have to express their admiration for the patient and critical manner in which Rao Bahadur Divanji has digested his material and presented the same in a scientific manner, satisfying the highest exacting demands of modern scholarship.
Deccan College Post-Graduate ) and Research Institute, Poona,
Dated 4th June 1943.
S. M. KATRE.
1. NIA, IV. pp. 271-84.

Page #13

OPINIONS
The Bhagavad gita has been the source of inspiration to millions of Indians for at least two thousand years. Numerous commentaries have been written during several centuries to elucidate its teaching. Several scholars have prepared indexes of the words of the Bhagavad gitā. Rao Bahadur P. C. Divanji has, however, prepared an Index of the words of the said work on a novel plan. He gives an Index of all the primary word-units in alphabetical order and treats the Vulgate and Kasmir recensions separately with a comparative table of variant readings. Then in Part II he gives a similar treatment of the secondary and other word-units. Part III contains a common index of all the words treated of in Parts I and II. The compounds are dissolved according to the author's own ideas. He does not cite the dissolution of compounds given by the numerous commentators of the Bhagavad gitā. If he had done that the volume of the work would have increased enormously, though such a work would have been most useful to all interested in the study of the Gitä and in Indian philosophy and exegesis. Even as it is, the work prepared by Rao Bahadur Divanji is most valuable and deserves encouragement. He has been known to me for over forty years. He has been doing valuable work and has contributed numerous papers on subjects connected with Indology. He has translated a very difficult work on Vedānta viz., the Siddhāntabindu of Madhusudana Saraswati with a very scholarly Introduction and Notes for the Gaekwad Oriental Series. The present work shows great patience and industry and presents material in a form valuable to students of linguistics, philosophy and sociology. Bombay, dated 18th June 1943.
P. V. KANE.
I have carefully read the Word-Index of the Bhagavad gita which is prepared by Rao Bahadur P. C. Divanji, whose name is already wellknown to orientalists through his papers and articles on various subjects connected with Sanskrit literature. 'He is specially interested in the Sänkara Vedānta and had edited the Siddhantābindu of Madhusudan Saraswati with a critical Introduction and English Translation in the G. O. Series. Naturally the Bhagavadgitā attracted his very serious attention and he very soon discovered the need of a Complete and Scientific Word-Index of that all important work. The task of preparing such an index was extremely difficulty, dull and uninteresting and required an unusual degree of physical and mental energy. Yet cven in his days of retirement from Government service, where he has

Page #14

PART I A.
At P.
""
""
""
""
23
39
"
""
در
::
22:
32
..
""
..
""
::
1:
::::
""
4 in entry
15
27
27
35
37
550
555
56
56
58
59
68
80
82
82
96
96
د.
103
""
117
125
146
147
""
""
""
54 foot-note
""
در
39
""
33
""
29
39
""
در
..
""
""
::::
ADDENDA et CORRIGENDA.
""
No. 84 line 2 in place of Com.
341 1
sing.
"Lokāḥ"
the
603 9
605
5
797
841
39
54 in entry No. 1214 line 19 in place of super
1244
1257
33
2345
33
2681
2866
""
""
1120 5 1141
2
33
""
"3
23
33
39
33
""
..
37
""
""
39
""
..
دو
2
5
3361,,
3396
""
2∞
numerary
numcrary Cit Cit-Cint Celajina- Celājinakuśottarav kusottaram dastroys destroys add (see App. I. 1.). sing. read
1268
3
""
""
1295
6 at the end 1335 1 in place of 1522,,
1
acc.
33
1815
plu. acc. sing. 4 bet. "origin" and "or" insert "to". 5 in place of Brahma read Brahman. (App. I. 2) (App. I. 20).
1857
1875
6
2209 2
2209
3
..
Han Ha. (to destroy or destroy completely) read (to shake off completely). after Upanisads add, or the
Särirakasutra of Badarāyaṇa.
8
23
5
""
22
2
3
"2
10
33
""
""
33
""
33
در
3 remove the brackets and for See read see. read super
""
33
pro. nominal fafarar: part the sense evplained state)
""
د.
read
1
39
""
22
33
""
,,
..
3 in place of hss read has
1
यावनम् read यौवनम्.
nom.
noun.
(Being) Sat,,
Sat (Being).
33
""
..
Comp.'
plu. "Lokat'
33
37
an
pronominal faferat:.
The sense
explained
state or way of departure)

Page #15

8
Critical Word-Index to the Bhagavadgita
already proved his ability as indicated by his title, Rao Bahadur, he undertook and finished the task of preparing such an index. I really feel great admiration for Mr. Divanji's untiring energy and devotion to work. The present index of the primary and the other wordunits in the Bhagavadgità presents all the material longed for by a research student of the work from a philosophical, linguistical, sociological and as a matter of fact, from every point of view. All compound words are separated and presented in their original form. The Index is divided into three parts: the first gives the primary word-units in an alphabetical order, the Vulgate and the Kasmir recensions being separately treated, with comparative tables of the variant readings in both; Part II contains a similar treatment of the secondary and other word-units and Part III gives a Common Index of all the words treated in Parts I and II. The whole plan is carefully explained in the Introduction.
The solution of the compounds in the primary and other wordunits is given according to the author's own ideas; perhaps it would have been better had the author given this according to the different commentators that had tackled the book. But this naturally leads to the wider question of giving the different meanings assigned to the different words by the different commentators and this does not fall within the purview of the word-index. Such a dictionary prepared with the help of this Index would, I think, be a scholar's paradise and would, at a glance, lay bare the skill or otherwise of the given commentator of the Bhagavadgita. The publication of this Index will surely do honour to any publisher and I heartily congratulate the author on the excellent work that he has done in this Word-Index of the Bhagavadgitä.
Wilson College, 14-6-1943.
Benares Hindu University, 28-11-1945.
I read through the pages of your Critical Word-Index to the Bhagavadgita. It is a work which will be of considerable value to all students of our sacred scriptures.
H. D. VELANKAR.
RADHAKRISHNAN.

Page #16

CONTENTS.
Pages INTRODUCTION PART I.--PRIMARY WORD-UNITS. SECTION A.-Vulgate with Variants
... 1-168 , B.-Kāśmir Recension
... 168–187 C.-List of New Words in Section B ... 187-189 APPENDIX I.-Critical Apparatus of Section A ... ... 189–193
, II.--Critical Apparatus of Section B ... ... 193-223 .. HI.-Addenda to Section B
... 224 Part II.--SECONDARY, TERTIARY & QUATERNARY
WORD-UNITS. SECTION A.-Secondary Word-Units. Sub-Section (a)-Vulgate with Variants
... 225-297 , (6)—Kāśmir Recension ...
... 297–306 SECTION B.-Tertiary Word-Units. Sub-Section (a)-Vulgate with Variants
... 307-320 , (6)--Kāśmir Recension
... 321-323 SECTION C.-Quaternary Word-Units. Sub-Section (a)-Vulgate with Variants
... 324-326 (6)-Kāśmir Recension
... 326-327 Section D.—Word-Units Common to all or any two of the
preceding sections of this Part. Sub-Section (a)-Vulgate with Variants
... 327-331 (6)-Kāśmir Recension
... 331 Part III.--CONSOLIDATED INDEX OF THE PRIMARY
AND SUBSIDIARY WORD-UNITS. SECTION A.-Vulgate with Variants
... ... 332-362 , B.-Kāśmir Recension
... 362-366

Page #17

ADDENDA et CORRIGENDA
PART I B. At p. 170 in entry No. 21 line 1 in place of Nom. sing. of the neu. read
Acc. sing. of the mas. " 177 , 203 , 4 , याध्यमानाः read योध्यमानाः
, 184 , 373 , 1 ,, समदुःखसुख स्वप्नः read समदुःखसुखस्वप्न. APP. I. At p. 191 between entries Nos. 19 and 20 insert the following: 19m 6.23 निर्विण्णचेतसा अनिर्विण्णचेतसा Sankara, Anandagiri and
Daivajña Pandit. At p. 191 in entry No. 24 Col. 4 in place of (तस्य तस्य अव) read
तस्य तस्य अचलाम् ).
226
APP. II. At p. 199 in entry No. 68 Col. 4 in place of अर्जून read अर्जुन , 204 in foot-note (12) , 3 ,
योगीमयी
योगी मयी ,, 204 , (12) ,, 4 , मथ्येवासौ , मय्येवासौ ,, 205 in entry No. 122 ,, 3 , नेहभूयोऽन्यत् ,, नेह भूयोऽन्यत् ,, 209 in foot-note 9 ,, 4 ! ,, धातूनामस्मि काञ्चनस् read
धातूनामस्मि काञ्चनम्. ,, 212 , 13 ,, 1 , अनन्तवीयोंमितविक्रमस्वम् read
अनन्तवीर्योमितविक्रमस्त्वम्. PART II A. At p. 225 in entry No. 6 line 1 in place of (अक्षीणि शिरासि read
(अक्षीणि शिरांसि. 18, 7
अतिशयमश्नातीति read
अतिशयमनातीति. तथा read तया. (मपि) ,, (मयि) अन्य भाक् अन्यभाक्.
अरेश्च पक्ष , अरेश्च पक्षः. , ज्ञानावस्थित चेताः,, ज्ञानावस्थितचेताः
रागारजकम् , रागात्मकम् .
,, कामक्रोधो, ताभ्यांः,, कामक्रोधी, ताभ्याम् . 250
,, (२०) कर्मसण्यासात् ,, (२४) कर्मसण्यासात्. 246 278
कुरु श्रेष्ठः
कुरुश्रेष्ठः 247
,, (उत्पादन्ति) , ( उत्पादयन्ति).
दृष्टव्य , दृष्टव्यः . 301
यज्ञतपक्रियाः, यज्ञतपःक्रियाः. क्षेत्रं य जानाति सः क्षेत्रज्ञः, तस्य read
(क्षेत्र य: जानाति सः क्षेत्रज्ञः, तस्य). 2 • , () गतागत म् read () गतागतम् .
227
228
233
149
234 241 243
naw NW
215
286
248
3
248

Page #18

read
"
253 254
256
"
257
"
257
264
544 "
265
Critical Word-Index to the Bhagavad gita 252... , 366 ,, 2-3 , जघन्यगुणनिर्मितं ......, तस्मिन् ये स्थिताः
[जधन्यगुणनिर्मितं......, तस्मिन् ]
ये स्थिताः ते. 384, 4
सङ्गामे read समामे 390,
निर्धतकल्मषा , निधंतकल्मषाः . 254 390 ,, 16 "
येषा , येषां. 255 413,
तेजसः राशि ,, (१) तेजसः राशिः. (२) तव समः ,, (२) तव त्वया
वा समः। 4332-3 ,, 'क्रिया' शब्दो (२), 'कर्मन् ' शब्दो (३७),
___क्रिया' शब्दो (५), read "क्रिया (५) शब्दो,
'कर्मन्' (३७), शब्दो, 'क्रिया' (५) शब्दो. 453 ,, 4
दुर्मेधा read दुर्मेधाः । 263
527 ,, 1 , 'दुःख' शब्दो (५) ,, 'दुःख' (५) शब्दो
537 ,, ,, सुष्ठनिश्चितम् ,, सुषु निश्चितम्. 264
,, स्थिति: नैष्कर्म्य ,, स्थितिः नैष्कर्म्यम् . 558
दृष्टव्य] , इष्टव्यः ]. 266
यषां ते पापयोनयः ,, येषां ते पापयोनय 605 ,, 2
सङ्कल्पप्रभावाः ,, सङ्कल्पप्रभवाः . 267 605 ,, 3 स्वभावग्रभवैः , स्वभावप्रभवैः .
(२) स्वत्प्रसात् ,, स्वरप्रसादात .
--दुप्पापः- , -दुष्प्रापः। 661, 1
(४) भद्भक्तिम् , (४) मद्भाक्तम् . बन्धुषु।-[विग्रहपद्धतिभ्यः read बन्धुष ।
-(१-३[विग्रहपद्धतिभ्यः. 747 , 1
वेदाध्ययनैर्यज्ञाध्ययनैश्च । read वेदाध्ययनैः (वेदानां पुनः पुनः अध्ययन वेदाध्ययनानि, तैः ), यज्ञाध्ययनैः (यज्ञानां
पुनः पुनः अध्ययनानि, तैः) च।. 855. 1
'आत्मन' (१४) read 'आत्मन् ' (१४). , 294 , 1052 , 3 , [विग्रहपद्धतिभ्यःदुः 'राचार ' read
[विग्रहपद्धतिभ्यः 'दुराचार'. PART II C. At p. 325 in entry No. 17 ,, 3 ,
अनेकचित्तविभ्रामा read
अनेकचित्तविभ्रान्ताः. At p. 326 , , 1, 2 , विनिवृत्तकामरमा: read विनिवृत्तकामाः PART III A. At p. 350 in entry No. 866 line 1 ,, भज read भज्.
573
267
268
269
271 276
-04
7
"
277
, 284

Page #19

INTRODUCTION
1. Necessity of a Critical Word-Index.-II. Primary Wird-Units and the Critical Apparatus for them ; (a) Vulgate with Commentaries; (b) Kasmir Recen-ion with Commentaries and its Probable Genesis.-III Secondary, Tertiarv and Quaternary Word-Units.-IV. Word-linits Common to Parts I and II.-V. Concluding Remarks.
I. Necessity of a Critical Word - Index.
It was as early as December 1931 that I had felt the necessity of an exhaustive word index to the Bhagavad gitā because I had to deliver a presidential address at a Gitā-jayanti celebration at Bulsar where I then was and intended to speak therein on the repeated emphasis laid in that work on the relation between life and philosophy. I had felt the same necessity over again when in 1933 I drafted my Introduction to the critical edition of the Siddhantabindu published as No. 64 of the Gekwad's Oriental Series, wherein I had traced the history of the Advaita doctrine from the Vedic times to the time of the author, the 17th Century A. D. On none of those occasions, however, had I any idea as to the amount of necessity for the same felt by other students of the work. Nor did I then feel the urge to make an attempt to undertake that work myself because unless one feels that there is a chance of one's work being appreciated by those for whom it is meant, one does not think it worth his while to take it up. Such an urge came upon me only when in Dr. V. S. Sukhtankar's review of the Verse-Index of that work published by Dr. W. Kirfel of the University of Bonn' I found a hope expressed that “ some Indian scholars will wake up to the necessity of preparing at long last a complete index verborum of this crest-jewel of Indian literature, an index in which every occurrence of every inflected and uninflected word and every grammatical form will be separately indexed and cited as in Grassmann's Worterbuch to the Rgveda". It was impressed on my mind again and with greater force when I read in Prof. R. D. Laddu's review of Arthur C. March's work entitled "A Buddhist Bibliography"?, the prefatory remark that "the importance of a complete bibliography on a subject or an index verborumn to a work can hardly be over-estimated by any one interested in the pursuit of research. The rapid growth that has been taking place in the literature relating to comparative philology, philosophy and religion to-day necessarily demands of a researchist complete uptodate bibliographies on his subjects as well as index verbora to the works within the purview of his study. Where there are none of the kind he has to compile them himself for his own use, which is, no doubt, a giddy task that takes away so much of his energy”. I, therefore,
1. OLD. II. 5, p. 82. 2. Ibid III. 2, pp. 34-35.

Page #20

Critical Word-Index to the Bhagavadgitā
resolved to apply my time and energy to the task of preparing an Index-Verborum to the Bhagavadgitä, which has already taken its place in the literature of the world and is, therefore, a work of more frequent reference to research scholars in all the civilised countries, than many others in the field of Sanskrit literature.
When I did so, I hoped to be able to place before the public a complete index within about six month's time. But in course of time I was informed that there were already such indices in the field, namely, (1) that appended to the edition of the work in the Anandāśram Sanskrit Series, (2) that in the Concordance of the Upanişads and the Bhagawad gūtā by Col. Jacob and (3) that prepared by Mahātmā Gāndhi and published by the Navajivan Prakāśan Mandir, Ahmedabad as a separate booklet under the title Gitāpadārthakoșa. Some time was, therefore, taken up in obtaining copies of the said works and examining them. Having done so, I found that each of them had been based on some one edition of the work and had taken no note of the variae lectiones, of whose existence even in the case of the Vulgate there was ample evidence in the commentaries of the writers of the different schools beginning with Sankarācārya, and of the simple words of which the compound words had been made up. Moreover all of them, having been prepared prior to A.D. 1930, when Dr. Schrader first brought a separate Kāśmir recension to the notice of the world of Oriental scholars, could not naturally have taken any notice of the said recension. I also found that the A. S. Series edition contained several mistakes, that Jacob's work contained the words of the Gitā mixed up with those of the 66 Upanişads which he had consulted for comparison and contained no solutions of compounds and no list of words common to the simple and compound words and that the Ahmedabad Index was not likely to be useful to the scholars engaged in linguistic and historical researches because it did not contain an exhaustive mention of all the references in the case of certain words, did not contain a uniform order of arrangement throughout and did not take note of the simple words included in compound words and a list of the units common to the simple and compound words. I, therefore, concluded that there was sufficient scope for a carefully-planned, exhaustive and critical index such as I had in view.
II. Primary Word-Units and the Critical Apparatus for them.
An attempt has been made to make this such an index by the (a) l'he Vulgate with
adoption of the following means and method. The Commentaries.
text of the work as printed in the popular large
typed Nirnaya Sāgar Press edition has been taken as the editio princeps for getting all the Primary Word-Units i. e. to say,

Page #21

Introduction
the words, simple and compound, which have been employed by the learned author for the purpose of making up each stanza. These units are so called because they primarily catch the eye when the words joined by Sarndhis are separated and put into prose-order. In order to illustrate this I take the stanza 4.27 which runs as follows:सर्वाणीन्द्रियकर्माणि प्राणकर्माणि चापरे। आत्मसंयमयोगानौ जुह्वति ज्ञानदीपिते ॥ When subjected to the above double process it is reduced to the following form :-अपरे सर्वाणि इन्द्रियकर्माणि प्राणकर्माणि च ज्ञानदीपिते आत्मसंयमयोगानी' जुह्वति ॥ It can be seen from the figures placed over the units that the stanza contains 8 words of which the 2nd, 5th and 8th are simple while the remaining ones are compound words. Such Primary Word-Units are collected together and arranged in alphabetical order, bearing in mind not only their initial letters but also the subsequent ones occurring in them in order, and indexed in Part I. In the case of each such unit, the grammatical form in which it occurs in the text has been defined, its meaning or possible meanings given in brackets and the several places of its occurrence in the text specified by reference in each case to the number of the Adhyāya, printed in thick black types and that of the stanza in the ordinary ones. In arriving at these units, the introductory prose-remarks occurring at certain places in the work have been, but the colophons at the end of the Adhyāyas have not been, taken to form part of the text because the former are the necessary portion of the episode in the Mahābhārata, which the Gitā is, but the latter being most probably emendations made for the first time either by a commentator or a copyist in order to give the readers an idea of the contents of each chapter by a single expression are not the same as given in all the editions with commentaries and therefore lack uniformity. Many of them are not sufficiently comprehensive also.
In order to get the variants adopted or noticed by some of the commentators of the work, the additional editions made use of are : (1) the Jagad-hitecchu Press edition of A. D. 1886 containing the Bhāsya of Sankara and the glosses of Anandagiri and Daivajña Pandit, (2) the Gujarati Press edition of 1912, and (3) the Gujarati Press edition of 1935, the last two together containing the text and the commentaries of 19 commentators including Sarkara. The Primary Word-Units obtained from these variants have been given their proper places in the Index, the propriety or impropriety of the original and variant readings has been discussed in the entries relating to them and a comparative table of such variants with the names of the commentators adopting them called the Critical Apparatus of Section A has been added at the end of this part as Appendix I.

Page #22

Critical Word-Index to the Bhagavadgita
This Part contains another section, Section B, comprising an Index
Re of the variants occurring in the Kāśmir Recension cension with Com- of the Bhagavadgitā. The Vulgate, which is commentaries and its Pro- men
mented upon by Sankara and others, contains bable Genesis.
700 stanzas as expressly mentioned by Sankara in the introductory part of his Bhāsya.' Out of them 574 have been placed in the mouth of Sri Krşna, 83 in that of Arjuna, 42 in that of Sañjaya and 1 in that of Dhrtarāstra. These stanzas are distributed in the different chapters in the following inanner, namely :--Sri Bhagavän-2. 2-3, 11-72 ; 3. 3-35, 37-43; 4. 1-3, 5-42; 5. 2-29; 6. 1-32, 35-36, 40-47; 7. 1-30 ; 8. 3-28; 9. 1-34 ; 10. 1-11, 19-42; 11. 5-8, 32-34, 47-49, 52-55; 12. 2-20; 13. 2-34 ; 14. 1-20, 22-27; 15. 1-20 ; 16. 1-24; 17. 2-28; 18. 2-72, i.e. to say, 64 + 40 + 41 + 28 +42 + 30+ 26 + 34 + 35 + 14 + 19 + 33 + 26 +20 + 24 + 27 + 71 = 574. - Arjuna1. 201-23, 27}-46; 2. 4-8; 3. 1-2, 36; 4. 4; 5. 1; 6. 33-34, 37-39 ; 8. 1-2; 10. 12-18; 11. 1-4, 15-31, 36-46 ; 12. 1; 13. 1 ; 14. 21 ; 17.1 ; 18. 1, 73, i. e. 21 + 5 + 3 + 1 +1 +5+ 2 + 7 + 32 + 1 +1 +1 +1 +2
= 83.- Sanjaya-1.2-201, 24-27, 47 ; 2.1, 9-10; 11.9-14, 35, 50-51 ; 18. 74-73, i. e. 25 + 3 + 9 + 5 = 42.-Dhrtarăstra-1.1.
In A, D. 1917 one Hamsayogin of Madras published through the Suddha Dharma Mahamandala there for the first time a different version thereof in which the number of stanzas had been brought up to 745 in supposed conformity with a stanza ( 43.7), in the Bhismaparvan of the Mahabharata as edited in Bombay, and in some MSS. thereof procured from Northern India, to the effect that there were in the Gità 745 stanzas made up as follows :-620 coming from the mouth of Keśava (instead of 574 ), 57 from that of Arjuna (instead of 83), 67 from that of Sanjaya (instead of 42) and 1 from that of Dhrtarăstra. That version consisted of the work as divided into 26 (instead of 18 chapters), in 24 of which there were uniformly 24 stanzas coming from the mouth of Sri Krsna and 39 of the stanzas in the Vulgate had been omitted and 84 new ones selected from the Udyoga, Anušāsana and Santi Parvans besides the Bhişma, had been incorporated under the supposition that the text of the Bhagavad gitā as it originally existed could not have contained the former and must have contained the latter. This hypothesis was not supported by any MS. evidence
1. J. H. P. edition p. 4. That edition actually contains 699 stanzas only. This is found on comparison thereof with the N. S. P. and G. P. editions to be due to a differ ence in the make-up of the stanzas 1.26, 36 and 2.24, each of them having 3 instead of the usual 2 lines in an Anustubh as in the other editions and that of the stanza 2.25, which has one line only. The total number of lines in all the editions is thus the same. If this difference is ignored the number 700 of the stanzas in the Vulgate is found to have been made up thus:- 47 + 72 +43 +42 +29 + 47 +30 + 28 +34 + 42 +55 +20 + 34 + 27 +20 + 24 + 28 + 78=700.

Page #23

Introduction
or other data of a reliable character. It was, therefore, condemned as unauthoritative by Prof. Otto Schrader and M. Pritz.'
In 1930, however, the former brought out his edition of the Kasmir Recension of the Text of the Bhagavad gitā through M. Kolhammar, Stuttgard, on the basis of (1). Abhinavagupta's commentary published by the N. S. Press, Bombay in 1912 along with the text and other commentaries, (2) MS. No. 3271 at the India Office Library of the work with the commentary of Rāmakantha alias Rāmakavi named Sarvatobhadra and (3) a birch-bark MS. of the bare text upto 8. 18, bearing No. 676) D at the MSS. Library at the British Museum. This recension had no connection with the text as attempted to be re-constructed by Hamsayogin but had neverthless several other distinguishing features. They were :-(1) That it contained 14 complete and 4 half stanzas, of which there was no trace in the Vulgate ; (2) that the number of the different readings which it contained was 282, and (3) that the stanzas numbered 2. 66-67 in the Vulgate did not form part of it. The birchbark MS. had the Vulgate stanza 5. 19 not at its proper place and also not after 6.9 as in the commentaries but that must obviously have been due to the inadvertance of its copyist. Moreover, the existence of the commentary of Abhinavagupta thereon and that of other previous ones referred to thereina showed that said recension had been recognised for several centuries in Kāśmir either as the only one known to the Pandits there or as the only one acceptable to them as the authoritative one. Schrader thought that, such a recension must have been current in that province between the latter half of the 10th century when Rāmakantha was believed to have flourished and the 14th century when the Pratyabhijñā school, to which Abhinavagupta belonged, is believed to have become extinct.
The interest created by this publication led Pandit Laxman Raina Brahmachari of Srinagar to publish separately the text with the commentary of Abhinavagupta in A. D. 1933. Mr. S. N. Tad patrikar of Poona was then inspired to collect together and study several MSS. of the work in the Sāradā and Nāgari scripts at the Bhandarkar Institute and to publish in A. D. 1934 a critical edition of the work as the Pant
1. See Otto Schrader's paper thereon in the Garbe Festschrift Volume (1927) and that of M. Pritz in ZDMG., 1930. Rajavaidya Jivarām Kālidās of Gondal, Käthiavad too has examined this edition and shown how the editor has re-written the Gita from his own imaginary stand-point (Sri Bhngavadgita (Gondal, 1937) Introduction pp. 16-17).
2. Dr. T. R. Chintamani has, in his Introduction to the Madras. University edition of this recension with the commentary of Rāmakanţha named Sarvatobhadra, stated (pp. xxxvii-xxxix) that prior to Abhinavagupta, 5 other persons, namely (1) Vasugupta, the founder of the Trika Saivism of Kāśmir and the author of the Sivasútra (8th cent. A.D.), (2) Anandavardhana, (3) Ramakantha, (4) Bhāskara, and (5) Lasakāka, had commented upon this receasion of the Gita.
B.G.I. ii

Page #24

Critical Word-Index to the Bhagavad gita
Pratinidhi Series No. 1 wherein all the additional stanzas and lines discovered by Schrader and the variants discussed by him and many others besides them had been taken notice of. Further in 1937 Šāstri Jivarām Kālidās of Gondal, Kathiavād, published a fresh edition of the Kāśmir recension based on a single MS., which he said, he had chanced to secure from Surat. According to him that MS. is in the form of a Pothi, containing both the Gita and the Harīvamsa and is dated Sarvat 1235 (A. D. 1178-79).' This is not a critical edition in the strict sense of that term, in that it does not contain any foot-notes as to any alternate readings in the Kāśmir recension. It nevertheless constitutes an additional edition of that recension inasmuch as (1) it is based on a MS. purporting to be the oldest one of that recension yet brought to light and that too obtained from an unimaginable source, (2) substantiaily agrees with those on which the previous editions had been based and (3) is preceded by an Introduction in which the question of the original extent of the work is considered with reference to the stanza 43.7 in the Bhīşmaparvan and with due regard to the previous attempts made by scholars to solve it and in which a conclusion different from that of Schrader has seen recorded, it being that the Gitā must have originally contained 745 stanzas, that the additional stanzas and half-stanzas included therein may have formed part of the missing 45 and that, therefore, the search for them must be continued. Lastly, Dr. Chintamani of Madras published in 1941 a scholarly edition of the work with the complete commentary of Rājānaka Rāmakavi alias Rāmakanţha named Sarvatobhadra as No. 14 of the Madras University Sanskrit Series. The manuscript material utilised by him for its press copy consisted of 5 MSS., one of which was the India Office MS utilised by Dr. Schrader and the remaining four obtained from the Bhandarkar Institute, Poona, three of which were quite complete. Dr. Kunhan Raja states in his Foreword to it that while this edition was in the press, another of the same recension with the same commentary liad been published from Poona in the Anandāśrama Sanskrit Series but that the former had the distinction of having been preceded by a scholarly Introduction and followed by two Indices, one as to the Ardhas (half-stanzas ) and the other as to the citations contained in the commentary, duly traced to their sources. So far as my present purpose is concerned it is distinguishable by the existence at the end of the Introduction of a Comparative Table of the readings adopted by Rāmakavi and Abhinavagupta throughout the work and by Bhāskara upto 7. 16 and by a discussion therein as to the original extent of the work.
1. According to Dr. Belvalkar (Bhagavadgită with the Commentary of Anandavardhana, p. 385) this Ms. itself is not of that year but is a copy of one of that year, made in Samvat 1544 (A.D. 1487-88).

Page #25

Introduction
vii
Each of these editors has brushed aside as unworthy of the serious attention of a scholar the clumsy attempt of Hamsayojin of Madras to re-construct the Gitä as per its contents described in the Bhişmaparvan. Nevertheless, owing to the alleged existence of three translations in Persian of a text of the Gità purporting to contain 745 stanzas, two of them in verse and one in prose, referred to by Pandit Mahesh Prasad of Benares in his short paper on “Arabi-Fārasimen Gitā" published in the Bhagavad gitarka of the Hindi journal Kalyana of the Gitā Press, Gorakhpur, all of them except VIr. Tadpatrikar think it likely that a further more patient and thorough search may reveal the existence of a MS. of the work containing 745 stanzas and therefore do not confidently assert that the stanza in chapter 43 of the Bhismaparvan above referred to, must be an interpolation and not based on the truth as to the original Gitā having 745 stanzas. Mr. Tadpatrikar has, while differing from this view, cited that of the late Dr. Sukhtankar, till lately the learned General Editor of the Mahabharata,' which is that Schrader's view that the original Gità must have contained the additional stanzas found in the Kāśmir recension and that they must have been cut down to make up the pre-conceived number 700 is not supported by the MSS. from several centres at his command and that of Prof. Barnet that "the tradition" as to the Kāśmir recension
has been a little warped by editorial emendations and possibly also by some interpolations, and that whether inspite of these changes it is nearer to the original Gitā is still not clear". He has also expressed a hope that the question will be dealt with very exhaustively in the critical edition of the Bhismaparvan which is under preparation from MSS. collected at Poona from several provinces, particularly Bengal, where the Royal Asiatic Society has a fairly large collection of rare MSS. in the Saradă script of Kāsmir.
It appeared from an announcement made by the late Dr. Sukhtankar at the Silver Jubilee Celebrations of the Institute in January 1943 that owing to a shortage of the required quality of paper and of funds it was uncertain when it would be possible to publish the Bhismaparvan, although the press-copy thereof would be ready within a short period.2 We had, however, a sufficient foretaste of the probable result of the
1. Introduction to Pant Pratinidhi Series No. 1, pp. 5-6.
2. It had been announced in a publication of the Institute of 1945 that a special arrangement had been made for printing this Parvan as early as practicable. About 8 days before this was sent to the Press, I learnt that a Fascicule of the Bhişmaparvan was to be published on the Rşipancami day this year along with a separate critical edition of the Bhagavadgită, presumably prepared from the MSS. above noticed. Copies thereof were not however available to the subscribers to the Critical Edition of the Mbh. till this was actually sent to the press, I could not, therefore, take any review thereof herein.

Page #26

viii
Critical Word-Index to the Bhagavadgitā
collation of all the available, over 50, MSS. in the long article intituled "The So-called Kāśmir Recension of the Bhagvadgita" contributed by Dr. Belvalkar, who had been entrusted with the work of editing that Parvan, published at pp. 211-51 of the New Indian Antiquary Vol. II. Therein, the learned doctor, after considering at length the sources and grounds relied on by Prof. Schrader for his said thesis, summed up the result, which stated succinctly is that the So-called Kasmir Recension of the Gita can at best be called a Kasmir Version of the Cita, that it could not have been current in that Province prior to the 8th century when Sankara lived, that it is not more authentic than that of Sankara and is therefore of secondary importance even when the additional stanzas and half-stanzas and the thirty odd cases of variants, which alone can stand the test of critical examination, are taken into consideration, that Schrader's conclusion is not, therefore, supported by them, that if it can be held to have been supported by them, we would have to admit the existence of two other recensions also, namely the Bengali and the Malayalam, and that "we can accordingly conclude that, except for about a dozen minor variants, the form of the Bhagavadgitä as preserved in the Bhasya of Sankarācārya is still the earliest and the most authentic form of the poem that we can reach on the basis of the available manuscript evidence".'
It is clear from the said article,2 that the distinguishing feature which the learned doctor had in mind when he said that the text of the Gitä current in Käśmir can be called a version not a recension, was that whereas a version should mainly embody modifications taking place in the course of transmission in the same script from a common codex and would, therefore, have a provincial circulation, a recension should connote more deliberate and far-reaching alterations in the text, often changing the tone and emphasis and transcending the limits of a script or province. As to this the classification of the MSS. of the Mahabharata made by the late Dr. Sukhtankar in his Prologomena to the Critical edition of the Adiparvan reprinted at pp. 10-140 of the Critical Studies in the Mahabharata and explained at pp. 17 and 97 thereof, seems no doubt to lend some colour to that distinction. According to that classification the Great Epic has two regional recensions, the Northern and the Southern and whereas the former is sub-divided into the Kaśmiri, Nepāli, Bengali and other sub
1. NIA II. pp. 230-31 The learned doctor had, agreeably to this view, published in 1941 an "Authorised text" of the Gita and stated in his Preface thereto that he was going to edit the same work on behalf of the Benares University and to append thereto an exhaustive word-index in which would be included even the words forming part of the compound words occurring in the Gita, Inquiries made in April 1945 showed that he had not till then done so.
2. Vide the foot-note at p. 214.

Page #27

Introduction
ix
recensions or versions, the latter is sub-divided into the Grantha, Telugu, Malayalam, and other sub-recensions or versions. Each set of sub-recensions or versions has moreover several groups within it. Dr. Sukhtankar has repeatedly complained that the MSS. of the different versions, especially those of the Devanāgari group, appeared to have been confiated, i. e. to say, compared and added to to such an extent as to make it totally impossible to arrive at a completely pure text of a single Parvan of the recension of the North or the South, let alone the whole of the Epic. It is thus clear that the task of an editor of a Parvan thereof is a very complex one, for he has to critically ascertain the contents of each group of MSS., stanza by stanza, which is by no means an easy task because no commentator has commented upon the pure text of any one recension. He has then to decide which stanzas thereout should form part of the Critical Edition, which should be inserted therein with a wavy line, indicating doubtfulness, and which should be relegated to the appendices. Lastly, below those inserted in the edition he has got to mention the different readings found in the classified groups of MSS. of the Parvan. The task of an editor of a critical edition of the Bhagavad gita is, on the oilier hand comparatively simpler. That is so because we find almost the same text commented upon by the founders and followers of the diverse philosophical and theological schools who lived from the end of the 8th century. There is not even in the Kāsmir recension any additional chapter or even a group of stanzas relating to any point not touched in the Vulgate. A reference to the Critical Apparatus of Section A forming Appendix I to Part I of this volume will make it clear that the points of difference between the different commentators of all the provinces other than Kāsmir, arise only from the methods of reading this or that quarterstanza, except in the case of the supplementary initial stanza in Chapter XIII. And all-told the number of variants found in the 19 commentaries does not go beyond 38, which considering the total number of words in Pt. IA, comes to less than 1%. Compared with this, there are more points of difference between three of the five commentators of the Kāśmir text. Nevertheless all the MSS. thereof, whether written in the Devanāgari or Sāradā or any other script, agree substantially in the matter of points of distinction from the Vulgate and the additional stanzas and half stanzas, found interspersed in Chapters II, III, V, VI, IX, XI, XIII and XVIII. There is also an agreement amongst them as to the omission of 2 stanzas from Chapter II. Therefore, whereas in the case of the Mahābhārata as a whole there is undateable inferential evidence of two separate traditions, one current to the North of the Vindhyā range and the other to the South of it, there is in that of the Gitā, originally an episode in the Bhişmaparvan but

Page #28

Critical Word-Index to the Bhagavadgită
looked upon as having a special independent importance from a time prior to Sankara as is evident from his comments on III. 1-2 etc., dateable concrete evidence of two separate traditions, one current in the whole of India except Käsmir and the other current in the latter only from about the middle of the 8th century to about the end of the 17th, as shown by the date of the MS. on which Dr. Belvalkar's edition of Anandavardhana's Commentary is based. There is, therefore, no reason why the text as commented upon by the Pandits of Kasmir headed by Siddha Vasugupta should not be designated as the special recension of that province. Another great distinguishing feature of the Gitâ recensions is that none of them has any sub-recensions and, therefore, there is no possibility of there being any conflated sub-groups of any of them like those of the Mahabharata. That being so, both are available in their original purity.
Nor is there anything in the etymology of the two terms which would militate against the application of the term recension thereout to the type of the work coming from that northernmost province of India. For, whereas the term version, derived from verto, to turn, means "a change or translation of a work from one language into another or from one script into another, which may be of the same or a different province", and the term recension, derived from recenseo, I review or examine, means "a fresh reckoning or re-consideration of a work" and therefore whereas the term version can be used with reference to even a translation or a transcript into another language, regardless of the fact whether or not variae lectionis have or have not crept into it, the term recension must be used with reference to a work, which, whether translated or transcribed or not, bears evident signs of having been subjected to a review or an examination and consequently contains emendations made with a view to correct some supposed errors or grammatical irregularities &c., or to supply some missing links, or contains conscious additions made with a view to heighten the effect of a statement or a series of statements with reference to a particular topic contained in the original text. The text of the Gitä as contained in the MSS. coming from the province of Kāśmir, whether with or without a commentary, during a long period of several centuries, is distinguishable by both the said features. Therefore Dr. Schrader cannot be accused of having use made of unscientific terminology when in 1930 he published under the caption Kasmir Recension of the Bhagavadgită his booklet based on a comparative study of the contents of the Vulgate and the text as found in the Kasmir MSS., available to him. It appears from his admissions in the Introduction to the edition of the text with the Commentary of Anandavardhana that even Dr. Belvalkar has now ceased to consider that nomenclature objectionable.

Page #29

Introduction
The mere existence of one provincial recension does not ipso facto exclude the possible existence of others. Dr. Belvalkar had, in his article in the NIA. above referred to, advanced an argument against the propriety of the title given by Dr. Schrader that there may come a time for the recognition of Bengali and Malayalam recensions of the Gitā as well because the MSS. written in the scripts of those linguistic regions also exhibited peculiarities similar to those written in the Säradā script. However none has as yet come forward with such a claim and now the doctor himself admits that there is not such a uniform tradition behind the MSS. coming from Bengal and Malabar as there is behind those coming from Käśmir.
But while admitting the existence of a separate Kāśmir recension he does not admit that it has other than a second-rate importance and that it is anterior to the time of Sankara. He vehemently attacks in his said article in the NIA., Schrader's view that there must have been two different recensions of the Gītā prior to the Vulgate and the Kāśmir recension, one a longer and the other a shorter one, and has tried to make out that the 11 stanzas which according to Schrader constitute "coercive literary evidence" can be explained away on taking into consideration the stanzas contained in Gitásāra No. 2, of which separate MSS. are in existence in the Institute's Library at Poona. According to him Gītāsāra No. 2 may have been included while computing the total number of stanzas in the work just as the Harivanía, though a Khilaparvan of the Mahabharata, is at times included amongst the Parvans thereof.' We are not concerned here with the way in which he makes up the total of 745 stanzas from the texts of the Gitā and the Gitāsāra together. Suffice it to say, that he draws attention to the fact that although Keshav Kashmirin has quoted the Gitamāna stanza from the Bhişmaparvan as current in Kāśmir, he has commented only on just the 700 stanzas on which Sankara has commented in his Bhäsya and remarks:--"So too when Al' Beruni or when the Persian translators of the Gită gave the extent of the poem as 745 stanzas, we need not be surprised if their Gitä is just the ordinary Gitā of 700 stanzas
-or if differing from it, the difference is due to the inclusion of the Gitāsăra into the Gitā proper ****". It is obvious from this learned Doctor had not made himself sure whether his conjecture was or was not borne out by the versions utilised by Al' Beruni or the Persian translators. It also appears from a foot-note and a statement in the previously-mentioned article that he hoped to consider in future the effect of the MS. of A. D. 1179 on which Sastri Jivarām claimed to have based his edition and a hitherto unpublished commentary, which
1. Annals of the BORI. Vol. XIX. pp. 335.48,

Page #30

Critical Word-Index to the Bhagavad gitā
he says, he had chanced to secure.' 'The above is not, therefore, his final view and it is just possible that he may modify it.2 On the other hand although there are some plausible grounds for the hypothesis that there may be in existence a recension of the Gitä differing from that commented upon by Sankara and the other non-Käśmirian commentators who followed him, no MS. of a recension answering to the description contained in Bhīşmaparvan 43.7 has yet come to light. There is, however, no reasonable ground for believing, as Sāstri Jivarām has tried to establish by his fresh edition of the Gità published in 1941 of a Benares MS. of the work dated Samvat 1665 (A. D. 1608-09), that the additional stanzas and half-stanzas found in the MSS. of the Kāśmir recension are the survivors of those 45 which, if found, would go to make up the 745 spoken of in the Bhişmaparvan, because the distribution of the stanzas in the Kāśmir recension as put forth even by the Sāstri does not tally with that given in the said Bhişmaparvan stanza. Therefore this much is certain that whether Dr. Belvalkar does or does not change his views“ as to the original extent of the Gitā as it may have existed prior to its being separated from the Mahabhārata, the existence of the Kāśmir recension must be ascribed to some cause other than the existence of two such recensions prior to the time of Sarkara as Schrader bas postulated, i. e. to say, one as commented upon by Sankara, whether or not after some one had added 29 stanzas thereto, and the other as containing 745 stanzas distributed amongst the speakers as described in the Bhişmaparvan.
What can that cause be ? To me, it appears to be one of the following two, namely :-(1) The MSS. before Sankara when he must have decided to write a Bhāsya thereon must not have uni
1. NIA, II, p. 214, f n. 2.
2. The unpublished Commentary of which a Ms. had been secured by Dr. Belvalkar has been found to be that of Anandavardhana and to have been completed in A.D. 1680. The Doctor himself had, in 1941, edited that commentary together with the text as approved by that commentator but it had not come to my notice till this Introduction was drafted. It appears from the Introduction thereto that he has modified his view considerably.
3, he learned 1 octor characterised the Benares MS. of Sastri Jivaram as "A Fake Bhagavadgitā MS." in his article bearing that caption which appeared at pp. 21-31 of the Jornal of the Jha Research Institute, Allahabad, Vol. I. Pt. I, published in November 1943.
4. In the article referred to in the previous foot-note and also in his Introduction to his edition of the Gita with the commentary of Anand vardhana, which appears to have been published in 1941 but had not come to my notice till in April 1945 it was found included in the Bibliography appearing in the Poona Orientalist Vol. IX, 1-2, the said Doctor admits that there is a separate Kāśmir recension of the Gitā but still maintains that it must be of a date later than that of Sankara because it systematically tries to normalize the archaic grammar and syntax of the current text,

Page #31

Introduction
formly contained any definite number of stanzas, i. e. to say, some may have contained a few less and some a few more than 700 stanzas. Having collated them he must have come to the conclusion that the 700 which he had decided to comment upon must have been the only ones therein as handed down from the time when some previous commentator, such as the Vsttikāra whom he refers to, took out this episode from the Mahābhārata for the first time since Vyāsa incorporated it therein, looking upon it as a work on philosophy having an independent value of its own and for the guidance of his successors in the field of Gità exegetics noted down that number in the introductory part of his Bhāsya. The MSS. which may have found their way into Kāśmir may be of that class only which may have contained more than 700 stanzas and Vasugupta, the founder of the Trika school, having commented upon the text as so made up, his followers Rāmakantha, Bhāskara, Abhinavagupta, Anandavardhana and Lasakāka may have done Bo on believing that to be the correct text of the Gitā, as well they might because it was the only one known to them. This is possible because it is a historical fact that Lalitāditya Muktāpida, who ruled over Kāśmir from A.D. 724 to 760 i. e. till 28 years prior to the well-established date of the birth of Sankara, had extended his kingdom towards the south as far as Bengal in the East and Gujarat on the West and had to retrace his steps when his progress was checked near the bank of the Narmadā and it is quite likely that while moving about outside Kāśmir he may have come in contact with several learned men and may, while returning to his own province, have taken with himself some of them and the MSS. of the standard works known to them, amongst which there must be those of the Gitā. Unless this were so, we cannot account for the most patent fact that none of the Kāśmirian poets, dramatists, rhetoricians, philosophers and others, whose names are famous in the history of Sanskrit literature such as Rājasekhara, Bilhaņa, Kșemarāja, Bhaskara, Gauda Abhinanda and Abhinavagupta, dates from a time prior to the beginning of the 9th century A. D. In fact a Kāśmirian Pandit of modern times, Pandit Mukundarām Sāstri has admitted in the Introduction to his edition of the 1śvarapratyabhijñā-vimarsini? that Käśmir was a benighted province in the 8th and 9th centuries and most probably till then and a battle-ground for the teachers of various rival schools and sects, that the people residing
1. Literary evidence of a MS. of the Yogavāsiştha having been thus actually taken from Ayodhya to Kāśmir by Brahmanas called Siddhas because of their spiritual Achievements, is contained in a stanza of the Yogavāsistha of Gauda Abhinanda called Laghu Yogaväsistha, because it is much smaller as compared with that commented upon by Anandabodha Yati, namely VI. 16.16 (N. S. P. edition, 1937, p. 835).
2. Käśmir Series of Texts and Studies, Vol. XXII (1918 ), Introduction, pp. I to IV.

Page #32

xiv
Critical Word-Index to the Bhagavadgita
there were first put on the track of developing their intelligence on the right lines by the method of Upāsanā of Siva according to the Trika rites systematically defined for the first time in his Sivasūtra by Siddha Vasugupta, who is now known to be also the first Kāśmirian commentator of the Bhagavad gitā as known to the Kāśmirians of his time, and that those who had a philosophical turn of mind were organised into the Pratyabhijña school by Bhatta Somānanda, the author of Sivadrsti. (2) Another probable cause of the existence of the Kāśmir recension is that the MSS. of the Gitä which may have reached Kāśmir before the time of Vasugupta, the founder of the Trika sect of Saivism, wrote his commentary thereon, which is the earliest one known to have been written by a Kāśmirian Pandit, may have contained just the same 700 stanzas which Sankara has commented upon and distributed amongst the speakers in the same manner as in his commentary, but with certain variations in readings. Afterwards some scribe, who may have copied but one of them before the time of the next commentator, may have added the stanzas and half-stanzas just to show off his learning, and since then the work as current in Kāśmir may have been stamped with that peculiarity, besides that of the variations in readings, which now distinguishes that recension from the Vulgate. This too is probable because no MS. of Vasugupta's commentary has yet come to light. However, I believe that there is a greater probability on the side of the first reason because it is a general belief now that the text as known to Vasugupta was the same as that known to the later commentators and because none of the additional stanzas or half-stanzas has been composed in any of the larger metres in vogue from or after the 5th century A. D.
Whatever the reason, the recension is there with the distinct stamp of the province impressed upon it by the fact of its having been commented upon by several writers of the same school just as we have the Pippalāda recension of the Atharyayeda peculiar to that province and also a distinct unpublished recension of the Yogavasistha differing in extent and internal structure from that commented upon by Anandabodha Yati which has been published by the Nirnaya Sagar Press, Bombay.' A Word-Index to the Bhagavad gită claiming to be exhaustive cannot, therefore, afford to ignore it, especially so when so much importance as is before-mentioned is attached to it by eminent scholars. That is the reason why I have added a separate section in each Part of this work relating to the words occurring in the text according to that recension only. I have preferred to keep them in separate sections because the index to the Vulgate with its variants has itself become
1. Vide my article on "MS. No. 8771 at the Sri Pratápasimha Public Library, Srinagar" in the Bharatiya Vidya Vol. II, pp. 64-71,

Page #33

Introduction
too complicate and there may be students who may not be interested in the Kasmir variants at all, for the additional stanzas and lines do not after all add anything to our knowledge of any of the branches of the subject dealt with in the Gita and a reference to the critical notes in entries Nos. 2, 8, 9, 21, 23, 42, 69, 152, 156, 169, 210, 267, 367, 373, 386, 387 etc. in Pt. I B will show that several of the variant readings are of doubtful value.
XV
In order to arrive at the most probable text as per that recension I have collated the four editions thereof above-mentioned, namely those of (1) Otto Schrader (1930); (2) S. N. Tadpatrikar (1934); (3) Jivaram Sastri (1937) and (4) T. R. Chintamani (1941) and have in Appendix II to Part I.named Critical Apparatus of Section B, given a comparative table of the variations occurring in all of them and made mention in the foot-notes thereunder of the alternative or peculiar readings found in some of them only, indicating their sources by the initial letters of the names of the editors or commentators in whose editions or commentaries they are found. While ascertaining the variants common to all the said editions I have not restricted myself to the readings adopted therein but have also made use of those given by the editors in their foot-notes. The names of the commentators of the Vulgate who were found to have adopted any of these variants, from some other sources of course, have also been mentioned in the Remarkscolumn of that Appendix.
The words underlined in Col. 4 of that Appendix are the only ones brought over to the Index in Section B for being arranged in an alphabetical order and treated exactly like those in Section A. Accordingly all the words occurring in the additional stanzas and half-stanzas and only such of those in the common ones as replace the corresponding portions in the Vulgate find place therein. The foot-notes under each Adhyaya therein bear a separate series of consecutive numbers. The introductory prose-remarks occurring in this recension have, as in the case of the Vulgate, been ignored while preparing the index in Section B.
III. Secondary, Tertiary and Quaternary Word-Units.
Part II of this Index contains alphabetical lists of what I have called Secondary, Tertiary and Quaternary Word-Units and a Comparative Table of the word-units common to all or any two of the said three kinds of word-units.
The Secondary Word-Units are those which were obtained on dissolving the compound ones from amongst the Primary Word-Units indexed in Part I and on separating the component parts thereof. The method of dissolution adopted in the case of each such unit is set forth

Page #34

xvi
Critical Word-Index to the Bhagavadgitā
In
in the last column of Section A of this Part. The compound words from which they were taken out have been mentioned therein for ready reference. Several of the secondary units also being found to be compounds as shown in the last column of Section A within brackets, they were again subjected to an analysis and the parts thus separated were arranged alphabetically and given in Section B of this Part as Tertiary Word-Units along with the Primary and Secondary Word-Units from which they were taken out. The same process being carried on further in the case of such of the tertiary units as happened to be compound words, yielded Quaternary Word-Units. These have, therefore, been alphabetically arranged and placed in Section C together with the relevant Tertiary, Secondary and Primary Word-Units. order to illustrate the operation of this process, let us revert to the stanza above given, namely 4.27. The 7th Primary Word-Unit therein is आत्मसंयमयोगानौ. This compound word will be found to have been resolved into its component parts in the last column of Pt. II, Sec. A (a) as against the word [No. 7]. The first dissolution yields the two words Я and . These are, therefore, put in as Nos. 7 and 154 amongst the Secondary Word-Units in Pt. II, Sec. A (a). The first word being again a compound word, is dissolved as shown in larger brackets in the last column above-mentioned and the words obtained are and . They are accordingly placed as Nos. 36 and 209 amongst the Tertiary Word-Units in Pt. II, Sec. B (a). The first of these two words is again a compound word. When similarly dissolved it yields the words R and as shown in smaller brackets within the larger ones. They are, therefore, given places amongst the Quaternary Word-Units indexed in Part II, Sec. C (a) as Nos. 3 and 33. This Part contains an additional section, namely Section D. It has been added with a view to show at a glance which words are common to the preceding sections.
IV. Word-Units Common to Parts I and II.
Now the simple primary units being most of them inflected words and the simple secondary, tertiary and quaternary ones being the basic forms of words only, it would not have been easy, if the Index had been placed before the public as it stood at the end of Part II, for a reader to get all the references to a given word at one place. Part III has accordingly been added to make that task easy by reducing to their basic forms all the simple primary units, i. e. to say, all the Primary Word-Units not taken notice of for the purpose of the analytical study comprised in Part II, re-arranging in an alphabetical order all such forms, which was rendered necessary by the fact of the same basic forms being common to several word-units not necessarily commencing

Page #35

Introduction
with the same initial letters and mentioning by their side all the simple Primary Word-Units and the serial numbers of the Secondary, Tertiary and Quaternary Word-Units in which the same basic forms had been found. The words occurring in the variant readings and the additional lines and stanzas in the Kaşmir Recension have been similarly dealt with in separate sections and sub-sections in those parts.
xvii
V. Concluding Remarks.
This Index was thus prepared on keeping before me an ideal to make it both exhaustive and critical so far as the text of the Bhagavadgītā as we have it now, was concerned. Laborious and tedious as this task may appear to be, it has been to me a labour of love, pastime during my leisure-time, which has been ample since my retirement from service and an agreeable subject for the occupation of the mind about whose nature what Arjuna has stated and Śrī Kṛṣṇa has confirmed in Bhagavadgītā 6. 33-36 is as much true to-day as it ws in the far distant age in which those stanzas were composed. As the Lord has stated in 2. 47 my Adhikara lay in the Karma alone. I have done it to the best of my ability, taking as my beacon-light the spirit underlying that stanza and have in all humility dedicated the fruit thereof to Him.
Part I of the volume is complete by itself and I hope that all those students of the Gita who prefer to study its wording without being influenced by the interpretation put upon it by the protagonists of the rival schools of philosophy and theology, will get sufficient help and guidance from it. Parts II and III are intended for the benefit of those who have the enthusiasm and patience to make a deeper study of the language of the work either for their personal edification or for purpose of solving some knotty problem relating to the view of the author on any point of philosophical interest, or to the history of Indian philosophy or of the Sanskrit language and literature as a whole or to the course of evolution of the Indian culture and civilisation generally. There is to my mind no doubt as to the usefulness of the Bhagavadgitā for any of the above purposes, because it is the only work of the postVedic age which has been preserved in a pure form. Though one cannot say that it has preserved that form since its very composition, owing to the discovery of the statement in some MSS. of the Bhisma. parvan as to its having contained 745 stanzas and of the Kāśmir recension of the text, still there is no doubt as to the text as known to the commentator Sankara (A.D. 788-820) having remained undebased except for the few minor variations shown in Appendix I to Part I of this volume. Even the recension thereof found to have been commented upon by a series of Kaśmirian Pandits commencing from Siddha Vasu

Page #36

Santacruz, Bombay. Dated 1st April 1943.*
xviii
Critical Word-Index to the Bhagavadgită
gupta of about the middle of the 8th century and therefore most probably a senior contemporary of Sankara, has virtually remained in the same form throughout. Though the latter contains considerable variations and additional lines and stanzas, the basic structure, the purport of the teaching and even the wording of the major and material portion of the work remain unaffected by its discovery. The Jñanakarma-samuccaya doctrine which the Käśmirian commentators believed to be the purport of the teaching of the Lord had been believed to be so even by the Vṛttikara, a prior commentator whose views Sankara fights hard to refute. Manilal Nabhubhai in Gujrati and B. G. Tilak in Marathi had brought it out as its true purport, even though unaware of that recension. The Bhagavadgītā is thus a land-mark in the history of the Sanskrit language and the Indian philosophical literature. True, this fact does not by itself solve any of the problems to which I have alluded. It does, however, enhance the value of the work as a reliable guide in their solution from other internal data evaluated in the light of the other authoritative works on the principles of the various systems discussed therein and this Word-Index will, I hope, render the task of the collection of such data easier than it would otherwise have been. It is also possible that it may suggest either some new problems or new methods of approach to the old ones and render assistance in their solution. If this work is found helpful in all or any of the above ways I will have the satisfaction of having spent my time, energy and money in a worthy cause.
}
P. C. DIVANJI.
* Some minor alterations and additions were made subsequently in this Introduction. in the light of new materials brought to my knowledge before it was sent to the Press.

Page #37

ABBREVIATIONS USED IN PART I
Abl. = Ablative.
Acc. = Accusative. • Adj. = Adjective. Adv. = Adverb. Aor. = Aorist. Atma. = Atmanepada. Caus. = Causal. Comm. = Commentators. Comp. = Compound. » when followed by the word
'degree' = Comparative. Conj. = Conjugation. Conti. = Continuous. Dat. = Dative. Desi. = Desiderative. Edn. = Edition. Fem. = Feminine. Fut. = Future. Gen. = Genitive. G. P. =Gujarāti Press. Imp. = Imperative. Imperf. = Imperfect. Ind. = Indeclinable.
Inf. = Infinitive. Inst. = Instrumental. J. H. P. = Jagad-hitechhu Press. Loc. = Locative. Neg. = Negative. Nom. = Nominative. Neu. = Neuter. Mas, = Masculine. Mbh. =Mahābhārata. Paras. = Parasmaipada. Pass. = Passive. Perf. = Perfect. Peri. = Periphrastic. Pers. = Person. Plu. = Plural. Pot. = Potential. Pres. = Present. Redup.= Reduplicated. Sing, =Singular. Super. = Superlative. Tat. =Tatpuruşa. Voc. = Vocative.

Page #38

Page #39

PART I
PRIMARY WORD-UNITS
SECTION A-VULGATE WITH VARIANTS
(a) Words commencing with vowels
अ
1. Acc. sing. of the mas. comp. noun Akartṛ (A non-doer) 4. 13; 13. 29.
2.
Nom. or acc. sing. of the neu. comp. noun Akarman (Inaction) 4. 16, 18.
3. Nom. sing. of the mas. comp. noun Akarmakrt (A non-doer, of action) 3. 5.
4. : Abl. or gen. sing. of the neu. comp. noun Akarman (See No. 2) 3. 8; 4. 17.
5. for Loc. sing. of the neu. comp. noun Akarman (See No. 2) 2. 47; 4. 18.
6. Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Akalmaṣa (That which is devoid of blemish) 6. 27.
7.: Nom. sing. of the mas. comp. noun Akāra (The letter of the alphabet pronounced as A, the first vowel) 10. 33.
8. Acc. sing. of the neu. form of the comp. pot. participial adj. Akarya used as a noun (An act which should not be done) 18. 31. 9. Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Akirtikara (That which is likely to bring about infamy) 2. 2.
10. Acc. sing. of the fem. comp. noun Akirti ( Infamy or loss of reputation) 2. 34.
1
11. : Nom. sing. of the fem. comp. noun Akirti (See No. 10) 2. 34.
12.
Imperf. 3rd pers. plu. of the Atma. 8th conj. Ubhayapadi root Kr (To do) 1. 1.
13. Acc. sing. of the neu. form of the comp. adj. Akuśala (Inauspicious) 18. 10.
14. agara Abl. sing. of the neu. comp. noun Akṛtabuddhitva (The quality or fact of not being possessed of a gifted intellect) 18. 16. 15. : Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Akṛtātman used as a noun (A person who is not possessed of a gifted soul) 15. 11.
16. Inst. sing. of the neu. form of the comp. past pass. participial noun Akṛta (Abstension from action) 3. 18.
17.: Acc. plú. of the mas. comp. noun. Akṛtsnavid (One who does not know the whole truth) 3.29.
form of the comp. adj. Akriya (One 18. f: Nom. sing. of the mas. who does not do the prescribed acts) 6. 1.
19. : Nom, sing. of the mas. comp. noun Akrodha (Absence of anger) 16. 2.
20. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. pot. participial adj. Akledya (That which cannot be rendered wet) 2. 24.

Page #40

अक्षयम्
Bhagavad gitā Word-Index Pt. I A
अचिन्त्यम्
21. 37877 Acc. sing. of the neu. 32. art Loc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Aksaya noun Agni ( See No. 31 ) 15. 12. occurring in 5. 21. according to all 33. ar Loc. sing. of the neu. the comm. in the G. P. edition noun Agra (Commencement) 18. 37, of 1935. (Indestructible ). (See No. 38, 39. 23 also ).
34. * Acc. sing. of the neu. 22. 37877: Nom. sing. of the mas. noun Agha ( A sin ) 3. 13. form of the comp. adj. Akşaya (See 35. war: Nom. sing. of the mas. No. 21). 10. 33.
form of the comp. adj. Aghāyus 23. 078770 Acc. sing. of the neu.
(One who leads a sinful life ) 3. 16. form of the comp. past participial 36. tra Acc. plu. of the neu. adj. Aksayya ( See No. 21 ) 5. 21. noun Anga (A limb or organ ) 2. 58. All the comm. in the G. P. edition 37. a Nom. sing. of the neu. of 1935 read here Akşayan for form of the comp. adj. Acara (Stationwhich see No. 21 supra.
ary, static or immobile ) 13. 15. 24.
38. passfagh Acc. sing. of the TATAT# Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Akşara
mas, form of the comp. adj. Acalasamudbhava (That which has the
pratistha (That which has been imAkşara as its source) 3. 15.
movably fixed ) 2. 70.
39. Acc. sing. of the neu. 25. 777 Nom. or acc. sing. of
form of the comp. adj. Acala the neu, form of the comp. adj.
(Steady or motionless ) 6. 13; 12. 3. Aksara used as a noun (The Indes
40. : Nom. sing. of the mas. tructible One) 8. 3, 11; 10. 25;
0. 25; form of the comp. adj. Acala (Sce 11. 18, 37; 12.1, 3.
No. 39 ) 2. 24 26. 97T: Nom. sing. of the mas. 41. 3 Nom. sing. of the fem. form of the comp. adj. Akşara used form of the comp. adj. Acala (See as a noun (See No. 25) 8. 21; 15. 162. No 2053
27. 3787TTUTTE Gen. plu, of the mas. 42. BragH Acc. sing. of the fem. noun Aksara (A letter of the alphabet) form of the comp. adj. Acala (See 10. 33.
No. 39 ) 7. 21. 28. 37TTIT Abl. sing. of the neu.
43. sada Inst. sing. of the neu. form of the comp. adj. Akşara used
form of the comp. adj. Acala (See as a noun (See No. 25) 15. 18.
No. 39 ) 8. 10. 29. Nom. sing. of the neu. 44. ITO Nom. sing. of the neu. form of the adj. Akhila (Whole or form of the comp. noun Acāpala entire) 4. 33; 7. 29; 15. 12.
(Absence of fickleness ) 16. 2. 30. ATET Acc. plu. of the mas. 45. afarrah Acc. sing. of the form of the comp. adj. Agatāsu used mas. form of the comp. adj. Acintyaas a noun (One whose vital breath
rūpa (One whose form or appearance
cannot be thought of) 8.9. has left one's body) 2. 11.
46. waRy Acc. sing. of the neu. 31. sfa: Nom. sing. of the mas.
form of the comp. pot. participial noun Agni (Fire) 4. 37; 8. 24; adj. Acintya (Incapable of being 9. 16; 11. 39; 18. 48.
thought of 12. 3.

Page #41

fema:
Primary Word-Units
MT:
47. apva: Nom. sing. of the mas. (Born of or arising out of ignorance) form of the comp. pot. participial 10. 11; 14. 8. adj. Acintya ( See No. 46 ) 2. 25. 59. rrafahrer: Nom. plu. of
48. fator Inst. sing. of the neu. the mas. form of the comp. past form of the comp. adj. Acira used pass. participial adj. Ajñanavimohita adverbially ( Before long ) 4. 39. (One who is deluded or infatuated
49. Brena: Nom. plu. of the mas. by ignorance ) 16. 15. form of the adj. Acetas used as a 60. STTTT Acc. sing. of the noun (A person who is devoid of neu, form of the comp. past pass. spiritual vision) 3. 32; 15. 11; 17. 6. participial adj. Ajñānasaṁbhūta (That This word is defined in 3. 32. which has arisen from ignorance)
50. sou: Nom. sing. of the mas. 4. 42. form of the comp. pot. participial 61. HER E: Nom. sing. of the adj. Acchedya ( Not capable of being
mas. comp. noun Ajñānasaınmoha cut into pieces ) 2. 24.
( Infatuation or delusion brought 51. pra Voc. sing. of the mas.
on by ignorance ) 18. 72. form of the comp. adj. Acyuta used
62. Bra Nom. or acc. sing. of as a form of address (One who was
the neu. comp. noun Ajñāna (Ignornot dislodged from his position ;
ance ) 5. 16; 13. 11: 14. 16, 17; 16. 4. hence Vişnu) 1.21 ; 11. 42; 18. 73. 52. FETH Adv. Ind. (For ever or
63. 3lara Gen. plu. of the mas. perpetually ) 16. 19.
form of the comp, adj. Ajña used as
a noun ( See No. 57 ) 3. 26. 53. 3 Acc. sing. of the mas.
64, systraat Inst. sing. of the neu. form of the comp. adj. Aja (Unborn or beginningless ) at times used as
comp. noun Ajñāna ( See No. 62 )
5. 15. a noun to designate Brahmā. 2. 21 : 7. 25; 10. 3, 12.
65. Totain Acc. sing. of the 54. 24: Nom. sing. of the mas.
comparative degree of the neu. form of the comp. adj. Aja (See No.
. form of the adj. Aņu (An atom) 8. 9. 53 ) 2. 20; 4. 6.
66. Toit: Gen. sing. of the neu. 55. 37TAT Inst. sing, of the mas.
noun Aņu ( See No. 65) 8.9. form of the pres. participial adj.
67. garantaa Nom. sing. of the Ajānat ( Not knowing or ignorant of)
or ignorant of) neu. form of the comp. adj. Atattvār11. 41.
thavat (That which does not convey 56. 17: Nom, plu, of the mas.
the correct notion ) 18. 22. form of the pres. participial adj.
68. harga: Nom. sing. of the Ajānat (Sce No. 55 ) 7.24 ; 9. 11; mas, form of the comp. adj. Atan13. 25.
drita' ( Devoid of idleness ) 3. 23. 57. : Nom. sing. of the mas. 69. 9674 Dat. sing. of the mas. form of the comp. adj. Ajnya (Ignor- form of the adj. Ata paska used as a ant ) 4. 40.
noun ( An irreligious man ) 18. 67. 58. MOTA Acc. sing. of the neu. 70. sa: Adv. Ind. (Hence or from form of the comp. adj. Ajñānaja this ) 9. 24 ; 12. 8; 13. 11 ; 15. 18.

Page #42

अत:परम्
Bhagavad gitā Word-Index Pt. I A
अदृष्टपूर्वाणि
71, apa:97+ Adv. Ind. (Hereafter ) 85. starfar Gen. plu. of the 2. 12.
mag. comp. noun Atyāgin (One who 72. ufaarfa Pres. 3rd pers. plu. has not renounced the world ) of the root Tr with the prefix Ati 18. 12. (To swim across ) 13. 25.
86. segregar Acc. sing. of the 73. saata Acc. sing. of the neu. neu. form of the comp. adj. Atyuform of the comp. adj. Atinīca ( Too cchrita (Too much raised or uplifted) low ) 6. 11.
6. 11. 74. aftsa Pass. 3rd pers. sing. 87. 37a Pres. 3rd pers. sing. of of the root Ric with the prefix Ati
the root I with the prefix Ati ( Sce (To surpass ) 2.34.
No. 78 ) 8. 28. 75. wfada Pres. 3rd pers. sing.
88. 37 Adv. Ind. (Here, at this of the root Vrt with the prefix Ati
place or in this connection ) 1.4, 23; (To transcend ). 6. 44 ; 14. 21.
4. 16; 8. 2, 4, 5; 10.7;18. 14. 76. watapata Gen. sing. of the mas. form of the comp. adj. Ati
89. 379 Ind. copulative particle svapnasila ( One who is disposed to showing the commencement of a sleep too much ) 6. 16.
literary work or of a new topic in 77. arra: Nom. sing. of the mas. such a work ; and ; also ) 1. 20, 20; form of the past participial adj. 2. 26, 33; 3. 36; 11. 5, 40; 12. 9, 11; Atita (One who has transcended a 18. 58. limit ) 14. 21 ; 15. 18.
90. at Ind. adversative particle 78. srafrez Ind. past participle of meaning 'or'. 6. 42; 10. 42; 11. 42. the root I with the prefix Ati (To 9 1. 3727 Ind. copulative particle surpass ) 14. 20.
(Also ) 4. 35. 79. watuh Nom. sing. of the 92. B OTH Acc. sing. of the mas. neu, form of the comp. adj. Atīn- form of the comp. adj. Adakşiņa driya ( That which is incomprehen- (Not accompanied by reverential sible to an organ of sense ) 6. 21. gifts ) 17. 13.
80. srate Adv. Ind. (Exceedingly 93. iua Nom. sing. of the or too much ) 12. 20.
neu. comp. noun Adambhitva ( Ab81. 44Ah Acc. sing. of the neu. sence of hypocrisy ) 13. 7. form of the comp. adj. Atyadbhuta 94. 37 TU: Nom. sing. of the mas. ( Extremely wonderful ) 18. 77. form of the comp. pot. participial
82. Buraa Acc. sing. of the neu. adj. Adāhya ( That which cannot be form of the comp. adj. Atyanta burnt off) 2. 24. (Everlasting or endless ) 6. 28. 95. 37TETSH Acc. sing. of the neu.
83. specef Adv. Ind. (Exceeding- form of the comp. adj. Adrstapūrva ly or excessively ) 7. 17.
(That which one had never seen 84. TEYXA: Gen. sing. of the mas. before ) 11. 45. form of the cam. pics. participial 96. Beraitor Acc. plu. of the neu. adj. Atyaśnat (One who eats too form of the comp. adj. Adrstapūrva much ) 6. 16.
(See No. 95 ) 11.6.

Page #43

अदेशकाले
97. Loc. sing. of the mas. comp. noun Adeśakala ( At an improper place and time ) 17. 22.
98. Acc. sing. of the neu. form of the adj. Adbhuta (Wonderful) 11. 20; 18. 74, 76. 99. a
Adv. Ind. (To-day or now) 4. 3; 11. 7; 16. 13. 100. Nom. sing. of the mas. comp. noun Adroha ( Absence of malice) 16. 3.
101. er Nom. sing. of the mas. comp. noun Advestr (One who does not hate anybody) 12. 13.
Primary Word-Units
102. Acc. sing. of the fem. form of the adj. Adhama (Low) 16.20. 103. Gen. sing. of the mas. comp. noun Adharma (Conduct which is against the dictates of religion) 4. 7.
104. Acc. sing. of the mas. comp. noun Adharma (See No. 103) 18. 31, 32.
105.: Nom. sing. of the mas. comp. noun Adharma (See No. 103) 1. 40.
106. ia Abl. sing. of the mas. comp. noun Adharmabhibhava (Supervention of Adharma) 1. 41. 107. : Adv. Ind. (Downwards) 14. 18; 15. 22.
108. Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Adhahśākha (The tree whose branches grow downwards) 15. 1.
109. Nom. sing. of the mas. form of the comparative degree of the adj. Adhika (More or excessive). 12. 5.
110. f Acc. sing. of the neu. form of the adj. Adhika (See No. 109) 6. 22,
अध्यात्मज्ञाननित्यत्वम्
111. f: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Adhika (See No. 109) 6. 463. 112. Nom. sing. of the mas. noun Adhikara (Qualification) 2.47.
113. af Pres. 3rd pers. sing. of the verb Gam-gacch with the prefix Adhi (To attain) 2. 64, 71; 4. 39; 5. 6, 24; 6. 15; 14. 19; 18. 49. 114. Nom. sing. of the neu. comp. noun Adhidaivata (The deity presiding over the metaphysical forces) 8. 4. The term is defined there.
115.
Nom. sing. of the neu. comp. noun Adhidaiva (The deity presiding over the metaphysical forces) 8. 1. 116. Nom. sing. of the neu. comp. noun Adhibhūta (The deity presiding over the primary elements) 8.1,4. The term is defined in 8. 4. 117. : Nom. sing. of the mas. comp. noun Adhiyajña (The deity presiding over sacrifices) 8.2,4. The term is defined in 8. 4.
118. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Adhiṣṭhāna (A substratum or receptacle) 3. 40; 18. 14.
119. अधिष्ठाय Ind. past participle of the root Stha-tisth with the prefix Adhi (To preside over or control). 4.6; 15. 9.
120. Inst. sing. of the mas. noun Adhyakṣa (The supervisor) 9.10. 121. at Inst. sing. of the neu. form of the comp. adj. Adhyātmacetas (A mind devoted to the self) 3. 30.
122. अध्यात्मज्ञाननित्यत्वम् Nom. sing. of the neu. comp. noun Adhyatma
5

Page #44

अध्यात्मनित्याः
Bhagavad gitā Word-Index Pt. I A
अनन्यमनसः
jñānanityatva (The permanence of used as a form of address (On who the knowledge of the self) 13. 11. has innumerable forms) 11. 38.
123. TarafaegT; Nom. plu. of the 134. 872597 Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Adhyā- mas. form of the comp. adj. Anantatmanitya (One who is permanently rūpa ( See No. 133 ) 11. 16. devoted to the self) 15. 5.
135. sarafan Acc. sing. of the 124. 374Hfqur Nom. sing. of the
mas. comp. noun Anantavijaya (The fem. comp. noun Adhyatmavidyā name of the conch used by Yudhi.(The science relating to the know
$thira) 1. 16. ledge and realisation of the self )
136. Straete Voc. sing. of the 10. 32.
mas. form of the comp. adj. Ananta125.
Sa Acc. sing. of virya used as a form of address (One the neu. form of the comp. adj.
who is possessed of inexhaustible Adhyatmasamjñita (That which is
strength) 11. 40. designated as the Adhyātma) 11. 1. 137. saraatih Acc. sing. of the
126. STETTHE Nom. sing. of the mas, form of the comp. adj. Anantaneu. comp. noun Adhyātma (That virya (See No. 136) 11. 19. which relates to the self) 7. 29;
: 138. WTF Acc. sing. of the mas. 8.1, 3. This word is defined in 8. 3.
• or neu. form of the adj. Ananta 127. Bucà Fut. 3rd pers. sing. (See No. 130 ) 11. 11, 47. of the root I with the prefix Adhi 139. aaa; Nom. sing. of the (To study) 18. 70.
mas. noun Ananta ( The name of the 128. BTW Acc. sing. of the neu. thousand-hooded cobra on which form of the comp. adj. Adhruva Visnu is believed to rest at the end (Inconstant or transient) 17. 18. of the involution of the universe)
129. 3778 Voc sing. of the mas. 10. 29. form of the adj. Anagha used as a 140. arar: Nom. plu. of the fem. form of address (One who is devoid form of the comp. adj, Ananta ( Sec of sin) 3. 3 ; 14. 6; 15. 20.
No. 130 ) 2. 41. 130. Bara Voc. sing. of the mas. 141. gryear: Nom. sing. of the form of the comp. adj. Ananta used
mas. form of the comp. adj. Anaas a form of address (He who is with
nyacetas (One whose mind is not out an end) 11. 37.
diverted to any other object of 131. straag Acc. sing. of the devotion ) 8. 14. mas. form of the comp. adj. Ananta- 142. FUHT Nom. sing. of the bāhu (One who has innumerable mas. form of the comp. adj. Ananyahands) 11. 19.
bhāk (One who is not devoted to 132. Hafati Adv. Ind. (Without any other object of devotion) 9. 30. delay, at once or immediately after) 143. B AIA: Nom. plu. of the 12. 12.
mas. form of the comp. adj. Ananya133. arab Voc. sing. of the mas. manas (One whose mind is not deform of the comp. adj. Anantarüpa voted to any other object) 9. 13.

Page #45

अनन्यया
Primary Word-Units
144. Inst. sing. of the fem. form of the comp. adj. Ananya (That which has no other object in view) 8. 22; 11. 54.. 145. Inst. sing. of the mas. form of the comp. adj. Ananya (See No. 144) 12. 6.
146. Inst. sing. of the mas. comp. noun Ananyayoga (The Yoga consisting of concentration on one ideal only) 13. 10. 147. : Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Ananya ( See No. 144) 9. 22. 148. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Anapekṣa (One who has no longing for anything) 12. 16.
149.
Ind. past participle of the root Iks with the prefix Ap turned to convey a negative idea by adding the further prefix An (Without looking to or thinking of) 18. 25. 150. : Nom. sing. of the mas. comp. noun Anabhişvanga (Absence of affection, love or attachment) 13. 9.
151. Ind. past participle of the 3rd conj. root Dha with the prefixes Abhi and Sam turned to convey a negative idea by adding the further prefix An (Without having aimed at) 17. 25.
152. Nom. sing. of the mas. comp. noun Anabhisneha (Want of affection) 2. 57. 153. : Gen. dual of the mas. form of the pronoun Idam (This) 2. 16.
154.: Nom. sing. of the mas. noun Anala (Fire) 7. 4.
155. Inst. sing. of the mas. noun Anala (See No. 154 ) 3. 39.
अनादिमत्
156. Nom. sing. of the pres. participial adj. Anavalokayat (Without looking at) 6. 13.
157. Acc.sing. of the neu. form of the past pass. participial adj. Anavapta ( Not acquired) 3. 22.
158.: Gen. sing. of the pres. participial adj. Anaśnat (Not eating)
6. 16.
159. Nom. plu. of the mas. form of the comp. pres. participial adj. Anasuyat (Not being envious or jealous) 3. 31.
160. Dat. sing. of the mas. form of the comp. adj. Anasuyu (One who does not become jealous) 9.1.
161. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Anasuya (One who does not become jealous) 18. 71. 162. Nom. sing. of the mas. comp. noun Anahamkara (Absence of egotism) 13. 8.
163. Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Anahamvādin used as a noun (One who is not egotistic) 18. 26.
164. Gen. sing. of the mas. comp. noun Anatman (A nonself) 6. 6.
165. Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Anādi (Beginningless) 13. 12. For the occurrence of this word there see the critical note in Entry No. 167 infra.
166. arata Abl. sing. of the neu. comp. noun Anaditva (The quality of being without a beginning) 13.31. 167. Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Anādimat (That which is without a begin
7

Page #46

argaza
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
अनिष्टम्
4.
0
ning) 13.12. The expression of which 171. 3 . Nom. sing. of the this word forms a part in the vulgate mas. form of the comp. adj. Anais paita Ag. It means 'the Higher maya (Harmless or faultless) 2. 51; Brahma which is beginningless'. Here 14. 6. the word 'Anādimat' has the same 172. 377777*HTC Abl. sing. of the meaning as the word ' Anādi' and mas. comp. noun Anārambha (nonSankara who gives the above inter- commencement) 3. 4. pretation says that the mat-pratyaya 173. sardith Nom. sing. of the is redundant and serves only the pur- neu. form of the comp. adj. Anāryapose of making up the required num- justa (That which is not entertainber of syllables in the line in which ed by an Arya or that which is enterit occurs. He further notices an tained by an Anārya) 2. 2. alternative interpretation according 174. warąifth Acc. sing. of the to which the words in the expression
fem. comp. noun Anāvștti (Non
fem are Anādi, matparaṁ and Brahma
return) 8. 23, 26. and the word matpara there is an adj.
175. aparata: Gen. sing. of the qualifying the word Brahma and
mas. form of the comp, adj. Anāśin means 'that of which Väsudeva is the
(That which is not liable to destrucParā Śakti'. He, however, rejects this
tion) 2. 18. interpretation saying that what is meant here is the pure Brahma which 176. tamera: Nom. sing. of the is explained in the very next line as mas. form of the comp. past particibeing neither Sat nor Asat. Rāmā- piai ad). Anasrita (One who
pial adj. Anāśrita (One who is not nuja though adopting the latter way dependent on another) 6. 1. of separating the parts, explains 177. 3faasa: Nom. sing. of the the expression to mean the begin- mas. form of the comp. adj. Aniketa ningless Brahma (i, e. the indivi. (One who has no fixed abode) 12. 19. dual soul) than whom I am higher'. 178. 3 Nom. sing. of the The rest of the description of the mas. form of the comp. past particithing to be known given in this pial adj. Anicchat (Unwilling) 3. 36. chapter shows that this is a very 179. fua Acc. sing. of the mas. laboured and far-fetched interpreta- form of the comp. adj. Anitya tion.
(Impermanent or transient) 9. 33. 168. WarsTheTTAĦ Acc. sing. of 180. sfacat: Nom. plu. of the the mas. form of the comp. adj. mas. form of the comp. adj. Anitya Anādimadhyānta (One who has no (See No. 179 ) 2. 14. beginning, middle or end ) 11. 19. 181. a n Acc. sing. of the
169. Baca Acc. sing. of the mas. mas. form of the comp. pot. particiform of the comp. adj. Anādi (One pial adj. Anirdesya (That which canwho is beginningless ) 10.3.
not be referred to by specch) 12. 3. 170. 37TCT Acc. dual of the neu. 182. Teh Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Anādi (See form of the comp. adj. Anista ( That No. 169) 13. 19.
which is not desirable ) 18. 12.

Page #47

अनीश्वरम्
Primary Word-Units
अनुशोचितुम्
183. aar Nom. sing. of the 195. 1994: Nom. plu. of the neu. form of the comp. adj. Anis- mas, form of the past participial vara (Devoid of a Moral Ruler) 16. 8. adj. Anupra panna (One who has
184, 87722 The fem. noun taken resort to ) 9.21. Anukampā with the suffix Artham 1 96, arga Acc. sing. of the mas. having the sense of the dative case- comp. noun Anubandha ( Consetermination (For the sake of compas- quence or end ) 18. 25. sion) 10. 11.
197. BTCFW Loc. sing. of the mas. 185. afaraua Nom. sing. of the comp. noun Anubandha (See No. 196) mas. form of the pres. participial 18. 39. adj. Anucintayat (Contemplating or 198. Taal Nom. sing. of the thinking over) 8.8.
mas. comp. noun Anumantr (One 186. glaufa Pres. 3rd pers. plu. who expresses approval of another's of the root Stha-tişth with the pre- act or silently acquiesces in it or fix Anu (To follow) 3. 31, 32.
actively shows one's sympathy to187. THE Acc. sing. of the mas. wards it ) 13. 22. form of the comp. adj. Anuttama
199. Tyà Pres. 3rd pers. sing. That than which there is no better of the root Ranj with the prefix Anu one) 7. 24.
(To be inspired with love ) 11. 36. 188. AA Acc. sing. of the 200. gada Pres. 3rd pers. sing. fem. form of the comp. adj. Anut- of the root Vșt with the prefix Anu tama (See No. 187) 7. 18.
(To follow ) 3. 21. 189. argfer#: Nom. sing. of the 201. Taara Pres. 3rd pers. plu. mas, form of the comp. adj. Anu- of the root Vịt with the prefix Anu dvignamanas (One whose mind is not (See No. 200 ) 3. 23; 4. 11. perturbed ) 2. 56.
202. sugadafa Caus. 3rd pers.sing. 190. HET974 Nom. sing. of the of the root Vịt with the prefix Anu neu. form of the comp. adj. Anu- (To cause to continue ) 3. 16.
203. ugaalga Pass. 3rd pers.sing. cause perturbation ) 17. 15.
of the root Vidhā with the prefix 191.37 T OT Dat. sing. of the Anu (To obey ; to follow ) 2. 67. mas, form of the comp. noun Anu- 204. 37TeatAcc. sing. of the pakārin (One who does not confer mas. noun Anušāsitr (The Moral or has not conferred an obligation) Governor of the World) 8. 9. 17. 20.
205. TTTA Perf. 1st pers. plu. 192. 979ufa Pres. 3rd pers. sing. of the root Sru with the prefix Anu of the root Drs-paśy with the prefix (To hear traditionally) 1. 44. Anu (To realise ) 13. 30; 14. 19. 206. girafa Pres. 3rd pers. plu.
193. 154ra Pres. 3rd pers. plu. of the root Suc with the prefix Anu of the root Dțs-paśy with the prefix (To repent or be sorry for ) 2. 11. Anu ( See No. 192) 15. 10.
164. 1991 Pres. 1st pers. sing. 207. gairah Inf. of the root of the root Drs-paśy with the prefix Suc with the prefix Anu ( See No. Anu ( See No. 192 1.31.
206 ) 2. 25. 9
: Anu- (To cause to continue prefix Anu
gakara (That which

Page #48

अनुषज्जते
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
अन्तम्
208. gota Pres. 3rd pers. sing. 219. H au Acc. sing. of the of the root Sañj with the prefix Anu mas. form of the comp. adj. Aneka(To cling or adhere to ) 6. 4; 18. 10. varna (One who has diverse co
209. gaara Nom. plu. of the lours ) 11. 24. neu. form of the past. pass. partici- 220. satyaga Acc. sing. of pial adj. Anusantata (Extended) 15.2. the mas. form of the comp. adj.
210. STEHT Imp. 2nd pers. sing. Anekādbhutadarśana ( One who puts of the root Sms with the prefix Anu on diverse wonderful appearances) (To recollect or recall to oneself) 11. 10. 8. 7.
221. saa Inst. sing. of the mas. 211. STETETT Nom. sing. of the form of the pronoun Idam ( See No. mas. form of the pres. participial 153 ) 3. 10, 11; 9. 10; 11.8. adi. Anusmarat (Recollecting) 8. 13. 222. fra Loc. sing. of the mas.
212. BRIT Pot. 3rd pers. sing. comp. noun Antakāla ( The time of of the root Smr with the prefix Anu death) 2. 72; 8. 5. (See No. 210 ) 8.9.
. 223. Watah Nom. sing. of the 213. Hafralarar: Nom. plu. of neu. form of the comp. past pass. the mas. form of the comp. adj.Ane- participial adj. Antagata ( Terminatkacittavibhrānta (One whose mind ed) 7. 28. has been ruffled owing to its being 224. arata Nom. or acc. sing. of diverted to numerous objects) 16.16. the neu. noun Antara ( An interven
214. Tar if : Nom. sing. of ing space or difference) 11.20; 13.34. the mas. form of the comp. adj. 225. Strational Inst. sing. of the Anekajanmasaṁsiddha (One who has
mas. comp. noun Antarātman (The become an adept after under
inner soul i. e, the heart) 6. 47. going numerous births ) 6. 45.
226. TITIH: Nom. sing. of the 215. aasfeerHTUIÆ Acc. sing. of
mas. form of the comp. adj. Anta
rārāma ( One who finds himself at the mas. form of the comp. adj.
ease within himself ) 5. 24. Anekadivyabharana (One whose body
227. wait Loc. sing. of the neu. has been bedecked with numerous celestial ornaments) 11. 10.
noun Antara ( See No. 224) 5. 27.
228. starpta: Nom. sing. of the 216. Naan Adv. Ind. (In nume
mas, form of the comp. adj. Antarrous ways) 11. 13.
ivati ( One who has light within him217. Bà15 Maa Acc. sing. self) 5. 24. of the mas. form of the comp. adj. 229. aar Nom. sing. of the neu, Anekabāhūdaravaktranetra (One who form of the adj. Antavat ( That which has numerous hands, bellics, mouths is likely to terminate) 7. 23. and eyes) 11. 16.
230. w ara: Nom. plu. of the 218. 99 . Acc. sing. of the mas. form of the adj. Antavat (Sce mas. form of the comp. adj. Aneka- No. 229 ) 2. 18. vaktranayana (One who has nume- 231. an Acc. sing. of the mas. rous mouths and eyes ) 11. 10. noun Anta ( The end ) 11. 16.
10

Page #49

:
Primary Word-Units
अपनुद्यात्
232. 27: Nom. sing. of the mas. 246. Spar Inst. sing. of the fem. noun Anta (Sec No. 231 ) 2. 16; form of the pronominal adj. Anya 10. 19, 20, 32, 40; 15.3; Adv. Ind. (Another ) 8. 26. ( Inside ) 13. 15.
247. PT Acc, sing. of the mas. 233.
Ten Acc. sing. of the form of the pronominal adj. Anya mas. form of the comp. adj. Antah- (See No. 246) 14. 19. Sarirastha ( Residing inside the body) 248. 24: Nom. sing. of the mas. 17. 6.
form of the pronominal adj. Anya 234, 7:: Nom. si Mais Nom. sing. of the
(See No. 246) 2. 292; 4. 31; 6. 39; mag. form of the comp. adj. Antaḥ- 8. 20: 11. 43; 15:17; 16. 15; 18. 69. sukha (One who finds happiness
249. wema Nom. plu. of the neu. within himself) 5. 24.
form of the pronominal adj. Anya 235. Tirena Nom. plu. of the ncu. form of the comp. adj. Antah
(See No. 246) 2. 22. stha (Residing inside ) 8. 22.
250. PTT Acc. plu. of the mas. 236. u Loc. sing. of the neu.
form of the pronominal adj. Anya noun Antika (Nearness or proximity) (See No. 246) 11. 34. 13. 15.
251, para Acc. sing. of the fem. 237, p Loc. sing. of the mas. form of the pronominal adj. Acya noun Anta ( See No. 231 ) 7. 19; 8.6. (See No. 246) 7.5.
238. a Nom. sing. of the neu. 252. FUTUT Inst. sing. of the mas. noun Anna ( Food) 15. 14.
comp. noun Anyāya used adverbi230. Brode: Nom. sing. of the ally (Unjustly) 16. 12. mas. comp. noun Annasambhava 253. Tra Nom. plu. of the mas. ( The origin or production of food ) form of the pronominal adj. Anya 3. 14.
(See No. 246) 1. 9; 4. 262; 9. 15; 240. Mura Abl. sing. of the neu. 13. 24, 25; 17. 4. noun Anna ( See No. 238 ) 3. 14. 254. 972: Abl. plu. of the mas.
241. pura Nom. sing. of the neu. form of the pronominal adj. Anya form of the pronoun or adj. Anya (See No. 246 ) 13. 25. (Another or other) 2. 31, 42; 7. 2, 7; 255. Fasiren: Imperf. 2nd pers. 11. 7; 16. 8.
sing. of the root Suc with the prefix 242. 43 Adv. Ind. (Elsewhere ) Anu (To become sorry for) 2. 11. 3. 9.
256. wa Imp. 2nd pers. sing. 243. Want Adv. Ind. (Otherwise) of the 6th conj. root Iş-icch with the 13. 11.
prefix Anu (To seek for or desire ) 244. gratuit: Nom.plu. of the 2. 49. mag. form of the comp. adj. Anya- 257. waaar: Nom. plu. of the past devatābhakta (One who is devoted pass. participial adj. Anvita (Followto any other deity) 9.23.
ed by, joined to or accompanied by ) 245. wracaat: Nom. plu. of the 9.23; 17. 1. mas. comp. noun Anyadevatā (An- 258. 279 Uc Pot. 3rd pers. sing. other deity) 7. 20. This is an irregu- of the root Nud with the prefix Apa lar compound.
(To remove or destroy ) 2. 8.
11

Page #50

अपरम्
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
. अपि
259. 374 Nom. sing. of the neu. 269. 97 Nom. plu, of the mas. form and acc. sing. of the mas. form form of the pronoun or adj. Apara of the comp. adj. Apara (Later; (Another or other) 4. 252, 27, 28, 29, another ) 4. 4; 6. 22. In 4. 4 Rāmā- 30; 13. 24; 18. 3. nuja reads Avaram (See App. I. 14) 269. urah Nom. sing. of the in place of this word but it does neu. form of the comp. adj. Aparnot seem to fit in with the con- vāpta ( Incomplete; insufficient) 1.10. text. as it means 'lower. If that 270. 379 Nom. sing. of the reading is taken to be correct, the
neu. comp. noun Apalāyana (Not reference to 4. 4 would be required flying away from ) 18. 43. to be omitted from here and to be
271. 379797 Imperf. 3rd pers. sing. added in the entry as to that word.
of the root Drs-paśy (To see ) 1.26; 260. TTTETTATHAA Nom. sing. of u. 13. the neu, form of the comp. adj. Apa- 272. Stenanta Gen. plu. of the rasparasambhūta ( Come into exis
mas. form of the comp. adj. Apatence as the result of intercourse
hịtacetas (One whose heart has been between the one (male) and the
carried away ) 2. 44. other (female) 16. 8.
273. Eastar: Nom, plu. of the 261. 971 Nom. sing. of the fem. mas. form of the comp. adj. Apahrform of the comp. adj. Apara (See tajñāna (One whose knowledge has No. 259) 7.5.
vanished ) 7. 15. 262. ta: Nom. sing. of the 274. 997: Abl. plu. of the mas. form of the comp. past pass. mas. form of the comp. adj. Apātra participial adj. Aparājita (Uncon- (One who is not a fit person for a quered ) 1. 17. .
gift ) 17.22. 263. Tiro Nom. plu. of the neu. 275. 379777 Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Apara (See noun Apāna ( The downward breath) No. 259 ) 2. 22.
4. 29. 264. TTTT Acc. plu. of the mas. 276 Sara Loc. sing. of the mas. form of the comp. adj. A para (Sce noun Apāna ( See No. 275 ) 4. 29. No. 259 ) 16. 14.
277. ra# Nom. sing. of the 265. tag: Nom. sing. of the neu. form of the past participial adj. mas. form of the comp. adj. Apari- Apāysta (Opened out) 2. 32. graha (One who does not accept 278. af Adv. Ind.(Also, and, even gifts ) 6. 10.
or even though ) 1. 27, 352, 38; 2.5, 266. 3 ÂTTE Acc. sing. of the 8, 16, 29, 31, 34, 40, 59, 60, 72; 3. 5, fem. form of the comp. pot. partici- 8, 20, 31, 33, 36; 4. 62, 13, 15, 16, 17. pial adj. A parimeya (Immeasureable) 20, 22, 30, 36; 5. 4, 5, 7, 9, 11; 6. 9, 16. 11.
22, 25, 31, 44, 46, 47; 7. 3, 23, 30; 267. Bfter Loc. sing. of the mas. 8. 6; 9. 15, 232, 25, 29, 30, 322; form of the comp. pot. pass. partici. 10.37, 39; 11.2, 26, 29, 32, 34, 37, 39. pial adj. Aparihārya (That which 41, 42, 43, 52; 12. 1, 102, 11; 13. 2, cannot be avoided ) 2. 27.
17, 19, 22, 23, 25, 31; 14. 2; 15. 8, 12
5"

Page #51

अपुनरावृत्तिम्
Primary Word-Units
अभविता
10, 11, 18; 16. 7, 13, 14; 17.7, 10,12; 290. sgafe: Nom. sing. of the fem. 18. 6, 17, 19, 43, 44, 48, 56, 60, 712. comp. noun Apravrtti (Absence of
279. gati Acc. sing. of the activity ) 14. 13. fem. comp. noun. Apunarāvștti ( A 291. aape Ind. past participle of state of the soul from which no re. the verb Ap with the prefix Pra version takes place ) 5. 17.
turned to convey a negative idea by 280. STOA Nom. sing. of the prefixing the letter A (Without havneu. comp. noun Apaisuna (The ing acquired) 6. 37; 9. 3; 16. 20. quality of not having the tendency
292. 4 Acc. sing. of the neu. to disclose the faults of others) 16.2.
form of the comp. adj. Apriya (Un281. 37016 Nom. sing. of the
liked ; unpleasant) 5. 20. neu. noun Apohana ( Disappearance, 293. 39 Loc. plu, of the fem. extinction or removal) 15. 15. noun Ap ( Water ) 7. 8.
282. 3198737: Nom. sing. of the 294. 397gar Inst. sing. of the mas. comp. noun Aprakāśa ( Absence mas. form of the comp. adj. Aphaof light ) 14. 13.
laprepsu ( One who does not desire 283. pafatura: Nom. sing. of the for a fruit ) 18. 23. mas. form of the comp. adj. Aprati- 295, 37961 : Inst. plu. of maprabhāva ( One whosé prowess is the mas. form of the comp. adj. unparalleled ) 11. 43.
Aphalākāṁkşin ( One who does not 284. walay Acc. sing. of the neu.
expect a fruit) 17. 11, 17.
296. 3 4: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Apratiștha
form of the comp. adj. Abuddhi (Unstable i. e. not resting on any substantial foundation ) 16. 8.
(One who is wanting in intelligence
or the faculty of right perception) 285. Tag: Nom. sing. of the mas.
7. 24. form of the comp. adj. Apratistha
297. aetat Imperf. 3rd pers. sing. (See No. 284) 6. 38.
of the root. Brū(To speak ) 1. 2, 28 ; 286. gfarth Acc. sing. of the 4.1. mas. form of the adj. Apratikāra 298. 7777.14 Dat.sing. of the comp. (One who does not retaliate ) 1. 46. noun Abhakta (A non-devotee )
287. stara Ind. past participle of 18. 67. the root Da with the prefix Pra turn- 299. HTF Nom. sing. of the neu. ed to convey a negative idea by fur- comp. noun Abhaya (Want of fear ) ther adding the prefix A (Without 10. 4; 16. 1. having given ) 3. 12.
300. 2997 Imperf. 3rd pers. sing. 288. TFT Gen. sing. of the of the root Bhū (To be ) 1. 13. mas. form of the pot. participial 301. Brufaar Nom. sing. of the adj. Aprameya ( That which cannot mas. form of the future participial be established logically ) 2. 18. adj. Abhavitr (That which is not
289. H TF Acc. sing. of the mas, likely to be) 2. 20. Although the form of the pot. participial adj. initial letter 'A' is not so apparent Aprameya (:See No. 288 ) 11. 17, 42. it must be deemed to have been in
13

Page #52

WHETT:
Bhagavad gita IVord-Index Pt. I A
अभिसंधाय
cluded by Saṁdhi in the final letter 313. Bxfitutafa Fut. 3rd pers. of the preceding word 'Bhūtvā' as sing. of the root Dhā with the prefix understood rightly by Sarkara, the Abhi (To state, say or narrate) 18.68. sentence not being intelligible with 314. Forrea Pass. 3rd pers. sing. the positive verb Bhayitā (See App. of the root Dhā with the prefix Abhi 1. 6) If the other reading is taken (See No. 313) 13. 1; 17. 27; 18. 11. to he correct this entry would be 315. 3777fa Pres. 3rd pers. sing. required to be omitted.
of the root Nand with the prefix 302. Turaya: Gen. sing. of the Abhi (To rejoice at or exult over) pres. Participial adj. Abhāvayat (One 2. 57. who does not entertain a belief in an
316. 379an: Nom. sing. of the ideal or has no faith) 2. 66.
mas. form of the past pass. parti303. Ha: Nom. sing. of the mas. cipial adj. Abhipravrtta (Become comp. noun Abhāva (Absence or engaged in ) 4. 20. non-existence) 2. 16; 10.4.
317. Hafa Pres. 3rd pers. sing. 304. 19a Imperf. 3rd pers. sing. of the root Bhū with the prefix Abhi of the root Bhās (To speak ) 11. 14. (To overpower or predominate over)
305. THAT 7177: Nom. sing. of the 1. 40. mas. comp. noun Abhikramanāśa 318..afrage Ind. past participle (The destruction of the beginning) of the root Bhū with the prefix Abhi 2. 40.
(See No. 317 ) 14. 10. 306. Tata Nom. sing. of the
319. TATT: Nom. sing. of the mas, form of the adi. Abhijanavat mas. noun Abhimāna (Pride ) 16. 4. (Of high or noble descent) 16. 15. 320. tran: Nom. plu. of the
307. HTFT Gen. sing. of the mas. form of the adj. Abhimukha mas. form of the adj. Abhijāta (Born,
(Having one's face turned towards )
11. 28. or born in a high or noble family)
321. IT Imp. 3rd pers. sing. 16. 3, 4.
of the root Raks with the prefix 308. fara: Nom. sing. of the
Abhi ( To protect from all sides ) mas. form of the adj. Abhijāta (See
1. 11. No. 307 ) 16.5.
322. fta: Nom. sing. of the mas. 309. afara Pres. 3rd pers. plu.
- Pres. 3rd pers. plu. form of the past participial adj. of the root Jña with the prefix Abhi Abhirata ( Devoted or attached com(To know ) 9. 24.
pletely ) 18. 45. 310. afvrarifa Pres.3rd pers.sing. 323. fafaraofa Acc. plu. of the of the root Jñā with the prefix Abhi neu. form of the pres. participial (See No. 309) 4. 14; 7. 13, 25; 18. 55. adj. Abhivijvalat (Burning all over
311. Toga Pres. 3rd pers. sing. intensely ) 11. 28. of the root Jan-jā (To be born or 324. apfrutar Ind. past participle produced ) 2. 62; 6. 41; 13. 23.
of the root Dhā with the prefixes 312. fra: Adv. Ind. (All round; Sam and Abhi To aim keenly at ) from all sides) 5. 26.
17. 12.
14

Page #53

अभिहिता
Primary Word-Units
मम्मुवेगा:
325. officer Nom. sing. of the 337. syaratan Nomsing. of the fem. form of the past pass. parti- neu. noun Abhyutthāna ( Prevalence cipial adj. Abhihita (Narrated) 2. 39. or predominance ) 4. 7.
326. fee: Nom. sing. of the 338, BAIT Acc. plu. of the mas. mag. form of the adj. Abhyadhika form of the adj. Amala (Pure) 14. 14. (Surpassing ) 11. 43.
339. aparaat Nom. sing. of the 327. apped Ind. past participle of neu.comp. noun Amanitva (Absence the root Arc with the prefix Abhi of egotism ) 13. 7. ( To worship ) 18. 46.
340. opfham : Nom. sing. of the 328. 8TPUTE #1: Nom. plu. of mas. form of the comp. adj. Amitathe mas. form of the adj. Abhya- vikrama (One whose strength is be8Ūyaka (One who entertains jealousy) yond measure ) 11. 40. 16. 18.
341, arat Nom. sing. of the mas. 329. apagara Pres. 3rd pers. sing. form of the pronoun Adas ( 'This ) of the root Asūy with the prefix 11. 21, 26, 28. Abhi ( To become jealous of 18.67. 342. ET Adv. Ind. ( There or in
330. Sepera: Nom. plu. of the the other world ) 6. 40. mas. form of the pres. participial 343. TEST: Nom. plu, of the mas. adj. Abhyasūyat (Becoming jealous form of the comp. adj. Amūdha of) 3. 32.
(One who is not deluded ) 15. 5. 331. 977778 pan Imperf. 3rd pers. 344. apyaaru Dat. sing. of the plu. of root Han with the prefix neu. noun Amrtatva (Immortality ) Abhi (To destroy completely) 1. 13. 2. 15.
332. xalaünyana Inst. sing. of 345. wat Gen. sing. of the neu. the mas. form of the comp. adj. noun Amsta (Immortality or nectar) Abhyāsayogayukta ( That (the mind) 14. 27. which has been applied to the prac- 346. 37 Nom. or acc. sing. of tice of the Abhyāsa-yoga ) 8. 8. the neu. noun Amộta ( See No. 345 )
333. 37TH Inst. sing. of the 9. 19; 10. 18; 13. 12; 14. 20. mas. comp. noun Abhyāsayoga (A 347. SATH Acc. sing. of the gradual course of Yoga-exercise mas. form of the comp. adj. helpful in bringing the mind under Amộtodbhava (Produced from the one's control, for which see 6. 10-32) ocean ) 10. 27. 12.9.
348. AT Nom. sing. of the 334. BITTATT Abl.sing. of the mas. neu. form of the comp. adj. Amistonoun Abhyasa (The same as Abhyā pama (Comparable to nectar ) 18. sa-yoga; see No. 333 ) 12. 12; 18. 36. 37, 38.
335. ETT Loc. sing. of the mas. 349. B E Nom. sing. of the neu. noun Abhyāsa (See Nos. 333 and form of the comp. adj. Amedhya 334 ) 12. 10.
(That which is unfit for being made 336. 3o Inst. sing. of the mas. use of in a sacrifice) 17. 10. noun Abhyāsa (Abhyāsa-yoga, for 350. stā: Nom. plu. of which See No. 333, or constant prac. mas. comp. noun Ambuvega (A tice ) 6.35.
stream or current of water ) 11. 28.
15

Page #54

अम्भसा
Bhagavad gitā Word-Index Pt. I A
3728379199:
351. 32A Inst. sing. of the neu. 364. urfa: Nom. sing. of the fem. noun Ambhas (Water) 5. 10.
comp. adj. Arati ( Absence of affec352. 37 Loc. sing. of the neu. tion) 13. 10. noun Ambhas (See No. 351 ) 2. 67. 365, 37 tava: Adv. formed from
353. zint: Nom. sing. of the mas. the comp. noun Arāgadveşa (Neg. noun Amsa ( A particle ) 15. 7. Tat. of Rāgadveşa ) by the addition
254 agora Nom sing of the of the suffix Tas, having the sense form of the adj. Amsumat used as of the abl. case-termination (Witha noun ( One who has rays i, e. the out being actuated by attachment sun ) 10. 21.
or hatred ) 18. 23. 355. 3477 Gen. sing. of the mas.
366. IEET Voc. sing. of the mas. comp. adj. Avaiña (One who does comp. noun Arisūdana (The denot perform any kind of sacrifices') stroyer of enemies ) 2. 4. 4. 31.
367. Brah Inf. of the root Arc 356. 3771a: Nom. sing, of the mas.
of the mas. (To worship ) 7. 21. form of the comp. adj. Ayati (One 368. 3 Voc. sing. of the mas. who does not make an effort) 6. 37. noun Arjuna (The name of the third
357. Tegra Ady. Ind. (As a Pāndava and the principal hero on thing really is not ) 18. 31.
the Pandava side in the Mbh. War) 358. haag Loc. plu. of the neu.
2.2, 45; 3. 7; 4. 5, 9, 37; 6. 16,
32, 46; 7. 16, 26; 8, 16, 27; 9. 19; noun Ayana ( An entrance to an array of forces ) 1.11.
10. 32, 39, 42; 11. 47, 54; 18. 9,
34, 61. 359. 97977: Nom. sing. of the mas.
369. # Acc. sing. of the mas. comp. noun Ayasa (Infamy or illfame). 10. 5.
noun Arjuna ( See No. 368) 11. 50.
370. 37 : Nom. sing. of the mas. 360. 377# Nom. sing. of the mas.
noun Arjuna (See No. 368) 1. 21,* form of the pronoun Idam (See No. 153 ) 2. 19, 202, 249, 259, 30, 58;
28, 47; 2. 4, 54 ; 3. 1, 36; 4. 4 ; 5.1; 3. 9, 36; 4. 3, 31, 40; 6. 21, 33; 7. 25;
6. 33, 37; 8.1 ; 10. 12; 11. 1, 15, 36,
51 ; 12. 1 ; 14. 21 ; 17, 1 ; 18. 1, 73. 8.19; 11.1 ; 13. 31 ; 15. 9; 17.3.
371. 3745TAIT Acc. plu. of the 361. story Gen. sing. of the mas.
mas. form of the comp. adj. Arthaform of the comp. adj. Ayukta (One whose mind is not composed ) 2.662.
kāma (One desirous of getting
objects of enjoyment) 2.5. 362. u: Nom. sing. of the mas.
372. 372164994: Nom. sing. of form of the comp. adj. Ayukta ( See no. 361 ) 5. 12; 18. 28.
the comp. noun Arthavyapāśraya 363. Tora: Adv. formed from the
(Dependence upon an object.) 3. 18. comp. noun Ayoga (Neg. Tat. of * Except Sankara according to th Yoga) by the addition of the suffix edition no other commentator reads Arjuna Tas, having the sense of the abl.
uváca between lines 1 and 2 of 1. 21.
(App. I. 2). It seems to be tautologous case-terin nation without having also in view of the statement Idamäha in recourse to Yoga ) 5. 6.
line 1.
16

Page #55

भर्थसंचयान्
Primary Word-Units
अवष्टभ्य
373. & Acc. plu. of the 387. 37a73 Imp. 2nd pers. sing. mas. comp. noun Arthasañcaya (A of the root Gam-gacch with the collection of objects ) 16. 12.
prefix Ava (To know ) 10. 41. 374. 37ef: Nom. sing. of the mas. 388. grafa Pres. 3rd pers. plu. noun Artha ( An object of sense of the root Tña with the prefix Ava perception ) 2. 46 ; 3. 18.
(To look down upon ) 9. 11. 375. sepfeff Nom. sing. of the mas. 389. 3 Ah Nom. sing. of the comp. noun Arthārthin (One who
neu. form of the past pass. partiaims at a particular object ) 7. 16.
cipial adj. Avajñāta (Despised or 376. 3 Loc. sing. of the mas. 1
looked down upon) 17. 22. noun Artha (See No. 374 ) 2. 27;
390. grafagia Paras. pres. 3rd pers. 3. 34 ; ( For the sake of) 1. 33.
sing. of the Ubhayapadi root Sthā377. 37ur Nom. sing. of the neu.
tişth with the prefix Ava (To stand noun Arpana ( An act of dedication )
firm or remain unmoved) 14. 23. 4. 24. 378. AT Nom. sing. of the mas.
391. zafaga Ātma. pres. 3rd pers.
sing. of the root Sthā-tişth with noun Aryaman (The king of a class
the prefix Ava (See No. 390 ) 6. 18. of the Pitrs ) 10. 29. 379. gefa Pres. 3rd pers. sing.
392. 377: Nom. sing. of the mas. of the root Arh (To be fit for or
form of the pot. participial adj. capable of ; should ; ought ) 2. 17. Avadhya (Not liable to be killed )
380. TER Pres. 2nd pers. sing. of the root Arh (See No. 379 ) 2. 393. gafar st. plu. of the 25, 26, 27, 30, 31; 3. 20; 6. 39; 10. mas. comp. noun Avanipālasangha 16; 11. 44 ; 16. 24.
(A group of kings ) 11. 26. 381. 3&t: Nom. plu. of the mas. 394. 9 7 Nom. sing. of the neu. form of the adj. Arha (Fit for or form of the adj. Avara (Inferior) capable of ) 1. 37.
2. 49. See also the note in Entry 382. BTT: Nom. sing. of the mas. No. 259 for the occurrence of this form of the adj. Alasa (Idle) 18. 28. word in 4. 4.
383. Bergkan Nom. sing. of the 395. 37Th Acc. sing. of the mas. neu. comp. noun Aloluptva ) The form of the adj. Avasa (Not master quality of non-greediness ) 16. 2. of or inspite of oneself ) 9.8.
384. Teg : Nom. plu. of the 396. 3.: Nom. sing. of the mas. mas, form of the comp. adj. Alpa- form of the adj. Avaša (See No. 395) buddhi used as a noun (One who 3. 5; 6. 44 ; 8. 19; 18. 60. has little intelligence ) 16.9.
397. srafatagà Pres. 3rd pers. sing. 385. Tera Gen. plu. of the
of the root Sis with the prefix Ava mas. form of the comp. adj. Alpa
(To remain over ) 7.2. medhas used as a noun (One who has
398. Bagu little intelligence ) 7. 23.
Ind. past participle
of the root Stambh with the prefix 386. 37647 Nom. sing. of the neu. form of the adj. Alpa ( Little or Ava (To depend upon or take the small ) 18. 22.
help of ) 9. 8; 16.9. 17

Page #56

अवसादयेत्
399. Pot. 3rd pers. sing. of the caus. form of the root Sad with the prefix Ava (To cause to sink or lower down) 6. 5.
Bhagavadgita Word-Index Pt. I A
400 अवस्थातुम् Inf of the root Stha-tisth with the prefix Ava (To stand firm or stay at rest) 1. 30. 401. Nom. sing. of the neu. form of the past participial adj. Avasthita (Situated or posted)
15. 11.
402. : Nom. sing. of the mas. form of the past participial adj. Avasthita (See No. 401) 9. 4; 13. 32.
403. af Acc. plu. of the mas. form of the past participial adj. Avasthita (See No. 401) 1. 22, 27. 404. afer: Nom. plu. of the mas. form of the past participial adj. Avasthita (See No. 401) 1. 11, 33; 2. 6; 11. 32.
405. अवहासार्थम् Mas noun Avahāsa with the suffix Artham having the sense of the dat. case-termination (For the sake of mirth or fun) 11. 42.
406. Acc. plu. of the mas. comp. noun Avacyavāda (A view or argument which should not be given expression to) 2. 36. 407. Nom. sing. of the pot. pass. participial adį. Avaptavya (Fit to be acquired) 3. 22. 408. Inf. of the root Ap with the prefix Ava (To acquire)
6.36.
अविनाशिनम्
411. a Pass. 3rd pers. sing. of the root Ap with the prefix Ava (See No. 408) 12. 5.
409. af Pres. 3rd pers. sing. of the root Ap with the prefix Ava (See No. 408) 15.8; 16. 23; 18. 56. 410. Ind. past participle of the root Ap with the prefix Ava (See No. 408) 2. 8.
412. Fut. 2nd pers. plu. of the root Ap with the prefix Ava (See No. 408) 3. 11.
413. a Fut. 2nd pers. sing. of the root Ap with the prefix Ava (See No. 408) 2. 33, 38, 53; 12. 10.
414. a
Inst. sing. of the mas. form of the comp. adj. Avikampa (That from which there is no deviation) 10. 7.
415.
: Nom. sing. of the mas. form of the comp. pot. participial adj. Avikarya (That which is not capable of undergoing any changes) 2. 25.
416. Nom. sing. of the neu. form of the comp. pot. participial adj. Avijñeya (That which is not capable of being known particularly) 13. 15.
417. fagia: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Avidvat used as a noun (An unlettered person) 3. 25.
418. Adv. Ind. (Not in the prescribed form i. e. infor mally) 9. 23; 16. 17.
419. Acc. sing. of the neu. form of the comp. pres. parti cipial adj. Avinasyat (That which i indestructible) 13. 27.
420. a Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Avi nasin (Not liable to destruction
2. 17. 421. Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Avi nasin (See No. 420) 2. 21.
18

Page #57

भविपश्रितः
Primary Word-Units
अव्ययाम्
422, strauraxa: Nom. sing. of the adj. Avyakta or such an adj. used mas. form of the comp. adj. Avi- as a noun ( See No. 429 ) 8. 18, 20. paścit used as a noun (One who is 433. 3784[TEIA Nom. plu. of the not learned or wise ) 2. 42.
neu. form of the comp. adj. Avyak423. Bfar Nom. sing. of the tādi (That which was unmanifest in neu. form of the comp. adj. Avi- the beginning ) 2. 28. bhakta ( Undivided ) 13. 16; 18. 20. 434. Typ e r Gen. plu, of
24. Ha Fut. 1st pers. sing. of the mas. form of the comp. adj. the root Iks with the prefix Ava Avyaktāsaktacetas (One whose mind (To look at ) 1. 23.
is exclusively devoted to the 425. Sau Ind. past participle of Avyakta ) 12. 5. the root Iks with the prefix Ava 435. 364an oft Nom. sing. of the (See No. 424) 2. 31.
fem. form of the comp. adj. Avya426. 374 Tavafa Nom. plu. of bhicārin (Singular i. e. not alloyed the neu. form of the comp. adj. by the diversion of the mind to Avyaktanidhana (That which meets any other object) 13. 10. with its end in the Avyakta, The 436. sqftator Inst. sing. of Uninanifest) 2. 28.
the fem. form of the comp. adj. 427. 37aftar Inst. sing. of the Avyabhicärin (See No. 435 ) 18. 33. fem. comp. noun or of the mas. 437. sayfartor Inst. sing. of the form of the comp. adj. Avyakta- mas, comp. noun Avyabhicāra used mūrti (The form of the Avyakta, in an adverbial sense (Singularly ) or he who has the Avyakta as his 14. 26. form ) 9.4.
438. Mote Gen. sing. of the 428. 37 Loc. sing. of the
mas. form of the comp. adj. Avyaya mas. form of the comp. adj. Avyak- (That which is not destructible or tasanjñaka ( That which is designated
eradicable:) 2. 17 ; 14. 27. as the Avyakta ) 8.18.
439. sro Acc. sing. of the mas. 429. 3767777 Acc. sing. of the mas.
form of the comp. adj. Avyaya (See form, or nom.or acc. sing. of the neu.
No. 438) 2.21 ; 4.1, 13; 7. 13, 24, form of the comp. adj. Avyakta
25; 9.2, 13, 18; 11. 2, 4 ; 14. 5; 15. or such an adj. used as a noun
1,5; 18. 20, 56. (Unmanifest or The Unmanifest ) 7,24 ; 12. 1, 3; 13.5.
440. : Nom. sing. of the mas. 430. 3547: Nom. sing. of the mas.
form of the comp. adj. Avyaya (Sec form of the comp. adj. Avyakta
1+ No. 438 ) 11. 18; 13. 31; 15. 17. or such an adj. used as a noun
441. 37TyUrĦT Nom. sing. of the (See No. 429) 2. 25; 8.20, 21.
mas. form of the comp. adj. Avya431. 37* Nom. sing. of the yātman ( One who is indestructible fem, form of the comp. adj. Avyakta by nature ) 4. 6. (Scc No. 429 ) 12. 5.
442. go# Acc. sing. of the fem. 432. 3722617 Abl. sing. of the form of the comp. adj. Avyaya ( See mas. or neu. form of the comp. No. 438 ) 2. 34.
19

Page #58

37TAIRAH
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
*TVA:
443. aarfar Gen. plu, of the 454. 37THFI Acc. plu. of the mas. mas. form of the comp. adj. Avya form of the comp. adj. Aśubha ] rasāyin ( One whose intellect is not auspicious ; undesirable ) 16. 19. steady i. e. one who is irresolute by 4 55. 377er à Dat. sing. of the mas. nature ) 2. 41.
form of the desi, comp. adj. Asuśrūşu 444. 37TF: Nom. sing. of the mas. (One who does not wish to listen, form of the comp. adj. Asakta (In- or to serve or attend, or is not obecapable or unable ) 12. 11.
dient or attentive ) 18. 67. 445. 37: Nom. sing. of the mas. 456. 375 : Adv. Ind. (Comcomp. noun Aśama (Absence of pletely; without leaving off any mental quietitude) 14. 12.
part) 6. 24, 39; 7. 2; 18. 11. . 446, 37572 Acc. sing. of the mas.
457. 3731901 Inst. sing. of the mas. form of the comp. adj. Asastra form of the adj. Asesa used as an (Unarmed ) 1. 46.
adverb (Completely; without leaving 447. 37772att Gen. sing. of the
off any part ) 4. 35; 10. 16; 18. mas. form of the comp. adj. Aśānta
29, 63. (One whose mind is not at peace 458. STETTEUTT Acc: plu. of the mas. within himself) 2. 66.
form of the comp. adj. Asocya 448. 3770 # Acc. sing. of the
(That which does not deserve to be neu, form of the comp. adi. Asas. sorry for ) 2. 11. vata (Impermanent or evanescent ) 459. STI: Nom. sing. of the mas. 8. 15.
form of the comp. adj. Asosya ( That 449. 3alafagax Acc. sing. of the which cannot be dried up ) 2. 24. neu. form of the comp. past pass.
460. * Nom. sing. of the mas, participial adj. Ašāstravihita (That form of the past participial adj. which is not prescribed by the which is not prescribed by the Aśnat (Eating ) 5. 8. Scriptures ) 17. 5.
461. a Pres. 3rd pers. plu. 450), 13(ar: Nom. plu. of the of 9th conj. root Aś (To eat or mas, form of the comp. adj. Açuci- enjoy) 9. 20. vrata ( One who has taken an unclean 462. 37TA Pres. 1st pers. sing. yow ) 16. 10.
of 9th conj. root Aś (See No. 461 ) 431. 3yia: Nom. sing. of the mas. 9. 26. form of the comp. adj. Aśuci (One 463. STATT Pres. 2nd pers. sing. who is of unclean habits ) 18. 27. of the 9th conj. root As (See
452. Byå Loc. sing. of the neu. No. 461 ) 9. 27. form of the comp. adj. Aśuci (Un- 464. Bà Pres. 3rd pers. sing. clean ) 16. 16.
of the 5th conj. root Aś (To attain ) 453. 37THTT Abl. sing. of the mas. 3. 4; 5. 21 ; 6. 28; 13. 12; 14. 23. form of the comp. adj. Aśubha 465. TYTFF : Nom. sing. of the meaning "inauspicious', here used mas. form of the comp. pres. partias a noun (Samsāra, the cycle of cipial adj. Aśraddad hat (One who has births and deaths ) 4. 16; 9. 1.
no faith ) 4. 40.
20

Page #59

अश्रद्दधानाः
Primary Word-Units
असपत्नम्
A.
L
TL17. 2X
466. 37OTEUTETT: Nom. plu. of the 478. 3 7: Nom. sing. of the mas. mas. form of the comp. pres. parti- form of the comp. adj. Asakta (See cipial adj. Aśraddadhat (See No. 465) No. 477) 3. 7, 192, 25. 9. 3.
479. 37TTAT Nom. sing. of the 467. 3 &OT Inst. sing. of the fem. mas, form of the comp. adj. Asakcomp. noun Aśraddhā (Absence or tātman (One whose heart is not want of faith) 17. 28.
attached to anything ) 5. 21. 468. Tequila STOTA Acc. sing. of 480. Staff: Nom. sing. of the fem. the mas. form of the comp. adj. noun Asakti (Absence of attachment) Aśrupūrņākulekşaņa (One whose 13. 9. eyes have been filled up with tears 481. TOT Inst. sing. of the and appear confused) 2. 1.
neu. comp. noun Asangasastra ( I'he 469. Tit Aor. 1st pers. sing. weapon of non-association ) 15. 3. of the verb Sru (To hear ) 18. 74. 482. a: Gen. sing. of the neu!
470. 3747727 Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Asat used noun Asyattha (The Pippala tree) as a noun (A non-existing thing ) 15. 1, 3.
2. 16. 471, 3724: Nom. sing. of the mas. 483. AT Nom. sing. of the neu. noun Asvattha ( See No. 470 ) 10. 26. form of the comp. adj. Asat used as
472. 37TAT Nom. sing. of the a noun (See No. 482 ) 9. 19; 13. 12; mas. noun Asvatthäman (The name
17. 28. of the son of Arjuna's preceptor
484. au Nom. sing. of the Drona) 1. 8.
neu. form of the comp. adj. Asatksta 473. PUTIH Gen. plu. of the mas.
(Not well-done ) 17. 22.
485. Tha: Nom. sing. of the noun Aśva ( A horse ) 10. 27.
mas. form of the comp. adj. Asatksta 474. afat Acc. dual of the mas.
(Not treated with due respect ) noun Asvin, always used in the dual
11. 42. as Asvinau (The joint name of the
486. TH Acc. sing. of the neu. twin gods in the Vedic pantheon
form of the comp. adj. Asatya (Un
fr of 33 gods ) 11. 6, 22.
real or false ) 16. 8. 475. BOUT Adv. Ind. (In eight 487. 3651E Acc. plu. of the ways ) 7. 4.
mas. comp. noun Asadgrāha (False 476. aug: Nom. sing. of the or unfounded prejudice ) 16. 10. mas. form of the comp. adj. Asakta- 488. 37TTEXT: Nom. sing. of buddhi. This word forms part of the mas. form of the comp. adj. the expression असक्तबुद्धिः सवेत्र (One Asannyastasamkalpa [One who has who is free from a sense of attach- not given up thoughts (of having ment everywhere ) 18. 49.
objects of sense-enjoyment) ] 6.2. 477. 378 Nom. sing. of the 489, 37€TTCT# Acc. sing. of the neu. neu. form and acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Asapatna form of the comp. adj. Asakta (That for which there is no rival (Unattached ) 9.9 ; 13. 14,
claimant ) 2. 8. 21.

Page #60

असमर्थ :
490. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Asamartha (Incapable of doing a thing) 12. 10.
Bhagavadgita Word-Index Pt. I A
491. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Asammudha (One who is not deluded or infatuated) 5. 20; 10. 3; 15. 19.
492. : Nom. sing. of the mas. comp. noun Asammoha (Absence of delusion) 10. 4.
493. Inst. sing. of the mas. form of the comp. adj. Asamyatatman (One who has not acquired self-control) 6. 36.
494. Adv. Ind. (Undoubtedly) 6. 35; 7. 1; 8. 7. In 8. 7 Sankara according to the J. H. P. edition reads Asamsayaḥ (App. I. 25). In that case the sentence would "There is no doubt that if..... you will reach me instead of "If ..., you will no doubt reach me It can as well be taken as meaning You will reach
mean
22
"
""
**
me absolved from all doubts." 495. : Nom. sing. of the mas. comp. noun Asaṁśaya (Absence of doubt) 8. 7; 18. 68. Reference
to 8.7 has been added here because according to the J. H. P. edition that is the reading in Sankara's commentary. See also the note in the previous entry.
496. f Pres. 2nd pers. sing. of the 2nd conj. root As (To be) 4. 3, 36; 8.2; 10. 17; 11. 38, 40, 42, 43, 52, 53; 12. 10, 11; 16. 5; 18. 64, 65.
497. fa: Nom. sing. of the mas. noun Asita (The name of the Rși whose family name was Devala)
10. 13.
22
arfer
498. Loc. sing. of the comp. noun Asiddhi (Non-attainment of an object aimed at ) 4. 22. 499. Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Asukha (That which is devoid of happiness) 9.33.
500. Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Asṛṣṭānna (That in which no food has been distributed) 17. 13.
501. Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Adas (This) 11. 26; 16. 14.
502.
Pres. 3rd pers. sing. of the verb As (See No. 496) 2. 40, 42, 66; 3. 22; 4. 31, 40; 6. 16; 7.7; 8.5; 9.29; 10. 18, 19, 39, 40; 11. 43; 16. 13, 15; 18. 40.
503. Imp. 3rd pers. sing. of the 2nd conj. root As (See No. 496) 2. 47; 3. 10; 11. 31, 39, 40. 504. Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Asthira (Unsteady) 6. 26.
505. Inst. plu. of the pronoun Asmadiya (He who is ours or belongs to our side) 11. 26. 506. Gen. plu. of the first personal pronoun Asmad (I or we)
1. 7, 10. 507. Abl. sing. of the mas. form of the pronoun Idam (See No. 153) 1. 39.
508. Acc. plu. of the pronoun Asmad (See No. 506) 1. 36. 509. : Inst. plu. of the pronoun Asmad (See No. 506) 1. 39.
510. f Pres. 1st pers. sing. of the 2nd conj. root As (See No. 496) 7. 8, 92, 10, 112; 10. 21, 224, 232, 24, 252, 283, 292, 30, 31, 33, 36, 37, 383; 11. 32, 45, 51; 15. 18; 16. 15; 18. 55, 73.

Page #61

अस्मिन्
511. f Loc. sing. of the mas. form of the pronoun Idam (See No. 153) 1.22; 2. 13; 3.3; 8.2; 13. 22; 14. 11; 16. 6.
512. Gen. sing. of the mas. or neu, form of the pronoun Idam (See No. 153) 2. 17, 40, 59, 65, 67; 3. 18, 34, 40; 6. 39; 9. 3, 17; 11. 18, 38, 43, 52; 13. 21; 15. 3.
513. Loc. sing. of the fem. form of the pronoun Idam (See No. 153) 2. 72.
514. अस्वर्ग्यम् Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Aswargya (Not likely to lead to heaven i. e. not likely to elevate the soul) 2.2.
Primary Word-Units
515.
Ind. past participle of the root Han turned to convey a negative idea by the addition of the prefix A (Without having killed)
2.5.
516. Loc. sing. of the mas. comp. noun Aharagama (The advent of day) 8. 18, 19.
517. Nom. sing. of the pronoun Asmad (See No. 506.) 1. 22, 23; 2. 4, 7, 12; 3. 2, 23, 24, 27; 4. 1, 5, 7, 11; 6. 30, 33, 34; 7. 2, 6, 8, 10, 11, 12, 17, 21, 25, 26; 8. 4, 14; 9. 4, 7, 16, 17, 199, 22, 24, 26, 292; 10. 1, 2, 8, 11, 17, 202, 212, 23, 24, 25, 28, 292, 302, 31, 322, 332, 34, 352, 362, 37, 38, 39, 42; 11. 23, 42, 44, 46, 48, 53, 54; 12.7; 14. 3, 4, 27; 15. 13, 14, 15, 18; 16. 143, 19; 18. 66, 70, 74, 75.
518.
Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Ahamkaravimüḍhätman (One whose mind is deluded by egotism) 3. 27.
519. Acc. sing. of the mas. noun Ahamkara (Egotism) 16. 18; 18. 53, 59.
आकाशम्
520.: Nom. sing. of the mas. noun Ahaṁkāra (See No. 519) 7. 4; 13. 5. 521. Abl. sing. of the mas. noun Ahamkara (See No. 519) 18. 58. 522. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Ahamkṛta (That which arises from the consciousness of having done a particular thing) 18. 17.
523. Nom. sing. of the mas. noun Ahas (Day) 8. 17, 24.
524. fat: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Ahita (One who is not favourably inclined) 2. 36; 16. 9.
525. Nom. sing. of the fem. comp. noun Ahimsa (Non-slaughter or non-injury, physical or mental) 10. 5; 13. 7; 16. 2; 17. 14.
526. Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Ahaituka (That which has no set purpose behind it i. e. aimless) 18. 22. Interjection Ind. (Oh!
527. Alas!) 1. 45.
528.
23
fafa: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Ahoratrivid (One who knows the calculations of the days and nights in the different regions) 8. 17.
311
529.: Nom. sing. of the mas. form of the comp. past participial adj. Akāśasthita (Residing in space) 9.6.
530. Acc. sing. of the neu. noun Ākāśa (The sky or space) 13. 32. This word is used in the mas. gender also but here it is distinctly used in the neu. gender.

Page #62

आख्यातम
Bhagavad gita Word-Index Pt. I A
आत्मनः
531. 1era Acc. sing. of the 546. 31 : Nom. sing. of the mas. neu. form of the past participial adj. form of the adj. Adhya (Rich) 16. 15. Ākhyāta (Narrated ) 18. 63.
547. saattaa: Acc. plu. of the 532. Begii Imp. 2nd pers. sing. mas. noun Ātatāyin (An enemy who of the root Khyā with the prefix A
takes an offensive ) 1. 36. (To narrate) 11. 31.
548. sifay Imp. 2nd pers. sing. 533. 31TTEZ Pot. 3rd pers. sing. of the root Sthā-tisth with the preof the root Gam-gacch with the fv IT.
fix A (To be engaged in ) 4. 42. prefix A (To come or fall into )
549. FT4 Perf. 2nd pers. sing. 3. 34.
of the root Brū or Ah (To speak ) 534. strai: Nom. plu. of the mas.
11. 3. form of the past participial adj. Agata ( Come to or arrived at ) 4.
550. SAATTOI Abl. sing. of the 10; 14. 2.
neu. comp. noun Atmakāraṇa having 535. TITAIT: Nom. plu. of the
the sense of the dat. case-terminamas, form of the comp. adj. Āgama
tion (For one's own sake or benefit ) pāyin ( That which comes and dis
3. 13.
551. TEHZA: Nom. sing. of the appears suddenly and hence is transient) 2. 14.
mas. form of the comp. adj. 536. Tata: Gen. of the pres.
Atmatặpta (One who is satisfied participle Acarat (Doing or per- wil
within oneself ) 3. 17. forming ) 4. 23.
552. Car Inst. sing. of the pro537. Hafa Pres. 3rd pers. sing.
noun Atman (The 'self or oneself) of the root Car with the prefix A
2. 55; 2.
3. 43; 6.5, 6, 20; 10. 15; To do or work for 2 21.16 22 13. 24, 28. The word Atman is not 538. &TT Nom. sing. of the pres.
found used in this work in its participle Acarat (See No. 536) 3. 19. strictly philosophical or spiritual 539. 1917: Nom. sing. of the
sense. At some places it is found mas. noun Ācāra ( Prescribed course
used in the sense of the heart', at of behaviour) 16. 7.
some in that of 'the mind', at some 540. E Voc. sing. of the mas.
even in the sense of the physinoun Ācārya ( A preceptor ) 1.3.
cal body and at some in the 541. staria Acc. sing. of the mas.
popular sense of the empirical self' noun Ācārya ( See No. 540 ) 1.2.
which means 'the heart, mind, and 542. argit Acc. plu. of the mas. the physical body taken together noun Ācārya (See No. 540 ) 1. 26.
with the sense-organs'. The context 543. Fragt: Nom. plu. of the mas.
in each case indicates clearly which noun Acārya ( See No. 540 ) 1. 34.
sense is intended to be conveyed. 544. raratah Nom. sing. of
of 553. Ha Loc. sing. of the prothe neu. comp. noun Ācāryopāsana noun Atman:( See No. 552) 2. 55; (Adoration of one's preceptor ) 13. 7. 3. 17; 4. 35, 38; 5. 21°; 6. 18, 20,
545. 39 Nom. sing. of the neu. 26, 29 ; 13. 24; 15. 11. noun Aiva (Ghee : clarified butter 554. SHT::Gen. sing. of the pro9. 16.
noun Ātman ( See No. 552) 4. 42; 24

Page #63

आस्मपरदेहेषु
Primary Word-Units
आत्मा
5. 16; 6. 52, 6, 11, 19; 8. 12; 10. 564. stafafur: Nom. sing. of the 18, 19; 16. 21, 22; 17. 19; 18. 39. mas. comp. noun Atmavinigraha For the occurrence of this word in (Complete control over one's lower 10. 19 see the note in Entry No. 565 self) 13. 7 ; 17. 16. infra.
565. Tren Tay: Nom. plu. of the 555. 37TATTE Loc. plu. of the fem. comp. noun Atmavibhūti ( The mas. comp. noun Atmaparadeha objects in which one's self has (One's own and another's body ) become manifest ) 10. 16, 19. In 10. 16. 18.
19 Rämānuja reads fazana: THT: 556. THEIGNET Nom. sing.
for दिव्या ह्यात्मविभूतयः. So far as sense of the neu. form of the comp.
is concerned the only difference adj. Atmabuddhiprasādaja (Result
between the readings is that while ing from the favour of one's own the manifestations are celestial" intellect) 18. 37.
according to the other commenta557. 3767764: Nom. sing. of the
tors, they are “ auspicious" accord
ing to Rāmānuja. The term vibhūti mas. form of the comp. adj. Atmabhāvastha (Residing in the form of
is spelt by him with a long i at the self-consciousness ) 10. 11.
end. As to the possible changes in
the entries if that reading is approv558. STAA1471 Inst. sing. of the
ed see the note in the Entry as to fem. comp. noun Atmamāyā (One's
the word foer:. own Māyā i.e. power of manifesta
566. Trafaggu Dat. sing. of the tion of oneself in a variety of forms) A
fem. comp. noun Atmavisuddhi 4.6. 559. TAUT Abl. sing. of the 6. 12.
(Complete purification of oneself ) mas. comp. noun Atmayoga (One's 567. TECO Dat. sing. of the own Yoga i. e. the Aiśvara-yoga) fem. comp. noun Ātmaśuddhi (Puri11. 47.
fication of oneself ) 5. 11. 560. Stratfa: Nom. sing. of the 568. STEFarfaat: Nom. plu. of mas. form of the comp. adj. Atmarati the mas. form of the comp. adj. (One who entertains love for one's Ātmasambhāvita (One who has a self as opposed to that for another preponderating sense of self-resindividual) 3. 17.
pect ) 16. 17. 561. Saat Acc, sing. of the569. OTHETAHT Loc. sing. of mas, form of the adj. Atmavat (One the mas. comp. noun Atmasamyamawho has acquired control over his yogāgni ( The fire of the Yoga conheart) 4. 41.
sisting of self-control) 4. 27. 562. TEATFO: Inst. plu. of the 570. TAIFY Acc. sing. of the neu. form of the comp. -adj. Atma- neu. form of the comp. adj. Atmavagya (That which is under one's samstha (Reposing within itself) control) 2. 64.
6. 25. 563. TRACI Nom. sing. of the 571. 37# Nom. sing. of the promas. form of the adj. Atmavat (See noun Ātman (See No. 552) 6. 52,6%; No. 561 ) 2. 45.
7. 18; 9.5; 10. 20; 13. 32.
25

Page #64

आत्मानम्
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
आप्तुम्
572. Tre Acc. sing. of the pro. 584. w da: Nom. sing. of the noun Ātman (See No. 552) 3. 43; mas. comp. noun Adideva (Sce 4.7; 6. 52, 10, 15, 20, 28, 29; 9. 34; No. 583) 11. 38. 10. 15: u. 3. 4: 13. 24, 28, 29; 585. TC Acc. sing. of the fem. 18. 16, 51.
noun Ādi ( A beginning ) 11. 16. 573. Safiqa Inst. sing. of the 586. Sie: Nom. sing. of the fem. neu, comp. noun Ātmaupamya ( The noun Adi (See No. 585) 10. 2, 20. quality of looking upon others as 32; 15. 3. similar to oneself) 6. 32.
587. Ti Loc. sing. of the fem. 574. sprafa Acc. sing. of the
noun Adi ( See No. 585) 3. 41 ; 4. 4. n
588. gaar: Nom. plu. of the neu. form of the adj. Atyantika (The final or the highest or the best ) 6. 21. ma:
mas. form of the comp. adj. Adyan
tavat (Having a beginning and an 575. Cô Pres. 3rd pers. sing.
end i. e. transient ) 5. 22. of the root Dã with the prefix A
589. 3194 Acc. sing. of the mas. (To give or bestow ) 5. 15.
form of the adj. Ādya ( The first) 576. gs: Nom. sing. of the mas. &
mas. 8. 28; 11. 31, 47 ; 15. 4. noun Adarśa (A mirror ) 3. 38.
590. 314 Imp. 2nd pers. sing. 577. f * Dat. sing. of the mas. of the root Dhā with the prefix A comp. noun Adikartr ( The original
(To concentrate or fix ) 12. 8. Creator i. e. Brahmā) 11. 37.
591. rith Ind. past participle 578. Free Tax Nom. sing. of the
of the root Dhā with the prefix A
of neu. form of the comp. adj. Adi- (Se
- (See No. 590 ) 5. 10; 8. 12. tvagata (Contained or inherent in the 592. 1994 Acc. sing. of the sun) 15. 12.
neu. noun Adhipatya (Supremacy) 579. strigaa The mas. noun 2.8. Aditya with the suffix Vat having the 5 93. 371984 Acc. sing. of the mas. sense of likeness (Like the sun ) form of the past participial adj. 5. 16.
Apanna (Reduced to the position 580. strigauir Nom. sing. of the of) 7.24. neu. form of the comp. adj. Adi- 594. 19: Nom, plu. of the mas. tyavarna ( That which has the colour form of the past participial adj. of the sun ) 8.9.
Apanna ( See No. 593 ) 16. 20. 581. Stari Gen. plu. of the 595. 319: Nom. plu. of the fem. mas. noun Aditya (One of the Vedic noun Ap (Water) 2. 23, 70; 7. 4. gods represented by the sun having 5 96. trgot Ind. past participle of 12 phases, each of which had a the root Pūr with the prefix Ā (To separate name given to it) 10. 21. fill)11. 30.
582. sfecati Acc. plu. of the mas. 597. HITTA191# Acc. sing. of the noun Aditya ( See No. 581 ) 11.6. mas. form of the conti. pres. partici
583. sretan Acc. sing. of the pial adj. Apūryamāņa (Being filled mas. comp. noun Adideva (The first up ) 2. 70. of the gods i. e. Hiranyagarbha) 598. BTh Inf. of the root Ap 10. 12.
(To acquire or obtain ) 5. 6; 12.9. 26

Page #65

माप्नुयाम्
Frimary Word-Units
आवृत्य
599. Tre Pot. 1st pers. sing. 610. Brian Nom. sing. of the of the root Ap (Sec No. 598 ) 3.2. neu. noun Arjava (Straightforward
600. srafa Pres. 3rd pers. plu. ness ) 13. 7; 16. 1; 17. 14; 18. 42. of the root Ap (See No. 598 ) 8. 15. 611. sra: Nom. sing. of the mas.
601'. Trata Pres. 3rd pers. sing. of form of the adi. Arta (One who is the root Ap (See No. 598) 2. 70; afflicted with pain ) 7. 16. 3. 19:4. 21; 5. 12; 18. 47, 50.
612. ragt: Gen. dual of the pro602. ATHEGIR Abl. sing. of the
noun Asmad (See No. 506) 18. 70. neu. comp. noun Abrahmabhavana
613, strada Pres. 3rd pers. sing. (From the abode of Brahmā down
of the root Vrt with the prefix A wards) 8. 16. For the existence of
(To return) 8. 26. this word there see the next entry.
614. srafa: Nom. plu. of the mas. 603, S I T Abl. sing. of the
form of the adj. Avartin (One who neu. comp. noun Abrahmabhuvana
is likely or liable to return) 8. 16. (From the region of Brahmã down
615. stage Ind. past participle of wards ) 8. 16. Sri Venkatanātha and
the root Vis with the prefix Ā (To Purusottamaji read here "Abrahma
enter or penetrate ) 15. 13, 17. bhavanāt" (App. I. 26). It cannot
616, spagh Acc. sing. of the mas. have any other meaning than the
form of the past pass. participial other word because it is followed !
adj. Ayista (One who is overpowered by the word "Lokāh". 604. strai Gen. plu. of the
or possessed) 2. 1.
617. fare: Nom. sing. of the mas. neu. noun Ayudha (A weapon) 10. 28.
form of the past pass. participial 605. urg:Atauertraustfafaraufa: adj. Avişța ( See No. 616) i. 28. Nom. plu. of the mas. form of the
618. Tran# Nom. sing. of the neu.
form pres. participial adj. Ayuhsattva
of the past pass. participial balārogyasukha pritivivardhana (That adj. Avsta (Enveloped or covered which conduces to the increase in over ) 3. 38, 39; 5. 15. the length of life, spirit, strength,
619. stra: Nom. sing. of the mas. health, happiness and affection) 17. 8. form of the past pass. Participial
606. The Pres. 3rd pers. sing. adj. Avrta (See No. 618 ) 3. 38. of the root Rabh with the prefix À 620. stigar Nom. sing. of the fem. (To begin or commence) 3. 7. form of the past pass. participial
607. urtiga Pass. 3rd pers. sing. adj. Avrta ( See No. 618 ) 18. 32. of the root Rabh with the prefix À 621. gar: Nom, plu. of the mas.. ( See No. 606 ) 18. 25.
form of the past pass. participial 608. 1974: Nom. sing. of the mas. adj. Avsta (See No. 618 ) 18. 48. noun Arambha (A beginning or 622. IFE Acc. sing. of the fem. commencement) 14. 12.
noun Avrtti (Return or rebirth 609. 31176871: Gen. sing. of the 8. 23. mas. form of the desi. participial 623. Wrqat Ind, past participle of adj. Aruruksu (One who is desirous the root VỊ with the prefix À (To of rising higher ) 6. 3.
cover over ) 3. 40; 13. 13; 14. 9.
27

Page #66

आवेश्य
Bhagavad gita Word-Index Pt. I A
आसुरीषु
(24. 31a5u Ind. past participal of 637. 318979 Acc, sing. of the neu. the causal form of the root Viś with noun Āsana ( A seat ) 6. 11. the prefix A (To cause to enter or638. Traa Loc. sing. of the neu. to be engrossed in ) 8. 10; 12. 2. noun Asana ( For the ordinary mean
625. traga Pass. 3rd pers. sing. ing see No. 637; here it seems to of the root or with the prefix I have the meaning 'a fixed posture') ( See No. 623 ) 3. 38.
6. 12. 626. 3177917 Abl. sing. of the mas. noun Āśaya ( A receptacle or abode ) the 2nd conj. root As (See No. 496 ) 15. 8.
2. 12. (27. 477/9197278: Inst. plu. of the 640. 110110 Ind. past participle of neu. comp. noun Asäpāśasata (A the root Sad with the prefix Ä ( To hundred shares of expectations) go to or approach or resort to ) 9. 20. 16. 12.
641. B ra Pot. 3rd. pers. sing. 028. 117 Adv. Ind. (Speedily) of the root Ās (To sit ) 2. 54, 61: 2. 65.
6. 14. 629. 37/197 Acc. sing. of the neu. 642. 3 a Acc. sing. of the mas. form of the adj. Ascaryavat (As form of the past pass. participial adj. wonderful or curious ) 2. 299. Āsina from the 2nd conj. root As
630. 4gifor Acc. plu. of the neu. (See No. 496 ) 9. 9. noun Āscarya ( Wonder or wonderful 643. ruta: Nom. sing. of the mas. occurrence ) 11. 6.
form of the past pass. participial 631. lira Pot. 3rd pers. sing. of
adj. Asina ( See No. 642) 14. 23. the root Sri with the prefix A (TO
644. SATS Acc. plu. of the resort to or take the support of) 1.36.
mas. form of the comp. adj. Asura632. 19# Acc. sing. of the mas.
niscaya (One who makes a demoniac form of the past pass. participial
resolve ) 17. 6. adj. Aśrita ( Having taken resort to or the support of ) 9. 11.
645, 397# Acc. sing. of the mas. 633. ra: Nom. sing. of the mas.
form of the adj. Asura (Demoniac) form of the past pass, participial
7. 15; 16.6. adj. Aśrita (See No. 632) 12. 11; 646. STTTTT: Nom. sing. of the mas. 15. 14.
form of the adj. Asura (See No. 645 ) 634. at: Nom. plu. of the mas. 16. 6. form of the past pass. participial 647. TIETT: Nom. plu. of the mas. adi Asrita (See No. 632) 7. 15 : 9. 13. form of the adj. Asura (See No. 645)
635. 18 Ind. past pass. parti- 16. ciple of the root Sri with the prefix 648. streft Nom. sing. of the fem. Ā ( See No. 631 ) 7. 29 ; 16. 10; form of the adj. Asura (See No. 645) 18. 59.
16. 5. 636. MAJAIA Peri. perf. 3rd 649. sgtty Loc. plu. of the fem. pers sing. of the root Svas with the form of the adj. Asura ( See No. 645 ) prefix A ( To console) 11. 50.
16. 19. 28

Page #67

आसुरीम्
Primary Word-Units
इति
650. Hatta Acc. sing. of the fem. 664. Imp. 2nd pers. sing.' of form of the adj. Asura (See No. 645) the root Is-icch (To: wish for or 9. 12; 16.4, 20.
desire ) 12. 9. 651. 6974 Nom. sing. of the 665. zaslat Pres. 3rd pers. sing. of neu. noun Āstikya ( The quality of the root Iş-icch ( See No. 664) 7. 21. having faith in the Scriptures) 18. 42.
666. gra: Nom. plu. of the mas. 652. 3rta Pres. 3rd pers. sing. of
form of the pres. participial adj. the root Ās (See No. 641) 3. 6; 5. 13.
Icchat (Wishing for or desiring ) 653. IFTTT Ind. past participle of
8. 11. the root Sthā with the prefix A (TO
O 667. Geh Pres. :2nd pers. sing. resort to or observe) 7. 20. 654. titra: Nom. sing. of the
of the root Is-icch (:See No. 664 ) 11. mas. form of the past pass. partici
7; 18. 60, 63. pial adj. Asthita (One who has
668. 608. &
Nom. sing. of the fem. resorted to or attained) 5.4 ; 6. 31 ; noun Iccha (A wish or desire ) 1 7. 18; 8. 12.
669. aaa Inst. sing. of 655. Sifferat: Nom. plu. of the the mas. form of the comp. adj. mas. form of the past pass. partici-
ss. partici. Icchädveşasamuttha (That which has
Icchadveşasamu pial adj. Asthita (See No. 654) 3. 20. arisen from desire and hatred )
7. 27. 656. Te Perf. 3rd pers. sing. of 7.27
670. ESIÀ Pres. 1st pers. sing. the root Brū or Ah (See No. 549 ) 1.21 ; 11. 35.
of the root Iş-icch (Sce No. 664) 657. && Loc. sing. of the mas.
1. 35; 11. 3. 31, 46; 13. supernumenoun Ahava (A battle) 1. 31.
rary stanza (See App. I. 33); 18. 1. 658. STETT: Nom. sing. of the mas.
671. grya Pass. Atma. 3rd pers. noun Ahāra Diet or food) 17. 7. sing. of the Ubhayapadi root Yai
(To perform a sacrifice or to wor659. TIETTI: Nom. plu. of the mas.
ship ) 17. 11, 12. noun Ahāra:( See No. 658) 17. 8, 9.
672. 1741 Inst. sing. of the fem. 660. : Perf. 3rd pers. plu. of
noun Ijyä (Performance of a sacrifice the root Brū or Ah (See No. 549 )
or worship ) 11. 53. 3. 42; 4. 19; 8.21 ; 10. 13; 14. 16;
673. gat: Nom. sing. of the mas. 16. 8. 661. STIET Ind. interrogative parti
form of the pronoun Itara (Another)
3. 21. cle (Whether-or) 17. 1.
674. ga: Adv. Ind. (From here or from this ) 7. 5; 14. 1.
675. Era Adv. Ind. (So or in this 662. xara. Dat. sing. of the mas. manner) 1. 25, 44 ; 2. 9, 42; 3. 27, noun Iksvāku (The first king of the 28: 4. 3. 4. 14, 16: 5. 8, 9; 6.2, 8, Solar race ) 4. 1.
18, 36 ; 7. 4, 6, 12, 19; 8. 13, 21; 663. a Pres. 3rd pers. sing. of 9. 6; 10. 8; 11. 4, 21, 412, 50; 13. 12, the root Ing ( To change one's posi- 11, 18, 22; 14. 5, 11, 23 ; 15. 17, tion at short intervals; to flicker) 20; 16. 11, 15; 17. 2, 11, 16, 20, 6. 19; 14. 23.
23, 24, 25, 26, 27, 28 ; 18. 32, 6, 8, 29

Page #68

इदम्
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
9, 11, 18, 32, 59, 63, 64, 70, 74. 686. grogarefa Acc. plu. of the
s mas. comp. noun Indriyārtha (An the end of a statement.
object of sense-perception ) 3. 6. 676. # Nom. sing. of the neu. 687. garz: Abl. plu. of the form of the pronoun Idam ( See mas. comp. noun Indriyārtha (See No. 153) 1. 10, 21, 28; 2. 1, 2, 10, No. 686 ) 2. 58, 68. 17; 3. 31, 38; 7. 2, 5, 7, 13; 8. 22,
L 688. gfgarety Loc. plu. of the 28; 9. 1, 2, 4; 10. 42; 11. 19, 202, 41, 47, 492, 51, 52 ; 12. 20; 13. 1;
mas. comp. noun Indriyārtha (See
No. 686 ) 5. 9; 6.4; 13. 8. 14. 2; 15. 20; 16. 139, 21 ; 18. 46, 67, 68.
689. gfax: Abl. plu. of the neu. 677. Erath Ady. Ind. (Now ) 11. noun Indriya ( See No. 681 ) 3. 42. 51 ; 18. 36.
690. roma: Inst. plu. of the neu. 678.
g h ifor Acc. plu. of the noun Indriya ( See No. 681 ) 2. 64; neu. comp. noun Indriyakarman 5. 11. (The function of an organ of sense ) 691. TAĦ Acc. sing. of the mas. 4. 27.
form of the pronoun Idam ( See No. 679. izglatt: Nom. plu. of the 153) 1. 28; 2. 33 ; 4. 1, 2; 9. 8, 33 ; mas. comp. noun Indriyagocara ( An 13. 33; 16. 13; 17. 7; 18. 68, 70, 74, object of sense-perception ) 13. 5. 76. In 2. 33 the order of the words 680. H Acc. sing. of the
he 3 rd seems to have been inverted mas. comp. noun Indriyagrāma ( The in Sri Venkațanātha's commentary group of the organs of sense and (See App. I. 8). action ) 6. 24; 12. 4.
692. gala Nom. plu. of the neu. 681. FETT Gen. sing. of the form of the pronoun Idaṁ (See No. neu. noun Indriya (An organ of 153 ) 18. 13. For the occurrence of sense or action ) 3. 342.
this word there see App. I. 36. 682. graegutfag Loc. plu. of the 693. FAIT Acc. plu. of the mas. mas. comp. noun Indrivägni (The form of the pronoun Idam ( See No. fire of the organs of sense and 153 ) 10. 16; 18. 17. action ) 4. 26.
694. He Acc. sing. of the fem. 683. g rote Gen. plu. of the form of the pronoun Idam ( See No. neu. noun Indriya (See No. 681) 153 ) 2. 39, 42. 2. 8, 67; 10. 22.
695. HT: Nom. plu. of the fem. 684. g orfor Nom. or acc. plu. of form of the pronoun Idaṁ (See No. the neu. noun Indriya ( See No. 681) 153 ) 3. 24; 10. 6. 2. 58, 60, 61, 68; 3. 7, 40, 41, 42; 696. Nom. plu. of the mas. 4. 26 ; 5. 9; 13. 5; 15. 7.
form of the pronoun Idam (See No. 685. gaaria: Nom. sing. of the 153) 1. 33; 2. 12, 18; 3. 24. mas. form of the comp. adj. Indriya- 697. gAt Nom. dual of the mas. rāma (One who feels repose in his form of the pronoun Idam ( See No. senses ) 3. 16.
153 ) 15. 16. 30

Page #69

इयम्
Primary Word-Units
T:
698. Nom. sing. of the fem. form of the pronoun Idam ( See No. 153 ) 7. 4, 5.
709. g à Pres. 3rd pers. sing. of
the root Iks (To see or look upon ) 699. T Ind. particle employed for making a comparison or conjec
6. 29; 18. 20. ture or expressing a doubt (Like; as
710. $574 Acc. sing. of the pot. if) 1. 30: 2. 10. 58. 67: 3. 22. 36: participial adj. Idya ( Fit to be wor5. 10; 6. 34, 38; 7. 7; 11. 442; 13. 16: shipped ) 11. 44. 15. 8: 18. 37. 38. 48. In 3. 2 Rāmā- 711. FC Nom. sing. of the mas. nuja's reading is Vyämisrenaiva form of the adj. Idrśa ( Such; of such instead of V yamiśreneva (See App. aspect ) 11. 49. I. 10). If that reading is taken to 712. zate Acc. sing. of the neu. be correct the first reference to form of the adj. Idịśa ( See No. 711 ) 3. 2 must be omitted.
2. 32; 6. 42. 700. go: Inst. plu. of the mas. 713. FTF Acc. sing. of the mas. noun Işu ( An arrow ) 2. 4.
noun Isa (The Lord ; The Moral 701. OXTATE Nom. sing. of the Ruler of the World ) 11. 15, 44. mas. form of the comp. adj. Istakā- 714. Tutura: Nom. sing. of the madhuk (The yielder of the desired mas. comp. noun Isvarabhāva ( Royal fruits) 3. 10.
state ) 18. 43. 702. Fuh Nom. sing. of the neu.
715. SETH Acc. sing. of the mas. form of the adj. Ista (That which is noun Isvara ( The Lord; the Moral desired ) 18. 12.
Ruler of the World ) 13. 28. 703. gg: Nom. sing. of the mas. 716. SATT: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Ista (See No. 702) noun Isvara (See No. 715 ) 4.6: 18. 64, 70.
15. 8, 17; 16. 14 ; 18. 61. 704. ggfagtaghha Loc. plu. of the 717. Tea Pres. 3rd pers. sing. of fem. comp. noun Istänistopapatti the root Ih ( To aim at ) 7. 22. ( The accrual of fruits which are 718. gora Pres. 3rd pers. plu. of desired and those which are not the root Ih ( See No. 717) 16. 12. desired ) 13. 9.
705. Fara Acc. plu. of the mas. form of the adj. Ista ( See No. 702)
719. 37. Nom. sing. of the neu. 3. 12.
form of the past participial adj. Ukta 706. Eer: Nom. plu. of the mas.
(Said) 11. 1, 41 ; 12. 20; 13. 18; form of the adj. Ista ( See No. 702 )
15. 20. 17. 9.
720. 36: Nom. sing. of the mas. 707. ggar Ind.. past participle of form of the past participial adj. the root Yaj ( See No. 671 ) 9. 20. Ukta (See No. 719 ) 1. 24; 8. 21;
708. && Adv. Ind. (Here ) 2. 52, 13. 22. 40, 41, 50; 3. 16, 18, 37; 4. 2, 12, 38; 721. Jeht: Nom. plu. of the mas. 5. 19, 23 ; 6. 40; 7. 2; 11. 7, 32; form of past participial adj. Ukta 15. 3; 16. 24; 17. 18, 28.
(See No. 719 ) 2. 18.
31

Page #70

उत्तवा
Bhagavadgitā Word -Index Pt. I A
JAWATAFUTA
722. 391 Ind. past participle of 734. Jatara Pres. 3rd pers. sing. the root Vac (To speak ) 1. 47; of the root * with the prefix 37 2.92 ; 11. 9, 21, 50.
(To walk or go out) 15. 8. 723. 37mfor: Nom. plu. of the 735. Jathra Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Ugra- mas. form of the pres. participial karman (Doer of fierce or cruel adj. Utkrāmat (Walking or going deeds ) 16.9.
out) 15. 10. 724. 34784: Nom. sing. of the mas. 736. JACIÆ Gen. plu. of the form of the comp. adj. Ugrarūpa. mas. comp. noun Uttamavid (One (One who has a fierce countenance) who knows the best that is to be 11. 31.
known) 14. 14. 725. JA# Acc. sing. of the neu. 737. THE Acc. sing. of the mas. form of the adj. Ugra (Fierce ; form of the adj. Uttama ( The best ) frightful ; cruel) 11. 20.
4. 3; 6. 27; 9. 2; 14. 1; 18. 6. 726. 391: Nom. plu. of the fem. 738. JAH: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Ugra ( See No. 725) form of the adj. Uttama (See 11. 30.
No. 737 ) 15. 17. 18. 727. gů: Inst. plu. of the neu. 739. JTHI: Inst. plu. of the neu. form of the adj. Ugra (See No. 725)
comp. noun Uttamānga (The best 11. 48.
of limbs i. e. the head ) 11. 27. Inst. plu. of the mas, form of the adj. Ucca (At a high
740. JAHAT: Nom. sing. of the pitch) 1. 12.
mas. form of the comp. adj. Utta729, yü: Acc. sing of the maujas ( Of excellent valour ; mas. noun Uccaihśravas (The name
here the specific name of a Pāñcāla of the horse of Indra) 10. 27.
prince who along with Yudhāmanyu 730. GEEF Nom. sing. of the
guarded the wheels of Arjuna's neu. form of the adj. Ucchista ( That
chariot and so a noun ) 1. 6. which has been left over after en
741. 37th 741. SATRIA
Nom. sing. of the joyment or rejected or abandoned neu. comp. noun Uttarāyaṇa (The as useless ) 17. 10.
northern path ) 8. 24. 731. JEITUHL Acc. sing. of the 742. Sfery Imp. 2nd pers. sing. of mas. form of the adj. Ucchosana the root Sthā-tişth with the prefix (Drying up or withering ) 2. 8. Ud (To get up) 2. 3, 37; 4. 42;
732. gua Pass. 3rd pers. sing. of 11. 33. the root Vac (See No. 722) 2. 25, 743. great Nom. sing. of the fem. 48, 55, 56; 3. 6, 40; 6. 32, 4, 8, 18; form of the past participial adj. 8. 1, 3; 13. 12, 17, 202; 14. 25; Utthita (That which has arisen or 15. 16; 17. 14, 15, 16, 27, 28, come out) 11. 12. 18. 23, 25, 26, 28.
744. JANET FOTGen. plu. of 733. Ja Ind. particle used to add the mas. form of the comp. adj. emphasis or to express a guess (And; Utsannakuladharma (One whose or ) 1. 40; 14. 9, 11.
family traditions have lapsed ) 1. 44. 32

Page #71

उत्सादनार्थम्
Primary Word-Units
उपदेक्ष्यन्ति
745. Jaafa The neu. noun 757. 5fT3 Ind. past participle of Utsādana with the suffix Arthan the root Diś with the prefix Ud (To having the sense of the dat. case- point or aim at ) 17. 21. termination (For the sake of sup- 758. Jeta: Adv., Ind., made from pression ) 17. 19.
the noun Uddeśa by adding the 746. Jana Pass. 3rd pers. plu. suffix Tas (Succinctly or princiof the 6th conj. root Sad with the pally ) 10. 40. prefix Ud (To sink down or to be 759. J Pot. 3rd pers. sing. of languid ) 1. 43.
the root Hr with prefix Ud (To 747. graag: Pot. 3rd pers. plu. of draw out or raise up ) 6. 5. the 6th conj. root Sad with the 760. #9: Nom. sing. of the mas. prefix Ud (See No. 746 ) 3. 24. noun Udbhava (Source of birth ;
748. JEST Pres. 1st pers. sing. genesis ) 10. 34. of the root Srj with the prefix Ud 761. qat: Nom. plu. of the mas. (To release or abandon) 9. 19. form of the past pass. participial adj.
749. 3254 Ind. past participle Udyata (Has proceeded or is of the root Srj with the prefix Ud prepared ) 1. 45. (See No. 748) 16. 23 ; 17. 1.
762. JUFT Ind. past participle of 750. Cara Loc. sing. of the neu. the root Yam with the prefix Ud (To comp. noun Udapāna (A receptacle lift up ) 1. 20. of water; a well ) 2. 46.
763. a Pres. 3rd pers. sing. 751. TETTT: Nom. plu, of the mas. of the 6th conj. root Vij with the form of the adj. Udāra (Noble, prefix Ud (To be afflicted or g magnanimous or worthy of praise ) or to fear) 12. 154. 7. 18.
764. gfe Pot. 3rd pers. sing. 752. Jerefter The pres. partici- of the 6th conj. root Vij with the pial adj. Udāsina with the affix prefix Ud (See No. 763 ) 5. 20. Vat having the sense of likeness 765. fFH97 Nom. sing. of the (Like one who is indifferent ) 9. 9; mas. form of the pres. participle 14. 23.
Unmişat (Opening one's eyes ) 5. 9. 753. grieta: Nom. sing. of the 766. 341ga Pres. 3rd pers. sing. mas. form of the pres. participial of the root Jan-jā with the prefix adj. Udásina ( Indifferent ) 12. 16. Upa (To be produced) 2. 62, 65 ;
754. JFICE Acc. sing. of the neu. 14. 11. form of the past participial adj. 767. 395710a Pres. 3rd pers. plu. Udāhrta (Said or designated as ) of the root Jan-jā with the prefix 13. 6; 17. 19, 22; 18. 22, 24, 39. Upa ( See No. 766 ) 14. 2.
755. Jyra: Nom. sing. of the 768. 3 6a Pres. 3rd pers. sing. mas. form of the past participial adj. of the root Hu with the prefix Upa Udāhrta (Soc No. 754) 15. 17. (To offer as an oblation ) 4. 25.
756. The Ind. past participle 769. 39987a Fut. 3rd pers. plu. of the root Hr with the prefixes Ā of the root Dis with the prefix Upa and Ud (To say or speak ) 17. 24. (To teach ) 4. 34.
33

Page #72

उपद्रष्टा
Bhagavadgită Word-Index Pt. I A
770.37 Nom. sing. of the mas. noun Upadrṣtr (An onlooker) 13. 22. 771. Imp. 2nd pers. sing. of the root Dhr with the prefix Upa (To comprehend or regard as ) 7.6; 9.6.
772. 3
Pres. 3rd. pers. sing. of the root Pad with the prefix Upa (To become or befit; to occur or happen) 2. 3; 6. 39; 13. 18; 18. 7. 773. 3 Acc. sing. of the neu. form of the past participial adj. Upapanna (That which has come or arrived or has happened) 2. 32.
774. 3 Nom. sing. of the fem. noun Upama ( A simile) 6. 19. 775. 3f Pres. 3rd pers. plu. of the root Ya with the prefix Upa (To go to or reach) 10. 10.
776. Acc. sing. of the past participial adj. Uparata (One who has turned away) 2. 35.
777. 3 Pres. 3rd pers. sing. of the root Ram with the prefix Upa (To turn away from anything or particularly from the sense-objects) 6. 20.
778. 3 Pot. 3rd pers. sing. of the root Ram with the prefix Upa (See No. 777) 6. 25.
779.34 Pass. 3rd pers. sing. of the root Labh with the prefix Upa (To acquire) 15. 3. 780. Pass. 3rd pers. sing. of the root Lip with the prefix Upa (To besmear over) 13. 322.
781. faza Ind. past participle of the root Viś with the prefix Upa (To sit) 6. 12. 782. Ind. past participle of the root Gam-gacch with the prefixes Sam and Upa (To approach)
1.2.
उभयविभ्रष्टः
783. Pres. 3rd pers. sing. of the root Sev with the prefix Upa (To serve or worship) 15. 9. 784. 3 Pot. 1st pers. sing. of the root Han with the prefix Upa (To destroy) 3. 24. 785. Adv. Ind., formed from the noun Upaya by adding the suffix Tas (By the employment of a remedy) 6. 36. 786. 3 Imperf. 3rd pers. sing. of the root Viś with the prefix Upa (See No. 781) 1. 47.
787.: Nom. plu. of the mas. form of the past participial adj. Upāśrita (Depending upon or having resorted to) 4. 10; 16. 11.
788. उपाश्रित्य Ind. past participle of the root Śri with the prefixes A and Upa (To be dependent upon or to resort to) 14. 2; 18. 57.
789. 3 Pres. 3rd pers. plu. of the root Upās (To worship) 9. 14, 15; 12. 2, 6; 13. 25.
790. 3: Nom. sing. of the past participial adj. Upeta (Possessed of) 6. 37.
791. : Nom. plu. of the past participial adj. Upeta (See No. 790) 12. 2.
792. Ind. past participle of the root I with the prefix Upa (To reach or go to ) 8. 15, 16.
793. f Pres. 3rd pers. sing. of the root I with the prefix Upa (See No. 792) 6. 27; 8. 10, 28.
794. f Fut. 2nd pers. sing. of the root I with the prefix Upa (See No. 792) 9. 28. 795. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. past participial adj. Ubhayavibhraşta (Thrown off or dislodged from both) 6. 38.
34

Page #73

Hot:
Primary Word-Units
मषीन्
796. JHT: Gen. dual of the pronominal adj. Ubhaya (Both ) 1. 21.
804. 35 Nom. sing. of the neu. 24, 27; 2. 10, 16; 5. 4.
form of the adj. Urjita (Vigorous, 797. Ji Acc, dual of the neu.
distinguished or glorious ) 10. 41. form of the pro. nominal adj. Ubha (Both ) 2. 50. It is used only in the
805.
3 4 Acc. sing. of the dual.
mas. form of the comp. adj. Urdhva798. * Nom. or acc. dual of the
müla (That whose roots are upmas. form of the pronominal adj.
wards ) 15. 1. Ubha (See No. 797) 2. 19; 5. 2; 806. 3 Adv. Ind. ( Thereafter 13. 19.
or upwards ) 12.8; 14. 18; 15. 2. 799. IT Acc. plu. of the mas. 807. ITT: Nom. plu, of the mas. noun Uraga (A serpent or snake ) form of the adj. Uşmapa used as a 11. 15.
noun (Lit. one who drinks the 800. gaaa Inst. sing. of the neu. steam of lot food and hence a noun Ulba (A thin skin-bag contain- departed ancestor's soul ) 11. 22. ing an embryo ) 3. 38.
801. J7T9 Perf. 3rd pers. sing. of the root Vac (See No. 722) 1.1, 2, 308 Nom. sing. of the mas. 21*, 24, 25, 28, 47; 2. 13, 2, 4, 9,
noun Rk (The name of the oldest 10, 11, 54, 55; 3. 1, 3, 10, 36, 37; V
Veda containing prayers addressed 4. 1, 4, 5; 5. 1. 2; 6. 1, 33, 35, 37,
to various deities ) 9. 17. 40; 7.1 ; 8. 1, 3; 9.1; 10. 1, 12, 19: 11. 1. 5. 9. 15. 32. 35. 36. 47. S09. Fazia Pres. 3rd pers. sing. of 50, 51, 52; 12. 1, 2; 13. 1; 14. the verb Roch (To attain ) 2.72; 1, 21, 22; 15. 1; 16.1; 17. 1, 23; 5.29. 18. 1, 2, 73, 74.
810. * Acc. sing. of the neu. 802. 979 Nom. sing. of the mas. form of the adj. Rta (True) 10. 14. noun Uśanas ( The name of a Vedic
811. FESTIH Gen. plu. of the fem. Rsi, who was the fifth in descent
noun ķtu ( A season ) 10. 35. from Bhrgu and was otherwise known as Sukra. In Paurānic mytho
812. * Adv. Ind. (Without ) logy he is represented as the 11. 32. preceptor of the Daitya King 8 13. * Acc. sing. of the neu. Hiranyakaśipu and also of his great form of the adj. Rddha (Prosperous grandson Bali. He is described as a or rich) 2. 8. Kavi( See No. 947 infra) 10. 37.
814. #97: Nom. plu. of the mas. 803. gfiat Ind. past participle
noun Rşi (A sage ) 5. 25; 10. 13. of the root Vas (To dwell) 6. 41.
815. F1: Inst. plu. of the mas. For the occurrence of the remark con
noun Rşi (See No. 814 ) 13. 4. taining this word between 1. 21/1 and 1. 21/2 see App. I. 2 and the foot-note 8 16. IT Acc. plu. of the mas. below p. 16 col. 2.
noun Rşi (See No. 814 ) 11. 15. 35

Page #74

एकत्वम्
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
एतानि
829. gardot Inst. sing. of the neu.
form of the comp. adj. Ekāgra (See 817. feca Acc. sing. of the neu.
No. 828 ) 18. 72. noun Ekatva ( Oneness ) 6. 31.
830. Tarrah Adv. Ind. (Invariably 818. Taca Inst. sing. of the neu.
or always ) 6. 16. noun Ekatva ( See No. 817) 9. 15.
.831. T#ita Inst. sing. of the 819. Turf: Nom. sing. of the
comp. noun Ekāṁsa (One particle mas. form of the comp. adj. Eka
or portion ) 10. 42. bhakti ( One who is solely devoted
832. gan Inst. sing. of the mas. to one object of devotion only) 7.17.
form of the adj. Eka ( See No. 820 ) 820. Tur Inst. sing. of the fem.
11. 20. form of the adj. Eka (One) 8. 26.
833. # Nom. plu. of the mas. 821. TRIX Acc. sing. of the neu. form of the adi. Eka ( See No. 820 ) or mas. form of the comp. past pass. 18. 3. In plu. number the word participial adj. Ekastha (Residing in
means 'One group of men'. one receptacle ) 11. 7, 13; 13. 30.
834. Taa Nom. or acc. sing. of *HT Loc. sing. of the neu. the neu. form of the pronoun Etad form of the adj. Eka (See No. 820) (This) 2. 3, 6; 3. 32; 4.3, 4 ; 6. 26, 18. 22.
39, 42; 10. 14; 11.3, 35; 12. 11; 823. Ah Nom. or acc. sing. of the 13. supernumerary stanza (See neu. and acc. sing. of the mas. form App. I. 31), 1,6, 11, 18; 15. 20; of the adj. Eka (See No. 820 ) 3.2; 16. 21 ; 17. 16, 26; 18. 63, 72, 75. In 5. 1, 4, 5; 10. 25; 18. 20, 66; ( The 6. 39 Rāmānuja and Vallabha 'read one i. e. the inner organ) 13. 5. Evan instead of Etad (App. I. 22). The word is used there as a pro. It is not, however, a happy word. noun.
835. gacrita Nom. plu. of the 824. 7: Nom. sing. of the mas. neu, form of the comp. adj. Etaform of the adj. Eka ( Alone ) 11. 42; dyoni (That which has this as its (See No. 820 ) 13. 33.
source) 7.6. 825. ghar Nom. sing. of the fem.
836. Taat: Gen. dual of the mas. form of the adj. Eka (Integrated)
form of the pronoun Etad (See No. 2. 41.
834) 5. 1.
837. Gata Gen. sing. of the mas. 826. g&tat Nom. sing. of the mas.
form of the pronoun Etad (See No. form of the adj. Ekākin (By oneself
834 ) 6. 33. or alone) 6. 10.
838. gara Nom. plu. of the neu. 827. ITT Acc. sing. of the neu. form of the pronoun Etad (See No. form of the comp. adj. Ekākṣara 834) 14. 12. 13 : 15.8: 18. 6, 13. In
That which is represented or desig- 18. 13 Sankara according to the J. H. nated by the one word ( Om )] 8. 13. P. edition reads Imāni in place of
828. C#TF Acc. sing. of the neu. Etāni ( App. I. 36). It is the nom. form of the comp. adj. Ekāgra ( Con- plu, of the neu. form of Idam which centrated on one object only ) 6. 12. has the same meaning as Etad. If
36

Page #75

एतान्
Primary Word-Units
एव
that reading is preferred the refer- 3. 37, 41; 4. 42; 8.27; 11. 50; ence to 18. 13 would be required to 15. 3, 112. be omitted from here.
849, gare Acc. sing. of the fem. 839. gart Acc. plu. of the mas. form of the pronoun Etad (See No. form of the pronoun Etad (See No. 834) 2. 72. 834) 1. 22, 25, 35, 36; 14. 20, 212, 26.
850. g#: Irregular inst. plu. of 840. gara Acc. sing. of the fem. the mas, form of the pronoun Etad, form of the pronoun Etad (See No. the classical form being Etaih. 834) 1. 3 ; 7. 14 ; 10.7; 16.9. (See No. 834 ) 7. 13; 18.40.
841. gara Nom. sing. of the mas. 851. 972: Abl. plu. of the mas. form of the adj. Etāvat (So much form of the pronoun Etad (See No. or so far ) 16. 11. This word forms 834) 3. 12 ; 7. 13. part of the quarter-stanza garagra 052
852. ga Adv. Ind. A particle used faferat: part the sense intended to be
to emphasize an idea expressed by the conveyed by it seems to be “They word which it follows, translated into have concluded that so far (alone English by the words 'only', 'itself', should all human effort extend ).
exactly', 'also' etc.1.1, 6, 8*, 112, 13, 842. gfa Pres. 3rd pers. sing. of 14, 19, 27, 30, 34, 36, 42; 2. 5, 6, the 2nd conj. root I(To go ) 4. 92; 122, 24, 28, 292, 47, 55; 3., 4, 12, 172, 8. 6; 11. 55.
18, 20, 21, 22; 4. 3, 11, 15, 20, 24,
252, 36; 5.8, 13, 15, 18, 19, 22, 23, 24, 843. ga Nom. plu. of mas.
27, 28 ; 6.3, 53, 62, 16, 18, 20, 21, form or nom. dual of the fei.. corm
24, 26, 40, 42, 44 ; 7.4, 122, 14, 189, of the pronoun Etad ( See No. 834) 1. 23, 38; 2. 15; 4. 30; 7. 18;
21, 22 ; 8. 4, 5, 6, 7, 10, 18, 19, 23,
28; 9. 12, 16, 17, 19, 23, 24, 30, 34; 8. 26, 27; 11. 33 ; 18. 15.
10. 1, 4, 5, 11, 13, 15, 20, 32, 33, 38, 844. gaat Inst. sing. of the mas. 412. 11. 8, 22, 25, 26, 28, 29, 332, 35, or neu. form of the pronoun Etad 40, 45, 46, 49; 12. 4, 6, 82, 13; (See No. 834 ) 3. 39 ; 10. 42.
13. supernumerary stanza (See 845. Tra Gen. plu. of the mas. App. I. 31 ), 4, 5, 8, 14, 15, 194, 25, form of the pronoun Etad (See No. 29, 30; 14. 10, 13, 172, 22, 23 ; 834) 1. 10.
15. 4, 7, 9, 152, 16 ; 16. 4, 6, 19, 20; 846. ga: Inst. plu, of the mas. or
17. 2, 3, 6, 11, 12, 15, 18, 272; 18. 52,
82, 92, 14, 19, 29, 31, 35, 42, 50, 62, neu. form of the pronoun Etad (Sec No. 834) 1. 43 ; 3. 40 ; 16. 22.
65, 68, 847. quife Acc. plu, of the neu. This reference would have to be omitted noun Indhana (A piece of sacrificial if the first reading given by Nilakantha and fire-wood ) 4. 37.
Madhusudana is correct ( See App. I.1).
+ If Rāmānuja's reading in 3. 2 (See App. 848. 494 ACC. sing. Of the mas. 1.10 ) is adopted, the figure 2 would be reform of the pronoun Etad (See quired to be inserted before the figure 4 No. 834 ) 2. 192, 21, 23, 25, 26, 299; here. See also the note in Entry No. 699,
37

Page #76

एवम्
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
कथम्
853. ça Adv. Ind. (In this manner ) 1. 24, 47 ; 2. 9, 25, 38; 864. EFT Inst, sing. of the neu. 3. 16, 43 ; 4. 2, 9, 15, 322, 35; 6. 15,
noun Ojas (Lustre ) 15. 13. 28 ; 9. 21, 28, 34; 11. 3,9; 12.1; 13. 23, 25, 34, ; 15. 19; 18. 16. In
865. sirgeft: Acc. plu. of the fem. 6. 28, Rāmānuja, Anandatirtha and
noun Oşadhi ( A herb or plant) Layatirtha read Evan yuñjan (See
15. 13. This seems to be the correct App. I. 21 and the word infra spelling of the word according to the 11. 53, 54.
comm. of Sankara and Anandagiri, 854. Jaeg: Nom. sing. of the mas.
though it is printed in most of the form of the comp. adj. Evaṁrūpa
editions as Auşadhi. (In this form ) 11. 48.
866. ओम् A compound syllable 855. gáfay: Nom. sing. of the made up of the letters A, U and M, mas. form of the comp. adj. Evam. used as a designation of Brahma or vidha (In this aspect or manner) Isvara. It is called the Pranava. 11. 53, 54.
8. 13 ; 17. 23, 24. 856. ge: Nom. sing. of the mas.
867. 3 7: Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Etad (See No. noun Omkāra ( The sound produced 834 ) 3. 10, 372, 40 ; 10. 40 ; 18. 59. by the pronunciation of the syllable
857. go Nom. sing. of the fem. Om ) 9. 17. form of the pronoun Etad (See No. 834 ) 2. 39, 72 ; 7. 14.
858. Gotu Irregular gen. plu. of 868. 19 Nom. sing. of the neu. the mas. form of the pronoun Etad noun Auşadha (A medical herb ) (See No. 834), the classical form 9. 16. being Eteşam ( See No. 845 ) 1. 42.
859. geara Fut. 3rd pers. sing. of the 2nd conj, root I (See No. 842) 869. Ind. interrogative parti18. 68.
cle (Whether-or) 6. 38 ; 18. 722. 860. quare Fut. 2nd pers. sing. of 870. #teauregorareorang lagrica: the 2nd conj. root I (See No. 842) 8. 7; 9, 34 ; 18. 65.
Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Kațvamlalavaņātyusna
tiksnarūkşavidāhin (That which is 861. Gefa F7 Gen. sing. of the either bitter, sour, saltish, extremely neu, form of the comp. adj. Aikān- hot, pungent, dry or scorching) tika ( Of an absolute or permanent nature ) 14. 27.
871. Bata Nom. sing. of the in862. graag Acc. sing. of the mas. terrogative pronoun Katarat (Which noun Airāvata (The name of the of the two that have been menelephant of Indra ) 10. 27.
tioned ) 2. 6. 863. # Acc. sing. of the mas. 872. afera Adv. Ind. (How or in or neu. form of the adj. Aiśvara which manner ) 1. 37, 39 ; 2. 4, 21; (Majestic or grand ) 9.5; 11.3, 8, 9. 4. 4 ; 8. 22; 10. 17 ; 14. 21.
jalava which mely
38

Page #77

कथय
Primary Word-Units
कर्ता
873. 274 Imp. 2nd pers. sing. of 885. 7 Acc. sing. of the mas. the root Kath (To say, tell, describe form of the pronoun Kim (Who or or narrate) 10. 18.
which ) 2. 212 874, Fun: Abl. sing. of the mas. 886. FTOTT Nom. sing. of the neu. form of the pres. participial adj. noun Karana (An instrument or Kathayat ( Describing ) 18. 75. an organ of action ) 18. 14, 18.
875. Fyra: Nom. plu. of the 887. fefa Fut. Paras. 3rd pers. pres, participial adj. Kathayat (See sing. of the root Kr (See No. 12) No. 874 ) 10. 9.
3. 33. 876. Aufac fra Fut. 3rd pers. plu. 888. &ficut Fut. Paras. 2nd pers. of the root Kath (See No. 873) 2. 34. sing. of the root Kr (See No. 12)
877. Fyr Fut. 1st pers. sing. 2. 33 ; 18. 60. of the root Kath ( See No. 873 ) 889. Afet Fut. Ātma, 1st pers. 10. 19.
sing. of the root Kr (See No. 12) 878. Fra Ady. Ind. (Ever or at
18. 73.
890. any time whatever ) 2. 47; 18. 67.
501: Nom. sing. of the mas.
form of the adj. Karuņa (Merciful) 879. Feifaa Adv. Ind. (Ever or
12. 13. at any time whatever ) 2. 20.
891. tifa Pres. Paras. 3rd pers. 880. rů: Nom. sing. of the mas.
sing. of the root Kș (See No. 12 )
; noun Kandarpa (The god of love) 4. 20: 5. 10; 6.1; 13. 31. 10. 28.
892. ETI Pres. Paras. 1st pers. 881. fragt: Nom. sing. of the sing. of the root Kr (See No. 12) mas. form of the comp. adj. Kapi- 5.8. dhvaja used as a noun (One on whose 893. Tifo Pres. Paras. 2nd pers. flag there is the emblem of a monkey sing. of the root Kr (See No. 12) i. e. Arjuna) 1. 20.
9. 27. 882. # 5: Nom. sing. of the mas. 894. FOTFX Acc. sing. of the mas. noun Kapila ( The name of the sage noun Karna (The name of the Kānina who being the son of Kardama and son of Kunti, the senior wife of Devahūti is believed to have pro- Pāndu ) 11.34. pounded the Samkhya doctrine) 895. apot: Nom. sing. of the mas. 10. 26.
noun Karņa ( See No. 894 ) 1. 8. 883. HETATS Voc. sing. of the 896. dah Nom. sing. of the neu. mas, form of the comp. adj. Kamala- form of the pot. participial adj. patrākṣa used as a noun (He who has Kartavya (That which ought to be eyes of the shape of lotus-leaves done) 3. 22. i. e. Sri Krsna) 11.2.
897. aprila Nom. plu. of the neu. 884. HTATETH Acc. sing. of the form of the pot. participial adj. mas. form of the comp. past pass. Kartavya ( See No. 896 ) 18. 6. participial adj. Kamalāsanastha 8 98. apat Nom. sing. of the mas. (One who is seated on a lotus-seat ) noun KartȚ (A doer) 3. 24, 27; 11. 15.
18. 14, 18, 19, 26, 27, 28.
39

Page #78

कारम्
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
TUT:
011
899, aft# Acc. sing. of the mas. 909. H a Gen. plu. of the neu. noun Kartř (See No. 898 ) 4. 13; noun Karman ( See No. 902) 3. 4; 14. 19; 18. 16.
4. 12; 5.1 ; 14. 12; 18. 2. 900. de Inf. of the root Kr. (See 910. GHIOT Loc. sing. of the neu. No. 12) 1. 45 : 2. 17; 3. 20; 9. 2; noun Karman (See No. 902 ) 2. 47; 12. 11 ; 16. 24 ; 18. 60.
3. 1, 22, 23, 25; 4. 18, 20; 14. 9;
17. 26 ; 18. 45. 901. odca# Acc. sing. of the neu.
911. H OTT: Nom. sing. of the noun Kartstva (The quality of being
mas. comp. noun Karmaphalatyāga an agent; doership ) 5. 14.
(Renunciation of the fruit of one's 902. a Nom. or acc. sing. of neu, acts) 12. 12. noun Karman (An act or action)
912. H eart Nom. sing. of the 2. 49; 3. 5, 82, 9, 15, 192, 24; 4. 9,
mas. comp. noun Karmaphalatyāgin 152, 162, 18, 21, 23, 33 ; 5. 11; 6.1,
(One who renounces the fruit of 3.7. 29 : 8.1 : 16.24 ; 17. 27 ; 18. 3, one's acts 18. 11. 8, 9, 10, 15, 18, 19, 23, 24, 25, 43,
913. *# : Nom. sing. of the 44, 47. 48. The reference to 18. 43
mas. form of the comp. adj. would be required to be omitted if
Karmaphalaprepsu (One who longs the reading in that stanza adopted
for the fruit of one's acts ) 18. 27. by Sankara and several other com
914. 4**TIT Acc. sing. of the mentators (See App. I. 38 ) is pre
mas. comp. noun Karmaphalasarferred.
yoga ( A connection between an act 903. Har Nom. sing. of the and its fruit) 5. 14. fem. comp. noun Karmacodanā (The
915. T: Nom. sing. of the ( source of ) impulse, the driving
mas. form of the comp. adj. Karmapower, to do an act ] 18. 18.
phalahetu ( One who has the acquisi904. ÅFF Acc. sing. of the neu. tion of the fruit of one's acts as form of the comp. adj. Karmaja a motive for doing them) 2. 47. (That which proceeds from action) 916. 9. Acc. sing. of the 2. 51.
neu. comp. noun Karmaphala (The 905. HAFI Nom. sing. of the fem. fruit of one's act) 5. 12 ; 6.1. form of the comp. adj. Karmaja (See 9 17.
Acc. sing. of the No. 904) 4. 12.
mas. comp. noun Karmaphalasanga 906. ATT Acc. plu. of the mas. (Attachment to the fruit of an act) form of the comp. adj. Karmaja 4. 20. (See No. 904 ) 4. 32.
918. e Loc. sing. of the neu. 907. FOT: Abl. or gen. sing. of comp. noun Karmaphala ( The fruit the neu. noun Karman (See No. 902) of an act) 4. 14. 3. 1,9; 4. 172 ; 14. 16 ; 18. 7, 12. 919. Fatura: Nom. sing. of the
908. OTT Inst. sing. of the neu. mas. form of the comp. adj. Karmanoun Karman ( See No. 902) 3. 20; bandhana (That in which acts are 18. 60.
the cause of being bound to it) 3. 9. 40

Page #79

कर्मबन्धम्
920. Acc. sing. of the as. comp. noun Karmabandha (The bondage resulting from acts) 2. 39. 921. Inst. plu. of the neu. comp. noun Karmabandhana (The bond resulting from acts)
9. 28.
Primary Word-Units
922. f: Inst. plu. of the neu. noun Karman (See No. 902) 3. 31; 4. 14.
923. Acc. sing. of the mas. comp. noun Karmayoga (The Yoga consisting of, or through, action) 3. 7. 924. : Nom. sing. of the mas. comp. noun Karmayoga (See No. 923) 5. 2.2.
925. Inst. sing. of the mas. comp. noun Karmayoga (See No. 923) 3. 3; 13. 24. 926. Gen. plu. of the mas. comp. noun Karmasangin (One who is attached to action ) 3. 26. 927. Loc. plu. of the mas. comp. noun Karmasangin (See No. 926) 14. 15.
928. Inst. sing. of the mas. comp. noun Karmasanga (Attachment to action) 14. 7.
929. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Karmasamudbhava (That which owes its origin to action) 3. 14.
930. : Nom. sing. of the mas. comp. adj. Karmasamgraha (Component parts of an act) 18. 18.
931. i: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Karmasanjñita [That which is designated as the Karman (action)] 8. 3.
932. la Abl. sing. of the mas. comp. noun Karmasannyasa
41
कल्पक्षये
(Renunciation or abandonment of action) 5. 2.
933. Loc. plu. of the neu. noun Karman (See No. 902) 2. 50; 6. 4, 17; 9. 9.
934.
Nom. or acc. plu. of
the neu. noun Karman (See No. 902) 2. 48; 3. 27, 30; 4. 14, 41; 5. 10, 14; 9.9; 12. 6, 10; 13. 29; 18. 6, 11, 41.
935. if Nom. plu. of the neu. form of the comp. adj. Karmanubandhin (That, which, is followed by or, which has in its train, action) 15. 2.
936. : Abl. plu. of the mas. noun Karmin (One who is devoted to a life of action) 6. 46.
937.
Acc. plu. of the neu. comp. noun Karmendriya (An organ of action ) 3. 6.
938. : Inst. plu. of the neu. comp. noun Karmendriya (See No. 937) 3. 7.
939. f Pres. 3rd pers. sing. of the root Krs (To draw, pull or torment) 15. 7.
940. Nom. plu. of the mas. form of the caus. pres. participial adj. Karşat (Drawing, pulling or tormenting) 17. 6.
941. Gen. plu. of the pres. participial adj. Kalayat (One who calculates or measures) 10. 30. 942. Acc. sing. of the neu. noun Kalevara (Lit. An envelope; hence the physical body which is the outer envelope of the soul) 8. 5, 6. 943. Loc. sing. of the mas. comp. noun Kalpakṣaya (The destruction which takes place at the end of a Kalpa, a period of time consisting of 14 Manvantaras) 9. 7.

Page #80

कल्पते
Bhagavad gītā Word-Index Pt. I A
FIAT
2017:
1
944. ga Pres. 3rd pers. sing. of suffix Cit denoting an emphasis the verb Klịp ( To be fit or qualified (Whosesoever ) 5. 15. for ) 2. 15 ; 14. 26; 18. 53.
956. # Nom. sing. of the mas. 945. grat Loc. sing. of the fem. form of the pronoun Kim (See No. comp. noun Kalpādi [The com
un Kalpadi The com- 885) 8. 2; 11. 31; 16. 15. mencement of a Kalpa (See No.943)] 957. Nom. sing. of the fem. 9. 7.
form of the pronoun Kim (See No. 946. &7101 Nom. sing. of the
885 ) 1. 36 ; 2. 28, 54 ; 17. 1.
958. Figura Pres. 3rd pers. sing. comp. noun Kalyāṇakrt (One who does a meritorious or an auspicious
of the root Kāmks (To desire for act) 6. 40.
or look forward to ) 5. 3; 12. 17;
14. 22 ; 18. 54. 947. 47: Nom. plu. of the mas.
959. FIFT: Nom. plu. of the noun Kavi (A genius ; a man with
pres. participial adj. Kāṁkşat (Dea great foresight ; a learned man ;
siring for or looking forword to ) one who knows the past, present and 4. 120** future) 4. 16; 18. 2.
960. Fiffea Acc. sing. of the 948. Fra Acc. sing. of the mas. past participial adj. Kāmkşita (That noun Kavi (See No. 947; here, one which is desired for or looked who knows the past, present and future ) 8. 9.
961. I Pres. 1st pers. sing. of 949. a: Nom. sing. of the mas. the root Kāṁks (See No. 958) 1. 32. noun Kavi ( See No. 947) 10. 37. 962. FIAFTAT: Nom. plu. of the 950. gaare Gen. plu. of the mas.
mas. form of the comp. adj. Kamanoun Kavi (See No. 947) 10. 37.
kāma (One who desires for the things 951. * Nom. sing. of the mas.
which are the objects of enjoy
ment) 9. 21. form of the pronoun Kim with the
963. Theftaft Nom. sing. of the suffix Cana intended to give it an
mas. form of the comp. adj. Kāmaemphasis (Whatever ) 3. 18; 6. 2;
kāmin (One who desires for the 7. 26; 8. 27.
things which are the objects of enjoy952. f Nom. sing. of the mas..ment) 2. 70. form of the pronoun Kim with the
964. THI7a: The mas. comp. suffix Cit intended to give it an
noun Kāmakāra with the suffix Tas emphasis (Whatever) 2. 17, 292; 3. 5,
having the sense of the abl. case18; 6. 40; 7.32 ; 18. 69.
termination:( Prompted by the senti953. C# Nom. sing. of the ment of desire ) 16. 23. neu. noun Kaśmala ( A sinful or pro- 965. #14 Thor Inst. sing. of the hibited act) 2. 2.
mas. comp. noun Kāmakāra (A 954. FAIT Abl. sing. of the neu. prompting of the sentiment of deform of the pronoun Kim (See No. sire ) 5. 12. 885 ) 11. 37.
966. TANITITUTT: Nom. plu. of 955. ura Gen. sing. of the mas. the mas. form of the comp. adj. form of the pronoun Kim with the Kāmakrodha parāyana (One who gives
42
sing, of the med

Page #81

कामक्रोधवियुक्तानाम्
Primary Word-Units
कामोपभोगपरमाः
oneself up to the sentiments of 975. IA ECO Inst. sing. of the desire and anger i. e. one who is mas. form of the comp. adj. Kāmapassionate ) 16. 12.
rūpa (See No. 974 ) 3. 39. 967. gryfayar# Gen. plu. of 976. #1 craffiat: Nom, plu. of the mas. form of the comp. adj. the mas. form of the comp. past Kāmakrodhaviyukta (One who is pass. participial adj. Kāmasamkalpafree from the sentiments of desire varjita (Free from thoughts about and anger ) 5. 26.
the desired objects or from desires 968. FIA W
and thoughts about them) 4. 19. RTH Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Kāma
Nom. sing. of the krodhodbhava (That which arises ne
es neu. form of the comp. adj. Kāmafrom the sentiments of desire and
haituka (That which has for its moanger) 5. 23.
tive the fulfilment of a desire or
that which has desire as its motive ) 969. Here Nom. sing. of the fem.
16. 8. comp. noun Kāmadhuk (She who
978. AF Acc. sing. of the mas. yields the desired objects like milk )
noun Kāma ( A longing or desire for 10. 28. 970. FIT Æ The mas. comp.
the objects of enjoyment) 16. 10,
18; 18. 53. noun Kāmabhoga with the suffix
979. FIA: Nom. sing. of the mas. Artham having the sense of the
noun Kāma (See No. 978 ) 2. 62; dat. case-termination (For the sake of enjoyment of the desired
3. 37; 7. 11 ; 16. 21. objects) 16. 12.
980. FTATT Abl. sing. of the mas. 971. HINĮ Loc. plu. of the noun Kāma ( See No. 978 ) 2. 62. mas. comp. noun Kāmabhoga 981. Ararat: Nom. plu. of the (Enjoyment of the desired objects) mas, form of the comp. adj. Kāmāt16. 16.
man (One whose heart is full of 972. #IATIITOetaar: 'Nom, plu, of i. e. who has identified oneself the mas. form of the comp. adj. with desires ) 2. 43. Kāmarāgabalānvita (Backed up by or 982. FIATT Acc. plu. of the mas. invested with the strength derived noun Kāma ( See No. 978) 2. 55, 71; from attachment towards the desired 6. 24; 7. 22. objects ) 17. 5.
983. FIAT: Nom. plu, of the mas. 973. FIATTfaafia Nom. sing. of noun Kāma (See No. 978 ) 2. 70. the neu. form of the comp. past pass. 984. F ar Inst. sing. of the participial adj. Kāmarāgavivarjita mas. form of the comp. adj. Kāmepsu (Devoid of attachment towards the (One who longs for the fulfilment objects of desire ) 7. 11.
of desires ) 18. 24. 974. Fra 19h. Acc. sing. of the 985. FIA: Inst. plu. of the mas. mas. form of the comp. adj. Kāma- noun Kāma (See No. 978 ) 7. 20. rūpa (He who has the form or the
be the form or the 986. THITHITTTAT: Nom. plu. of nature of desire ) 3. 43.
the mas. form of the comp. adj.
43

Page #82

काम्
Bhagavadgita Word-Index Pt. I A
Kamopabhogaparama (One who is solely devoted to the enjoyment of the desired objects) 16. 11.
987. Acc. sing. of the fem. form of the pronoun Kim (See No. 885) 6. 37.
988. Gen. plu. of the mas. form of the adj. Kamya (That which is done with a view to acquire a desired object) 18. 2. 989. Abl. sing. of the mas. comp. noun Kayakleśabhaya (Fear of physical pain) 18. 8. 990. Acc. sing. of the mas. comp. noun Kayaśirogrīva (The trunk of the body, the head and the neck) 6. 13. 991. Acc. sing. of the mas. noun Kaya (The physical body) 11. 44.
992.
Inst. sing. of the mas. noun Kaya (See No. 991) 5. 11. 993. Nom. and acc. sing. of the neu. noun Kāraṇa (Cause) 6. 32; 13. 21.
994.
.
Acc. plu. of the neu. noun Kāraṇa (See No. 993) 18. 13. 995. Nom. sing. of the caus. pres. participial adj. Kārayat (Causing a thing to be done) 5. 13. 996. कार्पण्यदोषोपहतस्वभावः Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Kārpanyadoṣopahatasvabhāva (One whose nature is obscured by the blemish of helplessness ) 2.7. 997. Loc. sing. of the neu. comp. noun Kāryakāraṇakartṛtva (The doership of an effect and its cause) 13. 20. The reading which Sankara considers preferable and has adopted is कार्यकरणकर्तृत्वे. Therein the Karya
means
the
कालानलसंनिभानि
physical body, the Karana means the 10 organs of knowledge and action, and the mind, the intellect and egoism, and according to him it is their doership, the cause of their origin, that is meant here.
998. Pass. Atma. 3rd pers. sing. of caus. form of the 8th conj. Ubhayapadi root Kr. (See No. 12)
3.5.
999. Acc. sing. of the neu. form of the pot. participial adj. Karya (That which ought to be done) 3. 19; 6.1.
Nom. or acc. sing. of the neu. form of the same used as a noun (An act which ought to be done) 3. 17; 18. 5, 9, 31.
1000. कार्याकार्यव्यवस्थितौ Loc. sing. of the fem. comp. noun Karyākāryavyavasthiti (A division of acts into those which ought to be and those which ought not to be done) 16. 24.
1001. rf Acc. dual of the neu. comp. noun Karyākārya (Those acts which ought to be and those which ought not to be done) 18. 30.
1002. Loc. sing. of the neu. noun Karya (An act which ought to be done) 18. 22.
1003. Acc. sing. of the mas. noun Kala (Time) 8. 23.
1004. : Nom. sing. of the noun Kala (See No. 1003) 10. 30, 33; (The destructive aspect of Brahman) 11. 32.
1005. कालानलसंनिभानि Nom. plu. of the neu. form of the comp. adj. Kalanalasannibha (Similar to the fire which consumes the world at the time of a Pralaya) 11. 25.
44

Page #83

काले
Primary Word-Units
1006. Loc. sing. of the mas. noun Kāla (See No. 1003) 8. 23; (The proper time) 17. 20.
1007. Inst. sing. of the mas. noun Kāla (See No. 1003) 4. 2, 38.
1008. g Loc. plu. of the mas. noun Kāla (See No. 1003) 8. 7, 27. 1009. Nom. sing. of the mas. comp. noun Käsirajan (The king of Kasi) 1. 5. 1010. : Nom. sing. of the mas. noun Kāśya (The king of Kasi)
1. 17.
1011. f Acc. sing. of the neu. form of the pronoun Kim with the suffix Cana emphasising the idea conveyed by it (Whatever) 3. 22. 1012. Nom. or acc. sing. of the neu. form of the pronoun Kim with the suffix Cit emphasising the idea conveyed by it (Whatever) 4. 20; 5. 8; 6. 25; 7. 7; 13. 26. 1013. Nom. or acc. sing. of the neu. form of the pronoun
Kim (See No. 885) 1. 1, 322, 35; 2.36, 54; 3. 1, 33; 4. 162; 8.15; 9.33; 10. 42; 16. 8. 1014. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Kimācara (Of what kind of behaviour) 14. 21.
1015.
Nom. sing. of the mas. form of the adj. Kirițin (One who has a crown on his head ) 11. 35. 1016. Acc. sing. of the mas, form of the adj. Kiritin (See No. 1015) 11. 17, 46.
1017. Acc. sing. of the neu. noun Kilbişa (Sin or blemish) 4. 21; 18. 47.
1018.: Nom. plu. of the mas. form of the pres. participial
कुरुश्रेष्ठ
adj. Kirtayat (Singing or chanting) 9. 14.
1019. Acc. sing. of the fem. noun Kirti (Fame or reputation) 2. 33.
1020. : Nom. sing. of the fem. noun Kirti (See No. 1019) 10. 34. 1021. : Adv. Ind. (From where or whence) 2. 2, 66; 4. 31; 11. 43. 1022. : Nom. sing. of the mas. noun Kuntibhoja (The name of a king fighting on the side of the Pandavas in the Mbh. war) 1. 5.
1023. aya: Nom. sing. of the mas. comp. noun Kuntiputra (A son of Kunti; here Yudhisthira) 1. 16. 1024. Imp. 2nd pers. sing. of the root Kr (See No. 12) 2. 48; 3.8; 4. 15; 9.34; 12. 11; 18. 63, 65. 1025. Loc. sing. of the neu. comp. noun Kurukṣetra (The name of the battle-field where the Mbh. war took place) 1. 1.
1026. Pres. Atma. 3rd pers. sing. of the root Kr (See No. 12) 3. 21. (See я infra) 4. 37' ( See भस्मसात् infra ). 1027. Voc. sing. of the mas. comp. noun Kurunandana (The cause of delight of the Kurus) used as a form for addressing Arjuna 2. 41; 6. 43; 14. 13.
1028.
Voc. sing. of the mas. comp. noun Kurupravīra (A hero of extraordinary merit amongst the Kurus) used as a form for addessing Arjuna. 11. 48.
1029. : Nom. sing. of the mas, form of the comp. adj. Kuruvṛddha (The oldest of the Kurus, an epithet of Bhisma) 1. 12.
1030. Voc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Kuruśreṣṭha
45

Page #84

कुरुश्व
Bhagavad gita Word-Index Pt. I A
( 'The best of the Kurus, an epithet 1042. STUTAT: Nom. plu. of the of Arjuna) 10. 19.
mas. comp. noun Kuladharma (The 1031. a Imp. Atma. 2nd pers. traditional rules of conduct obsersing. of the root Kị. (See No. 12) ved in one's family ) 1. 40, 43. 9. 27.
1043. Feraz: Nom. plu. of the 1032. 5 Voc. sing. of the fem. comp. noun Kulastri (A lady mas. form of the comp. adj. Kuru
of the family ) 1. 41. sattama (The best of the Kurus, an 1044. 7 Gen. sing. of the neu. epithet of Arjuna ) 4. 31.
noun Kula (A family) 1. 42. 1033. F Acc. plu. of the mas.
1045. * Nom. sing. of the neu. noun Kuru, the name of the Ksa- noun Kula ( See No. 1044 ) 1. 40. triya clan to which the parties to 1046. Loc. sing. of the neu. the Mbh. war belonged but here noun Kula ( See No. 1044 ) 6. 42. used for the army of Duryodhana 1047. 997 Loc. sing. of the neu. 1. 25.
form of the adj. Kusala ( Agreeable ) 1034. Fria Pot. Paras. 3rd pers. 18. 10. sing. of the root Kș (See No. 12) 1018. 17: Nom. sing. of the 3. 25.
mas. comp. noun Kusumäkara (The 1035. Tie Pot. Paras. 1st pers. spring) 10. 35. sing. of the root Kș (See No. 12 )
1049. FUH Acc. sing. of the mas. 3. 24.
form of the comp. adj. Kūțastha 1036. gara Nom. sing. of the
meaning that which rests on an paras. pres. participial adj. Kurvat
anvil' and secondarily 'that which (Doing) 4.21 ; 5.7, 13; 12. 10;
is not affected by its environments 18. 47.
i. e. the self', which is a mere 1037. fa Pres. Paras. 3rd pers.
witness of the movements of the plu. of the root Kș (See No. 12) 3 25 ; 5. 11.
mind, senses and body ) 12.3. 1038. Tior: Nom. sing. of the
1050. PZE?: Nom. sing. of the Ātma. pres. participial adj. Kurvāna
mas. form of the comp. adj. Kūtas( Doing ) 18. 56.
tha ( See No. 1049 ) 6.8; 15. 16. 1039. 27# Acc. sing. of the 1051. TH: Nom. sing. of the mas. neu. form of the comp. adj. Kula- noun Kūrma ( A tortoise ) 2. 58. kşayakrta (That arising from the 1052. a u: Nom. sing. of the destruction of one's family) 1. 38, mas. form of the comp. past partici39.
pial adj. Křtakstya (One who has 1040. FyLoc. sing. of the mas. discharged one's duty and therefore comp. noun Kulakşaya (The destruc- feels oneself relieved of a heavy tion of one's family) 1. 40.
burden ) 15. 20. 1041. P ra Gen. plu. of the 1053. xafax: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Kula mas. form of the comp. past pass. ghna (One who destroys one's participial adj. Krtaniscaya (One family) 1. 42, 43.
who has made a firm resolve ) 2. 37.
46

Page #85

कृतम्
Primary Word-Units
केन
1054. Fa# Acc. sing. of the neu. 1065. 01 Inst. sing. of the fem. form of the past pass. participial adj. noun Krpā (Ordinarily, co Krta (Done ) 4. 152; 17. 18; 18. 23. pity or commisseration, but here,
1055. FFF: Nom. sing. of the remorse).1. 28; 2. 1. mas. form of the comp. past pass. 1066. 64: Nom. sing. of the mas. participial adj. Kștāñjali (One who noun Krpa (The name of a Brāhmaṇa has his hands folded together in warrior fighting in the Mbh, war on supplication ) 11. 14, 35.
the side of the Kurus ) 1. 8. 1056. marà Loc. sing. of the mas. 1067. Birit TT037# Nom. sing. form of the comp. adj. Kștānta of the neu. comp. noun Kțsigorak(That which is characterised by an
characterised by an syavānijya (Agriculture, preservaend to all action ) 18. 13.
tion of the bovine species of animals 1057. Fa Inst. sing. of the neu. and trade ) 18. 44. form of the past pass, participial adj.
1068. FCOT Voc. sing. of the mas. Krta used as a noun ( An act which
noun Krsna ( The name of the son has been done ) 3. 18.
of the Yadava prince Vasudeva and 1058. at Ind. past participle of Devaki, who acted as the charioteer the root Kr (Having done) 2. 38; of Ariuna and who while imparting 4. 22; 5. 272; 6. 12, 25; 11. 35; the teaching contained in this work 18. 8, 68.
is referred to by the title Sri Bhaga1059. F a Nom. sing. of the vān) 1.28, 32, 41 ; 5.1 ; 6. 34, 37, mas. comp. noun Krtsnakarmakrt 39 ; 11. 41 ; 17. 1. (One who has discharged all his
1069. HOTH Acc. sing. of the mas. duties ) 4. 18.
noun Krsna ( See No. 1068 ) 11. 35. 1060. HEAT The neu. form of the
1070. HOT: Nom. sing. of the mas. adj. Krtsna with the termination Vat
form of the adj. Krsna (Black) 8.25 : affixed to denote similarity (As if it were the whole ) 18. 22.
Nom. sing. of the mas. noun sa Nom sing of the Krsna ( See No. 1068 ) 18. 78. mas. comp. noun Kștsnavid (One 1071. HOTTT Abl. sing. of the mas. who knows all that is to be known ) noun Krşņa ( See No. 1068) 18.75. 3. 29.
1072. Nom. plu. of the mas. 1062. TF7 Gen. sing. of the neu. form of the pronoun Kim (See form of the adj. Kitsna (The whole) No. 885 ) 12. 1. 7. 6.
1073. aaa Nom. plu. of the mas. 1063. 377. Acc. sing. of the neu. form of the pronoun Kim with the form of the adj. Krtsna (See suffix Cit intended to give it an No. 1062 ) 1.40; 7.29 ; 9. 8; 10. 42; emphasis (See No. 952 ) 11. 21, 27; 11. 7, 13; 13. 332.
13. 24. 1064, OTT: Nom. plu, of the mas. 1074.39 Inst. sing. of the mas. form of the adj. Krpana (Poor or form of the pronoun Kim (See miserable ) 2. 49.
No. 885) 3. 36.

Page #86

केवलम्
Bhagavadgită Word-Index Pt. I A
क्लैब्यम्
9. 10.
1075. # Nom. sing. of the 1087. : Nom. sing. of the mas. neu. form of the adj. Kevala ( Alone noun Kratu ( A sacrifice ) 9. 16. or absolute) 4. 21 ; 18. 16.
1088. fanga Pass. Ātma. 3rd pers. 1076. 78: Inst. plu. of the neu. sing. of the root Kr (See No. 12 ) form of the adj. Kevala (See 17. 18, 19; 18. 9, 24. No. 1075) 5. 11.
1989. fra Pass. Ātma. 3rd pers. 1077. #77 Voc. sing. of the mas. plu. of the root Kr (See No. 12) noun Keśava (A name of Vişnu ap. 17. 25. plied here to Krsna who is believed 1090. F Tara Nom. plu. of the to be an incarnation of that deity) continuous pres. participial adj. 1. 31 ; 2. 54; 3. 1 ; 10. 14; 13. super Kriyamāna (That which is being numerary stanza ( See App. I. 31 ). done ) 3. 27 ; 13. 29.
1078. ETTET Gen. sing. of the 1091. 7: Inst. plu. of the mas. noun Keśava ( See No. 1077) fem. nuun Kriyā (Ceremony) 11. 48. 11. 35.
1092. feuiaragia Acc. sing. 1079. Harjai: Gen. dual of the of the fem. form of the comp. adj. mas. comp. noun Keśavārjuna (Krsna Kriyāvisesabahulā ( Characterised by and Arjuna) 18. 76.
specific ceremonies of various sorts ) 1080. Bragga Voc. sing. of the 2. 43. mas. comp. noun Kesinișüdana (The 1093. & Acc. plu. of the mas. slayer of Kesi, a demon; an form of the adj. Krūra ( Cruel or epithet of Krsna ) 18. 1.
wicked) 16. 19. 1081. Loc. plu. of the mas.
1094. TE Acc. sing. of the mas. form of the pronoun Kim (See
noun Krodha (The sentiment of No. 885 ) 10. 172. 1082. Inst. plu. of the mas.
anger ) 16. 18; 18. 53.
1095. #4: Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Kim (See No. 885 ) 1.22 ; 14. 21.
noun Krodha ( See No. 1094) 2. 62; 1083. Tay Voc. sing. of the mas. 3.
3. 37; 16. 4, 21. noun Kaunteya (A son of Kunti; 1096. FUT Abl. sing. of the mas. here Ariuna) 2. 14, 37, 60; 3. 9, 39; noun Krodha ( See No. 1094) 2. 63. 5. 22: 6. 35 : 7.8; 8. 6, 16; 9. 7, 1097. gf a Caus. 3rd pers. plu. 10, 23, 27, 31 ; 13. 1, 31; 14. 4, 7; of the root Klid (To become wet ) 16. 20, 22 ; 18. 48, 50, 60.
2. 23. 1084. #raz: Nom. sing. of the 1098. AT: Nom. sing. of the mas. mas. noun Kaunteya ( See No. 1083 ) noun Klesa (Agony or anguish) 1. 27.
12. 5. 1085. AT# Nom. sing. of the 1099. 577 Acc. sing. of the neu. neu, noun Kaumāra (The state of noun Klaibya (Impotence; passiboyhood ) 2. 13.
vity ) 2. 3. The other words in the 1086. FITÆ Nom. sing. of the expression in which this word neu. noun Kausala (Skilfulness or occurs are AT, FA and T: which see dexterity ) 2. 50.
infra.
48

Page #87

Primary Word-Units
क्षेत्रक्षेत्रसंयोगात्
ned.
1100. fan The ind. adv. Kva Sankara according to the G. P. ediwith the suffix Cit intended to give tion, 1935, Madhusudana, Ramānuja it an emphasis (Anywhere ; at any and all the other comm. in that time whatever ) 18. 12.
edition however read instead 27 1101. 0# Acc. sing. of the neu.
FHIOFEL (App. I. 38). This makes noun Ksana having the sense of the no difference in sense though in the dat. sing. (For a moment ) 3. 5. latter there is one comp. word for
1102. 777 Nom. sing. of the two separate words in the former. neu. como. noun Ksatrakarman (The If that reading is preferred this natural duty of a Ksatriya) 18. 43. entry would be required to be For the occurrence of this word there deleted and Entry No. 1102 to be see the note in Entry No. 1111.
retained. 1103. T FT Gen. sing. of the 1112. era: Nom. sing. of the mas. noun Ksatriva (The name of fem. noun Kśānti (Forgiveness ) the second Varna in the Indo-Aryan 13. 7; 18. 42. social order.) 2. 31.
1113. A Caus. 1st pers. sing. 1104. STO: Nom. plu. of the of the root Kşam (To forgive or mas. noun Ksatriya (See No. 1103)
allow ) 11. 42.
allow ) 11. 2. 32.
1114. fengi Pres. 1st pers. sing. 1105. Ar Nom. sing. of the fem. of the root Kșip ( To throw ) 16. 19. noun Ksamā (Forgiveness ) 10. 4,34; 1115. fth Adv. Ind. (At once or 16.3.
immediately ) 4. 12; 9. 31. 1106. # Nom. sing. of the mas. 1116. sfrutach: Nom. plu. of the noun Ksamin ( One who is possessed mas. form of the comp. adj. Kşiņaof the quality of forgiveness) 12. 13. kalmaşa (One whose sins have been
1107. 82 Acc. sing. of the mas. annihilated or exhausted ) 5. 25. noun Kşaya ( Destruction ) 18. 25. 1117. fo Loc. sing. of the neu.
1108. 87 Dat. sing. of the mas. form of the adj. Kșiņa (Annihilated noun Ksaya ( See No. 1107 ) 16. 9. or exhausted ) 9. 21.
1109. ST# Acc. sing. of the mas. 1118. # Acc. sing. of the neu. form of the adj. Kșara used as a form of the adj. Kșudra (Mean) 2. 3. noun ( The destructible one i. e. the 1119. STEFTOT: Gen. dual of the phenomenal world ) 15. 18.
mas. comp. noun Kșetrakşetrajñau 1110. 977: Nom. sing. of the mas. (Lit. 'the field and the knower of form of the adj. Kșara used as a the field', but here, 'the group of the noun (See No. 1109 ) 15. 162. 5 elements, the ego, intellect, the
Nom. sing. of the mas. form of Unmanifest, the ten senses, the mind the adj. Kșara ( Destructible ) 8.4. and the five objects of perception
1111. # Nom. sing. of the neu. on the one hand and the knower form of the adj. Ksātra (That which thereof on the other ) 13. 2. 34. is appropriate to a Ksatriya ) 18. 43. 1120. 7877 N TIT Abl. sing. of The part of the sentence in which the mas. comp. noun Kșetrakşetrathis word occurs is 71# # FarHTETTA. jñasamyoga (The coming into con

Page #88

क्षेत्रम्
Bhagavadgita Word-Index Pt. I A
na:
tact of the Ksetra and its knower as 1132. FITOTTĘ Gen. plu. of the evplained in No. 1119) 13. 26. mas. comp. noun Gajendra (The
1121. Stay Acc. sing. of the mas. king of elephants i.e. the best varienoun Ksetraiña (The knower of the ty of that class of animals ) 10. 27. Kșetra as explained in No. 1119 )
1133. Tata# Nom. sing. of the 13. supernumerary stanza (See neu. form of the comp. adj. Gatarasa App. I. 31 ), 2.
(That which has been devoid of 1122. SET: Nom. sing. of the
taste or sap ) 17. 10.
1134. 7777777: Nom. sing. of the mas. noun Kşetrajña (See No. 1121
mas. form of the comp. adj. Gataand 1123 ) 13. 1.
vyatha (One who has overcome a 1123. Nom. or acc. sing. of
feeling of pain or anguish) 12. 16. the neu. noun Kşetra (The Kșetra
1135. TAFFT Gen. sing. of the as explained in No. 1119) 13. super
mas. form of the comp. adj. Gatanumerary stanza (See App. I. 31 ),
sanga (One who has given up com1,3,6, 18, 33.
ing in contact with the masses of 1124. 8 Nom. sing. of the mas. men) 4. 23. noun Kşetrin (The owner of the 1136. Tata: Nom. sing. of the Kşetra as explained in No. 1121 ) mas. form of the comp. adj. Gata13. 33.
sandeha (One whose doubts have 1125, Hath Nom. sing. of the been dissolved ) 18. 73. comp. degree of the neu. form 1137. Ta: Nom. sing. of the mas. of the adj. Ksema (Beneficial) 1. 46. form of the past participial adj. Gata
(Gone) 11. 51.
ļ 1138. Tag Acc. sing. of the 1126. EH Nom. sing. of the neu. neu. form of the comp. past partinoun Kha ( The sky) 7.4.
cipial adj. Gatāgata (Lit., 'that which 1127. Loc. sing. of the neu. has gone and arrived' but here, 'that noun Kha ( See No. 1126 ) 7. 8.
which consists of departure and
return') 9. 21. T
1139. Tale Acc. plu. of the mas. 1128. Te Imp. 2nd pers. sing. of form of the comp. adj. Gatāsu (One the root Gam-gacch ( To go ) 18. 62. whose vital breath has passed away) 1129. ola Pres. 3rd pers. sing.
2. 11.
1140. Tal: Nom plu. of the mas. of the root Gamegacch (See No.1128)
form of the past participial adj. Gata 6. 37, 40.
(See No. 1137) 8. 15; 14.1 ; 15. 4. 1130. 97 Nom. sing. of the 1141. Tfah Acc. sing. of the fem. pres. participial adj. Gacchat (Going) noun Gati (Motion ; state ) 6. 37, 45; 5.8.
7. 18; 8. 13, 21 ; 9. 32 ; 13. 28 ; 1131. Tega Pres. 3rd pers. plu. 16. 20, 22, 23. of the root Gam-gacch (See No. 1142. ra: Nom. sing. of the fem. 1128 ) 2. 51; 5. 17; 8. 24; 14. 182; noun Gati (See No. 1141 ) 4. 17; 15. 5.
9. 18; 12. 5.
50

Page #89

गती
Primary Word-Units
1143. teft Nom. dual of the fem. 1153. Thya Pass. 3rd pers. sing. noun Gati ( See No. 1141 ) 8. 26. of the root Gam-gacch (See No. 1128)
1144. Tar Ind. past participal of the root Gam-gacch (See No. 1128 1 154. Tere Dat. sing. of the mas. 14. 15; 15.6.
form of the comp. degree of the adj. 1145. OFTAĦ Acc. sing. of the mas.
Guru (Great ) 11. 37. form of the adj. Gadin (One who is
1155. fra: Nom. sing. of the neu. armed with a club ) 11. 17, 46.
form of the comp. degree of the
adj. Guru (See No. 1154 ) 2. 6. 1146. THETH Nom. sing. of the 1156. Tiara Nom. sing. of the pot. participle of the root Gam
mas, form of the comp. degree of gacch ( See No. 1128) 4. 24.
the adj. Guru (See No. 1154) 11. 43. 1147. Tata Nom. sing. of the 1157. T## Acc. sing. of the mas. verbal noun Gantr with the pres. noun Garbha (An embryo ) 14. 3. 2nd pers. sing. of the root As
1158. 7: Nom. sing. of the mas. (To be), joined to it in order to give it the sense of the future tense (You
noun Garbha (See No. 1157) 3. 38. will go ) 2. 52. For a similar
1159. Tfer Loc. sing. of the fem. expression see Gare infra.
noun Gau ( A cow or any animal of
the bovine species ) 5. 18. 1148. TrumąThe Tal: Nom. plu. of the mas. comp. noun Gan
1160. 1591 Nom. sing. of the fem.
form of the adj. Gahana (Inscrutable) dharvayakşāsurasiddhasangha (A
4. 17. group or assemblage of the Gandharvas, Yaksas, Asuras and Siddhas)
1161. Troth Nom. sing. of the 11. 22.
neu. noun Gandiva (The name of
the bow of Arjuna which he had got 1149. Triath Gen. plu. of the
as a boon from Agni) 1. 30. mas. noun Gandharva (A class of superhuman beings who are said to
1162. Tarro Nom. plu. of the
neu. noun Gatra (A limb) 1. 29. pe the musicians of the gods in ancient Indian mythology ) 10.26.
1163. Tito Nom. sing.of the fem. 1150. : Nom. sing. of the mas.
noun Gāyatri ( The name of one of
the Vedic metres having 24 syllables noun Gandha (Aroma or smell) 7. 9.
divided into 3 lines and of the 1151. Taart Acc. plu. of the mas. Mantra in that metre composed by noun Gandha ( See No. 1150) 15. 8. Viśvāmitra which every devout
1152. TH: Imp. 2nd. pers. sing. Brāhmaṇa repeats daily ), 10. 35. of the root Gam-gacch (Sec No. 1128) 1164. # Acc. sing. of the fem. used idiomatically to indicate strong noun Go (The earth ) 15. 13. disapproval of the act in the expres- 1165. FITTE Gen. plu. of the fem. sion Klaibyan mā sma gamah (Do noun Gir (Speech ) 10. 25. not resort to impotency) 2. 3. See 1166. fra Nom. sing. of the neu. also the other words in the above form of the past participial adj. Gita expression.
(Sung or expounded ) 13. 4. 51

Page #90

गुडाकेश Bhagavad gita Word-Index Pt. I A
गुणेषु 1167. Terasa Voc. sing. of the mas. 1177. Ora Nom. sing. of the comp. noun Gudākeša (Lit. 'the lord fem. form of the adj. Gunamaya of sleep'; here an epithet of Arjuna) (Consisting solely of the inherent 10. 20; 11.7.
attributes ) 7. 14. 1168. TETO: Nom. sing. of the 1178. TOTHÈ: Inst. plu. of the mas. mas. comp. noun Gudākeša (See form of the adj. Gunamaya ( See No. No. 1167) 2. 9.
1177) 7. 13. 1169. Jeroe Inst. sing. of the 1179. Tha Loc. sing. of the mas. comp. noun Guļākeša (See neu. comp. noun Gunasamkhyāna No. 1167) 1. 24.
(Enumeration of the inherent attri1170. 101fQHTITUTI: Gen. dual of butes of the objects. This may the mas. comp. noun Gunakarma- perhaps be the title of a chapter in vibhāga ( The division made on the the lost Şaşthitantraśāstra to which basis of one's inherent attributes references are found in numerous and acts ) 3. 28.
works ) 18. 19. 1171. gorarifathrinat: Adv. Ind. (On 1180. TOTA#: Nom. sing. of the the basis of a division made ac- mas. comp. noun Gunasanga (Concording to the inherent attributes tact with the inherent attributes ) and acts ) 4. 13.
13. 21. 1172. 19* Loc. plu. of the neu.
1181. Tortuar: Nom. plu. of the comp. noun Gunakarma (Inherent
mas. form of the comp. adj. Gunaattributes and acts) 3. 29.
sammūdha ( One who is deluded by 1173. Tura: Adv. Ind., made from
the inherent attributes ) 3. 29. the noun Guņa by the addition of
1182. Tuaia: Nom. sing. of the the affix Tas having the sense of
mas. form of the comp. adj. Guņāthe abl. case-termination (On the
tita (One who has transcended the basis of or agreeably to the inherent
inherent attributes ) 14. 25. attributes ) 18. 29.
1183. Tur Acc. plu. of the mas 1174. T EET: Nom. plu. of the
noun Guna (An inherent attribute mas. form of the comp. adi. Guna- or property of a material substance) pravrddha (That which grows by
hy 13. 19, 21 ; 14. 20, 21, 26. virtue of the inherent attributes )
1184. gott að Acc. sing. of the 15. 2.
mas. form of the comp. adj. Guna
nvita (Invested with or accompani1175. Traza: Adv. Ind., made from the comp. noun Gunabheda in
ed by the inherent attributes) 15. 10. the same way as No. 1173 ( On ac
1185. TOTT: Nom. plu. of the mas. count of the distinction between noun Guna (See No. 1183 ) 3. 28 ; the inherent attributes ) 18. 19. 14. 5, 23.
1176. gora Nom. sing. of the 1186. gūra: Abl. plu. of the mas. mas. comp. noun Gunabhokt; ( The noun Guņa ( See No. 1183 ) 14. 192. enjoyer of the inherent attributes ) 1187. yörg Loc. plu. of the mas. 13. 14.
noun Guna (See No. 1183 ) 3. 28. 52

Page #91

Jut:
Primary Word-Units
घ्राणम्
1188. yüt: Inst. plu. of the mas. 1201. Tea Pass. 3rd pers. sing. of noun Guna (See No. 1183) 3. 5, 27; the root Grh (See No. 1199) 6. 35. 13. 23 ; 14. 23 ; 18. 40, 41.
1202. Nf Loc. sing. of the neu. 1189. TEUTT Inst. sing. of the mas. noun Geha (Lit. 'a house', but here, form of the adj. Guru (See No. 1154) a family') 6. 41. 6. 22.
1203, RVoc. sing. of the mas. 1190. TE: Nom. sing. of the mas. noun Govinda (One of the names form of the adj. Guru used as a noun of Krsna) 1. 32. (One who is fit to be respected as a 1204. Tiara Acc. sing. of the preceptor or elderly person ) 11. 43.
mas. noun Govinda (See No. 1203 ) 1191. Ta Acc. plu. of the mas. 2. 9. form of the adj. Guru used as a noun 1205. 1991a: Nom. sing. of the (An elderly person ) 2. 5.
mas. form of the continuous pres. 1192. TEA -Nom. or acc. sing. participle Grasamāna (Swallowing ) of the neu. form of the superlative 11. 30. degree of the pot. participial adj. 1206. af Nom. sing. of the Guhya ( Secret) 9.1; 15. 20. mas. form of the adj. Grasişnu (One
1193. Teat# Nom. sing. of the who is in the habit of swallowing; an ncu. form of the comp. degree of epithet of the Supreme Soul because the pot. participial adj. Guhya (See 'He is the cause as well of the inNo. 1192 ) 18. 63.
volution as of the evolution of 1194. Tu# Nom. or acc. sing. of the universe ) 13. 16. the neu. form of the pot. participial 1207. ofa: Nom. sing. of the fem. adi. Guhya (See No. 1192) 11. 1; noun Glāni (Lit. 'decay', but here, 18. 68, 75.
'suppression) 4. 7. 1195. Tara Abl. sing. of the neu. form of the pot. participial adj. 1208. araula Caus. 3rd pers. sing. Guhya ( See No. 1192 ) 18. 63. of the root Han (To slay or kill)
1196. Tum Gen. plu. of the 2.21. neu. form of the pot. participial adj. 1209. # Nom. or acc. sing. of Guhya used as a noun (A thing the neu. form of the adj. Ghora which should be kept secret ) 10. 38. (Hideous or terrific ) 11. 49 ; 17. 5.
1197. Tofa Pres. 3rd pers. sing. of 1210. Loc. sing. of the neu. the root Gr (To praise or extol) form of the adj. Ghora (See No. 1209) 11. 21.
3.1. 1198. 2 Nom. sing. of the mas.
1211. Gra: Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial a
adj. noun Ghosa (Sound; resonance ) Gșhnat (Taking ) 5. 9.
1. 19. 1199. Tara Pres. 3rd pers. sing. 1212. pa: Nom. sing. of the pres. of the root Grh (Lit. 'to take', but participial adj. Ghnat (Being slain here, 'to put on') 2. 82.
or killed ) 1. 35. 1200. Threat Ind. past participle 1213. Erre Acc. sing. of the mas. of the root Gșh (See No. 1199) noun Ghrāna (The sense of smell) 15. 8; 16. 10.
15. 9. 53

Page #92

Bhagavadgita Word-Index Pt. I A
च
1214. Conj. particle. Ind. (And). 1. 1, 42, 53, 63, 85*, 9, 11, 132, 14, 16, 174, 182, 192, 25, 27, 293, 303, 312, 322, 332, 34, 38, 42, 43; 2. 4, 8, 112, 12,:19, 23, 24, 26, 27, 293, 31, 32, 33, 342, 35, 36, 41, 52, 58, 662; 3. 4, 8,.172, 18, 22, 24, 38, 39; 4. 3, 5, 8, 9, 172, 18, 22, 27, 28, 402; 5. 1, 2, 52, 15, 182, 20, 27; 6. 13, 9, 13, 163, 20, 21, 22, 29, 302, 35, 43, 46; 7. 4, 93, 122, 16, 17, 22,:262; 8.1, 2, +, 5, 7, 10, 12, 23, 282 9. 4, 52, 9, 12, 142, 15, 17, 194, 242, 29; 10. 2, 3, 42, 7, 99, 13, 17, 18, 203, 22, 232, 24, 26, 27, 303, 31, 322, 33, 34, 38, 39; 11. 2, 5, 7, 152, 17, 20, 224, 24, 252, 26, 343, 362, 37, 382, 392, 42, 43, 45, 48, 49, 50, 53, 542; 12. 1, 3, 13, 152, 182; 13. supernumerary stanza3, 2, 35, 4, 53, 8, 9, 10, 142, 154, 164, 18, 193, 222, 23, 24, 25, 29, 30, 34; 14. 2, 6, 102, 132, 172, 19, 21, 22, 26, 273; 15. 22, 3, 4, 8, 99, 11, 12, 132, 154, 162, 182, 20; 16. 12. 43, 6, 73, 11, 14, 18; 17. 22, 4, 6, 102, 12, 14, 152, 18, 202, 21, 22, 232, 25, 26, 273, 282; 18. 1, 3, 5, 6, 9, 12, 143, 192, 22, 25, 28, 29, 30, 31, 32, 35, 36, 39, 41, 42, 432, 512, 55, 672, 692, 70, 71, 74, 76, 772. 1215. Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Cakrahasta (One who has a discus in his hand) 11. 46.
1216. Acc. sing. of the neu. noun Cakra (Lit. 'a wheel'. The word is used here figuratively) 3. 16.
For the two alternative readings given by Nilakantha and Madhusüdana in 1.8 (See App. I. 1 and Entry No. 852 supra).
arfa
1217. Acc. sing. of the mas. form of the adj. Cakrin (One who has the discus as his special weapon) 11. 17.
1218. : Nom. sing. of the neu. noun Caksus (An eye) 5. 27; 11. 8; 15. 9.
1219. Abl. sing. of the neu. noun Cancalatva (Unsteadiness or fickleness) 6. 33.
1220. Nom. sing of the neu. form of the adj. Cancala (Unsteady or fickle) 6. 26, 34. 1221. Inst. sing. of the neu. form of the comp. adj. Caturbhuja (That of which four hands from a part) 11. 46.
1222. Acc. sing. of the neu. form of the comp. adj. Caturvidha (Of four varieties) 15. 14. 1223. Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Caturvidha (See No. 1222) 7. 16.
1224.tar: Nom. plu. of the mas. form of the adj. Catus (Four) 10. 6. 1225. Loc. sing. of the mas. noun Candramas (The moon) 15. 12.
1226. Acc. sing. of the fem. noun Camũ (An army) 1. 3. 1227. Gen. plu. of the mas. form of the pres. participial adj. Carat (Moving about) 2. 67.
1228. f Pres. 3rd pers. sing. of the root Car (To move about) 2. 71; 3.36. 1229. Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Carat (See No. 1227) 2. 64.
1230. Pres. 3rd pers. plu. of the root Car (See. No. 1228) 8. 11.
54

Page #93

चरम्
Primary Word-Units
1231.Nom. sing. of the neu. form of the adj. Cara (That which moves automatically from place to place; the mobile or dynamic) 13. 15.
1232.
Acc. sing. of the neu. form of comp. adj. Caracara (The mobile and the immobile) 10.39.
1233. Gen. sing. of the mas. form of the comp. adj. Caracara (See No. 1232) 11. 43.
1234. f Pres. 3rd pers. sing. of the root Cal (To move) 6. 21. 1235. Nom..sing. of the neu. form of the adj. Cala (Unsteady) 6. 35; 17. 18.
1236.: Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Calitamānasa (One whose mind has strayed away from a particular course) 6. 37. 1237. Acc. sing. of the neu. comp. noun Cäturvarṇya | The group or order of the four Varnas (classes)] 4. 13.
1238. Acc. sing. of the neu. form of the adj. Candramasa (Belonging to or of the moon) 8. 25. 1239. Acc. sing. of the mas. noun Capa (A bow-string ) 1. 47. 1240. ft: Nom. sing. of the desi. form of the fut. participial adj. Cikirşu (One desirous of doing a thing) 3. 25.
1241. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Citta (The lower mind) 6. 18, 20; 12. 9. 1242. : Nom. sing. of the mas. noun Citraratha (The name of a Gandharva) 10. 26.
लाजिनकुशोत्तरम्
1243. fara: Nom. plu. of the pres. participial adj. Cintayat (Contemplating) 9. 22.
1244. fara Pot. 3rd pers. sing. of the root Cit (To ruminate, think or form an idea about) 6. 25.
1245. far Acc. sing. of the fem. noun Cinta (Anxiety) 16. 11.
1246. f: Nom. sing. of the Pot. participial adj. Cintya (Fit to be contemplated over) 10. 17. 1247. f Abl. sing. of the neu. form of the adj. Ciram (A long time) used adverbially with the negative particle Na(Before long) 12. 7.
1248. f Inst. sing. of the neu. form of the adj. Ciram used adverbially with the negative particle Na. (Before long) 5. 6.
1249. : Inst. plu. of the neu. form of the past. pass. participial adj. Cūrṇita (Pounded) 11. 27.
1250.: Nom. sing. of the mas. noun Cekitāna (The name of a Yadava prince who fought on the side of the Pandavas in the Mbh. war) 1. 5.
1251. Nom. sing. of the fem. noun Cetana (Consciousness or vitality) 10. 22; 13. 6.
1252. Inst. sing. of the neu. noun Cetas (The mind) 8. 8; 18. 57, 72.
1253. Ind. conditional con
junction (If) 2. 33; 3. 1, 24; 4. 36; 9. 30; 18. 58.
1254. चेला जिनकुशोत्तरम् Acc. sing. of the neu. form of the comp. adj. Celājinakusottara (That which is made up of Kusa grass, the skin of a black antelope or a tiger and a cloth, spread one over another in order) 6. 11. For the occurrence of
55

Page #94

àgà
this word there see the note in Entry No. 1257 infra.
1255. aga Pres. 3rd pers. sing. of the root Cest (To behave or act) 3.33.
Bhagavadgita Word-Index Pt. I A
1257.
1256.gr: Nom. Plu. of the fem. noun Ceṣṭā (Movement or gesture) 18. 14. Acc. sing. of the neu. form of the comp. adj. Cailājinakuśottara (That which is made up of Kusa grass, the skin of a black antelope or a tiger and a cloth, spread one over another in order) 6. 11. Rāmānuja reads here Celājinakuśottarv (App. I. 18) 'Cela' is probably an alternative spelling of the same word meaning 'a cloth'.
1258. af Pres. 3rd pers. plu. of the root Cyu (To drop down or sink) 9. 24.
छ
1259. Gen. plu. of the neu. noun Chandas (A Vedic metre) 10. 35..
1260. if Nom. plu. of the neu. noun Chandas (See No. 1259) 15. 1. Here the word means the Vedas'
1261. : Inst. plu. of the neu. noun Chandas (See Nos. 1259 and 1260) 13. 4. 1262. Gen. plu. of the pres. participial adj. Chalayat (Deceiving) 10. 36.
1263. far Ind. past participle of the root Chid (To cut off) 4. 42; 15.3.
1264. fra Pres. 3rd pers. plu. of the root Chid (See No. 1263) 2. 23. 1265. for: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Chinna
56
जघन्य गुणवृत्तस्था:
dvaidha (One who has cut off the pairs of opposites i. e. has cast off the tendency to be enamoured of or to hate anybody, to feel oneself happy or miserable etc.) 5. 25. 1266. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Chinnasamsaya (One whose doubts are dissolved) 18. 10.
1267.
Nom. sing. of the neu. comp. noun Chinnābhra (A dissipated cloud) 6. 38.
1268. Nom. sing. of the mas. noun Chettr (One who cuts a thing or dastroys it) 6. 39.
1269. Inf. of the root Chid (See No. 1263) 6. 39.
ज
1270. noun Jagat
Gen. sing. of the neu. (The universe) 7. 6; 8. 26; 9. 17; 16. 9.
1271. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Jagat (See No. 1270) 7. 5, 13; 9. 4, 10; 10. 42; 11.7, 13, 30, 36; 15. 12; 16. 8.
1272. Voc. sing. of the mas. comp. noun Jagatpati (The Lord of the Universe) 10. 15.
1273. fara Voc. sing. of the mas. comp. noun Jagannivasa (The Abode or Receptacle of the Universe) 11. 25, 37, 45.
1274. g: Nom. plu. of the mas. form of the comp.. adj. Jaghanyagunavṛttastha (One whose conduct is characterised by the lowest of the three inherent attributes of the primordial matter) 14. 18. For the occurrence of this word there see the critical note in the succeeding entry.

Page #95

जघन्यगुणवृत्तिस्थाः
Primary Word-Units
जपयज्ञः
1275. roaffitt: Nom. plu. of 1283. Far: Nom. plu. of the mas. the mas. form of the comp. adj. noun Jana (See No. 1279) 7. 16; Jaghanyaguņavsttistha (One who has 8. 17, 24; 9. 22; 16.7; 17. 4, 5. his constant resting-place in tenden- 1284. aa: Nom. plu. of the cies arising out of the lowest of the mas. noun Jantu (A creature or a inherent attributes of the primordial
mordial human being devoid of the sense of matter ) 14. 18. This is also the discrimination ) 5. 15. reading adopted by Rāmānuja, Val
1285. FH Nom. or acc. sing. of labha's disciple Madhava, Ananda
the neu. noun Janma (A birth) tirtha, Hanumāna and Puruşottama.
2. 27; 4. 42, 92; 6. 42; 8. 15, 16.
27. All the other comm. including San
1286. Han g i Acc. sing. of kara, however, read instead jag
the sem. form of the comp. particinyaguņavsttasthāḥ. The meaning
pial adj. Janmakarmaphalapradā (Reassigned to Jaghanyaguna is the
sulting in births and acts or in same in both the cases but Vytta in the latter is explained By Sankara
acts leading to births ) 2. 43. to mean Nidralasvādi. It there. 1287. FAITH Gen. plu. of the neu. fore appears that it means " conduct noun Janma ( See No. 1285 ) 7. 19. or behaviour" consisting of sleep, 1288. Hafa Loc. sing. of the neu. idleness etc.
noun Janma (See No. 1285 ) 16. 202.
1289. ufaragt: Nom. plu. 1276. 7 rgy: Nom. plu. of the
of the mas. form of the comp. past mas. comp. noun Janakādi (Janaka, a king of Videha, and others such as
pass. participial adj. Janmabandha
vinirmukta (Completely released Ašvapati Kekaya ) 3. 20.
from the bondage of births ) 2. 51. 1277. gada Pot. 3rd pers. sing. of 1290. FREYFRIE:: Inst. plu. of the caus. form of the root Jan-jā
the neu. comp. noun Janmamţtyu(To be produced or to generate )
jarāduhkha (The miseries consequent 3. 26.
on the occurrence of birth, death 1278. aaic Loc. sing. of the and old age) 14. 20. fem. comp. noun Janasaṁsad (An 1291. THEFTEATEE: a frugania assembly of men) 13. 10.
Nom. sing of the neu. comp. noun 1279. 54a: Nom. sing. of the mas.
Janmamệtyujarávyâdhiduḥkhadosa
nudarsana (The realisation of the noun Jana ( People ) 3. 21.
fault consisting of the miseries re1280. warfagt: Nom. piu, of the sulting from birth, death, old age mas. comp. noun Janādhipa ( A king and disease ) 13. 8. of men ) 2. 12.
1292. fhifa Nom. plu. of the neu. 1281. 7 Gen. plu. of the noun Janma (See No. 1285 ) 4. 5. mas. noun Jana (See No. 1279) 7. 28. 1293. 1945: Nom. sing. of the
1282. garda Voc. sing. of the mas. mas. comp. noun Japayajña ( A sacricomp. noun Janārdana (An epithet fice consisting of the frequent reof Krsna as identified with Vişnu) petition of an incantation intended 1. 36, 39, 44 ;.3.1; 10. 18; 11. 51. to invoke a particular deity) 10. 25.
57

Page #96

जयद्रथम्
Bhagavadgita Word-Index Pt. 1A
fraaReit:
1294. FUF Acc. sing. of the 1308. JAT: Nom. plu. of the mas. mas. noun Jayadratha ( The name of form of the past participial adj. Jāta the king of Sindhudeśa who was the (See No. 1307) 10. 6. son-in-law of Dhrtarāstra) 11. 34. 1309. aastaf: Nom. plu. of the
1295. ET: Nom. singof the mas. comp. noun Jātidharma (Duties mas. noun Jayadratha (See No. 1294). appropriate to one's community ) This occurs only as a variant for the 1. 43. words Tathaiva ca occurring in 1. 8, 1310. I Adv. Ind. (Verily ) 2. adopted by Nilakantha and Madhu- 12; 3. 5, 23. südana.
1311. Flag Nom. sing. of the pres. 1296. 14: Nom. sing. of the mas. participial adj. Jānat (Knowing ) noun Jaya ( Victory ) 10. 36.
8. 27. 1297. FEFÈ Acc. dual of the mas. 1312. gratia Pres. paras. 3rd pers. comp. noun Jayājaya (Victory and sing. of the Ubhayapadi root Jña defeat) 2. 38.
(To know.) 15. 19. 1298. FA Pot. 1st pers. plu. of 1313. jra Pres. Ātma. 1st pers. the root Ji-jay ( To conquer ) 2. 6. sing. of the root Jñā ( See No. 1312)
1299. 3: Pot. 3rd pers. plu. of 11. 25. the root Ji-jay ( See No. 1298) 2.6. 1314. Arga Pres. 3rd pers. sing. of
1300. Tr Nom. sing. of the fem. the root Jan-jā ( See No. 1277) 1. 29, noun Jarā (Old age ) 2. 13.
41 ; 2. 20; 14. 152. 1301. TRATTAMENT Dat sing. of
f 1315. hyra Pres. 3rd pers. plu. the mas. comp. noun Jaramaraņa
of the root Jan-jā (See No. 1277) moksa (Release from births and 14. 12, 13. deaths) 7. 29.
1316. Figet Nom. sing. of the 1302. Tera Pres. 3rd pers. sing.
fem. noun Jāhnavi (A name of the
river Ganges derived from Jahnu of the root Hā ( To abandon) 2. 50.
10. 31. 1303. Ale Imp. 2nd pers. sing. of 1317. ferfiqarx Gen. plu. of the the root Han (See No. 1208 ) 3. 43; desi. participle Jigişat (One who 11. 34.
wishes to conquer ) 10. 38. 1304. Ami Pres. 3rd pers. sing. 1318. PATETC Nom. sing. of the of the root Jāgr (To become or pres. Participial adj. Jighrat (Smellremain awake ) 2. 69.
ing ) 5. 8. 1305. a: Gen. sing. of the pres. 1319. fatiffarura: Desi. 1st pers. participial adj. Jāgrat (Waking) plu. of the root Jiv (To live ) 2. 6. 6. 16.
1320. fig: Nom. sing. of the 1306. raia Pres. irregular 3rd desi. nominal base Jijñāsu ( One who pers. sing. of the root Jägr (See is desirous of acquiring knowledge ) No. 1304 ) 2. 69.
6. 44 ; 7. 16. 1307. Frei Gen. sing. of the mas. 1321. fera artta: Nom. plu. of the form of the past participial adj. Jāta mas, form of the comp. adj. Jita(Born) 2. 27.
sangadosa (One who has mastered 58

Page #97

fara:
the taint arising from association) 15. 5.
Primary Word-Units
1322. a: Nom. sing. of the past pass. participial adj. Jita (Conquered) 5. 19; 6. 6.
1323. far: Gen. sing. of the mas. form of the comp. adj. Jitätman (One who has acquired control over his lower self) 6. 7.
1324. far Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Jitatman (See No. 1323) 18. 49.
1325. ff: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Jitendriya (One who has acquired control over his senses) 5. 7.
1326.
Ind. past participle of the root Ji-jay (See No. 1298) 2.37; 11. 33.
1327. of Acc. plu. of the neu. form of the adj. Jirna (Old or worn out) 2. 222.
1328. ftafa Pres. 3rd pers. sing. of the root Jiv (See No. 1319) 3. 16. 1329. fra Nom. sing. of the neu. noun Jivana (Life) 7. 9.
1330.: Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Jivabhūta (That which has acquired the form of a sentient being) 15. 7.
1331. Acc. sing. of the fem. form of the comp. past pass. participial adj. Jivabhuta (See No. 1330) 7. 5.
1332. after Loc. sing. of the mas. comp. noun Jivaloka (The region in which sentient beings reside)
15. 7.
1333. ffa Inst. sing. of the neu. noun Jivita (Life) 1. 32.
ज्ञानचक्षुषा
1334. Pres. 2nd pers. sing. of the root Hu (To offer as an oblation) 9. 27.
1335. f Pres. 3rd pers. sing. of the root Hu ( See No. 1334) 4. 262, 27, 29, 30.
1336. at Nom. sing. of the verbal noun Jetṛ with the pres. 2nd pers. sing. of the root As (See No. 496) joined to it in order to give it the sense of the fut. tense (You will win) 11. 34. For a similar idiomatic expression see गन्तासि supra.
1337.
Pot. 3rd pers. sing. of the root Juş (To show oneself favourable towards or approve of) 3. 26.
}
1338.
Nom. sing. of the pot. participial adj. Jñātavya (Fit to be known) 7. 2.
1339.
Inf. of the root Jña (See No. 1312) 11. 54. 1340. Inst. sing. of the past pass. participial adj. Jñāta (Known) 10. 42.
1341. near Ind. past participle of the root Jña (See No. 1312) 4. 15, 16, 32, 35; 5. 29; 7. 2; 9, 1, 13; 13. 12; 14. 1; 16. 24; 18. 55. 1342. Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Jñānagamya (That which is approachable by knowledge) 13. 17.
1343. : Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Jñānacakṣus used as a noun (One who has an eye of knowledge i. e. has acquired intellectual vision) 15. 10. 1344. Inst. sing. of the neu. comp. noun Jñanacakṣus (The eye of knowledge) 13. 34.
59

Page #98

ज्ञानतपसा
Bhagavadgita Word-Index Pt. I A
ज्ञानानाम्
1345. Faqat Inst. sing. of the Jñānavijñānatsptātman [ One whose neu. comp. noun Jñānatapas (Aus- heart is satisfied by (the acquisition terities consisting of efforts to of) knowledge and its realisation ] acquire knowledge ) 4. 10.
6.8. 1346. Sara Loc. sing. of the 1357. rafasaarat Acc. sing. mas, form of the comp. adj. Jñāna- of the mas. form of the comp. adj. dipita (That which has been illu- jñānavijñānanāśana (That which is mined by knowledge ) 4. 27.
the cause of the destruction or dis1347. Tractaa Inst. sing. of the appearance of knowledge and its mas., comp. noun Jñanadipa ( I'he realisation ) 3. 41. lamp of knowledge ) 10. 11.
1358. Fra Inst. sing. of the 1348. arauapehu: Nom. plu. mas. comp. noun Jñānasanga (Conof the mas, form of the comp. adj. tact or association with knowledge ) Jñānanirdhūtakalmaşa (One who has 14. 6. completely washed off one's blemi.
1359. Fradis ATTA Acc. sing. of shes by knowledge ) 5. 17.
the mas. form of the comp. adj. Jña1349. qua Inst. sing. of the nasarchinnasarśaya (One whose mas. comp. noun Jñānaplava (The
he doubts have been eradicated or cut barge or boat of knowledge ) 4. 36.
asunder by knowledge ) 4.41. 1350. 1995: Nom. sing. of the
1360. TEU Gen. sing. of the neu. mas. comp. noun Jñānayajña (The
noun Jñana (Knowledge ) 18. 50. sacrifice of knowledge ) 4. 33.
1361. Tm Nom. or acc. sing. of 1351. Trausta Inst. sing. of the
the neu. noun Jñāna (See No. 1360) mas. comp. noun Jñānayajña (See 3. 39, 40; 4. 34, 392; 5. 15, 16; 7. 2; No. 1350 ) 9. 15; 18. 70.
9.1 ; 10. 4, 38; 12. 12; 13. super1352. 777777afeyfa: Nom. sing. numerary stanza (App. I. 31), 22, 11, of the fem. comp. noun Jñānayoga. 17, 18; 14. 1, 2, 9, 11, 17; 15. 15 ; vyavasthiti (Determination of the 18. 18. 19. 20. 212 4263 separate functions of Jhāna and 1362. JarraTMTAFUTA Acc. sing. Yoga ) 16. 1.
of the mas. form of the comp. adj. 1353. arauaa Inst. sing. of the Jñänägnidagdhakarrnan (One who has mas. comp. noun Jñānayoga (The burnt off his actions, i.e. the latent
ich consists of knowledge) effects thereof, by the fire of his 3. 3.
knowledge ) 4. 19. 1354. art. Gen. plu. of the 1363. Tafa: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Jñanavat (One mas, comp. noun Jñanägni (The fire who possesses knowledge ) 10. 38. of knowledge ) 4. 37.
1355. aar Nom. sing. of the 1364. rata Abl. sing. of the neu. mas. form of the adj. Jñānavat (See noun Jñāna ( See No. 1360) 12. 12. No. 1354) 3. 33 ; 7. 19.
1365. raat Gen. plu. of the 1356. aastaarAT Nom. sing. neu. noun Jñana (See No. 1360) of the mas. form of the comp. adj. 14. 1.
60

Page #99

Maraferadas:
1366. taraft: Gen. sing. of the mas. form of the comp. adj. Jñänavasthitacetas [ One whose mind is set at rest by (the acquisition of) knowledge ] 4. 23. 1367. ara Inst. sing. of the mas. comp. noun Jñānāsi sword of knowledge) 4. 42. 1368. : Nom. plu. or gen. sing. of the mas. noun Jñānin (One who possesses knowledge; a knower; a wise man) 3. 39; 4. 34; 7. 17.
(The
Primary Word-Units
1369. : Abl. plu. of the mas. noun Jñanin (See No. 1368) 6. 46.
1370. Nom. sing. of the mas. noun Jñanin (See No. 1368) 7. 16, 17, 18.
1371. Loc. sing. of the neu. noun Jñana (See No. 1360) 4. 33. 1372. Inst. sing. of the neu. noun Jñana (See No. 1360) 4. 38; 5. 16.
1373. raf Fut. 2nd pers. sing. of the root Jña (See No. 1312) 7. 1. 1374. Nom. or acc. sing. of the neu. form of the pot. participial adj. Jñeya (Fit to be known) 1. 39; 13. supernumerary stanza (App. I. 31), 12, 16, 17, 18; 18. 18.
1375.: Nom. sing. of the mas. form of the pot. participial adj. Jñeya (See No. 1374) 5. 3; 8. 2. 1376. Nom. sing. of the fem. form of the comp. degree of the adj. Praśasya, meaning 'superior' 3. 1. 1377. : Nom. sing. of the neu. form of the comp. degree of the adj. Praśasya (See No. 1376) 3. 8. 1378. Gen. sing. of the neu. noun Jyotis (Light; a heavenly body) 10. 21; 13. 17.
atera:
1379. fa: Nom. or acc. sing. of the neu. noun Jyotis (See No. 1378) 8. 24, 25; 13. 17.
1380. : Inst. plu. of the pres. participial adj. Jvalat (Burning or shining) 11. 30.
1381.
Acc. sing. of the mas. noun Jvalana (Fire) 11. 2).
झ
1382.
Gen. plu. of the mas. noun Jhaṣa (An acquatic animal)
10. 31.
त
1
1383. a Nom. sing. of the past participial adj. Tata (Pervaded) 2. 17; 8. 22; 9. 4; 11. 38; 18. 46. 1384. : Adv. Ind. (Then, from or than that, therefore or thereafter according to context) 1. 13, 14; 2. 33, 36, 38; 6. 22, 262, 43, 45; 7. 22; 11. 4, 9, 14, 40; 12. 9, 11; 13. 28, 30; 14. 3; 15. 4; 16. 20, 22; 18. 55, 64. 1385. a Nom. or acc. sing. of the pro. or adj. Tad (That) 1. 10, 46; 2. 7, 17, 572, 67; 3. 219; 4. 16,
34, 38; 5. 1, 5, 16; 6. 21; 7. 1, 23,
29; 8. 1, 11, 21, 28; 9. 26, 27; 10. 392, 412; 11. 4, 42, 45, 49; 13. 2, 32, 122, 13, 152, 16, 17, 26; 14. 7, 8; 15. 4, 5, 62, 12; 17. 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23. 25, 28; 18. 5, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 372, 382, 39, 40, 45, 60, 77.
The same used adverbially in the sense of then', 3. 1, 2.
1386 तवज्ञानार्थदर्शनम् Nom. sing. of the neu. comp. noun Tattvajñānärthadarśana (The realisation of the object to be achieved by the knowledge of the Essence) 13. 11.
1387. aaa: Adv. Ind. (A thing in its essence or as it really is) 4.9; 7. 3; 10. 7; 18. 552.
61

Page #100

तत्वदर्शिनः
Bhagavadgita Word-Index Pt. 1 A
The neu. noun Tattva with the The above reading is somewhat suffix Tas having the sense of the doubtful. If there had been Tvatabl. case-termination (From the samakşań, the line could have Essence ) 6. 21.
been easily construed as containing 1388. aver: Nom. plu. of the a statement that the Lord should mas. comp. noun Tattvadarsin used pardon him whether he had been disas a noun (One who has realised courteous to Him while he was alone the Essence ) 4. 34.
or in the presence of the Lord. 1389. grafrath: Inst. plu. of the 1399. ATT Adv. Ind. ( So or in the mas. comp. noun Tattvadarsin (See same manner ) 1. 8*, 26, 342; 2.1, No. 1388 ) 2. 16.
13, 22, 29; 3. 25, 38; 4. 11, 28, 29, 1390. grarea Nom. sing. of the
37; 5. 24; 6.7; 7.6; 8. 25; 9.6, mas. comp. noun Tattvavid ( One
32, 33 ; 10.6; 11. 15, 23, 26, 28, 29, who knows the Essence) 3. 28;
34, 46, 50; 12. 18; 13. 18, 29, 32, 33;
14. 10, 15; 15. 3; 16. 21 ; 17.7, 26; 5. 8.
. 18. 14, 50, 63. 1391. Ara Acc. sing. of the ncu. noun Tattva ( The truth) 18. 1.
1400. Auto Comp. adv. Ind. 1392. gaat Inst. sing. of the neu. (Still ) 2. 26. noun Tattva ( See No. 1391 ) 9.24; 1401. agamath Comp. adv. Ind. 11. 54. In both the places the term (Thereafter ) 18. 55. is used in the sense of "in essence". 1402. ad Comp. adv. Ind.
1393. T. Nom. sing. of the neu. (Therefore or with that object ) 3. 9. form of the comp. adj. Tatpara 1403. acara Nom. sing. of the ( Having that i. e. the Supreme neu. form of the comp. adj. TadarBeing, as its highest object ) 5. 16; thiya ( Having that as the object aim11. 37.
ed at ) 17. 27. 1394. aqt: Nom. sing. of the mas. 1404. a Adv. Ind. ( Then; in form of the comp. adj. Tatpara that case ) 1.2, 21; 2. 52, 53, 55 ; ( Solely devoted to it ) 4. 39.
4. 7; 6. 4, 18; 11. 13 ; 13. 30; 1395. DETTROTOTI: Nom. plu, of the 14. 11, 14. mag. form of the comp. adj. Tatpa- 1405. gerara: Nom. plu. of the rāyaṇa (Solely devoted to that i.e. mas. form of the comp. adj. Tadātthe Supreme Being ) 5. 17.
man (One who has identified oneself 1396. JETETETT Abl. sing. of the with it) 5. 17. mas. comp. noun Tatprasāda (Hiş 1406. augu: Nom. plu. of the favour) 18. 62.
mas. form of the comp. adj. Tad1397. 97 Adv. Ind. (There or in buddhi (One who is thinking of that that matter or connection) 1. 26; object alone ) 5. 17. 2. 13, 28; 6. 12, 43; 8. 18, 24, 25; -
• This reference would have to be omit11. 13; 14.6; 18. 4, 16, 78.
ted if the first reading given by Nilakantha 1398. TETATE Comp. adv. Ind. and Madhusudana is app,oved (Seo App. I. (In the presence of others ) 11. 42. 1) and the foot note below p. 16 col. 2.
62

Page #101

तापभावितः
Primary Word-Units
1407. Aliriara: Nom. sing. of 1420. a Pres. 1st pers. sing. the mas. forın of the comp. adj. of the 1st conj. Paras. root Tap Tadbhāvabhāvita (One who is (To shine or to emit heat ) 9. 19. actuated by the sentiment of iden- 1421. agifa: Inst. plu. of the neu. tity with it) 8. 6.
noun Tapas ( See No. 1413 ) 11. 48. 1408. 26The pronoun Tad with 1422. aast: Nom. plu. of the the suffix Vat added to it in order to
mas. form of the comp. adj. Tapoinstitute a comparison (Like it or
yajña [ One who performs a sacrifice like that or in a similar manner)
consisting of Tapas ( See No-1413) 1 2. 70.
4. 28. 1409. afas: Nom.plu, of the mas. 1423. H Acc. sing. of the past comp. noun Tadvid (One who pass. participial adj. Tapta (Sufferknows it ) 13. 1.
ed or undergone ) 17, 17, 28. 1410. ATH Acc. sing. of the fem. 1424. argent Pres. 3rd pers. sing. noun Tanu ( A body ) 7.21 ; 9.11. of the 4th conj. Atma. root Tap ( To
1411. Afers: Nom. plu. of the suffer or undergo ) 17. 5. mas. form of the comp. adj. Tannis- 1425. a Acc. sing. of the mas. tha (One who has faith in it) 5. 17. form of the pronoun Tad (Sec No.
1412. 9 Acc. sing. of the neu. 1385) 2.1, 10 ; 4. 19; 6. 2, 23, 43; form of the pres. participial adj. 7. 202; 8. 62, 10, 21, 23; 9. 21 ; Tapat ( Burning or heating ) 11. 19. 10. 10; 13. 1; 15. 1, 4; 17. 12 ;
1413. MYFT Inst. sing. of the neu. 18. 46, 62. noun Tapas ( Penance or austerity ) 1426. THAT Inst. sing. of the neu. 11. 53.
noun Tamas (Darkness or ignorance) 1414. a Loc. sing. of the neu. 18. 32. noun Tapas ( See No. 1413) 17. 27. 1427. ahh Loc. sing. of the neu.
1415. FTF Fut. 2nd pers. sing. noun Tamas ( See No. 1426 ) 14. 13, of the 1st Conj. Paras, root Tap (To 15. suffer pain or undergo penance) 9.27. 1428. J : Gen. sing. of the neu.
1416. agitat: Abl. plu. of the noun Tamas (See No. 1426 ) 8. 9; mas. noun Tapasvin ( One who is in 13. 17; 14. 16, 17. the habit of undergoing penance) 1429. antatt: Inst. plu. of the neu. 6. 46.
comp. noun Tamodvära (The door 1417. Ty Loc. plu. of the mas. to the state of Tamas i. e. ignorance) noun Tapasvin (See No. 1416 ) 7.9. 16. 22.
1418. 09: Nom. sing. of the neu. 1430. H: Nom. sing. of the neu. noun Tapas (See No. 1413) 7. 9; noun Tamas ( See No. 1426 ) 10. 11 ; 10.5; 16. 1 ; 17. 5, 7, 14, 15, 16, 17, 14. 5, 8, 9, 103; 17. 1. 18, 19, 28; 18. 5, 42.
1431. al Inst. sing. of the fem. 1419. T: Loc. plu. of the neu. form of the pronoun Tad (See No. noun Tapas ( See No. 1413 ) 8. 28. 1385 ) 2. 44 ; 7. 22.
o Tapas Fut. 2 root Tap 9.27.
63

Page #102

aut:
Bhagavadgită Word-Index Pt. IA
तिहति
1432. Fut: Gen, dual of the mas. 1443. art Acc. plu. of the mas. form of the pronoun Tad (See No. form of the proroun Tad (See 1385) 3. 34 ; 5.2.
No. 1385 ) 1. 72, 27; 2. 14; 3. 29, 1433. arma Pres. 3rd pers. plu. of 32 ; 4. 11, 32; 7. 12, 22; 16. 19; the root Tr (To swim across ) 7. 14. 17. 6. 1434. afone Fut. 2nd pers. sing.
1444, arrefour Nom. sing. of the of the root Tr (See No. 1433) 18. 58. neu. form of the comp. adj. Tāmasa1435, 77 Gen. sing. of the mas.
priya ( That which is liked by a man form of the pronoun Yuşmad ( Thou
in whose nature there is the preponor you ) 1. 3 ; 2. 362; 4. 5; 10. 42;
derance of the Tamas attribute )
17. 10. 11. 15, 16, 20, 28, 29, 30, 31, 36, 41, 47, 51 ; 18. 73.
1445. Am Acc. sing. of the mas. 1436. Jer Abl. sing. of the mas.
or nom. or acc. sing. of the neu. or neu. form of the pronoun Tad
form of the adj. Tāmasa (One who (See No. 1385 ) 1. 37; 2. 18, 25, 27,
or that which is characterised by the
attribute Tamas) 17. 13, 19, 22; 30, 37, 50, 68; 3. 15, 19, 41 ; 4. 42; 5. 19; 6. 46; 8, 7, 20, 27; 11. 3
18. 22, 25, 39. 44 ; 16. 21, 24 ; 17. 24 ; 18. 692.
1446. ath: Nom. sing. of the mas. 1437. affha Loc. sing. of the neu.
form of the adj. Tāmasa (See form of the pronoun Tad (See
No. 1445 ) 18. 7, 28. No. 1385) 14. 3.
1447. OHT: Nom. plu. of the 1438. TRT Gen. sing. of the mas.
mas. form of the adj. Tāmasa (Sec or neu. form of the pronoun Tad
No. 1445 ) 7. 12; 14. 18; 17. 4. ( See No. 1385) 1. 12; 2. 57, 58, 1448. MART Nom. sing. of the 61, 68; 3. 17, 18; 4. 13; 6. 3, 6, 30, fem. form of the adj. Tāmasa (See 34, 40; 7. 212; 8. 14; 11. 12; No. 1445) 17. 2; 18. 32, 35. 15. 2; 18. 7, 15.
1449. arar Nom. sing. of the mas. 1439. TF# Loc. sing. of the fem. form of the pronoun Tāyat (To that form of the pronoun Tad (See extent ) 2. 46. No. 1385 ) 2. 69.
1450. AA Gen. plu. of the fem. 1440. NFT: Gen. sing. of the fem. form of the pronoun Tad (Sec form of the pronoun Tad (See No. 1385) 14. 4. No. 1385) 7. 22.
1451. are Acc. sing. of the fem. 1441. ara Voc. sing. of the mas. form of the pronoun Tad (See noun Tāta (A father ; also a term No. 1385) 7. 21; 8. 17; 17. 2. of endearment used in addressing 1452. fafarena Imp. 2nd pers. sing. one's son or one younger than one- of the root Tij (To endure or suffer self) 6. 40.
with courage ) 2. 14. 1442, arra Nom. or acc. plu. of the 1453. fagfa Pres. 3rd pers. sing. neu, form of the pronoun Tad (See of the root Sthā-tişth (To stand ; No. 1385) 2. 61; 4.5; 9. 7, 9; to remain unmoved in one position ) 18. 19.
eu form of the prou
: 9. 7, 9;
03. 13. 13 ; 18. 61.
64

Page #103

तिष्ठन्तम्
Primary Word-Units
1454. ray-a Acc. sing. of the 1463. To: Nom. sing, of the mag. pres. participial adj. Tisthat (Stand- form of the past participial adj. ing or remaining firm in one posi- Tuşta ( Satisfed ) 2.55. tion) 13. 27.
1464. are: Nom. sing. of the fem. 1455. fagiaa Pres. 3rd pers. plu. noun Tuşți ( Satisfaction ) 10. 5. of the root Sthā-tişth (See No. 1453) 1465. rofa Pres. 3rd pers. sing. 14. 18.
of the root Tuş (To be satisfied) 1456. fagfe Pres. 2nd pers. sing. 6. 20. of the root Sthā-tisth ( See 1466. Tryfa Pres. 3rd pers. plu. No. 1453 ) 10. 16.
of the root Tuș ( See No. 1465 ) 10.9. 1457. a Ind., adversative particle 1467. GOTTF Adv. Ind. ( Calm or (But or however, sometimes used quiet ) 2.9. in the sense of also'too ) 1. 2, 7, 1468, ra: Nom. sing. of the fem. 10; 2. 5, 12, 14, 16, 17, 39, 64 ; 3. 7, noun Trpti (A feeling of satisfaction) 13, 17, 28, 32, 422 ; 5. 2, 6, 14, 16; 10. 18. 6. 16, 35, 36, 45 ; 7.5, 12, 18, 23, 26, 1469. qoraya T7 Nom. sing. of 28; 8. 16, 20, 22, 23; 9. 1, 13, 24, the neu. form of the comp. adj. 29; 10. 40; 11. 8, 54; 12. 3, 6, 20; Trşņāsargasamudbhava ( That which 13. 25; 14. 8. 9, 14, 16; 15. 17. results from greed and attachment ) 17. 1, 7, 12, 21 ; 18. 6, 7, 11, 12, 16, 14. 7. 21, 22, 24, 34, 36.
1470. à Nom. plu. of the mas. 1458. To: Nom. sing. of the mas,
form of the pronoun Tad (See form of the adj. Tumula ( Tumul
No. 1385). 1. 33 ; 2. 6; 3. 11, 13, tuous) 1. 13, 19.
31 ; 5. 19, 22; 7. 12, 14, 28, 29; 1459. Terara egia: Nom. sing.
8. 17; 9. 20, 21, 23, 24, 29, 32; of the mas. form of the comp. adj.
10. 10; 12. 2, 4, 20; 13. 25, 34; Tulyanindātmasaṁstuti (One who
16.8, 17;
Dat. sing. of the pronoun Yusmad looks upon one's censure and eulogy with an equal eye) 14. 24.
(See No. 1435) 1. 7; 2. 39; 4. 3,
16, 34 ; 7.2 ; 8. 11; 9.1; 10,1, 19; 1460. T e legra: Nom. sing. of 11.8. 31. 37, 39, 402, 49 ; 18. 63, 65; the mas. form of the comp. adj. Gen. sing. of the same pronoun Tulyanindāstuti (One who looks 2.7. 34. 472 52, 53: 3.1, 8; 10. 14; upon censure and eulogy with an 11. 3. 23. 25. 27; 16. 24; 18. 59, equal eye) 12. 19.
64, 72. 1461. TEZTETET: Nom. sing. of The same used in the sense of the mas. form of the comp. adj. the inst. sing. 18. 67. Tulyapriyāpriya (One in whose 1471. aartaata Gen. plu. of the eyes things liked and not liked are mas. noun Tejasvin (One who is equal ) 14. 24.
'brave or intelligent) 7. 10; 10. 36. 1462. T4: Nom. sing. of the mas. 1472. as: Nom. sing. of the neu. form of the adj. Tulya (Equal ) noun Tejas (Light or lustre) 7.9,10; 14. 252.
10. 36 ; 15. 122; 16.3; 18. 43. B.G. I. 5
65

Page #104

asier:
1473. : Inst. plu. of the neu. noun Tejas (See No. 1472) 11. 30. 1474. Acc. sing. of the neu. form of the adj. Tejomaya (That which is pervaded completely by lustre) 11. 47.
Bhagavadgita Word-Index Pt. I A
1475. Acc. sing. of the mas. comp. noun Tejorasi (A heap of lustre) 11. 17.
1476. Acc. sing. of the neu. form of the comp. adj. Tejomśasambhava [That which owes its origin to a portion of (the divine) lustre] 10. 41.
1477. Inst. sing. of the mas. or neu. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 3. 38; 4. 24; 5. 15; 6. 44; 11. 1, 46; 17. 23; 18. 70. 1478. Gen. plu. of the mas. or neu. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 5. 16; 7. 17, 23; 9. 22; 10. 10, 11; 12. 1, 5, 7; 17. 1, 7. 1479. Loc. plu. of the mas. or neu. form of the pronoun Tad (See No. 1385). 2. 62; 5. 22; 7. 12; 9. 4, 9, 29; 16. 7.
1480. Inst. sing. of the mas. or neu. form of the pronoun Tad (See No. 1385) 3. 12; 5. 19; 7. 202. 1481. Acc. sing. of the neu. noun Toya (Water) 9. 26.
1482. at Noin. or acc. dual of the mas. form of the pronoun Tad (See No. 1385). 2. 19; 3. 34.
1483.rar: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Tyaktajīvita (One who has sacrificed one's life) 1. 9.
श्रीधर्मम्
given up accepting all kinds of gifts) 4. 21.
1484. ¶fing: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Tyaktasarvaparigraha (One who has
1485. Inf. of the root Tyaj (To abandon ) 18. 11. 1486.
Ind. past. participle
of the root Tyaj (See No. 1485) 1. 33; 2. 3, 48, 51; 4. 9, 20; 5. 10, 11, 12; 6..24; 18. 6, 9, 51.
1487.
Pres. 3rd pers. sing. of the root Tyaj (See No. 1485) 8.6. 1488. Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Tyajat (Having abandoned) 8. 13. 1489. Pot. 3rd pers. sing. of the root Tyaj (See No. 1485) 16. 21; 18. 8, 48.
1490. Acc. sing. of the neu. comp. noun Tyagaphala (The fruit of renunciation ) 18. 8. 1491.
Gen. sing. of the mas. noun Tyaga (Renunciation) 18. 1. 1492. Acc. sing. of the mas. noun Tyaga (See No. 1491) 18. 2, 8. 1493. : Nom. sing. of the mas. noun Tyaga (See No. 1491) 16. 2; 18. 4, 9.
A
1494. Abl. sing. of the mas. noun Tyaga (See No. 1491) 12. 12.
1495. Nom. sing. of the mas. noun Tyagin (One who has renounced the world) 18. 10, 11.
1496. Loc. sing. of the mas. noun Tyaga (See No. 1491) 18. 4. 1497. Nom. sing. of the neu. form of the pot. participial adj. Tyajya (Fit to be renounced) 18. 32, 5.
1498. Acc. sing. of the neu. form of the adj. Traya (A group of three) 16. 21. 1499. af Acc. sing. of the mas. comp. noun Trayidharma (The 66

Page #105

प्रायते
Primary Word-Units
त्वयि
14
course of duties prescribed by the For the existence of this word in three Vedas) 9. 21. The alternate this stanza see the remark in Entry reading Traidharmyam ( App. I. 27) No. 1499 supra. is equally good and has the same 1510. RETTIFFY Gen. sing. of meaning. It involves however one the neu. comp. roun Trailokyarājya additional particle Hi and causes a (The kingdom of the three worlds ) change of emphasis from the Dharma to Dharmatva. See also No. 1509 infra.
1511. En: Nom. plu. of the 1500. Arya Pres. 3rd pers. sing.
mas. form of the adj. Taividya used
as a noun ( One who is versed in the of the root Trā (To protect) 2. 40.
three Vedas ) 9. 20. 1501. faut Adv. Ind. (In three ways ) 18. 19.
1512. 2 Nom. sing. of the neu. 1502. fafa: Inst. plu. of the mas.
noun Tvag ( The skin ) 1. 30. or neu. form of the numeral adj.
1513. TT: Abl. sing. of the proTri ( Three ) 7. 13; 16. 22 ; 18. 40. noun Yuşmad (See No. 1435) with
1503. Garuda Nom. sing. of the the suffix Tas having the sense of neu. form of the comp. adj. Trividha
the abl. case-termination, added to it (Threefold ) 16.21 ; 17. 17; 18. 12,
18. 12. (Than you ) 11.2. 29, 36.
1514. a691T Abl. sing. of the 1504. Part: Nom. sing. of the mas. comp. noun Tvatprasāda (Your mas. form of the comp. adj. favour ) 18. 73. Trividha ( See No. 1503 ) 17. 7, 23; 1515. ach: Nom. sing. of the 18. 4, 18.
mas. form of the comp. adj. Tvat1505. Porfir Nom. sing. of the sama ( Like you) 11. 43. fem. form of the comp. adj. Trividha 1 516. 977: Nom. sing. of the (See No. 1503) 17. 2 ; 18. 18. mas. form of the comp. pronoun
1506. fag Loc. plu. of the mas. Tvadanya ( Other than you) 6. 39. form of the numeral adj. Tri (See 1517. aga Inst. sing. of the No. 1502) 3. 22.
mas. form of the comp. pronoun 1507. I Acc. plu. of the mas. Tvadanya (See No. 1516 ) 11. 47, 48. form of the numeral adj. Tri (See 1518. ah Nom. sing. of the proNo. 1502) 14. 20, 21.
noun Yusmad (See No. 1435) 2. 11, 1508. Aquafaqor: Nom. plu. of 12, 26, 27, 30, 33, 35; 3. 8, 41 ; the mas. form of the comp. adj. 4. 4, 5, 15; 10. 15, 16, 41 ; 11. 3, 4, Traigunyavişaya ( That which has for 184, 33, 34, 37, 38, 39, 40, 43, 49 ; its object the three attributes ) 2.45. 18. 58.
1509. Art Acc. sing. of the 1519. aar Inst. sing. of the proneu. comp. noun Traid harmya ( The noun Yuşmad (See No. 1435) 6. 33; quality of being the Dharma pro 11. 1, 20, 38; 18. 72. . pounded by the Trayī i. e. the 1520. af Loc. sing. of the proRk, Säma and Yajur Vedas) 9. 21. noun Yuşmad (No. 1435) 2. 3.
67

Page #106

TOTT:
Bhagavad gītā Word-Index Pt. I A
दर्शयामास
1521. SZTATOTT: Nom. plu. of the 1534. TATATA Gen. plu. of the mas. form of the pres. participial past participial adj. Damayat (Chasadj. Tvaramāna (Making haste) tising or inflicting punishment) 11. 27.
10. 38. 1522. sæt Vedic acc. of the pro- 1535. TA: Nom. sing. of the mas. noun Yuşmad (See No. 1435 ) 2. 2; noun Dama ( Restraint ) 10. 4; 16. 1; 18. 66.
18. 42. 1523. care Acc. sing. of the pro
1536. TAI TATIZar: Nom. plu. noun Yuşmad (See No. 1435) 2. 72,
of the mas. form of the comp. past 35; 10. 13, 17; 11. 16, 17, 19, 21, 22,
participial adj. Dambhamānama24, 26, 32, 42, 44, 46 ; 12. 1; 18. 59.
dānvita (One who is infested by hypocrisy, pride and inebriation)
16. 10. 1524. Nom. sing. of the mas.
1537. #4: Nom. sing. of the mas. form of the adi. Daksa (Astute or noun Dambha (Hypocrisy) 16. 4. circumspect ) 12. 16.
1538. TFHT# The mas. noun 1525. ara h Nom. sing. of the Dambha with the suffix Arthaṁ having neu. comp. noun Daksināyana (The
the sense of the dat. case-termination
(For the sake of hypocrisy ) 17. 12. southern path) 8. 25. 1526. FUE: Nom. sing. of the mas.
1539. TFHIESTATT: Nom. plu. of
the mas. form of the comp. past noun Danda (Punishment or chas
participial adj. Dambhāhamkārasamtisement ) 10. 38.
yukta (Accompanied by hypocrisy 1527. 77# Nom. sing. of the neu.
and egotism ) 17.5. form of the past participial adj. 1540. # Inst. sing. of the mas. Datta (Given ) 17. 28.
noun Dambha (See No. 1537) 16. 17; 1528. AIT Acc. plu. of the mas. 17. 18. form of the past participial adj. 1541. Nom. sing. of the fem. Datta (See No. 1527) 3.12.
noun Dayā ( Compassion ) 16. 2. 1529. ZEIT Pres. 1st pers. sing. of 1542. Acc. sing. of the mas, the root Dä (To give or make a gift ) noun Darpa ( Vanity ) 16. 18; 18. 53. 10. 10; 11.8.
1543. : Nom, sing. of the mas. 1530. ggia Pres. 2nd pers. sing.
noun Darpa ( See No. 1542 ) 16. 4.
1544. 14*ISTOOT: Nom.plu.of the of the root Dā ( See No. 1529 ) 9.27.
mas. form of the comp.adj. Darsana1531. GAIÀ Pres. 1st pers. sing. of the root Dhā (To place or de
kāṁkşin (One who is anxious to
have a sight ) 11. 52. posit) 14. 3.
1545. raia Imp. 2nd pers. sing. of 1532. qeyPerf. 3rd pers. plu. of the causal form of the root Dịśthe root Dhmā ( To blow ) 1. 18. paśy ( To see ) 11. 4, 45.
1533. EĦT Perf. 3rd. pers. plu. 1546. TEATA Perf. 3rd pers. of the root Dhmā (See No. 1532) sing. of the causal form of the root 1. 12, 15.
Dró-paśy (See No. 1545 ) 11. 9, 50. 68

Page #107

दर्शितम्
Primary Word-Units
दियः
1547. gria Acc. sing. of the neu. 1563. fafa Loc. sing. of the fem. form of the causal past pass, partici- noun Dyo (The sky or heaven) 9.20; pial adj. Darsita (Shown ) 11. 47. 11. 12; 18. 40.
1548. The numeral adj. Daśa 1564. fea argëtah Acc. sing. of (Ten) 13. 5.
the neu. form of the comp. adj. 1549. armata Loc. plu. of the Divyagandhānulepana (He who is neu. comp. noun Dašanāntara (An besmeared with celestial perfumes ) interstice between teeth ) 11. 27. 11. 11.
1550. Garafa Nom. or acc. plu. 1565. fcyth Nom. or acc. sing. of of the neu. form of the comp. noun the neu. form or acc. sing. of the Damstrākarāla (Fierce-looking molar mas, form of the adj. Divya (Celesteeth) 11. 25, 27.
tial or divine ) 4. 9; 8. 8, 10; 10. 12; 1551. Tera Pres. 3rd pers. sing. of 11. 8. the root Dah (To burn) 2. 23.
1566. fEEHITFITTF Acc. sing. 1552. ITF Nom. sing. of the of the mas. form of the comp. adj. neu. noun Dakşya (Worldly wisdom; Divyainalyāmbaradhara (One who has astuteness ) 18. 43.
put on celestial rosaries and gar. 1553. g17 Nom. sing. of the 'ments) 11. 11 neu. form of the pot. participial adj. 1567. IT Acc. plu, of the mas. Dātavya (That which ought to be form of the adj. Divya (See No. given) 17. 20.
1565 ) 9. 20; 11. 15. 1554, r 1: Nom. plu. of the 1568. TE Gen. plu. of the fem. comp. noun Dānakriyā (The fem. form of the adj. Divya (See ceremony relating to the making of No. 1565 ) 10. 40. gifts ) 17. 25.
1569. faqat Acc. plu. of the neu. 1555. Traar: Nom. plu. of the mas. form of the adj. Divya (See No.1565) noun Dānava ( A demon) 10. 14. 11. 5.
1556. Gr Nom. or acc. sing. of 1570. fsa fiua Acc. sing. the neu. noun Dāna (A gift) 10.5; of the mas, form of the comp. adj. 16.1; 17. 7, 20, 21, 22; 18. 5, 43. Divyānekod yatāyudha (One who
1557. gra Loc. sing. of the neu. possesses numerous uplifted celesnoun Dāna (See No. 1556) 17. 27. tial weapons ) 11. 10.
1558. aaa Inst. sing. of the neu. 1571. faut: Nom, plu. of the fem. noun Dāna (See No. 1556 ) 11. 53. form of the adj. Divya (See No.
1559. a Loc. plu. of the neu. 1565 ) 10. 16, 19. In 10. 19 Rāmānoun Dāna ( See No. 1556 ) 8. 28. nuja alone reads Vibhūtīrātmanah
1560. grat: Inst. plu. of the neu. śubhāh instead of Divyähyātmanoun Dāna (See No. 1556 ) 11. 48. vibhūtayaḥ (App. I. 28). In that
1561. gria Fut. 3rd pers. plu. of reading the word is Vibhūti instead the root Dā (See No. 1529) 3. 12. of Vibhūti and they are Subha
1562. Creath Fut. Ist pers. sing. (auspicious ) instead of Divya of the root Da ( See No. 1529) 16.15. (celestial or divine ). If that reading
69

Page #108

दिव्यों
Bhagavad gita Word-Index Pt. I A
दुष्कृतिनः
is adopted references to 10. 19 must 1583. GIACH Acc. sing. of the be omitted from this entry and mas, form of the comp. adj. Durāthose relating to the words Hi and sada ( That which can be reached or Atmavibhūtaya”.
caught hold of with difficulty ) 3. 43. 1572. Acc. dual of the mas. 1584. an Acc. sing. of the fem. form of the adj. Divya (See No.1565) comp. noun Durgati (A bad state ) 1. 14.
6.40. 1573. feg: Nom. or acc. plu. of 15
* Noin. sing. of the the fem. noun Dik ( A quarter ) 6.13; neu, form of the comp. adj. Dur11. 20, 25, 36.
nigraha (That which is difficult to 1574. 19: Nom. sing. of the mas. be controlled ) 6.35. noun Dipa ( A lamp) 6. 19.
1586. griezh Acc. sing. of the 1575. I Acc. sing. of the mas. mas. form of the comp. adj. Durniform of the past participial adj. rīkşya ('That which is difficult to Dipta ( Illuminated ) 11.24.
look at ) 11. 17. 1576. Baraza Acc. sing. of 1587. : Gen. sing. of the mas. the mas. form of the comp. adj. form of the
form of the comp. adj. Durbuddhi Diptaviśālanetra ( One who has glow- (One who has a vicious intellect i.e. ing broad eyes ) 11. 24.
one whose intelligence is swayed 1577. gagara FT4 Acc. sing. of by evil propensities) 1. 23. the mas. form of the comp. adj. 1588. fa: Nom. sing. of mas. Diptahutaśavaktra (One who has a
form of the comp. adj. Durmati face like glowing fire ) 11. 19.
(One who has a vicious way of 1578. Startorgia Acc. sing. of thinking) 18. 16. the mas. form of the comp. adj. Dīptānalārkadyuti (One who has
1589. #4: Nom. plu. of the mas. lustre like that of glowing fire or form of the comp. adj. Durmedhas the sun) 11. 17.
(One who has a vicious intellect) 1579. tfarrah Acc. sing. of the
18. 35. mas. form of the adj. Dīptimat (That 159 T: Nom. sing. of the which has lustre) 11. 17.
mas. noun Duryodhana (The eldest 1580. Pizà Pass. 3rd pers. sing. of son of Dhstarāştra ) 1. 2. the root Da ( See No. 1529) 17. 20, 1591. HTF Nom. sing. of the 21, 22.
neu. form of the comp. degree of 1581. at Nom. sing. of the the adj. Durlabha (Difficult to acmas. form of the comp. adj. Dirgha, quire) sütrin (One who is of a procrastinat- 1592. Juara Gen. plu. of the ing nature ) 18. 28.
mas. comp. noun Duskrt (A doer 1582. graur Inst. sing. of the fem. of wicked acts ) 4. 8. form of the comp. adj. Duratyā . 1593. gada: Nom. plu. of the (That which is difficult to surpass) mas. comp. noun Duşkstin (A doer 7. 14.
of wicked acts) 7. 15. 70

Page #109

दुष्टासु
1594. gerg Loc. plu. of the fem. form of the adj. Dusta (Spoiled or contaminated) 1. 41.
Primary Word-Units
1595. Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Duṣpūra (Difficult to be satisfied or satiated) 16. 10.
1596. Inst. sing. of the mas. form of the comp. adj. Duṣpūra (See No. 1595) 3. 39.
1597. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Dus prāpa (Difficult to acquire) 6. 36. 1598. Nom. sing. of the neu. form of the comp. degree of the adj. Duḥkha (Painful) 2. 36. 1599. Adv. Ind. (With difficulty) 5. 6; 12. 5.
Nom. or acc. sing. of the noun Duḥkha (Pain, misery or difficulty) 6. 32; 10. 4; 13. 6; 14. 16; 18. 8.
1600.:: Nom, plu. of the fem. comp. noun Duhkhayoni (A source of misery) 5. 22.
1601. दुःखशोकामयप्रदाः Nom. plu. of the mas. form of the comp adj. Duḥkhaśokāmayaprada (That which results in or brings about misery, sorrow and disease) 17. 9.
1602. दुःखसंयोगवियोगम् Nom. sing. of neu. form of the comp. adj. Duḥkhasamyogaviyoga (That, union with and separation from which, are difficult to secure) 6. 23. 1603. Nom. sing. of the mas. form of the comp. verbal noun Duḥkha-hantṛ (That which puts an end to miseries) 6. 17.
1604. Acc. sing. of the neu. comp. noun Duḥkhänta (An end of misery i. e. final emancipation) 18. 36.
दृष्टिम्
1605. Acc. sing. of the neu. comp. noun Duḥkhālaya (An abode of misery) 8. 15.
1606. Inst. sing. of the neu. noun Duḥkha ( See No. 1599) 6. 22.
1607. Loc. plu. of the neu. noun Duḥkha (See No. 1599) 2.56. 1608. Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Dūrastha (That which stays or is at a distance) 13. 15.
1609. Inst. sing. of the neu. noun Dūram used adverbially (Far; highly) 2. 49. 1610. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Drdhaniscaya (One who has made a firm resolve) 12. 14.
1611. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Drdha (Firm i. e. difficult to bend ) 6. 34.
Adv. Ind. (Very much) 18. 64. 1612. a: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Drdhavrata (One who is firm in the observance of vows) 7. 28; 9. 14.
1613. Inst. sing. of the neu. form of the adj. Drdha (See No.1611) 15. 3.
1614. z Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Drṣṭapūrva (That which had been seen before) 11. 47.
1615. Nom. sing. of the past participial adj. Dṛṣṭavat (Have seen); (You have seen) 11. 52, 53.
1616. : Nom. sing. of the past pass. participial adj. Dṛṣṭa (Seen) 2. 16.
1617. Acc. sing. of the fem. noun Dṛşti (Viewpoint) 16. 9.
71

Page #110

Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
af:
1618. Ind. past participle of 1631. dqat Voc. sing. of the mas. the root Drs-paśy (See No. 1545) comp. noun Devavara ( The highest 1. 2, 20, 28; 2. 59 ; 11. 20. 23. 24. 25. of the gods ) 11. 31. 45, 49, 51.
1632. dagar: Nom. plu. of the 1619. ca Voc. sing. of the mas. mas. form of the comp. adj. Devanoun Deva (God or Lord ) 11. 15, vrata used as a noun (One who 44, 45.
observes vows with a view to pro1620. agar: Nom. plu, of the fem.
pitiate gods ) 9. 25.
Pitiate goas noun Devatā ( A deity ) 4. 12.
1633. Car Acc. plu. of the mas. 1621. ATT Acc. sing. of the noun Deva (See No. 1619) 3. 11; mas. noun Devadatta ( The name of 7. 23; 9. 25 ; 11. 15; 17. 4. the conch of Arjuna) 1. 15.
1634. darath Gen. plu. of the mas. 1622. gaga Voc. sing. of the mas. noun Deva ( See No. 1619) 10.2, 22. comp. noun Devadeva (God of gods)
1635. aar: Nom. plu. of the mas. 10. 15. 1623. aaaart Gen. sing. of the noun Deva ( See No. 1619.) 3.11, 12;
10. 14; 11. 52. mas. comp. noun Devadeva (See No. 1622) 11. 13.
1636. daar Voc. sing. of the mas. 1624. argerTENTSTAA Nom. sing. comp. noun Devesa (The Lord of of the neu. comp. noun Devadviia- gods ) 11. 25, 37, 45. guruprājñyapūjana (Worship of the 1637. gay Loc. plu. of the mas. gods, the twice-born, the spiritual noun Deva (See No. 1619 ) 18. 40. preceptors and the wise ) 17. 14. 1638. a Loc. sing. of the mas.
1625. dai Acc. plu. of the' noun Desa (A country or region ) mas. comp. noun Devabhoga (The 6. 11 ; 17. 20. objects which the gods get for en- 1639. Er Nom. sing. of the joyment ) 9. 20.
mas. comp. noun Dehabhrt (An 1626. Car Acc. sing. of the mas. embodied soul ) 14. 14. noun Deva (See No. 1619) 11. 11, 14.
1640. zar Inst. sing. of the 1627. Sa : Nom. plu. of the mas.
comp. noun Dehabhrt (See No. 1639) form of the comp. adj. Devayaj
18. 11. used as a noun (A worshipper of minor deities ) 7. 23.
1641. ugarh Gen. plu. of the 1628. gara: Nom. sing. of the mas.
mas. comp. noun Dehabhrt (See comp. noun Devarsi (A celestial
No. 1639);-97 (The highest of the sage) 10. 13.
embodied souls ) 8.4. 1629. autore Gen. plu. of the 1642. den Acc. sing. of the mas. mas. comp. noun Devarsi (See noun Deha (The physical body) No. 1628 ) 10. 26.
4.9; 8. 13 ; 15. 14. 1630. : Nom. sing. of the mas. 1643. Saaf: Inst. plu. of the mas. noun Devala (The name of the father noun Deha with the suffix Vat having or the family of a celestial sage the sense of possession (One who named Asita) 10. 13.
has a body; an embodied soul ) 12.5. 72

Page #111

देहसमुद्भवान्
1644. Acc. plu. of the mas. form of the comp. adj. Dehasamudbhava (That which arises from the body) 14. 20.
Primary Word-Units
1645.: Nom. sing. of the fem. comp. noun Dehantaraprāpti (Acquisition of another body) 2. 13.
1646. : Nom. plu. of the mas. noun Deha (See No. 1642) 2. 18.
1647. Acc. sing. of the mas. noun Dehin (An embodied soul) 3. 40; 14. 5, 7.
1648.
: Gen. sing. of the mas. noun Dehin (See No. 1647) 2. 13, 59. 1649. Gen. plu. of the mas. noun Dehin (See No. 1647) 17. 2.
1650. Nom. sing. of the mas. noun Dehin (See No. 1647) 2. 22, 30; 5. 13; 14. 20.
1651. Loc. sing. of the mas. noun Deha (See No. 1642) 2. 13, 30; 8. 2, 4; 11. 7, 15; 13. 22, 32; 14. 5, 11.
1652.
Gen. plu. of the mas. noun Daitya ( A demon) 10. 30. 1653. Acc. sing. of the mas. form of the adj. Daiva (That which relates or pertains to the gods) 4. 25.
Nom. sing. of the neu. noun Daiva (The unseen or spiritual cause of an effect) 18. 14.
1654. Nom. sing. of the mas. form of the adj. Daiva (See No. 1653) 16.62.
1655. Nom. sing. of the fem. form of the adj. Daiva (See No. 1653) 7. 14; 16. 5.
द्रुपदपुत्रण
1657. Acc. sing. of the neu. form of the adj. Dosavat formed by the addition of the suffix Vat, showing likeness, to the noun Doṣa (Like a fault, sin or blemish) 18. 3.
1656. Acc. sing. of the fem. form of the adj. Daiva (See No. 1653) 9. 13; 16. 3, 5.
1658. Acc. sing. of the mas. noun Dosa (A fault, sin or blemish) 1. 38, 39.
1659. Inst. sing. of the mas. noun Dosa (See No. 1658) 18. 48. 1660. Inst. plu. of the mas. noun Dosa (See No. 1658) 1. 43. 1661 द्यावापृथिव्यो: Gen. dual of the fem. comp. noun Dyavapṛthivi ( The sky and the earth) 11. 20. $ 1662. Nom. sing. of the neu. noun Dyūta (Gambling) 10. 36. 1663. Fut. 2nd pers. sing.of the root Drs-paśy (See No.1545) 4.35.
1664. af Pres. 3rd pers. plu. of the root Dru (To melt) 11. 28, 36. 1665. Abl. sing. of the mas. form of the adj. Dravyamaya formed by the addition of the suffix Maya, showing pervasion, to the noun Dravya (That in which material objects are made use of) 4. 33. 1666. Nom. plu. of the mas. comp. noun Dravyayajña (A sacrifice in which material objects are made use of) 4. 28.
1667. Nom. sing. of the mas. noun Drastr ( A seer) 14. 19.
1668. Inf. of the root Drśpasy (See No. 1545) 11. 3, 4, 7, 8, 46, 48, 53, 54.
1669. Inst. sing. of the mas. comp. noun Drupadaputra (The son of Drupada, Dhṛṣṭadyumna) 1.3.
73

Page #112

994:
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
धनुर्धरः
ST
1670. 899: Nom. sing. of the mas. 1681. facrarum Nom. sing. of the noun Drupada (The name of the fem. form of the comp. adj. king of S. Pāñcaladeśa and the father Dvividha ( Two-fold or of two sorts) of Draupadi) 1. 4, 18.
3. 3. 1671. POR Acc. sing. of the mas. 1682. Ferra: Acc. plu. of the pres. noun Drona (The name of the participial adj. Dvişat (Hating) 16. 19. preceptor of Arjuna and Karna in 1683. : Nom. sing. of the mas. the military science) 2.4; 11. 34. noun Dveşa ( Hatred ) 13. 6.
1672. TO: Nom. sing. of the mas. 1684. te Pres. 3rd pers. sing. of noun Drona (See No. 1671 ) 11. 26. the root Dvis (To hate) 2. 57; 5. 3;
1673. årgêgt: Nom. plu. of the 12. 17; 14. 22; 18. 10. mas. noun Draupadeya (A son of 1685. c4: Nom. sing. of the pot. Draupadi) 1. 6. 18.
participial adj. Dveşya (One who 1674. THIETTO: Nom. plu. of deserves to be hated ) 9.29. the mas. form of the comp. past 1686. Nom. dual of the mas. pass. participial adj. Dvandva- form of the adj. Dvi (Two) 15. 16; mohanirmukta (Freed from the 16. 6. delusion brought about the pairs of opposites ) 7. 28. 1675. CHIET Inst. sing. of the
1687. 9 Voc. sing. of the mas. mas. comp. noun Dvandvamoha
noun Dhanañjaya (One of the (The delusion brought about by
numerous aliases of Arjuna. Lit. the pairs of opposites ) 7. 27.
one who has conquered wealth ) 1676. : Nom. sing. of the mas. 2. 48, 49, 4..41 ; 7.7; 9. 9; 12.9 ; noun Dvandva (The compound 18. 29, 72. made up of two nouns which, if not1688. : Nom. sing. of the compounded, would be joined
mas.. noun - Dhananjaya (See No. together by the copulative particle 1687) 1. 15; 10. 37; 11.-14. ca) 10.33.
1689. 97 Nom. sing. of the neu. 1677. 2-aara: Nom. sing. of the
: noun: Dhana (Wealth or riches) mas. form of the comp. past participial adj. Dvandvātīta (One who
ho 16. 13. has transcended the pairs of op- 1690. ETAriketaar: Nom. plu. posites ) 4. 22.
of the mas. form of the comp. past 1678. Inst. plu. of the mas. pass. participial adj. Dhanamānanoun Dvandva (A pair of opposites madānvita [ One who has contracted e. g. love and hatred ) 15. 5.
pride and self-importance due to 1679. FITÆ Nom. sing. of the neu. (the acquisition of) wealth ] 16. 17. noun Dvāra.( A door ) 16. 21.
1691. ait Acc. plu, of the neu 1680. FESTIH Voc. sing. of the noun Dhana ( See No. 1689 ) 1. 33. mas. form of the comp. adj. Dvijo- 1692. YTTET: Nom. sing. of the ttama used as a form of address (The mas. form of the comp. adj. Dhanurbest of the twice -born ) 1. 7. dhara (One who carries a bow) 18.78.
74

Page #113

Primary Word-Units
धनुः
1693. : Nom. sing. of the neu. noun Dhanus ( A bow) 1. 20.
1694. Acc. plu. of the mas. comp. noun Dharmakamārtha (Righteous conduct, objects of desire and riches) 18. 34.
1695. Loc. sing. of the neu. comp. noun Dharmakṣetra (A field of battle where Dharma i. e. righteousness prevailed) 1. 1. 1696. r: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Dharmasammüḍhacetas (One whose mind is bewildered by considerations of Dharma) 2. 7.
1697. धर्मसंस्थापनार्थाय Dat. sing. of the neu. comp. noun Dharmasamsthapanartha (The rehabilitation of Dharma) 4. 8. The use of the dat. case along with the suffix Artha is an irregularity. Cf. Tadartham in 3. 9.
1698. Gen. sing. of the mas. noun Dharma (Righteousness, religious duty or the law divine) 2. 40; 4. 79. 3; 14. 27.
1699. Acc. sing. of the mas. noun Dharma (See No. 1698) 18. 31, 32. 1700.
Nom.sing.of the mas. form of the comp. adj. Dharmatman used as a noun (One who has become identical with Dharma) 9. 31. 1701. if: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Dharmaviruddha (That which is not opposed to Dharma i. e. righteousness) 7. 11.
1702. Loc. sing. of the mas. noun Dharma (See No. 1698) 1. 40.
1703. Nom. or acc. sing. of the neu. form of the adj. Dharmya (That which is characterised by righteousness) 2. 33; 9.2; 18. 70.
75
धार्तराष्ट्राः
In 2. 33 the order of the words
seems to have been inverted in Sri Venkatanatha's commentary (See App. I. 8 and the word supra). 1704. Abl. sing. of the mas. form of the adj. Dharmya (See No. 1703) 2.31.
1705.
Acc. sing. of the neu. comp. noun Dharmyāmṛta (The nectar of righteous conduct) 12. 20.
1706. arar Nom. sing. of the mas. noun Dhatṛ (One who upholds, preserves or supports) 9. 17; 10. 33.
1707. Acc. sing. of the mas. noun Dhatṛ (See No. 1706) 8. 9.
1708. Nom. sing. of the neu. noun Dhaman (An abode ) 8. 21; 10. 12; 11. 38; 15. 6. 1709. Pres. Atma. 3rd pers. sing. of 1st conj. Ubhayapadi root Dhr (To hold) 18. 33. 34.
1710. Nom. sing. of the pres. participial adj. Dharayat (Holding or believing) 5. 9; 6. 13. 1711. Pres. Paras. 1st pers. sing. of the root Dhr (See No. 1709) 15. 13.
1712. aug Gen. sing. of the mas. noun Dhārtarāṣṭra (The son of Dhṛtaräṣṭra i. e. Dhuryodhana) 1. 23.
1713. Gen. plu. of the mas. noun Dhartaraṣṭra (See No. 1712, the persons meant hereby being all the sons of Dhṛtarāṣṭra) 1. 19.
1714. g Acc. plu. of the mas. noun Dhartaraṣṭra (See No. 1712 and 1713) 1. 20, 36, 37.
1715. g: Nom. plu. of the mas. noun Dhārtarāṣṭra (See No. 1712 and 1713) 1. 46; 2. 6.
1

Page #114

धार्यते
1716. Pass. 3rd pers. sing. of the root Dhr (See No. 1709) 7.5. 1717. fafa Acc. sing. of the past pass. participial adj. Dhisthita (Stationed or established) 13. 17. Sankara according to the J. H. P. and G. P. editions reads here Visthitam (App. I. 33). So does Rāmānuja. The former explains it as viseṣeņa sthitam (Specially residing) and the latter as viseşena avasthitam, sannihitam (Specially located nearby ). Dhisthita is obviously a past participial adj. formed from the root Adhistha the initial 'a' being dropped probably in the exercise of a poetic license in order to suit the
metre.
Bhagavadgita Word-Index Pt. I A
1718. far Inst. sing. of the mas. form of the adj. Dhimat (Intelligent) 1.3.
1719. Gen. plu. of the mas. form of the adj. Dhimat (See No. 1718) 6. 42.
1720. Acc. sing. of the mas. form of the adj. Dhira (Complacent or self-possessed) 2. 15.
1721. : Nom. of the mas. form of the adj. Dhira (See No. 1720) 2. 13; 14. 24.
1722. Nom. sing. of the mas. noun Dhuma (Smoke) 8. 25.
1723. Inst. sing. of the mas. noun Dhūma ( See No. 1722) 3. 38; 18.48.
ध्यानेन
1726. feta Inst. sing. of the fem. form of the comp. past participial adj. Dhṛtigṛhita (Held under
check with firmness) 6. 25.
1724. Gen. sing. of the mas. noun Dhṛtaraṣṭra (The name of the Kaurava king) 11. 26.
1725. : Nom. sing. of the mas. noun Dhṛtaraşṭra (See No. 1724) 1.1.
1727. a Acc. sing. of the fem. noun Dhṛti (Complacency or firmness) 11. 24.
1728. f: Nom. sing. of the fem. noun Dhṛti (See No. 1727) 10. 34; 13. 6; 16. 3; 18. 33, 34, 35, 43. 1729. : Gen. sing. of the fem. noun Dhṛti (See No. 1727) 18. 29. 1730. Inst. sing. of the fem. noun Dhṛti (See No. 1727) 18. 33, 34, 51.
1731. egerganfaa: Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Dhṛtyutsähasamanvita (One who is endowed with fortitude and enthusiasm) 18. 26.
1732.: Nom. sing. of the mas. noun Dhṛṣṭaketu (The name of a king fighting on the side of the Pandavas) 1. 5.
T
1735. 97: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Dhyanayogapara (One who is solely devoted to the practice of Yoga consisting of contemplation) 18. 52.
1736. Nom. sing. of the neu. noun Dhyana (Contemplation) 12. 12. 1737. Abl. sing. of the neu. noun Dhyana (See No: 1736) 12. 12. 1738. Inst. sing. of the neu. noun Dhyana (See No. 1736) 13. 24.
76
mas. noun
1733. : Nom. sing. of the Dhṛṣṭadyumna (The name of the son of Drupada, the king of S. Pañcala, fighting on the side of the Pandavas ) 1. 17.
1734.
Gen. plu. of the fem. noun Dhenu ( A cow) 10. 28.

Page #115

ध्यायतः
Primary Word-Units
नरलोकवीराः
1739. Erta: Gen. sing. of the 1747. tara Gen. plu. of the fem. pres. participial adj. Dhyāyat (Con- noun Nadi (A river ) 11. 28. templating or thinking of) 2. 62.
1748. TH: Acc. sing. of the neu. 1740. Tira: Gen. plu. of the noun Nabhas ( The sky) 1. 19. pres. participial adj. Dhyāyat (See
17 Acc. sing. of the No. 1739 ) 12. 6.
mas. form of the comp. adj. Nabhah1741. # Nom. sing. of the neu.
sprsa (One who touches the sky) form of the adj. Dhruva (Sure or
of 11. 24. steady ) 2.27 ; 12. 3.
1750. FAE Imp. 2nd pers. sing. 1742. ga: Nom. sing. of the mas.
of the root Namaskr (To make an form of the adj. Dhruva (See
obeisance or a salutation) 9. 34; No. 1741 ) 2. 27.
18. 65. 1743. Ear Nom. sing. of the fem. form of the adj. Dhruva (See
1751. TheHeat Ind. past participle No. 1741 ) 18. 78.
of the root Namaskr (See No. 1750) 11. 35.
1752. THEYPT: Nom. plu. of the 1744. 7 Negative particle. Ind. pres. participial adj. Namasyat (Bow(No) 1. 30, 31, 322, 35, 37, 38, 39; ing or making obeisance) 9. 14. 2. 3, 62, 8, 9, 11, 12, 13, 15, 162, 1753. TAFF Pres. 3rd pers. plu. 17, 193, 20", 234, 25, 26, 27, 29, 30, of the root Nam (To bow ) 11. 36. 312, 33, 38, 40, 42, 44, 572, 66, 1754. TH: The noun 14 used as 70, 72; 3. 42, 5, 8, 16, 17, 183, 222, an indeclinable word (A bow or 23, 24, 26, 28, 29, 32, 34; 4. 5, 9, obeisance ) 11. 31, 402. 143, 20, 22, 31, 35, 38, 40, 41; 1755. TÀTI Pot. 3rd pers. plu. of 5. 32, 4, 6, 7, 8, 10, 132 , 143, 152, the root Nam (See No. 1753) 11. 37. 202, 22; 6. 12, 2, 42, 5, 112, 16", 19, 1756. TATTA: Nom. sing. of the 21, 222, 25, 302, 33, 38, 39, 403 ; neu. noun Namas, repeated to indi7. 2, 7 12, 13, 15, 252, 26; 8. 5, cate a frequency of the act (See 15, 16, 20, 21, 27; 9. 4, 52, 9, 24, No. 1754 ) 11. 392. 292, 31 : 10. 22, 7, 142, 18, 19, 39, 40; 1757. Pot. 3rd pers. sing. of 11. 8, 163, 24, 252, 31, 32, 37, 43, the root Ni-nay (To lead ) 6. 26. 47, 484, 53; 12. 7, 8, 9, 152, 174; 1758. TFT Gen. sing. of the 13. 122, 23, 28, 312, 322 ; 14. 22, 19, mas. noun Naraka (Hell) 16. 21. 222 232 : 15. 34, 4, 64, 10, 11; 16. 74, 1759. 77r Dat. sing. of the mas. 233 ; 17. 28; 18. 3, 5, 7, 8, 10, 11, noun Naraka ( See No. 1758) 1. 42. 12, 16, 174, 35, 40, 47, 48, 54, 58, 1760. a Loc. sing. of the mas. 59, 60, 674, 692
noun Naraka (See No. 1758) 1. 44: 1745. 7 : Nom. sing. of the mas. 16. 16. noun Nal:ula (The name of the 1761. gya: Nom. sing. of the youngest of the Pandavas ) 1. 16. mas. form of the comp. adj. Nara
1746. 787 TOTTEL Gen. plu. of the purigava ( The best of men) 1.5. neu. noun Nakşatra (A constellation) 1762. raftur: Nom. plu. of the 10. 21.
mas. comp. noun Naraloka vīra (A
77

Page #116

TT:
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
art:
hero of the region in which human 1776. Loc. sing. of the mas. beings reside) 11. 28.
form of the past participial adj. 1763. 77: Nom. sing. of the mas. Nasťa ( See No. 1773) 1. 40. noun Nara (A man or a human 1777. 7: Acc., dat. or gen. plu. of being ) 2. 22: 5. 23: 12. 19; 16. 22; the pronoun Asmad (See No. 506 ) 18. 15, 45, 71.
. 1. 32, 33, 36; 2. 62. 1764. ATTUTÆ Gen. plu. of the mas. 1778. AITATE Gen. plu. of the noun Nara (See No. 1763 ) 10. 27.
mas. noun Nāga ( A cobra ) 10.29.
1779. Anar Nom. sing. of the 1765. TITAIT Acc. plu. of the
fem. comp. noun Nātimānitā (Abmax. form of the comp. adj. Narā.
sence of excessive pride ) 16. 3. dhama ( 'The worst of men ) 16. 19.
It would not be proper to treat 7 1766. ATTAT: Nom, plu. of the
and aatraat as separate words, bemas. form of the comp. adj. Narā
cause what is intended is staraamat dhama (See No. 1765) 7. 15.
but न is substituted for अन् . 1767. TUTH Acc. sing. of the 1780. FATHITTI Acc. plu. of the mas. comp. noun Narādhipa (The
mas. comp. noun Nānābhāva (The king of men) 10. 27.
existence of separate entities) 18.21. 1768. RT: Inst. plu. of the mas. 1781. araraosatfat Acc. plu. of noun Nara (See No. 1763) 17. 17. the neu. form of the comp. adj.
1769. Fat Loc. sing. of the neu. Nānāvarnākrti (That which has form of the comp. adj. Navadvāra several colours and shapes ) 11. 5. (That which has nine gates ) 5. 13. 1782. arateua Acc. plu. of the
1770. af Acc. plu, of the neu. neu. form of the comp. adj. Nānāform of the adi. Nava (New) 2. 222. vidha ( Of several varieties ) 11. 5.
1783. TartaTETUT: Nom. plu. of 1771. 738fa Pres. 3rd pers. sing. of the root Naś (To be destroyed or
the mas. form of the comp. adj. killed) 6. 38.
Nānāśastrapraharaṇa (One who
wields several weapons ) 1.9. 1772. TE Loc. plu. of the mas.
1784. artotihar Inst. sing. of the form of the pres. participial adj.
neu, form of the comp adj. NānyaNaśyat (That which is being des
gāmin (That which does not become troyed or killed ) 8. 20.
diverted to any other object) 8. 8. 1773. TE: Nom. sing. of the mas. This expression is similar to No. form of the past participial adj. 1779. See the note there. Nasta [ One who is killed or des- 1785. ATHUST: Inst. plu. of the mas. troyed ] 4. 2 ; 18. 73.
comp. noun Nāmayajña (A per1774, Terra: Nom. plu. of the formance which is a sacrifice only mas, form of the comp. adj. Naştā- in name ) 16. 17. tman (One whose conscience is 1786. 17: Nom. plu. of the mas. dead ) 16. 9.
noun Nāyaka (A commander or 1775. Ter Acc. plu. of the past general or a person possessing the participial adj. Naşta (See No. 1773) qualifications of be
qualifications of being such an officer) 3. 32.
1. 7.
tort (Thai) 8.20.
78

Page #117

नारदः
Primary Word-Units
नित्यम्
4.01.
1787. ATE: Nom. sing. of the mas. 1801. faccata Acc. sing. of the noun Nārada (The name of a celestial mas. form of the comp. adj. Nityasage who was a great devotce of jāta ( That which is permanent by Visnu ) 10. 13, 26.
nature ) 2. 26. 1788. Afortæ Gen. plu. of the 1802. FETTA: Nom. sing. of the fem. noun Nāri ( A woman ) 10. 34. mas. form of the comp. adj. Nitya1789. # Acc. sing. of the fem.
of the form trpta (One who is ever satisfied )
pta noun Nau ( A boat ) 2.67.
4. 20. 1790. 91377H Nom. sing. of the
1803. Parts Gen. sing. of the neu, noun Nāšana (Cause of destruc- mas. comp. adj. Vityayukta (One tion) 16. 21.
whose mind is ever composed or 1791. FIT Pres. 1st pers. sing.
well-balanced ) 8. 14. of the root Naš (Sec No. 1771) 10.11. 1804, Fum: Vom. sing of the
1792. ISTIT Dat. sing. of the mas. mas. form of the comp. adj. Nityanoun Nāśa ( Destruction ) 11. 292. yukta ( See No. 1803 ) 7. 17.
1793. TITTI Nom. sing. of the 1805. !: Nom. plu. of the past pass. participial adj. Nāsita mas. form of the comp. adj. Nitya(Destroyed ) 5. 16.
yukta ( See No. 1803 ) 9. 14; 12. 2. 1794. 1977979TTJUT Acc. dual of 1806. fataarit Inst. sing. of the the mas. form of the comp. adj. mas. comp. noun Nityavairin (A Nāsābhyantaracirin (Moving inside perpetual enemy ) 3. 39. the nose ) 5. 27.
1807. H T: Adv. Ind. (Always 1795. ait. Acc. sing. of the or constantly ) 8. 14. neu. comp. noun Nāsikāgra (The 1808. fa71*: Nom. sing. of the tip of the nose) 6. 13.
mas. form of the comp. adj. Nitya1796. fanegra Pres. 3rd pers. sing. sattvastha (One who always reposes of the root Gam-gacch with the pre- or takes rest in the Sattvaguna ) fix Ni (To attain or reach ) 9. 31; 2. 45. 18. 36.
1809. Fimta Nom. sing. of 1797. Foreta Acc. plu. of the the mas. comp. noun Nityasannyäsin neu. form of the past pass. parti- (One who is ever a recluse ) 5. 3. cipial adi. Nigrhita (Brought under 1810 E Gesins of the contro!) 2. 68.
mas. form of the adj. Nitya (Per1798. A Pres. 1st pers. sing. manent or everlasting ) 2. 18. of the root Grh with the prefix Ni is11. Nom. or acc. sing. of (To withold or hold back ) 9. 19.
the neu. form or acc. sing. of the 1799. futi Acc. sing. of the mas. mas. form of the adj. Nitya (See noun Nigraha (Restraint or control ) No. 1810) 2.21, 26; 3. 15. 6. 34.
Adv. Ind. (For ever or constantly) 1800. RE: Nom. sing. of the mas. 2. 30; 3. 31 ; 9.6; 10,9; 11. 52 ; noun Nigraha ( See No. 1799 ) 3. 33. 13. 9 ; 18. 52.
79

Page #118

नित्य सर्वगतस्थाणुः
1812 नित्य सर्वगतस्थाणु: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Nityasarvagatasthāņu (One who is eternal, omnipresent and steady). 2. 24. For the occurrence of this word there see the note in the succeeding entry.
Bhagavadgita Word-Index Pt. I A
1813. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Nitya (See No. 1811) 2. 20, 24. In 2. 24 Madhava Anandatirtha alone reads नित्य सर्वगतस्थाणुः as a single comp. word. (See App. 1.7) If that reading is adopted the second reference here would be required to be omitted.
1814. नित्याभियुक्तानाम् Gen. plu. of the mas. form. of the comp. adj. Nityabhiyukta (One who is ever self-possessed) 9. 22.
1815. Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Nidrālasyapramädottha (That which owes its origin or which arises from sleep, laziness or intoxication)
18. 39.
1816. Nom. sing. of the neu. noun Nidhana (Death) 3. 35. 1817. Nom. sing. of the neu. noun Nidhana (Receptacle or abode) 9. 18; 11. 18, 38. 1818. Nom. plu. of the mas. form of the pres. participial adj. Nindat (Censuring, calumniating or despising) 2. 36. 1819. : Nom. sing. of the past pass. participial adj. Nibaddha (Bound or tied down) 18. 60.
1820. ff Pres. 3rd pers. plu. of the root Bandh with the prefix Ni (To bind down) 4. 41; 9. 9; 14. 5. 1821. ff Pres. 3rd pers. sing. of the root Bandh with the prefix Ni (See No. 1820) 14. 7. 8.
fagar:
1822. Dat. sing. of the Nibandha (Bondage)
mas. noun
16.5. 1823.
Pass. 3rd pers. sing.
of the root Bandh with the prefix Ni (See No. 1820) 4. 22; 5. 12; 18. 17.
1824. a Imp. 2nd. peis. sing. of the root Budh with the prefix Ni (To know for certain) 1. 7; 18. 13, 50.
1825. af neu. comp. (Merely an 11.33.
1826. af Nom. plu. of the neu. noun Nimitta (A sign or portent) 1. 31.
Nom. sing. of the noun Nimittamātra instrumental cause)
1827. Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Nimișat (Closing one's eyes) 5. 9.
1828. f Adv. Ind. (As a rule, or as ordained or controlled) 3.8; 18. 9. 23; (Surely or positively) 1. 44.
1829. fg: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Niyatamānasa (One whose mind is under one's control) 6. 15. 1830. Gen. sing. of the neu. form of the adj. Niyata (That which has been ordained) 18. 7.
1831. r: Inst. plu. of the mas. form of the comp. adj. Niyatatman (One who has one's lower self under control) 8. 2.
1832. : Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Niyatāhara (One who takes a limited quantity of food) 4. 30.
1833. at: Nom. plu. of the mas. form of the adj. Niyata (See No. 1830) 7. 20.
80

Page #119

नियमम्
Primary Word-Units
निर्मलम्
1834. fagna Acc. sing. of the mas. 1845. a Nom. sing. of the noun Niyama (A rule of limitation neu. form of the adj. Niruddha or restraint ) 7. 20.
(Restrained or kept under control ) 1835. faz77 Ind. past participal of 6. 20. the root Yam with the prefix Ni 1 846. f * Ind. past participle (To restrain; to keep under one's of the root Rudh with the prefix Ni control) 3. 7, 41 ; 6. 26; 18. 51. (To keep under check or control or
1836. facterfa Fut. 3rd pers. sing. to confine ) 8. 12. of the root Yuj with the prefix Ni 1847. sajucata Abl. sing. of the (To join to, direct to, impel or goad neu. comp. noun Nirguņatva (The on to ) 18. 59.
quality of being without any attri1837. Fauf Pres. 2nd pers.
butes ) 13. 31. sing. of the root Yuj with the prefix 1848. FASTT Nom. sing. of the Ni ( See No. 1836) 3. 1.
neu. form of the adj. Nirguna ( That 1838. fautfra: Nom. sing. of the which is without any attributes ) mas. form of the past pass. partici- 1 pial adj. Niyojita (Impelled or goad- 1849. FORT: Nom. sing. of the ed on to ) 3. 36.
mas. noun Nirdesa (Designation or 1839. Fata: Nom. sing. of the appellation ) 17. 23. mas. form of the comp. adj. Niragni 1850. fazira Nom. sing. of the (One who does not maintain a sacri- neu. form of the comp. adj. Nirdosa ficial fire) 6.1.
(That which is without any fault or 1840. PATEFIT: Nom. sing. of the blemish) 5. 19. mas, form of the comp. adj. Nira- 1851. fara: Nom. sing. of the hamkāra ( One who is devoid of ego. mas. form of the comp. adj. Nirtism ) 2.71 ; 12. 13.
dvandva ( One who is free from the 1841. facraft: Nom. sing. of the influence of the pairs of opposites mas. form of the comp. adj. Nirāśin such as love and hatred, pleasure (One who has no expectations) 3. 30; and pain etc.) 2. 45 ; 5. 3. 4. 21 ; 6. 10.
1852. fahr: Nom. sing. of the 1842. fase: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Nirmas. form of the comp. adj. mama (One who is without a sense Nirāśraya (One who does not tie of pride or egotism ) 2.71 ; 3. 30 : down his mind to a particular 12. 13; 18. 53. object or person ) 4. 20.
1853. facant Abl. sing. of the 1843. FATETET Gen. sing. of the neu. comp. noun Nirmalatva (The mas. form of the comp. adj. Nirā- quality of being without any dross hāra (One who does not take any i. e. being quite pure ) 14. 6. food ) 2. 59.
1854. FAÁRA Nom. sing. of the 1844. Affrey Pres. 1st pers. sing. of neu. form of the comp. adj. Nirmala the root Iks with the prefix Ni (To (That which is without any dross have a look at ) 1. 22.
i. e. which is quite pure ) 14. 16. B. G.1.6
81

Page #120

निर्मानमोहाः
Bhagavad gita Word- Index Pt. 1 A
निश्चरति
1855. Hager: Nom. plu. of the 1864. lazara Pres. Ātma. 3rd pers. mas. form of the comp. adj. Nir plu. of the root Vrt with the prefix mānamoha (One who is devoid of Ni (See No. 1862) 8. 21; 9. 3; 15. 6. pride and infatuation ) 15.5.
This word is used in the second 1856. PTITTA: Nom. sing. of the sense at these places. mas. form of the comp. adj. Nir- 1865. Faragh Inf. of the root Vrt yogakşema (One who does not think with the prefix Ni (To desist from ) of acquiring new objects or preserv- 1. 39. ing those already possessed ) 2.45. 1866. a Fut. 2nd pers.
1857. G OTTA Acc. sing. of the sing. of the root Vas with the prefix fem. form of the comp. adj. Nirvāņa. Ni (To dwell or find rest in ) 12. 8. parama (That whose ultimate end 1867, facrat: Nom. sing. of the lies in Nirvāna i. e. final absolution
mas. form of the comp. adj. Nivā. or absorption in Brahma ) 6. 15.
tastha (Standing or kept in a place 1858. Grant: Nom. sing. of the where there is no breeze) 6. 19. mas. form of the comp. adj. Nirvi
1868. FETA: Nom. sing. of the kāra (One who is free from the ten- mas. noun Nivāsa (Place of residency to undergo changes of tempe- dence or abod
peo dence or abode ) 9. 18. rament ) 18. 26.
1869. Pasta Acc. plu. of the neu. 1859. Framarar Inst. sing. of the form of the past participial adj. mas. form of the comp. adj. Nirvi- Nivrtta ( That which has receded or nnacetas ( One whose mind is com- ceased to exist ) 14. 22. pletely turned away from objects of
1870. Fra Acc. sing. of the sense-perception ) 6. 23. An alter- fem. noun Nivrtti (A state of retirenative reading adopted by Sankara ment or inactivity ) 16.7; 18. 30. and other comm. (See App. I. 19a ) 1871. Gay Caus. 2nd pers sing is Anirvinnacetasā. Sankara ex- of the root Vis with the prefix Ni plains it as meaning “with a mind (To cause to enter or rest in ) 12. 8. devoid of indifference” (towards 1872. Fati Nom. sing. of the fem. the Yoga).
noun Niśā (Night ) 2. 692 1860. a Acc. sing. of the mas. 1873. 1997 Acc. sing. of the mas. noun Nirveda ( Indifference ) 2. 52. noun Niscaya (A settled view or
18,1. Fat: Nom. sing. of the mas. definite decision ) 18.4. form of the comp. adj. Nirvaira 1874. feat Inst. sing. of the (One who bears no enmity ) 11. 55. mas. noun Niscaya (See No. 1873)
1862. aaa Pres. Paras. 3rd pers. 6. 23. sing. of the Ubhayapadi root Vịt 1875. fastia Pres. 3rd pers. sing. with the prefix Ni (To recede or of the root Car with the prefix Ni cease to exist ) 2. 59; (To revert or (To slip off) 6. 26. Sankara acbe re-born ) 8. 25.
cording to the J. H. P. edition, Sri 1863. aaaay Pres. Paras. 3rd Venkatanātha and Purusottamaji read pers. plu. of the root Vit with the here Niscalati (App. I. 2). Both the prefix Ni (See No. 1862) 15. 4. verbs have the same meaning.
82

Page #121

निश्चलति
Primary Word-Units
पचन्ति
1876. Faufa Pres. 3rd pers. sing. 1887. ffa: Nom. sing. of the fem. of the root Cal with the prefix Ni noun Niti (Right conduct) 10. 38; (To slip off ) 6. 26. For the occur- 18. 78. rence of this word see the remark 1888. An ind. particle joined to in the preceding entry.
an interrogative pronoun and imply1877. a Nom. sing. of the ing a favourable answer (Indeed ) fem. form of the adj. Niscala (Firm 1. 35 ; 2. 36. or unmoved ) 2. 53.
1889. Ta Loc. sing. of the 1878. a Nom. sing. of the mas. comp. noun Nrloka (The reneu. form of the past pass. parti- gion in which human beings reside ) cipial adj. Niścita used adverbially 11. 48. (Definitely ) 2.7 ; 18.6.
1890. T Loc. plu. of the mas. 1879. arat: Nom. plu. of the noun Nr (A human being ) 7. 8. mas. form of the past pass. parti- 1891. ICE Acc. sing. of the cipial adj. Niscita (Come to a fem. comp. noun Naiskarmyasiddhi definite conclusion ) 16. 11.
(The attainment of total inactivity) 1880. BASI Ind. past participle 18. 49. of the root Cint with the prefix Ni 1892. F# Acc. sing. of the (To consider thoroughly and decide) neu. comp. noun Naiskarmya (The 3. 2.
state of being inactive) 3. 4. 1881. fagr Nom. sing. of the fem. 1893. acta: Nom. sing. of the noun Nişthā (A confident belief) mas. form of the comp. adj. Nais3. 3; 17.1 ; (A condition or state ) krtika (One who cuts off the 18. 50.
interests of others ) 18. 28. 1882. fèria: Nom. sing. of the
1894. are 1894
Acc. sing. of the fem. mas. form of the comp. adj. Nistrai
form of the adj. Naisthika (Congunya (One who is devoid of the stant or perfect ) 5. 12. three attributes ) 2. 45.
1895. * Negative particle. Ind.
(Nor) 17. 28. 1883. facar: Nom. plu. of the past
1896. -TTTH Nom. sing. of the pass. participial adj. Nihata (Killed)
neu. form of the adj. Nyayya (That 11. 33.
which can be justified by the autho1884. faeca Ind. past participle of
of rity of reason or the scriptures ) the root Han with the prefix Ni (To 18. 15. kill) 1. 36.
1897. FUIFF Acc. sing. of the mas. 1885. Fa: Air Nom. dual of the noun Nyāsa ( Abandonment ) 18. 2. mas. form of the comp. adj. Nihśreyasakara (That which leads to final beatitude ) 5.2.
1898. FONTÆ Gen. plu. of the neu. 1886. fa:tys: Nom. sing. of the noun Pakṣin ( A bird ) 10. 30. mas. form of the comp. adj. 1899. qara Pres. 3rd pers. plu. of Nihsprha (One who is free from the root Pac (To cook or digest) desires or aspirations ) 2. 71 ; 6. 18. 3. 13.
83

Page #122

Taifa
1900. Tarf Pres. 1st pers. sing. of the root Pac (See No. 1899) 15. 14. 1901. Ind., numeral adj. (Five) 13. 5; 18. 13, 15.
Bhagavadgită Word-Index Pt. I A
1902. Nom. sing. of the adj. Pañcama (The fifth) 18. 14.
"
1903. qge: Nom. plu. of the mas. comp. noun Paṇavānakagomukha (Musical instruments of the names and Paṇavānaka' 'Gomukha' or of the name 'Gomukh' of the variety) 1. 13. 1904. q Acc. sing. of the mas. noun Pandita (A learned or wise man) 4. 19.
Panavānaka'
1905. at: Nom. plu. of the mas. noun Pandita (See No. 1904) 2. 11; 5. 4, 18. 1906. : Nom. plu. of the mas. noun Patanga (A butterfly ) 11. 29. 1907. af Pres. 3rd pers. plu. of the root Pat (To fall) 1. 42; 16. 16.
1908. Acc. sing. of the neu. noun Patra (A leaf) 9. 26.
1909. Loc. sing. of the neu. noun Pathin (A way; a method of approach) 6. 38. 1910. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Pada (Position or step) 2. 51; 8. 11; 15. 4, 5; 18. 56. 1911. Acc. sing. of the neu. comp. noun Padmapatra (The leaf of a lotus-plant) 5. 10.
1912. Nom. sing. of the Para comp. degree of the adj. (Higher than or beyond) 7.7. 1913. : Adv. Ind. (Beyond) 3. 42.
"
1914. : Nom. sing. of the mas. comp. noun Paradharma (A duty appropriate to another) 3.35.
परम्
1915.
Abl. sing. of the
mas. comp. noun Paradharma (See No. 1914) 3. 35; 18. 47.
1916. Nom. or acc. sing. of the neu. form or acc. sing. of the mas. form of the adj. Parama (The highest) 8.3, 8, 21; 10. 1, 12; 11. 1, 9, 18; 15. 6; 18. 64, 68.
1917. Nom. sing. of the mas. comp. noun Paramātman (The Supreme Soul) 6. 7; 13. 22, 31; 15. 17.
1918. Acc. sing. of the fem. form of the adj. Parama (See No. 1916) 8. 13, 15, 21; 18. 49.
1919. A Voc. sing. of the mas. comp. noun Parameśvara (The Highest Lord) 11. 3. Sankara alone according to the J. H. P. edition reads Parameśvaram (App. I. 29). In that case instead of being a form of address in the voc. case it would be a word in the acc. case like the word Atman and the sentence would have to be construed as Yatha tvam ätmānam parameśvaram attha. 1920. Acc. sing. of the mas. comp. noun Parameśvara (See No. 1919) 11. 3; 13. 27. For the occurrence of this word in 11. 3 see the note in the preceding entry. Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Parameśvāsa (One who is the best amongst those who throw arrows, i. e. the best archer) 1. 17.
1921.
1922. H: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Parama (See No. 1916) 6. 32.
1923. Nom. or acc. sing. of the neu. form or acc. sing. of the mas. form of the pronominal adj. Para (Higher or greater, the other 84

Page #123

परंतप
Primary Word-Units
परित्राणाय
or another ) 3. 11, 42, 43; 4. 4; 1934. TTH Acc. sing. of the fem. 7. 13, 24 ; 8. 10, 28; 9.11; 10.122; form of the pronominal adj. Para 11. 18, 382, 47; 13. 12, 17, 34; (See No. 1923 ) 4. 39; 6. 45 ; 7. 5; 14.1.19; 18. 75.
9. 32 ; 13. 28; 14. 1; 16. 22, 23; Acc. sing. of the same used as a 18. 54, 62, 68. neu. noun (The Higher One ) 2.59; 1935. qfixfata: Nom. sing. of the 3. 19.
past pass. participial adj. Parikirtita 1924. via Voc. sing. of the mas. (Proclaimed or made known) form of the comp. adj. Paramtapa 18. 7, 27. used as a form for addressing Arjuna 1936. g ggh Originally a neu. and Dhrtarāstra (He who is a terror noun meaning 'pain' or ' vexation' to his enemies ) 2.3 ; 4. 2, 5, 33 ; but here used adverbially in the 7. 27 ; 9.3; 10. 40 ; 11. 54; 18. 41.
sense of ' vexatiously'. 17. 21. 1925. qta: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Parartapa
1937. qfac# Acc. sing. of the
* mas. noun Parigraha ( Acceptance of used as an epithet of Arjuna (See No. 1924 ) 2.9.
a gift ) 18. 53. 1926. TTITTIETAF Acc. sing of the 1938. aitria Pres. 3rd pers. sing. mas. form of the comp. adi. Param of the root Caks with the prefix Pari parāprāpta (That which has been (To speak of or designate) 17. 13, 17. acquired traditionally from genera- 1939. TETICH 4 Nom. sing. of tion to generation ) 4.2.
the neu. form of the comp. adj. 1927. qer Inst. sing. of the fem. Paricaryātmaka ( That which consists form of the pronominal adj. Para of service ) 18. 44. (Sec No. 1923 ) 1. 28; 12. 2; 17. 17. 1940. q aram Nom. sing. of the
1928. quart Ady. Ind. (Beyond) pres. participial adj. Paricintayat 8. 9.
(Contemplating or thinking of) 1929. TETTE Adv. Ind. (Mutually ) 3. 11 ; 10.9.
1941. Qatar Nom. sing. of the 1930. TFT Gen. sing. of the mas.
mas. noun Parijñāts (Knower) 18. 18. form of the pronominal adj. Para (See No. 1923 ) 17. 19.
noun Parināma (Result or end) 1931. 77: Nom. sing. of the mas. 18. 37, 38. form of the pronominal adj. Para 1943. TfT2457 Ind. past participle (See No. 1923 ) 4. 40 ; 8. 20, 22; of the root Tyaj with the prefix Pari 13. 22.
(To renounce completely ) 18. 66. 1932. Tur Nom. sing. of the fem. 1944. 1: Nom. sing. of the form of the pronominal adj. Para mas. noun Parityāga ( Complete re(See No. 1923 ) 3. 42; 18. 50. nunciation ) 18. 7.
1933. Tifor Acc. plu. of the neu. 1945. OFTTTTTTA Dat. sing. of the form of the pronominal adj. Para neu. noun Paritrāņa (Protection) (See No. 1923) 3. 42,
4. 8.
85

Page #124

परिदह्यते
Bhagavad gita Word-Index Pt. 1 A
पाञ्चजन्यम्
1946. grigaà Pass. 3rd pers. sing. 1959. yitah Nom. sing. of the of the root Dah with the prefix Pari neu. form of the adj. Paryusita (To burn all over ) 1. 30.
(That which has stayed over-night) 1947. steag Nom. sing. of the 17. 10. fem. noun Paridevanā (Affliction or 1960. TOATH Gen. plu. of the mas. sorrow ) 2. 28.
form of the past participial adj. 1948. g fqar Nom. dual of the Pavat (Purifying or winnowing ) mas. noun Paripanthin (One who 10. 31. causes obstruction and hence an 1961. 979: Nom. sing. of the mas. enemy ) 3. 34.
noun Pavana ( The wind ) 10. 31. 1949. U Inst. sing. of the 1962. 934 Nom. sing. of the mas. noun Pariprasna (Comprehen- neu. form of the adj. Pavitra (Holy ) sive questioning ) 4. 34.
4. 38; 9. 2, 17; 10. 12. 1950. TESZT Nom. sing. of 1963. 438 Imp. 2nd pers. sing. of the pot. participle of the root Mārg the root Dré-pasy (See No. 1545 ) with the prefix Pari (To investigate 1. 3, 25; 9.5; 11. 5, 62, 7, 8. The or inquire about) 15. 4.
perception meant at these places is 1951. gitarcza Pres. 3rd pers. either physical or mental according sing. of the root Sus with the prefix to context. Pari ( To dry up ) 1. 29.
1964. 99a: Gen. sing. of the mas. 1952. T Aga Pass. 3rd pers.
form of the pres. participial adj. sing. of the root Āp with the prefixes Paśyat (Seeing ) 2. 69. The percepSam and Pari (To bring to an end)
tion meant here is that done with
tion meant nere 4. 33.
the eye of wisdom 1953. 9993: Nom. sing. of the
1965. Tea Pres. 3rd pers. sing. mas. noun Parjanya ( Rain ) 3. 14.
of the root Dșs-paśy (See No. 1545)
2. 29; 5. 52; 6. 302, 32; 13. 272, 292; 1954. Gram
att Abl. sing. of the Abl. sing. of the
18. 102. mas. noun Parjanya (See No. 1953)
1966. T95 Nom. sing. of the pres. 3. 14.
participial adj. Paśyat (See No. 1964) 1955. quia Nom. plu. of the neu. 5.8; 6. 20 ; 13. 28. noun Parņa (A leaf) 15. 1.
1967. mara Pres. 3rd pers. plu. 1956. griafaga Pres. 3rd pers. of the root Dré-paśy (See No.1545 ) sing. of the root Sthā-tisth with the 1.38; 13. 24; 15. 10, 112. prefixes Ava and Pari (To become 1968. Ta Pres. 1st pers. sing. steady) 2. 65.
of the root Drs-paśy (See No. 1547 ) 957. quia Nom. sing. of the 1.31 ; 6. 33 ; 11. 15, 16, 17, 19. neu. form of the adj. Paryāpta 1969. 702 Pot. 3rd pers. sing. of Sufficient) 1. 10.
the root Dșs-paśy (See No. 2545 ) 1958: T rà Pres. 3rd pers. plu. 4. 18. of the root Upās with the prefix Pari 1970. 7357FUTE Acc. sing. of the (To worship or adore ) 4.25 ; 9. 22; mas. noun Pāñcajanya ( The name 12. 1, 3, 20.
of the conch of Sri Krsna) 1. 15. 86

Page #125

पाण्डव
Primary Word-Units
पावनानि
1971. TIST Voc. sing. of the mas. 1984. qera Inst. sing. of the neu. noun Pandava (The son of Pārdu, noun Päpa ( See No. 1981) 5. 10. here used to address Arjuna who was 1985. TOYJ: Abl. plu. of the mas. one of the sons of Pandu ) 4. 35; noun Pāpa ( See No. 1983 ) 4. 36. 6.2; 11. 55 ; 14. 22; 16. 5.
1986. The Loc. plu. of the mas. 1972. qrea: Nom. sing. of the noun Pāpa ( See No. 1983 ) 6.9. mas. noun Pāndava (See No. 1971). 1987. gre Acc. sing. of the 1. 14, 20; 11. 13.
mas. noun Pāpman (Sin personified 1973. grugaraia Gen. plu. of the or incarnate) 3. 41. mas. noun Pändava (See No. 1971). 1988. 9762# Nom. sing. of the used here in the general sense
neu. noun Pārusya (Ironical speech ) 10. 37.
16.4. 1974. gogaral # Acc. sing. of the 1989. TO Voc. sing. of the mas. neu. comp. noun Pārdavānika (The noun Pārtha ( A son of Prthā i.e. army of the Pandavas ) 1.2.
Kunti, here used to address Arjuna) 1975. arizal: Nom. plu. of the 1.25 ; 2.3, 21, 32, 39, 42, 55, 72; mas. noun Pandava (See No. 1971 ) 3. 16, 22, 23; 4. 11, 33; 6. 40; 7.1, used here in the general sense. 1. 1. 10; 8. 8, 14, 19, 22, 27; 9. 13, 32;
1976. rozta # Gen. plu. of the 10. 24 ; 11. 5; 16. 4, 6; 17. 26, 28 : mas. comp. noun Pānquputra (A son
18.6, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 72. In of Pandu ) 1.3.
18. 35 the part of the sentence in 1977. Ta Acc. sing. of the neu.
which this word occurs is yra:
पार्थ तामी . Saikara according to the noun Pātaka (Sin ) 1. 38.
J. H. P. edition, Puruşottamaji and 1978. 91 Nom. sing. of the neu.
Nilakantha and all the 8 comm. in noun Pātra ( Ordinarily 'a vessel' but
the G. P. edition of 1912 read inhere 'a fit person for a gift' ) 17. 20.
stead धृतिः सा तामसी मता ( App. I.37). 1979. Hi Nom. sing. of the Although in that case the address super. degree of the noun Päpakrt
oun rapakrt to Arjuna would be omitted the treated as an adj. (The greatest
sense of the sentence as a whole sinner ) 4. 36.
would not be affected thereby. 1980. Tür: Nom. sing. of the 1990. TIET Gen, sing. of the mas. mas. form of the comp. noun Pāpa- noun Pārtha ( See No. 1989 ) 18. 74. yoni (One whose low birth is the 1991. de: Nom. sing. of the mas. result of one's sins ) 9. 32.
noun Pārtha (See No. 1989) 1.26; 1981. 99# Nom. or acc. sing. of 18. 78. the neu. noun Pāpa (Sin or blemish) 1992. TYTO Dat. sing. of the mas. 1. 36, 45 ; 2. 33, 38; 3. 36; 5. 15; noun Pärtha ( See No. 1989) 11. 9. 7. 28.
1993. 9728: Nom. sing. of the mas. 1982. TOTT Abl. sing. of the neu. noun Pāvaka (Fire) 2. 23; 10. 23; noun Pāpa ( Seu No. 1981 ) 1.39. 15. 6.
1983. Tror: Nom. plu. of the mas. 1994. gaara Nom. plu. of the noun Pāpa ( A sinful man ) 3. 13. neu. noun Pāvana (Purifier) 18. 5.
87

Page #126

पितरः
Bhagavad gita Word-Index Pt. I A
पुनर्जन्म
1995. foar: Nom, plu. of the mas. edition of 1912 read here Punyanoun Pitr (Father; also an elderly krtăm before Lokān (App. I. 23). relation on his side, or any deceased It makes the sentence more easily ancestor ) 1. 34, 42.
intelligible than the above word. 1996. gar Nom. sing. of the mas. 2006. goynath Gen. plu. of the noun Pitr (See No. 1995 ) 9. 17; comp. adj. Punyak rt (One who has 11. 43, 44 ; 14. 4.
done meritorious acts ) 6. 41. For 1997. AIHE: Nom. sing. of the
the occurrence of this word here and mas. noun Pitāmaba (Grandfather) its appropriateness see the remark 9. 17. The grandfather of the uni- in the preceding entry. verse is the Hiranyagarbha; (A rela- 2007. 9"790# Acc. sing. of the tion of the same rank as a grand- neu. comp. noun Punyaphala (The father) 1. 12. Here, Bhīşma, the fruit of a meritorious act) 8. 28. granduncle of the Kauravas and the 2008. got# Acc. sing. of the mas, Pāndavas is meant.
or neu. form of the adj. Punya (Holy 1998. Talha Acc. plu. of the or meritorious ) 9. 20 ; 18.76. mas. noun Pitāmaha (See No. 1997) 2009. 04: Nom. sing. of the mas. 1. 26.
form of the adj. Punya (See 1999. foarhet: Nom. plu. of the No. 2008) 7.9. mas. noun Pitāmaha ( See No. 1997) 2010. goat: Nom. plu. of the mas. 1. 34.
form of the adj. Punya ( See 2000. fazat: Nom. plu. of the No. 2008 ) 9. 33. mas. form of the comp. adj. Pitrvrata 2011. goat Loc. sing. of the neu, (One who observes vows with a noun Punya ( Religious merit) 9. 21. view to propitiate the manes ) 9. 25. 2012. T ITTEET Loc. plu. of the
2001. TOTH Gen. plu. of the mas. neu. form of the comp. noun Putranoun Pitp ( A mane ) 10.29.
dāragrhādi (Sons, wives, houses &c.) 2002. faça Acc. plu. of the mas.
13. 9.
2013. TFT Gen. sing, of the mas. noun Pitr (See No. 1995) 1. 26; (See No. 2001 ) 9. 25.
noun Putra (A son or one in the 2003. gizar Inst. sing. of the fem.
position of a son ) 11. 44.
2014. TATT Acc. plu. of the mas. noun Pidā (Difficulty or pain)
pain) noun Putra (See No. 2013) 1. 26. 17. 19.
2015. gar: Nom. plu. of the mas. 2004. guya Gen. plu. of the noun Putra (See No. 2013) 1. 34 ; mas. comp. noun Punyakarman (One 11. 26. who has done meritorious acts ) 2016. : Adv. Ind. ( Again ) 4.9, 7. 28; 18. 71.
35; 5. 1; 8. 26; 9. 7, 82, 33 ; 11. 16, guu hart Acc. plu. of the 39, 49, 50; 16. 13; 17. 21 ; 18. 24, mas. comp. noun Punyakrt (That 40, 772 (region) which the doers of meritori- 2017. CAIFA Acc. sing. of the neu. ous acts get ] 6. 41. Sarkara, Valla- comp. noun Punarjanma ( A rebirth ) bha and the comm. in the G. P. 8. 15, 16.
88

Page #127

पुनरावर्तिनः
2018. gaaf: Nom. plu. of the mas. comp. noun Punaravartin (One who is liable to revert or be reborn) 8. 16.
Primary Word-Units
2019. g Nom. sing. of the mas. noun Puns (A human being) 2. 71. 2020. great Adv. Ind. (From the front) 11. 40.
2021. g 3. 3, 10; 17. 23. 2022. g Acc. sing. of the mas. form of the adj. Purāņa (Hoary or ancient) 8. 9. 2023. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Purana (See No. 2022) 2. 20; 11. 38.
2024. grit Nom. sing. of the fem. form of the adj. Purana (See No. 2022) 15. 4.
2031. g: Nom. sing. of the mas. noun Puruşa ( See No. 2029) 2. 21; 3. 4; 8. 4, 22; 11. 18, 38; 13. 20, 21, 22; 15. 17; 17. 3. For the instances.
Adv. Ind. (Formerly) of the poetic license taken by the author in spelling this word No. 2049 infra.
see
2025. gra: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Purātana (Hoary or ancient) 4. 3.
2026. g Nom. sing. of the mas. comp. noun Purujit (The conqueror of the Purus i. e. King Kuntibhoja) 1.5.
2027. g* Voc. sing. of the mas. comp. noun Puruşarṣabha (A bull amongst men), used as a form for addressing Arjuna because of his extraordinary strength. 2. 15. 2028. Voc. sing. of the mas. comp. noun Puruṣavyäghra (A tiger amongst men), used as a form for addressing Arjuna because of his extraordinary strength 18. 4.
पुष्पम्
2030. g Acc. sing. of the mas. noun Puruşa (See No. 2029) 2. 15; 8. 8, 10; 10. 12; 13. supernumerary stanza (See App. I. 31), 19, 23; 15. 4.
2029. g Gen. sing. of the mas. noun Purusa (Ordinarily a male human being but sometimes used to denote man in general and sometimes also to denote the individual soul) 2.60. Here it is used in the second sense.
2032. g: Nom. plu. of the mas. noun Puruşa (See No. 2029) 9.3.
2033. g Voc. sing. of the mas. comp. noun Purusottama (Lit. the best of men or the highest active principle in the universe) used here as a form for addressing Śrī Kṛṣṇa. 8.1; 10. 15; 11. 3. This term has the latter meaning at the places mentioned in the next two
entries.
2034. у
Acc. sing. of the mas. comp. noun Purusottama (See No. 2033) 15. 19.
2035. g: Nom. sing. of the mas. comp. noun Purusottama (See No. 2033) 15. 18.
2036. g Nom. dual of the mas. noun Puruşa (See No. 2029) 15. 16.
2037. g Loc. sing. of the neu. noun Pura (A city ) 5. 13.
2038. gr Gen. plu. of the mas. noun Purodhas (A royal family priest) 10. 24.
2039. g: Inst. plu. of the fem. form of the adj. Puşkala (Abundant) 11. 21.
2040. gf Pres. 1st pers. sing. of the root Pus (To nourish) 15. 13.
2041. g Acc. sing. of the neu. noun Puspa (A flower) 9. 26.
89

Page #128

पुष्पिताम्
2042. ga Acc. sing. of the fem. form of the adj. Puspita (Flowery i. e. ornamental) 2. 42.
Bhagavadgita Word-Index Pt. I A
2043. : Gen. sing. of the mas. noun Puns (See No. 2019) 2. 62.
2044. rf Acc. dual of the mas. form of the comp. adj. Pūjarha (One who is fit to be worshipped) 2. 4.
2045. q: Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Pujya (One who is fit to be worshipped) 11. 43.
2046. : Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Pūtapapa (One who is purified of all sin) 9. 20.
2047. at: Nom. plu. of the mas. form of the past pass. participial adj. Pūta (Purified) 4. 10.
2048. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Pūti (Putrid or stinking) 17. 10.
2049. : Same as Puruşa (See Nos. 2029-32) 3. 19, 36. This is an alternative spelling used by the poet in cases of a metrical exigency. 2050. Adv. Ind. (In days of yore) 4. 15. 2051.
Adv. Ind. (Formerly)
11. 33.
2052. qara Inst. sing. of the mas. comp. noun Pūrvabhyasa (Previous practice or exercise) 6. 44.
2053. Loc. sing. of the mas. form of the adj. Pūrva used as a noun (A previous age) 10. 6.
2054. : Inst. plu. of the adj. Purva used as a pronoun (One of a prior age) 4. 152.
2055. Pres. 1st pers. sing. of the root Prcch (To ask) 2. 7. Adv. Ind. (Separately) 1. 182; 5. 4, 13. 4; 18. 1, 14.
2056.
90
पौरुषम्
2057.
Inst. sing. of the neu. noun Pṛthaktva (The quality of being separate) used in an adverbial sense (Separately or treated as a separate entity) 9. 15; 18. 21, 29. 2058. Acc. sing. of the neu. form of the comp. adj. Pṛthagvidha used in an adverbial sense (In a separate manner; each separately) 18. 14.
2059. f Acc. plu. of the mas. form of the comp. adj. Pṛthagvidha (Treated as a separate entity)
18. 21.
2060. gafa: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Pṛthagvidha (See No. 2059) 10. 5.
2061. fata Voc. sing. of the mas. comp. noun Pṛthivipati (Lit. the lord of the earth; hence a king) 1. 18.
2062. fra Acc. sing. of the fem. noun Prthivi (The earth) 1. 19.
2063. f Loc. sing. of the fem. noun Prthivi (See No. 2062) 7.9; 18. 40.
2064. gea: Adv. Ind. (From the rear) 11. 40.
2065. Acc. sing. of the mas. noun Paundra (The name of the conch of Bhima) 1. 15.
2066. Acc. plu. of the mas. noun Pautra (A grandson or a relation in the position of a grandson) 1. 26.
2067. at: Nom. plu. of the mas. noun Pautra (See No. 2066) 1. 34.
2068. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Pauruşa (Manhood or humanity) 7. 8; 18. 25.

Page #129

qidcfcen
2069. Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Paurvadehika (That relating to the previous birth) 6. 43.
Primary Word-Units
2070. Nom. sing. of the neu. form of the adj. Prakāśaka (That which enlightens or illuminates) 14. 6.
2071. Pres. 3rd pers. sing. of the root Kaś with the prefix Pra (To enlighten or illuminate) 5. 16; 13. 332.
2072. Acc. sing. of the mas. noun Prakāśa (Light) 14. 22.
2073. : Nom. sing. of the mas. noun Prakāśa (See No. 2072) 7. 25; 14. 11.
2074. Inst. sing. of the fem. noun Prakirti (Wide-spread reputation) 11. 36.
2075. Acc. plu. of the mas. form of the comp. adj. Prakṛtija (Born of the primordial matter or one's innate nature) 13. 21. 2076. : Inst. plu. of the mas. form of the comp. adj. Prakṛtija (See No. 2075) 3. 5; 18. 40.
2077. प्रकृतिसंभवान् Acc. plu. of the mas. form of the comp. adj. Prakṛtisambhava (That which Owes its origin to the primordial matter or one's innate nature) 13. 19.
2078.: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Prakṛtisambhava (See No. 2077) 14. 5.
2079. fa: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Prakṛtistha (That which resides in the primordial matter) 13. 21. 2080. Nom. plu. of the neu. form of the comp. adj. Prakṛtistha (See No. 2079) 15. 7.
2081. Acc. sing. of the fem. noun Prakṛti (The primordial matter or one's innate nature) 3. 33; 4.6; 7.5; 9. 7, 8, 12, 13; 11.51; 13. supernume ary stanza (App. I. 31), 19, 23.
2083. noun Prakṛti 29, 33; 9. 8.
STGIT:
2082. : Nom. sing. of the fem. noun Prakrti (See No. 2081) 7. 4; 9. 10; 13. 20; 18. 59.
: Gen. sing. of the fem. (See No. 2081) 3. 27,
2084. noun Prakṛti 13. 29.
2085. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Prajana (One who impregnates or generates) 10. 28. 2086. Pre. 3rd pers. sing. of the root Ha with the prefix Pra (To abandon or shake off ) 2. 55. Imp. 2nd pers. sing. of the root Ha with the prefix Pra. (See No. 2086) 3. 41. Rāmānuja, Madhava Anandatirtha, Hanumāna, Nilakantha and all the 8 comm. in the G. P. edition of 1912 read एनम् instead of प्रजहि ह्येनम्. (See App. I. 13).
2087.
Inst. sing. of the fem. (See No. 2081) 7.20;
2088. af Pres. 3rd pers. sing. of the root Jña with the prefix Pra (To know) 18. 31.
2089. Pres. 1st pers. sing.. of the root Jña with the prefix Pra. (See No. 2088) 11. 31.
2090.
f: Nom. sing. of the mas. comp. noun Prajapati (The Lord of Creatures, Brahma) 3. 10; 11. 39.
2091. Nom. plu. of the fem. noun Praja (The creatures) 3. 10, 24; 10. 6.
91

Page #130

प्रज्ञा
Bhagavad gitā Word-Index Pt. I A
feguarnia
2092. wal Nom. sing. of the fem. 2106 af Fraise Imp. 2nd pers. sing. noun Prajñā (Intelligence) 2. 57, of the root Jña with the prefix Prati 58, 61, 68.
(To know for certain ) 9. 31. 2093. # Acc. sing. of the fem. 2107. afara Pres. 1st pers. sing. noun Prajñā ( See No. 2092) 2.67. of the root Jñā with the prefix Prati
2094. Fragt Acc. plu. of the (See No. 2106 ) 18. 65. mas. comp. noun Prajñāvāda ( Argu- 2108. gacha Pres. 3rd pers. sing. ments suggested by one's intel- of the root Pad with the prefix Prati ligence)2. 11.
(To attain, approach or reach ) 2095. TOFT Ind. past participle of 14. 14. the root Nam with the prefix Pra 2109. ufagitarf Fut. 1st pers. (Having bowed) 11. 14, 35, 44. sing. of the root Yudh with the pre
2096. a Inst. sing. of the mas. fix Prati (To fight against ) 2.4. noun Pranaya (Love or affection) 2110. faer Nom. sing. of the fem. 11. 41.
noun Pratisthā (Firm basis, support, 2097. goa: Nom. sing. of the mas. residence or receptacle) 14. 27. noun Pranava (The syllable Om ) 2111 qfaucu Ind 7. 8.
of the root Sthā-tişth with the pre2098. Tra Pres. 3rd pers. sing. fix Prati (To fix or establish firmly ) of the root Naś with the prefix Pra 6. 11. (To perish or disappear ) 2. 63; 2112. gran Nom. sing. of the 6. 30; 9. 31.
past pass. participial adj. Pratișthita 2099. fa Pres. 3rd pers. plu.
Pres. 3rd pers. plu. (Firmly fixed ) 3. 15. of the root Naś with the prefix Pra
2113. afargar Nom. sing. of the (See No. 2098 ) 1. 40. 2100. TOTTI
fem. form of the past participial adj. Pres. 1st pers. sing.
Pratisthita (See No. 2113 ) 2. 57, 58, of the root Naś with the prefix Pra
61, 68. (See No. 2098 ) 6. 30. 2101. gfTetap Ind. past participle
ticiple 2114. Tegrata Nom. sing. of of the root Dhā with the prefixes Ni
fives N; the neu. form of the comp. adj. and Pra (To prostrate oneself) 11. 44. Pratyakşāvagama (That which can
2102. Togra Inst. sing. of the be cognised directly ) 9.2. mas. noun Pranipata (An obeisance 2115. gusta Loc. plu. of the made by prostrating oneself on the neu. comp. noun Pratyanika (The ground ) 4. 34.
opposing force) 11. 32. 2103. tagfra Pres. 3rd pers. plu. 2116. ggara: Nom. sing. of the of the root Tap with the prefix Pra- mas. noun Pratyavāya (An obstacle (To heat or burn ) 11. 30.
or impediment ) 2. 40. 2104. Tarqatt Nom. sing. of the 2117. sayqartrih The comp. noun mas, form of the adj. Pratāpavat Pratyupakāra with the suffix Artham (Mighty or powerful) 1. 12.
having the sense of the dat. case2105. ara Ady. Ind. (Towards ) termination For the sake of the 2. 43.
return of an obligation) 17. 21.
92

Page #131

afera:
Primary Word-Units
प्रभाषेत
2118. fera: Nom. sing. of the appropriateness see the critical note mas, form of the past pass. parti- in the previous entry. cipial adj. Prathita (Become famous 2129. 777 Acc, sing. of the mas. or celebrated ) 15. 18.
form of the past participial adj. 2119. TEHT: Perf. 3rd pers. plu. Prapanna ( Approached ) 2. 7. of the root Dhmā with the prefix 2130. 7954 Imp. 2nd pers. sing. of Pra (To blow forcibly ) 1. 11.
the root Drs-paśy with the prefix 2120. feg# Nom. sing. of the Pra ( To see minutely or visualise ) neu. form of the caus. of the past 11. 49. pass. participial adj. Pradişța (Shown 2131. TERR: Inst. plu. of the or laid down ) 8. 28.
pres. participial adj. Prapaśyat 2121. TEA Acc. sing. of the neu. (Seeing ) 1. 39. form of the past pass. participial 2132. TT Pres. 1st pers. sing. adj. Pradipta (Fully ignited ) 11. 29. of the root Drs-paśy with the prefix
2122. taea Pres. 3rd pers. plu. Pra ( See No. 2130) 2.8. of the root Dus with the prefix Pra 2133. Tigar 5: Nom. sing. of the (To become spoiled ) 1 41.
mas. noun Prapitāmaha (Great2123. afara: Nom. plu. of the grandfather, the source of the pres. participial adj. Pradvişat
Hiranyagarbha i. e. the Avyakta ) (Hating intensely ) 16. 18.
11. 39.
2134. Tara Pres. 3rd pers. sing. 2124. 970: Nom. sing. of the mas.
of the root Bhū with the prefix Pra form of the past pass. participial
(To become evolved, to come into adj. Pranaşta ( Destroyed ) 18. 72.
being, to become manifest or to 2125. Tea Pres. 3rd pers. sing. make one's appearance ) 8. 19. of the root Pad with the prefix Pra 2 135. Tara Pres. 3rd pers. plu.
cn or approach) 7. 19. of the root Bhū with the prefix Pra 2126. 791 Pres. 3rd pers. plu. (See No. 2134 ) 8. 18; 16. 9. of the root Pad:with the prefix Pra. 2136. Ta Acc. sing. of the mas. (See No. 2125 ) 4. 11; 7. 14, 15, 20. noun Prabhava (Birth or source )
2127. The Pres. 1st pers. sing. of 10. 2. the root Pad with the prefix Pra 2137. 977: Nom. sing. of the mas. (See No. 2125 ) 15. 4. Rāmānuja, noun Prabhava (See No. 2136 ) 7. 6; Vedāntadesikai. and Venkatanātha 9. 18; 10. 8. have adopted the alternative reading 2138. THECU Nom. sing. of the Prapad yet which serves to avoid neu. form of the adj. Prabhavişnu the inconvenience felt in constru'ng (One who is capable of evolving at the verse with the verb Prapad ye will) 13. 16. (See App. I. 35).
2139.7371 Nom. sing. of the fem. 2128. TET Pot. 3rd pers. sing. of noun Prabha (Lustre) 7. 8. the root Pad with the prefix Pra 2140. T oa Pot. 3rd pers. sing. of (See No. 2125) 15. 4. For the occur- the root Bhäs with the prefix Pra rence of this word there and its (To speak ) 2. 54.
93

Page #132

T:
Bhagavad gitā Word-Index Pt. I A
प्रलयान्ताम्
2141 : Nom. sing. of the mas. 2152. Tiga Pass. 3rd pers. sing. noun Prabhu (The Lord or the of the root Muc-munc with the preMoral Governor of the World ) fix Pra (To release completely ) 5. 14; 9. 18, 24.
5. 3; 10. 3. 2142. Voc. sing. of the mas.
2153. TToga Pres. 3rd pers. sing. noun Prabhu (See No. 2141 ) 11. 4;
4. of the root Da-yacch with the prefix
o
Pra (To offer ) 9. 26. 14. 21.
2154. Farma: Gen. sing. of the 2143. SAMT Nom. sing. of the
mas. form of the comp. adj. neu. noun Pramāņa (Authority )
Prayatātman ( One who has practised 16. 24. This word also forms part
or practises self-restraint) 9. 26. of the expression Pramānam
2155. 779TT Abl. sing. of the mas. kurute (Authorises or approves of )
noun Prayatna ( An effort ) 6. 45. in 3. 21.
2156. TOTUTTE Loc. sing. of the 2144. Tarro Nem. sing. of the neu. mas. comp. noun Prayāņakāla (The form of the adj. Pramāthir. (That time of going, here that of death ) which causes excitement or harass- 7. 30 : 8. 2. 10. ment) 6. 34.
2157, tarat: Nom. plu. of the past 2145. TAPI Nom. plu. of the participial adj. Prayāta (Departed neu. form of the adj. Pramāthin (See or dead ) 8. 23, 24. No. 2144) 2. 60.
2158. garia Pres. 3rd pers. sing. 2146. THIGHIE Nom. dual of the
of the root Yã with the prefix Pra
(To depart) 8.5, 13. mas. comp. noun Pramādamoha
2159. : Nom. sing. of the mas. (Carelessness, idleness or negli
form of the past pass. participial gence, and delusion or infatuation )
adj. Prayukta ( Propelled ) 3. 36. 14. 17.
2160. tysga Pass. 3rd pers. sing. 2147. Fare: Nom. sing. of the mas. of the root Yuj with the prefix Pra noun Pramāda ( Carelessness, idle- (To employ or use ) 17. 26. ness or negligence) 14. 13.
2161. 997 Nom. sing. of the 2148. The Abl. sing. of the mas. form of the pres. participial mas. noun Pramāda (See No. 2147) adj. Pralapat (Prattling or speaking 11. 41.
without aim ) 5. 9. 2149. TATEIS T . Inst. plu of 2162. Toet Acc. sing. of the mas. the fem. comp. noun Pramādālasya
noun Pralaya ('End or destruction', nidrā (Carelessness, laziness and
here 'death') 14. 14, 15. sleep) 14. 8.
2163. u: Nom. sing. of the mas.
noun Pralaya (See No. 2162 ) 7.6; 2150. The Loc. sing. of the neu. noun Pramāda (See No. 2147) 14.9. 2164. Tatar Acc. sing. of the
2151. Ta Loc. sing. of the mas. fem. form of the comp. adj. Pralaform of the adj. Pramukha used vänta (Ending with one's death or adverbially (In front of) 2. 6. Cf. extending upto the destruction of 1. 25.
the world ) 16. 11. 94

Page #133

प्रलये
2166.
2165. Loc. sing. of the mas. noun Pralaya (See No. 2162) 14. 2. : Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Pralina (Dissolved or absorbed) 14. 15. 2167. Pass. 3rd pers. sing. of the root Li with the prefix Pra (To dissolve) 8. 19.
Primary Word-Units
2168. Pass. 3rd pers. plu. of the root Li with the prefix Pra (See No. 2167) 8. 18. 2169. Fut. 1st pers. sing. of the 2nd conj. paras. root Vac with the prefix Pra (To say, narrate or tell) 4. 16; 9. 1; 13. 12; 14. 1. Fut. 1st pers. sing. of the 2nd conj. Paras. root Vac with the prefix Pra irregularly treated as an Atma. root (See No. 2169) 8. 11.
2170.
2171. Gen. plu. of the pres. participial adj. Pravadat (Debating or arguing) 10. 32.
2172. Pres. 3rd pers. plu. of the root Vad with the prefix Pra (To speak, prattle or argue) 2. 42; 5. 4.
2173. Pres. 3rd pers. sing. of the root Vrt with the prefix Pra (To prevail, to move on or to take one's natural course) 5. 14; 10. 8. 2174. Pres. 3rd pers. plu. of the root Vrt with the prefix Pra (See No. 2173) 16. 10; 17. 24. 2175. af Acc. sing. of the neu. form of the pres. pass. participial adj. Pravartita (Going round and round, or moving on) 3. 16. 2176. Nom. sing. of the neu. form of the past pass. participial adj. Pravibhakta (Divided) 11. 13.
प्रव्यथितान्तरात्मा
2177. Nom. plu. of the neu. form of the past pass. participial adj. Pravibhakta (See No. 2176) 18. 41.
2178.
Pass. 3rd pers. sing. of the root Li with the prefixes Vi and Pra (To dissolve, destroy or annihilate) 4. 23.
2179. af Pres. 3rd pers. plu. of the root Viś with the prefix Pra (To enter) 2. 702.
2180. Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Pravṛtta (Have proceeded) 11. 32.
2181. Acc. sing. of the fem. noun Pravṛtti (Activity or act of proceeding) 11. 31; 14. 22; 16.7; 18. 30.
2182.: Nom. sing. of the fem. noun Pravṛtti (See No. 2181) 14. 12; 15. 4; 18. 46.
2183. Loc. sing. of the pres. participial adj. Pravṛtta (See No. 2180) 1. 20.
2184. : Nom. sing. of the pres. participial adj. Pravṛddha (Extended or grown) 11. 32.
2185. Loc. sing. of the pres. participial adj. Pravṛddha (See No. 2184) 14. 14.
2186. Inf. of the root Vis with the prefix Pra (See No. 2179) 11. 54.
2187. Nom. sing. of the neu. form of the past pass. participial adj. Pravyathita (Perturbed) 11. 20, 45.
2188. Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Pravyathitāntarātman [ One whose heart is perturbed (by fear )] 11. 24.
95

Page #134

प्रव्यथिताः
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
and:
2189. feftar: Nom. plu. of the 2202. FAC# Acc. sing. of the mas. form of the past pass. parti- mas. noun Prasāda (Propitiation, cipial adj. Pravyathita (See No. tranquillity or grace) 2. 64. 2187 ) 11. 23.
2203. Ta Loc. sing. of the mas. 2190. Terea Loc. sing. of the past noun Prasada (See No. 2202) 2. 65. participial adj. Praśasta ( Applauded, 2204. gaga Pot. 3rd pers. sing. commended or auspicious ) 17. 26. of the root Sidh with the prefix Pra
2191. 9-a Acc. sing. of the (To be accomplished or effected, to mas, form of the comp. adj. Pra- be got or obtained, or to succeed ) śāntamanas (One whose mind is at 3. 8. peace within oneself) 6. 27.
2205. teig Imp. 2nd pers. sing. 2192. Taat Gen. sing. of the of the root Sad with the prefix Pra mas. form of the adj. Praśānta (One (See No. 2201) u. 25. 31. 45. who has a cool heart) 6. 7.
2206. gyar Nom. sing. of the fem. 2193. Tarcar Nom. sing. of the form of the past participial adj. mas. form of the comp. adj. Pra- Prasrta (Spread or unfolded ) 15. 4. santātman (One whose heart is cool) 0207 That. Nom nu of the fem 6. 14.
form of the past participial adj. 2194. FT: Nom. plu. of the mas. Prasrta (See No. 2206) 15. 2. form of the past participial adj.
2208. TEHT Nom. sing. of the Prasakta ( Firmly attached ) 16. 16.
mas. form of the pres. participial 2195. gap Inst. sing. of the mas. adi. Prahasat (Mocking or laughing ) noun Prasanga (Attachment, devo
- 2. 10. tion or addiction ) 18. 34.
2209. TETYRT Fut. 2nd pers. sing. 2196. 1999 : Gen. sing..of the
e of the root Han with the prefix Pra mas. form of the comp. adj. Pra- (To destroy or destroy completely ) sannacetas (One whose mind is
e whose mind 1. 2. 39.. pacified or set at rest ) 2. 65.
2210. E la Pres. 3rd pers. sing. 2197. TAUTAI Nom. sing. of the
of the root Hrs with the prefix Pra mas. form of the comp. adj. Prasan
(To be delighted ) 11. 36. nātman ( One whose mind is pacified or set at rest) 18. 54.
2211. Teta Pot. 3rd pers. sing. 2198. 99 Inst. sing. of the mas.
of the root Hrs with the prefix Pra form of the past participial adj.
(See No. 2210) 5. 20. Prasanna ( Pleased) 11. 47.
2212. FET: Nom. sing. of the 2199. THA Adv. Ind. (Perforce mas. noun Prahlāda (The name of or violently ) 2. 60 ; 11. 41.
the son of the demon-king Hiranya2200. hafazah Fut. 2nd pers. kaśipu whom Vişņu in the form of plu. of the root Sû with the prefix the Man-lion slew according to the Pra (To beget) 3. 10.
Visnu Pūrāņa ) 10. 30. 2201. Targo Caus. 1st pers. sing. 2213. fra: Nom. sing. of the mas. of the root Sad with the prefix Pra form of the adj. Prākrta (Common(To please or propitiate ) 11. 44. place or vulgar) 18. 28.
96

Page #135

प्राक्
Primary Word-Units
प्रारभते
2214. 71 Adv. Ind. (Before or 2227. Tra: Nom. sing. of the mas. prior to ) 5. 23.
form of the past pass. participial 2215. TV: Nom. plu. of the adj. Prāpta (Acquired or attained) mas. form of the adj. Prāñjali (One 18. 50. whose hands are folded in supplica- 2228. RTIT Pot. 3rd pers. sing. tion or prayer ) 11. 21.
of the 5th conj. Paras. root Ap 2216. 07hfrom Acc. plu. of the with the prefix Pra (To acquire or neu. comp. noun Prāņakarman (An attain ) 18. 71. action of the vital breath ) 4. 27.
2229. 22
T a Pres. 3rd pers. plu. 2217. TO Acc. sing. of the mas. of the root Āp with the prefix Pra noun Prāna (The vital breath) 4. 29; (See No. 2228 ) 12. 4. 8. 10, 12. 2218. TOTT Acc. plu. of the mas.
2230. z Ind. past participle of
the root Xp with the prefix Pra (See noun Prāna ( See No. 2217 ) 1. 33 ;
No. 2228 ) 2. 57, 72; 5. 202; 6. 41 ; 4. 30.
8. 21, 25; 9. 33. 2219. Trurgraat Acc. dual of the
2231. Orta Pass. 3rd pers. sing. fem. comp. noun Prāṇāpānagati (The
of the root Āp with the prefix Pra movement or action of the upward
(See No. 2228 ) 5.5. and downward breaths) 4. 29. 2220. TITTAJA : Nom. sing.
2232. TESTA Fut. 2nd pers. sing. of the mas. form of the comp. adj. of the 5th conj. Paras. root Ap with Prānāpānasamāyukta (United with the prefix Pra ( See No. 2228 ) 2. 37: the upward and downward breaths) 18. 62. In 2. 37 the two commen15. 14.
tators of the name of Venkatanätha 2221. Trora Acc. dual of the
read Präpsyase in place of this (See
App. I. 9). mas. comp. noun Prānāpāna. used in the dual form only ( The upward and 2233. TIT Fut. 2nd pers. sing. downward breaths) 5. 27.
of the 5th conj. Paras. root Ap with 2222. TOTOIATTIJOTT: Nom. plu. of the prefix Pra irregularly treated as the mas. form of the comp. adj. an Atma. root ( See No. 2228 ) 2. 37. Prāņāyāmaparāyana ( One who is ex- This is the reading according to two clusively devoted to the restraint commentators only (See App. I. 9 of the vital breath ) 4. 29.
and the note in the preceding 2223. TOATA Gen. plu. of the mas. noun Prānin (A living being ) 2234. TIE Fut. 1st pers. sing. of 15. 14.
the 5th conj. Paras. root Āp with the 2224. Tot Loc. sing. of the mas. prefix Pra irregularly treated as an noun Prāna (See No. 2217 ) 4. 29. Atma root (See No. 2228 and 2233)
2225. Tote Loc. plu. of the mas. 16. 13. noun Prāna ( See No. 2217 ) 4. 30. 2235. Ha Pres. 3rd pers. sing.
2226. Teza: Adv. Ind. (Princi- of the root Rabh with the prefix Pra pally ) 10. 19.
( To commence ) 18. 15. B.G.1.7
97

Page #136

प्रार्थयन्ते
Bhagavad gītā Word-Index Pt. I A
प्रीतिपूर्वकम्
2236. Toza Pres. 3rd pers. plu. of rule is explicable on the ground of the root Arth with the prefix Pra of expediency of the metre Upen(To pray or request for) 9. 20. dravajrā which has 11 syllables in
2237. Ts Perf. 3rd pers. sing. of each line. Anandagiri who follows the root Ah or Brū with the prefix Sankara says that this is a Chā ndasa Pra (To speak ) 4. 1. (See also No. (Vedic ) Samdhi. Another way to 549 ) 4. 1.
construe the sentence is to separate
the Samdhi as fazer + STE . Of the 2238. TIE: Perf. 3rd pers. plu. of the root Āh or Brü with the prefix
two the former is preferable because Pra ( See Nos. 2237 and 549 ) 6. 2;
(1) the third line alone has the com13. 1 ; 15. 1 ; 18. 2, 3.
parative particle which is appli
cable as well to प्रिय and प्रिया, 2239. #: Nom. sing. of the
as to पिता and पुत्र and सखा and सखी, mas. form of the super. degree of
(2) the words 97 and Ad have clearly the comp. adj. Priyakrt (The best
and quite appropriately the genetive of those who do pleasant things i. e.
case-terminations applied to them, the best friend ) 18. 69.
(3) it is more poetic and realistic 2240. geraiaa: Nom. plu. of the to say that a man would condone mas. form of the comp. desi. parti- the faults of his beloved than that cipial adj. Priyacikīrşu (One who one man would condone the fault of desires to do pleasant things ) 1. 23. another man dear to him and (4) it
2241. Tat: Nom. sing. of the would be tautalogous to have said so mas. form of the comp. degree of because the war and get relation the adj. Priya ( Dear ) 18. 69.
has already been mentioned once. 2242. TECH Nom. sing. of the Rāmānuja in order to avoid this fault neu. form of the comp. adj. Priya- construes the sentence thus :-Just hita (That which is dear and benefi
as a father or a friend condones the cial) 17. 15.
faults of a son or a friend if sub2243. TTTF Acc. sing. of the neu. missively beseeched, so you, a dear form of the adj. Priya (See No. 2241)
person (Priyah), should condone 5. 20.
mine, a dear person (Priyāya ). 2244. TTT: Nom. sing. of the mas. I consider this a laboured construcform of the adj. Priya (See No. 2241) tion. 7. 172, 9. 29 ; 11. 44 ; 12. 14, 15, 2246. Por: Nom. plu, of the mas. 15, 17, 19 ; 17. 7; 18. 65. .
form of the adj. Priya (See No. 2241) 2245. faror: Gen. sing. of the
12. 20. fem. form of the adj. Priya used as a noun (A beloved ) 11. 44. This
2247. anal: Nom sing. of the word occurs in the fourth line of
mas. form of the comp. adj. Pritathe above verse which runs :14:
manas (One whose mind is pleased) प्रियायाहसि देव साइम्। It is against the
11. 49. classical rules of Samdhi to drop 2248. I TA Adv. Ind. (Acthe 37 of 1 because the Visarga companied by or with love or affecof T TT: is dropped. This breach tion ) 10. 10.
98

Page #137

sifa:
Primary Word-Units
बभूव
2249. sftfa: Nom. sing. of the fem.
फ noun Priti (Ordinarily love or affection', but here 'joy ’) 1.36.
2261. Nom. or acc. sing. of
the neu. noun Phala (A fruit ) 2. 51 ; mas. form of the active pres. parti
5. 4; 7. 23 ; 9. 26 ; 14. 163; 17. 12,
21, 25; 18. 9, 12. cipial adj. Priyamāna (One who is being loved ) 10.1.
2262. aa: Nom. plu. of the 2251. GT Acc. plu. of the mas.
mas, form of the comp. adj. Phala
hetu (One who does an act with the noun Preta ( A dead body ) 17. 4.
motive of reaping its fruit ) 2. 49. 2252. Det Ind. past participle of
2263. Figut Nom. sing. of the the root I with the prefix Pra (To
mas. form of the comp. adj. Phalāgo or depart) 17. 28; 18. 12. The
kāṁksin (One who entertains an word at both the places means 'on
expectation of a fruit ) 18. 34. departure (from this world )'.
2264. Fra Acc. plu. of the neu. 2253. # Acc. sing. of the neu. , noun Phala ( See No. 2261 ) 18. 6.. form of the past pass. participial adj.
2265. 5 Loc. sing. of the neu. Prokta (Said ) 8.1 ; 13. 11; 17. 18;
noun Phala ( See No. 2261 ) 5. 12. 18. 37.
2266. y Loc. plu. of the neu. 2254. Trat Nom. sing. of the
noun Phala (See No. 2261 ) 2. 47. mas. form of the past pass. participial adj. Proktavat (Had said ) 4.1, 4.
2267. aa Interjection; Ind. (Alas) 2255. 41: Nom. sing. of the mas. 1. 45. form of the past pass. participial
2268. ET: Nom. plu. of the mas. adj. Prokta (See No. 2253) 4.3 ;
form of the past pass. participial 6. 33 ; 10. 40; 16. 6.
adj. Baddha ( Bound ) 16. 12. 2256. 1 Nom. sing. of the fem.
2269. aarfa Pres. 3rd pers. sing. form of the past pass. participial adj. Prokta (See No. 2253) 3. 3.
of the 9th conj. root Bandh (To 2257.
Nom. plu. of the bind )14. 6. neu. form of the past pass. parti- 2270. a a Pass. 3rd pers. sing. cipial adj. Prokta (See No. 2253 ) of the root Bandh ( See No. 2269 ) 18. 13.
4. 14. 2258. greyà Pass. 3rd pers. sing. 2271. FF Acc. sing. of the mas. of the root Vac. with the prefix Pra noun Bandha ( Bondage ) 18. 30. (To say or speak of) 18. 19.
2272. FUT Abl. sing. of the mas. 2259. TETAR Acc. sing. of the noun Bandha (See No. 2271 ) 5. 3. continuous pres. participial adj. 2273. Fy: Nom. sing. of the mas. Procyamāna (Being said or spoken noun Bandhu (A relation ) 6.5, 6. of ) 18. 29,
2274. Acc. plu. of the mas. 2260. Fra Nom. sing. of the neu. noun Bandhu (See No. 2273) 1.27. form of the past pass. participial 2275. a4 Redup. perf. 3rd pers. adj. Prota (Woven) 7. 7.
sing. of the root Bhū (To be ) 2. 9. 99

Page #138

बलम्
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
बीजम्
2276. # Nom. or acc. sing. of 2289.
a a Ta Acc. sing. of the the neu. noun Bala (Strength; also neu. form of the comp. adj. Bahuan army as a symbol of strength ) vaktranetra ( That which has many 1. 102 ; 7. 11; 16. 18; 18. 53.
faces and eyes ) 11. 23. 2277. awarł Gen. plu. of the 2290. agfaat: Nom. plu. of the mas. form of the adj. Balavat (Strong mas. form of the adj. Bahuvidha (Of or powerful) 7. 11.
many kinds ) 4. 32. 2278. aa Nom. sing. of the neu.
2291. aaT: Nom. plu. of the form of the adj. Balavat (See fem. form of the comp. adj. BahuNo. 2277) 6. 34. .
śākhā (That which has many branches)
2. 41. 2279. WETT Nom. sing. of the mas. form of the adj. Balavat (See 2292. agr Acc. sing. of the neu. No. 2277) 16. 14.
form of the comp. adj. Bahúdara
(That which has many bellies) 11.23. 2280. ait Abl. sing. of the neu. noun Bala ( See No. 2276 ) 3. 36. 2293. 2591 Gen. plu. of the neu.
form of the adj. Bahu (See No. 2281) 2281. aa: Nom. plu. of the mas.
7. 19. form of the adj. Bahu (Many ) 1.9 ; 4. 10; 11. 28.
2294. agā Nom. or acc. plu. of
the neu. form of the adj. Bahu ( See 2282. ait: Adv. Ind. (Outside )
No. 2281 ) 4. 5; 11. 6. 5. 27 ; 13. 15.
2295. 95 Acc. plu. of the mas. 2283. agigaTIC# Acc. sing. of
form of the adj. Bahu (See No. 2281) neu. form of the comp. adj. Bahu
2. 36. damstrākarāla (Fierce or weird òn account of having many molar teeth )
2296. argi: Nom. plu. of the mas. 11. 23.
noun Bāla (Ordinarily 'a child' but
here 'a man of undeveloped intelli2284. azy Adv. Ind. (In many gence or little knowledge ) 5. 4. ways ) 9. 15 ; 13. 4.
2297. GUTTE Loc. plu. of the 2285. agar Inst. sing. of the neu. mas. comp. noun Bāhyasparśa (An form of the adj. Bahu (See No. 2281) object of sense-perception ) 5. 21. 10. 42.
2298. aura Acc. plu. of the mas. 2286. agar 916+ Acc. sing. of form of the adj. Bāhya (External) the neu. form of the comp. adj. 5. 27. Bahubāhūru pāda (That which has 2299. faufa Pres. 3rd pers. sing. many thighs and feet) 11. 23. of the root Bhị ( To fill) 15. 17.
2287. ava: Nom. sing. of the 2300. a a: Nom. sing. of mas. mas. form of the comp. adj. Bahu- form of the comp. adj. Bijaprada mata ( Thought of or looked upon (One who supplies the seed ) 14. 4. with respect) 2. 35.
2301. # Nom. or acc. sing. of 2288. agerar Adv. Ind. (With the neu. noun Bīja ( A seed ) 7. 10; great effort ) 18. 24.
9. 18; 10. 39. 100

Page #139

Primary Word-Units
बोधयन्तः
2302. 4: Nom. plu. of the fem. 2313. JESTITÆ Acc. sing. of the noun Buddhi (Intelligence, know- mas. comp. noun Buddhisaryoga ledge or the sense of discrimination ) (A reunion with a sense of discri2. 41.
mination) 6. 43. 2303. Tiga Nom. sing. of the 2314. - Acc. sing. of the fem. neu, form of the comp. pot. partici. noun Buddhi (See No. 2302) 3. 2; pial adj. Buddhigrāhya (That which 12. 8. is capable of being cognised by the 2315. gx: Nom. sing. of the fem. intellect ) 6. 21.
noun Buddhi (See No. 2302) 2. 39, 41, 2304. 17: Nom. sing. of the 44, 52, 53, 65, 66 ; 3. 1, 40, 42; 7. 4, mas. comp. noun Buddhināśa ( The 10 ; 10. 4 ; 13. 5; 18. 17, 30, 31, 32. destruction of one's sense of dis- 2316. a: Gen. sing. of the fem. crimination) 2. 63.
noun Buddhi (See No. 2302) 3. 42, 2305. ETC. Abl. sing. of the 43 ; 18. 29. mas. comp. noun Buddhināśa (See 2317. Or Loc. sing. of the fem. No. 2304 ) 2. 63.
noun Buddhi ( See No. 2302) 2. 49. 2306. TECH Acc. sing. of the 2318. gaar Inst. sing. of the fem. neu. comp. noun Buddhibheda noun Buddhi ( See No. 2302) 2. 39; ( Doubt ) 3. 26.
5. 11 ; 6. 25; 18. 51. 2307. Orgaat Gen. plu. of the 2319. year Ind. past participle of mas. form of the adj. Buddhimat the root Budh (To know ) 3. 43 : used as a noun ( An intelligent man 15. 20. or one with a sense of discrimina
2320. ga: Nom. sing. of the mas. tion ) 7. 10.
noun Budha (A knower or a wise 2308. CAT Nom. sing. of the
min) 5. 22.
2321. T: Nom. plu. of the mas. mas. form of the adj. Buddhimat (See No. 2307 ) 4. 18; 15. 20.
noun Budha (See No. 2320 ) 4. 19;
10. 8. 2309. gfey: Nom. sing. of the
2322. TERIA Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Buddhi
mas. comp. noun Brhatsāman (The yukta (One who has acquired a sense
particular portion of the Sāmaveda of discrimination ) 2. 50.
which propounds the way, to final 2310. fcyt: Nom. plu. of the absolution) 10. 35. mas. form of the comp. adj. Bud- 2323. Terra Acc. sing. of the dhiyukta (See No. 2309) 2. 51. mas. noun Brhaspati (The precep
2311. QgTE Acc. sing. of the tor of the gods ) 10. 24. mas. comp. noun Buddhiyoga (The 2324. aigua Acc. sing. of the species of Yoga which consists of pot. participial adj. Boddhavya (That discrimination between the self and which is required to be known) the non-selfs ) 10. 10; 18. 57. 4. 173.
2312. agera Abl. sing. of the 2325. artara: Nom. plu. of the mas. comp. noun Buddhiyoga ( See mas. form of the caus. pres. particiNo. 2311) 2. 49.
pial adj. Bodhayat ( Teaching ) 10.9. 101

Page #140

ब्रवीमि
Bhagavad gita Word-Index Pt. I A
ब्रह्मसूत्रपदैः
: 2326. Hat Pres. 1st pers. sing. 2335. fo Loc. sing. of the neu. of the root Brū (To speak ) 1.7. noun Brahman ( See No. 2328) 5. 10, 2327. qara Pres. 2nd pers. sing.
19, 20. of the root Brū (See No. 2326) 2336. gaatora Nom. or acc. sing. 10. 13.
of the neu. comp. noun Brahma2328. * Nom. or acc. sing. of nirvāņa ( Repose or absorption in the neu. noun Brahman (Etymologi
Brahman ) 2. 72; 5. 24, 25, 26. cally, that which grows from the
2337.
Acc. sing. of the root Brh, to grow). This word has mas. form of the comp. past particibeen used derivatively in the various pial adj. Brahmabhūta (One who senses of the Ultimate Reality, has become Brahman ) 6. 27: 'the Essence of things,' 'the primor- 2338. Ana: Nom. sing. of the dial matter' otherwise called Prakrti, mas. form of the comp. past partici&c. The particular sense in any pial adj. Brahmabhūta (See No. 2337) given verse must be determined 5. 24; 18. 54. by a reference to the context. 3. 152, 2339. T Dat. sing. of the 4. 243, 31; 5. 6, 19; 7. 29; 8.1, mas. comp. noun Brahmabhūya (The 3, 13, 24; 10. 12; 13. 12, 30; 14. 3, 4; state of being identical with Brah18. 50.
man ) 14. 26; 18. 53. 2329. * Nom. sing. of the 2340, Fairy car Nom. sing. of neu. comp. noun Brahmakarman the mas. form of the comp. adj. (The duties appropriate to a Brāh- Brahmayogayuktātman (One whose maņa ) 18. 42.
mind has acquired Brahmayoga i.e. 2330. RA FT Inst. sing. of the state of union with Brahman) the mas, comp. noun Brahmakarma- 5.21. samadhi (Concentration or repose 2 341. pelatigarh Gen. plu. of the in the Karma consisting of Brahman mas. noun Brahmavādin (One who 4. 24.
believes in or expounds the doctrine 2331. Fair Nom. or acc. sing.
of the existence of Brahman) 17. 24. of the neu. noun
2342. aa Nom. sing. of the
Brahmacarya (Celibacy ) 8. 11; 17. 14.
mas. form of the comp. adj. Brahma2332. agaftad Loc. sing. of the
vid (One who knows Brahman) 5. 20.
2343. Tera: Nom. plu. of the neu. comp. noun Brahmacārivrata
mas. form of the comp. adj. Brahma(The vow of celibacy ) 6. 14.
vid (See No. 2342) 8. 24. 2333. a: Gen. sing. of the mas.
2344. Feriti Acc. sing. of the noun Brahman (The Creator ) 4. 32;
neu. form of the comp. adj. Brahma8. 17; 11. 37.;
samsparsa (That which has contact Gen. sing. of the neu. noun Brah- with or that which touches Brahman) man ( See No. 2328 ) 6. 38; 14. 27; 6. 28. 17. 23.
2345. augus: Inst. plu. of the 2334. PETOTT Inst. sing. of the neu. neu. comp. adj. Brahmasūtrapada noun Brahman (See No. 2328) 4. 24. (The words of the Brahmasūtra or
102

Page #141

ब्रह्मानौ
Primary Word-Units
भजस्व
of the cryptic sayings contained in 2358.
H a Inst. sing. of the the Vedas i. e, the Upanisads) 13. 4. mas. comp. noun Bhaktiyoga (The
2346. at Loc. sing. of the mas. Yoga which consists of devotion ) comp. noun Brahmāgni (Brahman 14. 26. which itself is the fire ) 4. 24, 25. 2359, H F Acc. sing. of the fem.
2347. TAUT# Acc. sing. of tie mas. noun Bhakti Devotion ) 18. 68. If noun Brahman (The god Brahmā) the reading in 7. 21 adopted by Sri 11. 15.
Venkatanātha (See App. I. 24) is 2348. 378 # Acc. sing. of the preferred, reference to that verse neu. form of the comp. adj. Brah- must be added here and the entry modbhava (That which has arisen as to Sraddhāṁ must be omitted from, Brahman i. e. the Veda ) 3. 15. altogether.
2349. ETUIgrazia Gen. plu. of 2360. F: Nom. sing. of the fem. the mas. comp. noun Brāhmaṇa
nas. comp. noun brahmana- noun Bhakti ( See No. 2359 ) 13. 10. kşatriyavit (The Brāhmaṇa, Ksatriya
2361. HF91 Inst. sing. of the fem. and Vaisya) 18. 41.
noun Bhakti (See No. 2359) 8. 10, 2350. TOFT Gen. sing. of the
22; 9. 14, 26, 29 ; 11. 54 ; 18. 55. mas. noun Brāhmana (A member of the Varna known as Brāhmaṇa ) 2.46.
2362. HATTER Acc. sing. of the 2351. Teror: Nom. plu. of the neu. form of the comp. past pass. mas. noun Brāhmana ( See No. 2350) participial adj. Bhaktyupahrta (Of9.33; 17. 23.
fered with devotion ) 9. 26. 2352. IT Loc. sing. of the mas. 2363. H177 Voc, sing. of the mas. noun Brāhmana (See No. 2350) 5. 18. form of the adj. Bhagavat used as
2353. araît Nom. sing. of the fem. a form of address (The Revered One form of the adj. Brāhma (Of Brah- or Lord ) 10. 14, 17. man) 2. 72.
2364. Har Gen. plu. of the pres. 2354. Ig Imp. 2nd pers. sing. of participial adj. Bhajat (Adoring the root Brū (See No. 2326 ) 2. 7; 10. 10. 5. 1.
2365. fa Pres. Paras. 3rd pers. sing. of the Ubhayapadi root Bhaj
(To adore or worship) 6. 31 ; 15. 19. 2355. 7: Nom. sing. of the mas. 2366. 372 Pres. Atma. 3rd pers. form of the past participial adj. sing. of the root Bhaj (See No. 2365) Bhakta ( Devoted ) 7. 21 ;
6. 47; 9. 30. The same used as a noun (Devotee) 2367. 951 Pres. Paras. 3rd pers. 4. 3; 9. 31.
plu. of the root Bhaj (See No. 2365) 2356. 7.1: Nom. plu. of the mas. 9. 13, 29. form of the past participial adj. 2368. Fra Pres. Atma. 3rd pers. Bhakta used as a noun (See No. 2355) plu. of the root Bhaj (See No. 2365 ) 9.33; 12. 1, 20.
7. 16, 28; 10.8. 2357. HEHET Nom. sing. of the 2369. TFT Imp. Paras. 2nd pers. mas. form of the adj. Bhaktimat sing. of the root Bhaj. (See No. 2365) (Pious ) 12. 17, 19.
9. 33. 103

Page #142

भजामि
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
भविष्यताम्
SP
2370. TITÀ Pres. Paras. 1st pers. of respect used for addressing a sing. of the root Bhaj (See No. 2365) preceptor or any other highly re4. 11.
spected person ) 4. 4. 2371. H Nom. or acc. sing. of Pre. 3rd pers. dual of the root Bhū the neu. noun Bhaya (Fear) 10. 4; (See No. 2275 ) 14. 17. 18. 35.
2383. Hara Pres. 3rd pers. sing. 2372. PUT Abl. sing. of the neu. of the root Bhū (See No. 2275) noun Bhaya (See No. 2371) 2. 35, 40. 1. 44 ; 2. 63; 3. 14 ; 4. 7, 12; 6. 2, 2373. 12a Acc. plu. of the
of the 17, 42; 7. 23; 9. 31 ; 14. 3, 10, 21;
17, 42 neu. form of the adj. Bhayānaka
17.2, 3, 7; 18. 12.
17. (Terrible ) 11. 27.
2384. warah Acc. sing. of the pro2374. HUHU Acc. dual of the neu. noun Bhavat ( See No. 2382 ) 11.31. comp. noun Bhayābhaya (Fear and 2385. Hara: Nom. plu. of the proabsence of fear ) 18. 30.
noun Bhavat (See No. 2382) 1. 11. 2375. rak: Nom. sing. of the 2386. Pat Pres. 3rd pers. plu. mas. form of the adj. Bhayāvaha of the root Bhū (See No. 2275) 3. 14; (That which causes fear and is hence 10. 5; 16. 3. risky) 3. 35.
2387. Ha: Nom. sing. of the mas. 2376. a Inst. sing. of the neu.
noun Bhava=Bhāva (Existence) 10.4. noun Bhaya ( See No. 2371 ) 11. 45. Mark that the absence of this quality 2377. HTH Voc. sing. of the
is expressed by the word Abhäva.
2388. Hari Nom. sing. of the mas. comp. noun Bharatarsabha (A
pronoun Bhavat (See No. 2382 ) bull amongst the Bharatas ) 3. 41 ; 7. 11, 16; 8. 23; 13. 26; 14. 12;
1.8; 10. 12; 11. 31. 18. 36.
2389. Harapuit Acc. dual of the 2378. HTAE Voc. sing. of the
mas. comp. noun Bhavāpyaya ( Crea
tion or evolution, and destruction mas. form of the comp. adj. Bharata
or dissolution ) 11.2. śreştha used as a form of address
2390. Hari Pres. 1st pers. sing. (The best of the Bharatas ) 17. 12.
of the root Bhū (See No. 2275) 12.7. 2379. Haga Voc. sing. of the 2391. farar Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Bharata- mas. form of the fut. participial adj. sattama used as a form of address Bhavitr (Likely to become ) 2. 20; (The best of the Bharatas ) 18. 4. 18. 69. If Sankara's reading Abhavita
2380. Hat Nom. sing. of the mas. in 2. 20 is taken to be correct, as I noun Bhartr (A nourisher and hence believe it should be, reference to it a master ) 9. 18; 13. 22.
would be required to be omitted 2381. a Imp. 2nd pers. sing. of from here. the root Bhü (See No. 2275 ) 2. 45; 2392. factata Gen. plu. of the 6. 46; 8. 27; 9. 34 ; 11. 33, 46; mas. form of the fut. participial 12. 10; 18. 57, 65.
adj. Bhavisyat (That which is likely 2382. Haa: Gen. sing, of the mas. to come into existence in future ) form of the pronoun Bhavat (A term 10. 34.
104

Page #143

भविष्यति
Primary Word-Units
भिन्ना
2393. ufayfa Fut. 3rd pers. sing. Bhāvasamanvita (Endowed with faith) of the root Bhū (See No. 2275) 10. 8. 16. 13.
2405. Hrady: Nom. sing. of the 2394. wracarra Fut. 3rd pers. plu. fem. comp. noun: Bhāvasamsudhi of the root Bhū (See No. 2275) (Purity of thought or belief ) 17. 16. 11. 32.
2406. HTT# Acc. sing. of the mas. 2395. Hactfor Nom. plu. of the
noun Bhāva (Nature, entity, faith, neu. form of the fut. participial
sentiment or thought, according to adj. Bhavisyat (See No. 2392) 7. 26.
context ) 7. 15, 24; 8. 6; 9. 11; 2396. H ora: Fut. 1st pers. plu. 18. 20. of the root Bhū (See No. 2275 ) 2. 12.
. 2407. Hra: Nom. sing. of the mas. 2397. Ha Pot. 3rd pers. sing. of noun Bhäva (See No. 2406 ) 2. 16; the root Bhū (See No. 2275 ) 1. 46; 8. 4. 20:18 17 11. 12.
2408. Hrar: Nom. plu. of the mas. 2398. Egia Adv. Ind. (To the noun Bhāva (See No. 2406 ) 7. 12; form of ashes);- a (Reduces to 10. 5. to the form of ashes ) 4. 372.
2409. Ha Loc. plu. of the mas. 2399. Hira Voc. sing. of the mas.
noun Bhāva (See No. 2406 ) 10. 17. noun Bhārata (A descendant of
2410. ure: Inst. plu. of the mas. Bharata ) used by Krsna as a form
noun Bhäva ( See No. 2406 ) 7. 13. for addressing Arjuna and by
2411. HITÀ Pres. 2nd pers. sing. Sañjaya for addressing Dhịtaräştsa.
of the root Bhāş (To speak ) 2. 11. 1. 24; 2. 10, 14, 18, 28, 30; 3. 25; 4. 7, 42; 7. 27; 11. 6; 13. 2, 33;
33 : 2412. Ha Nom. sing. of the fem. 80 10.15 19. 20. 163noun Bhāsā (Language or speech ) 17. 3; 18. 62. 2400. Haar Nom. sing. of the
2413. Hagà Pres. 3rd pers. sing.
of the caus. form of the root Bhās fem. noun Bhāvanā (Faith or firm belief) 2. 66.
( To cause to appear or make mani.
fest) 15. 6. 12. 2401. H937 Imp. 2nd pers. plu. of the caus. form of the root Bhū
2414. #7: Nom. plu. of the fem. ( To cause to live i. e. foster or noun Bhās (A ray of light or lustre )
11. 12, 30. support ) 3. 11. 2402. Hrayra: Nom. plu. of the 2415. *
2415. Faar Inst. sing. of the mas. form of the pres. participial mas. foi
participial mas. form of the pres. participial adj. Bhāvayat (Fostering or support. adj. Bhāsvat (Resplendent) 10. 11. ing ) 3. 11.
2416. HT: Nom. sing. of the fem. 2403. ayrt Imp. 3rd pers. plu. noun Bhas ( Dee No. 2+14) of the caus. form of the root Bhū 2417. Far Nom. sing. of the fem. (See No. 2401 ) 3. 11.
form of the past participial adj. 2404. wakafat: Nom. plu. of Bhinna (Differentiated or divided) the comp. past pass. participial adj. 7. 4.
2.54.
form
01
105

Page #144

भीतभीतः
Bhagavad gitā Word-Index Pt. I A
भूतभावन
2418. * ra: Nom. sing. of the 2429. That Ind. past participle mas. form of the comp. past parti- of the root Bhuj (To enjoy ) 9. 21. cipial adi. Bhitablita (One who is 2430. YE# Pres. 3rd pers. sing. taken aback by fear ) 11. 35.
of the root Bhuj (See No. 2429) 2419, Acc. sing. of the mas. 3. 12; 13. 21. form of the past participial adj. 2431. y Imp. 2nd pers. sing. Bhita (Frightened ) 11. 50.
of the root Bhuj (See No. 2429) 2+20. AT Nom. plu. of the neu. 11. 33. form of the past participial adj. 2432. à Pres. 3rd pers. plu. of Bhita (See No. 2419 ) 11. 36.
the root Bhuj (See No. 2429) 3. 13. 2421. Pri: Nom. plu. of the mas. 2433. H AF Acc. sing. of the form of the past participial adj. mas. form of the pres. participial Bhita ( See No. 2419 ) 11. 21. '
adj. Bhurjāna ( Enjoying ) 15. 10. 2422. #af Nom. sing. of the 2434. Tit Pot. 1st pers. sing. of mas, form of the comp. adj. Bhima- the root Bhuj (See No. 2429 ) 2. 5. karman (One who does mighty 2435. ura Loc. sing. of the fem. deeds) 1. 15.
noun Bhū (The earth ) 18. 69. 2423. T ra Nom. sing. of 2436. 791 TI Acc. plu. of the the neu. form of the comp. past
mas. noun Bhūtagana ( The class of pass. participial adj. Bhïmābhiraksita
spirits or devils) 17. 4. (Protected on all sides by Bhima)
2437. ## Nom. sing. of the 1. 10.
mas. comp. noun Bhūtagrāma (The 2424. virgjaft: Nom. plu. of
multitude of created beings ) 9.8; the mas. form of the comp. adj. (TI
(The group of organs ) 17. 6. Bhimārjunasama (Equal to Bhima
2438. Tam: Nom. sing. of the and Arjuna) 1. 4.
mas. comp. noun Bhūtagrāma (The 2425. Hoy : Comp. adv.
group of the gross elements or the Ind. : In front of Bhişma and Drona)
multitude of created beings ) 8. 19. 1. 25.
2439. ATTITEL Acc. sing. of tlie 2426. 14 Acc. sing. of the
mas. comp. noun Bhūtaprthagbhāva mas. noun Bhişma ( The name of the
(The separate existence of created son of Santanu by Gangā, who first
beings ) 13. 30. led the Kaurava army into the field
2440. Aşa Acc. sing. of of Kurukşeira) 1. 11; 2.4 ; 11. 34.
the mas. comp. noun Bhūtaprakrti2427. 14: Nom. sing. of the mas. moksa (Release from the nature of noun Bhisma (See No. 2426 ) 1.8; created beings ) 13. 34. 11. 26.
2441. YEH Nom. sing. of the mas. 2428. afi
Nom. sing. of comp. noun Bhūtabhart; ( The nourithe neu. form of the comp. past sher of the created beings ) 13. 16. participial adj. Blīşmābhiraksita 2442. HITT Voc. sing. of the (Protected on all sides by Bhişına) mas. comp. noun Bhūtabhāvana (The 1. 10.
source of the created beings) 10. 15. 106

Page #145

waha.
Primary Word-Units
#4:
2443. Tha: Nom. sing. of the 2453. Cara Nom. or acc. plu. of mas. comp. noun Bhūtabhāvana (See the neu. noun Bhūta ( See No. 2450) No. 2442 ) 9.5.
2. 28, 30, 34, 69; 3. 14, 33; 4. 35; 2444. Hrar 77: Nom. sing. of 7.6, 26; 8. 22; 9.5, 6, 25; 15. 13, 16 the mas. comp. noun Bhūtabhāvo- 2454. ufa: Nom. sing. of the fem. dbhavakara (One who is the cause
noun Bhūti ( Happiness ) 18. 78. of the production of the created
2455. art: Nom. plu. of the beings ) 8. 3. 2445. 71T Nom. sing. of the
mas. comp. noun Bhūtejya (One mas. comp. noun Bhūtabhrt (One who worships spirits or goblins)
9. 25. who supports the created beings ) 9.5.
2456. za Voc. sing. of the mas. 2446. TAHETT# Acc. sing. of the comp. noun Bhūtesa (The lord of mas. comp. noun Bhūtamaheśvara created beings ) 10. 15. ( The Highest Lord of the created 2457. aag Loc. plu. of the neu. beings ) 9. 11.
noun Bhūta (See No. 2450) 7. 11; 2447. HaraTAEFT Acc. plu. of
8. 20; 13. 16, 27; 16. 2; 18. 21, 54. the mas. comp. noun Bhūtaviseşa
2458. Heat Ind. past participle of samgha (A group of specific kinds
of the root Bhū (See No. 2275) 2. 20, of created beings ) 11. 15.
35, 48; 3. 30; 8. 192; 11. 50; 2448. Yani Nom. dual of the
15. 13, 14. mas. comp. noun Bhūtasarga (A set or class of created beings ) 16.6.
2459. A: Nom. sing. of the fem. 2449. : Nom. sing. of the noun Bhūmi ( The earth ) 7. 4. mas. form of the comp. adj. Bhūtastha 2460. TA Loc. sing. of the fem. ( One who resides in the created noun Bhūmi ( See No. 2459) 2. 8. beings ) 9.5.
2461. 9: Nom. sing. of the neu. 2450. 49 Nom. sing. of the neu. form of the adj. Bhūyas (“Much or noun Bhūta (A created being or a great', also .again or further') 2. 20; spirit, a primary element, or a human 6. 43 ; 7. 2; 10. 1, 18; 11. 35, 39, organ according to context; here 50; 13. 23 ; 14. 1 ; 15. 4; 18. 64. 'a created being ') 10. 39.
2462. 47: Imp. 2nd pers. sing. of 2451. Ta Acc. sing. of the the
ne the root Bhū (See No. 2275 ) 2. 47. mas. comp. noun Bhūtadi ( The first
2463. I: Nom. sing. of the mas. of the created beings ) or acc. sing. of the neu. form of the comp. adj.
noun Bhrgu ( The name of the pre
Vedic sage, who was the eponymous Bhūtādi (That which is the primary
ancestor of the Bhargavas ) 10. 25. cause of the created beings, namely, the Ayyaya, the Indestructible One 2 464. HET Acc. sing. of the mas. 9. 13.
noun Bheda (Difference) 17. 7; 2452. TAATH Gen. plu. of the 18 mas. noun Bhūta (See No. 2450 ) 2465. #: Nom. sing. of the fem. 4.6; 10. 5, 20, 22; 11. 2; 13. 15; noun Bheri (A musical instrument) 18. 46.
1. 13. 107

Page #146

भैक्ष्यम्
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
मता
2466. ETA Nom. sing. of the neu. 2480. a Acc. plu. of the mas. noun Bhaikşya (Mendicancy) 2.5. noun Bhrāts ( A brother or a paternal
2467. P T Nom. sing. of the mas. cousin ) 1. 26. noun Bhoktr (An enjoyer) 9. 24;
2481. SAYT Nom. sing. of the 13. 22.
mas. form of the causal form, 2468. FITÆ Acc. sing. of the
Bhrāmayat, of the pres. participial
adj. Bhramat (Revolving or moving mas. noun Bhoktp (See No. 2467)
round and round ) 18. 61. 5. 29.
2482. ai: Gen. dual of the fem. 2469. HE Inf, of the root Bhuj noun Bhru (An eyebrow) 5. 27; 8. 10. (See No. 2429 ) 2. 5. 2470. Hinc Loc. sing. of the neu.
2483. #: Nom. sing. of the mas. noun Bhoktstva (The quality of
noun Makara ( A crocodile or shark ) being an enjoyer ) 13. 20.
10. 31. 2471. Hege Fut. 2nd pers. sing.
2484. High: Nom. sing. of the of the root Bhuj ( See No. 2429)
mas. form of the comp. adj. Maccitta 2. 37.
(One whose mind is engrossed in 2472. tra Acc. plu. of the mas.
me) 6. 14; 18. 57, 58. noun Bhoga (An object of enjoy
2485. AN: Nom. plu. of the ment) 2.5; 3. 12. .
mas. form of the comp. adj. 2473. TOTT: Nom. plu. of the mas.
Maccitta ( See No. 2484 ) 10. 9. noun Bhoga ( See No. 2472 ) 1. 33 ;
2486. HOTTOTT: Nom. plu. of the 5. 22.
mas. comp. noun Manigaņa (A group 2474. rf Nom. sing. of the mas. of beads ) 7. 7. noun Bhogin (One who enjoys) 2487. Ha Nom. or acc. sing. of 16. 14.
the neu. noun Mata (A view or an 2475 hitsurau Acc. sing. of the opinion ) 3. 31, 32 ; 7. 18 ; 18. 6. fem. comp. noun Bhogaiśvaryagati Acc. sing. of the neu. form of the [ A state in which there are enjoy- past pass. participial adj. Mata ment and overlordship (over the (Believed ) 13. 2. objects of enjoyment )] 2. 43 (TO 2488. Fa: Nom. sing. of the mas. be construed jointly with 2. 42).
form of the past pass. participial 2476. Tari Gen. plu. of adj. Mata ( Held or believed ) 6. 32, the mas. form of the comp. adj. 46, 47; 11. 18; 18. 9. Bhogaiśvaryaprasakta (One who is 2489. Har Nom. sing. of the fem. too much attached to enjoyment form of the past pass. participial adj. and overlordship ) 2. 44.
Mata (See No. 2488 ) 3. 1 ; 16. 5. 2477. writ: Inst. plu. of the mas. If the reading in 18. 35 given by noun Bhoga ( See No. 2472 ) 1. 32. Sankara and several other commen
2478. WIGG Nom. sing. of the tators (App. I. 37) is adopted a neu. noun Bhojana ( Food) 17. 10. reference to that verse would be
2479. af Pres. 3rd pers. sing. required to be added here and of the root Bhram (To roam about omitted from the entry as to the or revolve) 1. 30.
word Pārtha.
adj. Mata ( Heide Pass. Participial
the comp. adi
108

Page #147

Har:
Primary Word-Units
मदम्
2490. AT: Nom. plu. of the mas. 2500. FETTO: Nom. sing. of the form of the past pass. participial mas. form of the comp. adj. Matadj. Mata (See No. 2488 ) 12.2. parāyana (Solely devoted to me)
2491. Hra: Nom. sing. of the fem. 9. 34. noun Mati (View or belief) 6. 36: 2501. HOTTT: Nom. plu. of the mas. 18. 70, 78.
form of the comp. adj. Matpara 2492. Hà Nom. dual of the fem.
(See No. 2498 ) 12. 6. form of the past pass. participial
participial
2
2502. TAITTT Abl. sing. of the adj. Mata (See No. 2488 ) 8. 26. mas. noun Matprasāda (My favour)
2493. H ATT Nom. sing. of the 18. 3 mas. comp. noun Matkarmakrt (One 2503. Heat Ind. past participle of who does actions for my sake) 11. 55. the root Man
en 55 the root Man (To think or believe ) 2494. HTH: Nom. sing. of the
3. 28; 10.8; 11. 41. mas. form of the comp. adj. Mat
2504. ARİFATÆ Acc. sing. of the karma parama (Solely devoted to acts
fem. form of the comp. adj. Matdone for my sake) 12. 10.
samstha ( Firmly resting or residing 2495. #9: Abl. sing. or a
in ine) 6. 15. con
2505. Hitta Nom. plu. of the tracted form of the pronoun Asmad,
neu, form of the comp. adj. Matused in the sense of the gen. sing.
stha (Residing or located in me ) thereof, with the suffix Tas having
9. 4, 5, 6. the sense of the abl. case-termina
2506. TATU Dat. sing. of the tion (From me or than me ) 7. 7, 12;
mas. comp. noun Madanugraha 10.5, 8; 15. 15.
(With a view to favour me ) 11. 1. 2496. ATTA: Nom. sing. of the 2507. H Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Mat
mas. comp. noun Madartha having parama ( Solely devoted to me or
the sense of the dat. sing. or abl. believing me to be the highest:goal )
sing. or a contracted form of the 11. 55.
pronoun Asmad with the suffix 2497. ATTAT: Nom. plu. of the Artham having the sense of the dat. mas. form of the comp. adj. Mat- case-termination (For my sake ) parama ( See No. 2496 ) 12. 20.
12.10 2498. HTT# Nom. sing. of the 2508. A Loc. sing. of the mas. mas. form of the comp. adj. Mat- comp. noun Madartha having the para (That of which 'I' (i.e. sense of the dat. sing. or alternaVāsudeva ) am the Parā Sakti, the tively as in Madarthaṁ, the suffixes highest goal ] 13. 12. For the occur- Artham and Arthe both having the rence of this word there see the sense of Krte ( See No. 2507 ) 1.9. critical note in Entry No. 167.
2509. ATM Acc. sing. of the neu. 2499. 79T: Nom. sing. of the mas. comp. noun Madarpana (Dedication form of the comp. adj. Matpara to me) 9. 27. ( Devoted exclusively to me) 2. 61; 2510. HEH Acc. sing. of the mas. 6. 14; 18. 57.
noun Mada ( Arrogance ) 18. 35. 109

Page #148

IT:
Bhagavad gită Word-Index Pt. I A
9:
2511. 19: Nom. sing. of the 2523. FENITH Acc. sing. of the mas. mas. form of the comp. adj. Madā- comp. noun Madyoga ( The Yoga in śraya (One who has taken resort which I am the goal ) 12. 11. to me) 7. 1.
2524. F ra: Nom. sing. of the 2512. ZITTO: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Madmas. form of the comp. adj. Mad- vyapāśraya (One who has thrown gataprāna [ One whose vital breaths himself on my support ) 18. 56. (i. e. the vitality in the organs of
2525. Sa Voc. sing. of the sense - perception and action ) are
mas. noun Madhusudana ( One of the absorbed in me ] 10.9.
names of Visnu derived from his 2513. a Inst. sing. of the mas. having killed a demon named Madhu) form of the comp. past pass. parti- 1. 35: 2.4; 6. 33 ; 8. 2. cipial adj. Madgata (Absorbed in
2526. A ca: Nom. sing. of the me) 6. 47.
mas. noun Madhusudana (See 2514. ##: Nom. sing. of the mas.
No. 2525 ) 2. 1. comp. noun Madbhakta (My devotee ) 9. 34; 11. 55 ; 12. 14, 16;
2527. #F# Nom. sing. of the neu. 13. 18; 18. 65.
noun Madhya ( The middle portion ) 2515. 37: Nom. plu. of the 10. 20, 32 ; 11. 16. mas. comp. noun Madbhakta (See2528. He Loc. sing. of the neu. No. 2514 ) 7. 23.
noun Madhya ( See No. 2527) 1. 21, 2516. HF Acc. sing. of the 24; 2. 10; 8. 10 ; 14. 18. fem. comp. noun Madbhakti (Devo
2529. #7: Nom. plu. of the mas. tion towards me ) 18. 54.
noun Manu (The first man at the 2517. El Loc. plu. of the mas.
time of each new creation) 10. 6. comp. noun Madbhakta (See No.
According to Sankara the four 2515 ) 18. 68.
Manus here referred to are the four 2518. AFTÆ Acc. sing. of the
Sāvarni Manus. mas. comp. noun Madbhāva (My nature ) 4. 10; 8. 5; 14. 19.
2530. aa Dat. sing. of the mas. 2519. Hirata Dat. sing. of the
noun Manu (The first man in the
Vaivasvata Manvantara ) 4. 1. mas. comp. noun. Madbhāva (See 2518 ) 13. 18.
2531. 79: Gen. sing. of the neu. 2520. Harar: Nom. plu. of the noun Manas (The mind ) 3. 42. mas. comp. noun Madbhāva. (See2532. AT Inst. sing. of the neu. No. 2518 ) 10.6.
noun Manas (See No. 2531) 3. 6, 7; 2521. Hora: Nom. plu. of the 5. 11, 13; 6. 24 ; 8. 10. mas. comp. noun Madyājin. (One. 2533. #a: Nom. or acc. sing. of who performs a sacrifice for pro- the neu. noun Manas (See No. 2531) pitiating me ) 9. 25.
1. 30; 2. 60, 67; 3. 40, 42; 5. 19; 2522. H ET Nom. sing. of the 6. 12, 14, 25, 26, 34, 35; 7. 4; mas. comp. noun Madyäjin (See 8. 12; 10. 22; 11. 45; 12. 2, 8; 15. 9; No. 2521 ) 9. 34 ; 18. 65.
17. 11. 110

Page #149

मनःप्रसादः
Primary Word-Units
मम
2534. #915: Nom. sing. of the 2546. 464: Nom. sing. of the mas. comp. noun Manahprasāda (The mas. form of the pot. participial adj. satisfaction of the mind) 17. 16. Mantavya ( One who deserves to be 2535. 47:TOF T : Nom. plu.
believed as ) 9. 30. of the fem. comp. noun Manah
un Manah. 2547. # ETTE Acc. sing. of the prānendriyakrivā (The operation of mas. form of the comp. adj. Mantrathe mind, the vital breath and the hina (That which is (performed ) sense-organs ) 18. 33.
without ( the repetition of the pres2536. #77:TETT Acc. plu. of the
cribed ) incantations ] 17. 13. neu. form of the comp. adj. Mana
2548. #4: Nom. sing. of the mas. hsastha (Those to which the mind
noun Mantra ( An incantation ) 9. 16. is added as the sixth ) 15. 7.
2549. HET Acc. plu. of the mas., 2537. Haftforur: Nom. plu. of the
form of the adj. Manda used as a
noun (A man of dull intellect) 3. 29. mas. noun Manīşin (A wise man) 2. 51 ; 18. 3.
2550. Aar: Nom. sing. of the
mas. form of the comp. adj. Man2538. Hatferla Gen. plu. of the
manas (One whose mind is solely mas. noun Manişin (See No. 2537 ) engrossed in me ) 9. 34 ; 18. 65. 18. 5.
2551. #HOT: Nom. plu. of the 2539.
H a Loc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Manmas. comp. noun Manuşyaloka (The maya (One who is identified all over region in which human beings reside) with me) 4. 10. 15. 2.
2552. a Pres. 3rd pers. sing. 2540. #geot Gen. plu. of the of the rootman (See No. 2503 ) mas. noun Manusya (A human being) 2. 19; 3. 27; 6. 22; 18. 32. 1. 44 ; 7. 3.
2553. Argra Pres. 3rd pers. plu. 2541. HTUT: Nom. plu. of the of
of the of the root man (See No. 2503 ) mas. noun Manusya (See No. 2540) 7. 3. 23 ; 4. 11.
2554. HUÈ Pres. 2nd pers. sing.
of the root man ( See No. 2503 ) 2542. Horreg Loc. plu, of the mas.
2. 26; 11. 4 ; 18. 59. noun Manuşya ( See No. 2540 ) 4. 18;
2555. Pres. Ist pers. sing. of 18. 69.
the root man (See No. 2503 ) 6. 34 ; 2543. #9: Nom. sing. of the mas. 10. 14. noun Manu (See No. 2530) 4.1.
2556. Hura Pot. 3rd pers. sing. of 2544 pararAcc. plu. of the the root man ( See No. 2503 ) 5. 8. mas. form of the past participial 2557. Para Fut. 3rd pers. plu. comp. adj. Manogata (That which of the root man (See No. 2503) has entered, or is latent in, the 2. 35. mind ) 2. 55.
2558. AA Gen. sing. of the pro2545. Ta Acc. sing. of the noun Asmad (See No. 506) 1. 7, mas. noun Manoratha (Ambition ) 29; 2.8; 3. 23; 4. 11; 7. 14, 17, 16. 13,
24 ; 8.21 ; 9. 5, 11 ; 10. 7, 40, 41;
111

Page #150

मया Bhagavad gitā Word-Index Pt. I A
महात्मनः 11.1, 7, 49, 52; 13. 2; 14. 2, 3; 2571. Hen: Abl. sing. of the neu. 15. 6, 7; 18. 78.
form of the adj. Mahat (Great or 2559. Har Inst. sing. of the pro- considerable ) 2. 40. noun Asmad (See No. 505 ) 1. 22; 2572. haar Inst. sing. of the mas. 3. 3: 4. 3, 13; 7. 22 ; 9. 4, 10; form of the adj. Mahat (See 10. 17, 39, 40 ; 11. 2, 4, 33, 34, 41, No. 2571) 4.2. 47 ; 15. 20; 16. 13, 14, 15; 18. 63, 73.
2573. hafa Loc. sing. of the mas. 2560. Hy Loc. sing. of the pro
form of the adj. Mahat (See noun Asmad (See No. 506) 3. 30;
No. 2571) 1. 14. 4. 35 ; 6. 30, 31 ; 7. 7, 12; 9. 29;
2574. HEATH Acc. sing. of the fem. 12. 2, 6, 89, 9; 13. 10; 18. 57, 68.
form of the adj. Mahat (See 2561. Atzmanīgie: Nom. sing.
No. 2571 ) 1. 3. of the mas. form of the comp. adj. Mayyarpitamanobuddhi (One who 2575. RET Nom. or acc. sing. of has surrendered his mind and in the neu. form of the adj. Mahat tellect to me) 8.7; 12. 14.
(See No. 2571 ) 1. 45; 11. 23. 2562. zariagra Gen. plu. of 2576. #TAE Nom. sing. of the the mas. form of the comp. adj. neu. comp. noun Mahadbrahma Mayyāvesitacetas (One who has (Brahma in the form of Mahat, the caused his mind to enter me ) 12. 7. first visible product of nature, or
2563. TOA T: Nom. sing. of the Great Brahman i.e. here The the mas. form of the comp. adj. Mūlaprakrti') 14. 3. Mayyāsaktamanas ( One whose mind 2577. Ana: Nom. sing. of the is attached to me ) 7. 1.
fem. comp. noun Mahadyoni (The 2564. ATOA Abl. sing. of the neu. great womb or source of origin ) noun Marana ( Death ) 2. 34.
14. 4. 2565. #fria: Nom. sing. of the 2578. A14: Nom. plu. of the mas. mas. noun Marici ( The name of one comp. noun Maharşi (A great sage ) of the Maruts of the Vedic pantheon) 10. 2, 6. The seven great sages 10. 21.
referred to here are Bhrgu and 6 2566. #5: Nom. plu. of the mas. others.
Marut (The god of wind ) 2579. HETTE: Nom. plu. of 11. 6, 22.
the mas. comp. noun Maharsisiddha2567. 591# Gen. plu. of the mas. sangha ( A group of great sages and noun Marut ( See No. 2566 ) 10. 21. adepts ) 11. 21.
2568. H Acc. sing. of the 2580. FETTOTEFT Gen. plu. of the mas. comp. noun Martyaloka (The mas. comp. noun Maharşi region of the mortals ) 9. 21.
2578) 10. 2, 25. 2569. Hãy Loc. plu. of the mas. 2581. HEICHA: Nom. sing. of the noun Martya ( A mortal) 10.3. comp. adj. Mahātman used as a noun
2570. a Inst. sing. of the mas. (One who has a great i. e. highly noun Mala ( Dirt or filth ) 3. 38. developed soul) 11. 12; 18. 74.
112

Page #151

महात्मन्
Primary Word-Units
मा
n. adj.
great
big
2582. ERAT Voc. sing. of the 2592. TT&TTT: Nom. sing. of the comp. adj. Mahātman used as a noun mas. form of the comp. adj. Mahā. (See No. 2581 ) 11. 20, 37.
ratha (Lit. one who goes out in a 2583. PERT Nom. sing. of the
big chariot but here used as a noun comp. adj. Mahātmın used as a noun
to designate a military officer of a (See No. 2581 ) 7. 19; 11. 50.
particular grade ) 1. 4, 17. 2584. A AN: Nom. plu, of the
2593. TETTTT: Nom. plu. of the comp. adj. Mahātman used 26 a
mas. form of the comp. adj. Mahānoun ( See No. 2581 ) 8. 15; 9. 13.
ratha used as a noun (See No. 2592 )
1.6; 2. 35. 2585. JITATE Acc. plu. of the mas. form of the comp. adj. Mahānu
2504. TM Acc. sing. of the bhäva (One whose prowess is great )
mas. comp. noun Mahāśamkha (A 2.5.
big conch) 1. 15.
2595. TIT: Nom. sing. of the 2586. DET Nom. sing. of the mas.
mas. form of the comp. adj. Mahā. form of the adi Mahat (See No.2571)
sana used as a noun (Avoracious 9. 6; 18. 77.
eater, a moloch ) 3. 37. 2587. TETETT Nom. sing. of the
2596. HIERTAH Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Matā.
neu. noun Mahimāna (Prowess or pāpman used as a noun (One who is a great sinner) 3. 37.
greatness ) 11. 41.
2597. iz The fem. noun Mahi 2588. JAZ: Nom. sing. of the
with the suffix Krte having the sense mas. form of the comp. adj. Mahā
of the dat. case-termination (For the hāhu used as a noun (One who has
sake of the earth) 1. 35. great arms, literally or metaphori
2598. Defeat Gen. plu. of the cally ) 1. 18.
mas. comp. noun Mahīksita (A king 2589. TETET Voc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Maha
or a ruling prince ) 1. 25.
2599. Reta Voc. sing. of the mas. bāhu used as a noun (See No. 2588 ) 2. 26. 68; 3. 28, 43; 5. 3, 6; 6.35,
noun Mahipati (The lord of the 38; 7. 5; 19. 1; 11. 23; 14. 5;
earth, i.e. a king) 1. 21. 18. 1, 13.
2600. EL Acc. sing. of the fem.
noun Mahi (The earth ) 2. 37. 2599. STRATET Nom. Du of the neu. comp. noun Mahābhūta (Ordi- 2601. TEAT: Nom. sing. of the narily a great being' but here 'any mas. comp. noun Maheśvara (The of the five gross primary elements'. Great Lord ) 13. 22. In this sense the word is generally 2602. #5 141: Nom. plu. of the used in the plural number ) 13. 5. mas, form of the comp. adj. Mahe
2591. ZETOTT: Nom. sing. of the şvāsa (One who is big amongst mas. comp. noun Mahāyogeśvara those who throw arrows) 1. 4. (The great lord or master of Yoga) 2603. AT A negative ind. particle 11.9.
2.3, 47"; 11. 34, 492; 16. 5; 18. 66. B.G. I. 8
113

Page #152

माता
Bhagavad gită Word-Index Pt. I A
माया
In 2. 3, this word forms part of 2615. ATT F : Gen. or loc. the expression Klaibyam mā sma dual of the comp. noun Mānāvagamaḥ. See the other words therein. māna ( Respect and disrespect ) 6. 7.
2604. Atat Nom. sing. of the fem. For the occurrence of this word noun Matr (Mother ) 9. 17.
there see the preceding entry. 2605. GOTT Acc. plu, of the mas. 2616. ATT Acc. sing. of the neu. noun Mātula (A maternal uncle) 1.26. form of the adj. Mānuşa (Human)
2606. Aror: Nom. plu. of the 11 mas. noun Mātula (See No. 2605 ) 2617. Arguta Acc. sing. of the 1.34.
fem. form of the adj. Mānusa (See 2607. Hatt: Nom. plu. of the No. 2016) mas. comp. noun Matrāsparsa (Lit. 2618. go Loc. sing. of the mas. That which comes in contact with form of the adj. Mānuşa (See No. the sense-organs and hence an 2616) 4. 12. object of sense-perception ) 2. 14. 2619. HTH Acc. sing. of the neu.
2608. FNTT Voc. sing. of the mas. form of the pronominal adj. Māmaka poun Madhava (The husband of (Mine or belonging to me ) 15. 12. Laxmi i.e. Vişnu, with whom Sri- 2620. ATHAT: Nom. plu. of the krsna was believed to be identical) mas. form of the pronominal adj. 1. 37.
Māmaka ( See No. 2619 ) 1. 1. 2009. a: Nom. sing. of the
2621. ATAT Acc. sing. of the
fem. form of the pronominal adj. mas. noun Mādhava (See No. 2608 ) 1. 14.
Māmaka ( See No. 2619 ) 9. 7.
2622. H arrerat: Nom. plu. of the 2610. #17: Nom. sing. of the
mas. form of the comp. adj. Māmumas. noun Mānava ( A human being )
pāśrita (One who has taken resort 3. 17; 18. 46.
to me) 4. 10. 2611. 1991: Nom. plu. of the 2623. ATE Acc. sing. of the promas. noun Mānava ( See No. 2610 ) noun Asmad (See No. 506) 1. 46 ; 3. 31.
2.7; 3. 1; 4. 9, 10, 11, 13, 14; 5. 29; 2612. 19 Nom. sing. of the 6. 30, 31, 47; 7. 1, 3, 10, 13, 14, 15, neu. form of the adj. Mānasa 16, 18, 19, 23, 24, 25, 26, 28, 29; (Mental) 17. 16.
8. 5, 72, 13, 14, 15, 16; 9. 3, 9, 11, 2613. HT; Nom. plu. of the 13, 142, 15, 20, 22, 23, 24, 25, 28, 29, mas. form of the adj. Mānasa (See 30, 32, 33, 342; 10.3, 8, 9, 10, 14, No. 2612) 10. 6.
24, 27; 11. 8, 53, 55 ; 12. 2, 4, 6, 9; ATTATUT: Gen. or loc. 13. 2 ; 14. 26 ; 15. 192; 16. 18, 20; dual of the mas. comp. noun Mānā- 17. 6; 18. 552, 652, 65, 67, 68. pamāna (Respect and disrespect) 2624. Arqur Inst. sing. of the fem. 6. 7; 12. 18; 14. 25. In 6. 7 Sankara noun Māyā (Divine power of deluand Rāmānuja read “Mānāvamā- sion ) 7. 15; 18. 61. nayoḥ” (App. I. 17). The meaning 2625. Ar Nom. sing. of the fem. of that expression is also the same. noun Māyā (See No. 2624 ) 7. 14.
114

Page #153

मायाम्
Primary Word-Units
मुहुर्मुहुः
.24.
2626. Pa Acc. sing. of the fem. 2639. TFT Gen. sing. of the mas. noun Māyā (See No. 2624 ) 7. 14. form of the adj. Mukta (Liberated )
2627. #roa: Nom. sing. of the mas. 4. 23. noun Māruta ( The wind ) 2. 23.
2640. # Acc. sing. of the mas.
form of the adj. Mukta (See 2628. Arfaitt: Nom. sing. of the
No. 2639 ) 18. 40. mas. noun Mārgasirsa (The name of the lunar month in the Indian calen
2641. #: Nom. sing. of the mas. dar deriving its name from the
form of the adj. Mukta (See constellation Mrgasirsa (Orion) ] No.2
No. 2639 ) 5. 28; 12. 15; 18. 71. 10. 35.
2642. kat Ind. past participle 2629. AIŠTA Nom. sing. of the
of the root Muc-muñc (To release neu. noun Mārdava (Soft-hearted
or give up) 8. 5. ness ) 16. 2.
2643. JEH Nom. sing. of the neu.
noun Mukha (The mouth ) 1. 29. 260. ATEIT Gen. plu. of the
2644. HETA Nom. plu. of the neu. mas. noun Māsa ( A month ) 10. 35.
noun Mukha ( See No. 2643 ) 11. 25. 2631. FIETFUTE Acc. sing. of the 2645. Loc. sing. of the neu. neu. noun Māhātmya (Greatness or
noun Mukha See No. 2643 ) 4. 32. spiritual significance) 11.2.
2646. gen Acc. sing. of the neu. 2632. FATE Loc. sing. of the mas. form of the adj. Mukhya ( Principal) comp. noun Mitradroha (Faithless. 10. 24. ness to a friend ) 1. 38.
2647. trà Pass. 3rd pers. plu. 2633. fera t : Gen. dual of the of the root Muc-muñc (See No. 2642) mas. comp. noun Mitrāripaksa ( The 3. 13, 31. sides of a friend and a foe) 14. 25.
2648. 49: Nom. plu. of the mas. 2634. Ha Loc. sing. of the neu. noun Muni (An anchorite, sage or noun Mitra (A friend ) 12. 18. recluse ) 14. 1. 2635. feat Adv. Ind. (In vain)
2649. gft: Nom. sing. of the mas. 18. 59.
noun Muni (See No. 2648) 2. 56;
5. 6, 28; 10. 26. 2636. felart: Nom. sing. of the 2650. atare Gen. plu. of the mas. form of the comp. adj. Mith
mas. noun Muni (See No. 2648 ) yācāra used as a noun (One whose
10. 37. conduct is not in consonance with
2651. ya: Gen. sing. of the mas. one's thoughts ) 3. 6.
noun Muni ( See No. 2648 ) 2. 69; 2637. FANTÆ Nom. sing. of the neu. 6. 3. form of the adj. Misra (Mixed) 2652. a : Inst. plu. of the 18. 12.
mas. noun Mumuksu (One who is 2638. 4 : Nom. sing. of the desirous of being released from mas. form of the comp. adj. Mukta bondage ) 4. 15. sanga (One who is free from attach- 2653.
Adv. Ind. (Again ment) 3. 9 ; 18. 26.
and again ) 18. 76. 115

Page #154

मुह्यति
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
मोक्षकाक्षिभिः
rebirth
ot) 17. loana (The
2654. g Pres. 3rd pers. sing. 2667. STIFTEHA Loc. sing. of of the root Muh (To become in- the neu. comp. noun Mrtyusamsārafatuated or deluded ) 2. 13; 8. 27. vartma (The path of death and 2655. Fara Pres. 3rd pers. plu. "
rebirth) 9.3. of the root Muh (See No. 2654) 2668. Tirana Abl. sing. of 5. 15.
the mas. com). noun Mrtyusamsāra
sāgara (The ocean of death and 2656. THÈO Inst. sing. of the
rebirth) 12. 7. mas. comp. noun Mūdhagrāba (The firmness of an idiot) 17. 19.
2669. TA Acc. sing. of the mas.
noun Mrtyn ( Death) 13. 25. 2657. FETTE Loc. plu. of the
2670. : Nom. sing. of the mas. fem. comp. noun Müdbayoni (An idiotic class of beings, very probably noun Mrtyu ( See No. 2669) 2. 27: quadrupeds ) 14. 15.
9. 19; 10.34. 2658. #3: Nom. sing. of the mas.
2671. # Dat. or gen. sing. of the
pronoun Asmad (See No. 506) 1. 21, form of the adj. Mūdha used as a
29, 30, 46 : 2.7; 3. 2, 22, 31, 32 ; noun ( An idiot) 7. 25.
4. 3, 5, 9, 14 ; 5. 1; 6. 30, 36, 39, 2659. YIT: Nom. plu. of the mas. 47; 7. 4, 5, 18; 9. 5, 26, 29, 31 ; form of the adj. Mūdha used as a 10. 1, 2, 13, 18, 19: 11.4, 5, 8, 18, noun ( See No. 2658 ) 7. 15; 9. 11; 31, 452, 47, 49; 12. 2, 14, 15, 16, 16. 20.
17, 19, 20 ; 13. 3 ; 16. 6, 13; 18. 4, 2660. aa: Nom. plu. of the fem. 6, 64, 65, 692, 70 ; noun Mūrti ( A tangible form or an Irregular use of the word as abl. idol) 14. 4.
sing. of the same pronoun, 18. 13, 2661. Loc. sing. of the mas. 50 (PTT) ; 18. 36 ( TÀ). noun Mürdhan (The forehead or 2672. AT Nom. sing. of the fem. head ) 8. 12.
noun Medhā ( Intelligence ) 10. 34. 2662. Esta Nom. plu. of the neu. 2673. A T Nom. sing. of the noun Mūla ( A root) 15. 2.
mas. noun Medhāvin (An intelligent 2663. TUTTOTIH Gen. sing. of the man) 18. 10. mas. noun Mrga ( Ordinarily 'a deer' 2674. #5: Nom. sing. of the mas. but here 'a forest animal') 10. 30. noun Meru ( The name of a moun
2664. : Nom. sing. of the tain situated most probably in Cenmas. comp. noun Mrgendra (The tral Asia, which is believed to have king of forest animals i. e. a lion) the highest peak ) 10.23. 10. 30.
2673. #9: Nom. sing. of the mas. 2665. 119 Gen. sing. of the mas. form of the adj. Maitra ( One who is form of the past participial adj. of an amiable disposition) 12. 13. Mrta (Dead ) 2. 27.
2676. FTI TIT: Inst. plu. of 2666. 797 Acc. sing. of the mas. the mas. comp. noun Mokşakāṁkşin form of the past participial adj. Mrta (One who aspires for final libera(See No. 2665 ) 2. 26.
tion) 17. 25. 116

Page #155

मोक्षपरायणः
Primary Word-Units
यक्ष्ये
2677. TATTTTTO: Nom. plu. of the 2689. FIERI Pres. 2nd pers. sing. mas. form of the comp. adj. Mokşa- of the caus. form of the root Muh parāyaṇa ( One who is solely devoted (To become deluded or infatuated ) to final liberation ) 5. 28.
3. 2. 2678. HTAPOTETÍ Fut. 1st pers. 2690. HET Acc. sing. of the mas. sing. of the 10th conj. Ubhayapadi noun Moha (Delusion or infatuaroot Moks (To release or set free) tion) 4. 35; 14. 22. 18. 66.
2691. IE: Nom. sing. of the mas. 2679. Fr Acc. sing. of the mas. noun Moha (See No. 2690) 11.1; noun Moksa (Final liberation) 18. 30. 14. 13; 18. 73. 2680. #14 Pass. 2nd pers. sing.
2692. TETE Abl. sing. of the mas. of the root Muc-muñc (See No. 2642) noun Moha ( See No. 2690) 16. 10; 4. 16 ; 9. 1, 28.
18. 7, 25, 60. 2681. Frachfo: Gen. plu. of the 2693. ita Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Mogha- neu:
neu. form of the past participial adj. karman (One who hss been doing
Mohita (Deluded or infatuated) 7.13. fruitless acts ) 9. 12.
2694. feat: Nom. plu. of the 2682. Frăt: Nom. plu. of the
mas. form of the past participial adj. mas. form of the comp. adj. Mogha
i Mogha Mohita ( See No. 2693 ) 4. 16. jñāna (One whose knowledge is 2695.
Acc. sing. of the not productive of any result ) 9. 12. fem. form of the adj. Mohini (That 2683. FISH Adv. Ind. (In vain )
which causes delusion or infatua
tion) 9. 12. 3. 16.
2695. Tra Nom. sing. of the neu. 2684. anti: Nom. plu. of the
noun Mauna (Reticence) 10.38; 17.16. mas. forin of the comp. adj. Moghāśa
2697. - Nom. sing. of the mas. ( One who entertains vain hopes )
noun Maunin (One who observes 9. 12.
reticencc ) 12. 19. 2685. Frau Fut. 1st pers. sing. 269S. Fera Pres. 3rd pers. sing. of the root Mud (To rejoice) 16. 15. of the root Mr (To die 2. 20.
2686. E t Acc. sing. of the neu. comp. noun Mohakalila (A thick snare brought on by delusion) 2699. 72472191-2 Gen. plu. of the 2. 52.
mas. comp. noun Yakşarakşas (The 2687.
F e ar: Nom plan of Yakşa and the Raksasa ) 10. 23. A mac form of the compadi. 2700. TETTETIT Nom. plu. of the Mohajālasamāveta (Enveloped by neu. comp. noun Yakşarakşas (See the snare of delusion) 16. 16.
No. 2699 ) 17. 4. 2688. HET Nom. sing. of the 2701. Tema Fut. Ātma. 1st pers. neu, noun Mohana ( The cause of de- sing. of the Ubhayapadi root Yaj. lusion or infatuation ) 14. 8; 18. 39. (See No. 671 ) 16. 15.
117

Page #156

यच्छूद्धः
Bhagavad gitā Word-Index Pt. I A
यज्ञेषु
2702. 35 Nom. sing. of the 2713. faz: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Yac- mas. comp. noun Yajñavid (One chraddha (That on which one has who knows the essence of sacrifices ) faith) 17. 3.
4. 30. 2703. Thra: Nom. plu. of the pres. 2714. FFOIHATA: Nom. plu. of participial adj. Yajat (Sacrificing) the mas. form of the comp. adj. 4. 12; 9. 15.
Yajñaśistāmrtabhuk used as a noun 2704. quia Pres. Paras. 3rd pers. (One who eats the nectar of, i. e. plu, of the root Yai (See No. 671 ) the remnant of the food offered at, 9. 23.
a sacrifice ) 4. 31. 2705. hra Pres. Atma. 3rd pers.
2715. TOT77: Nom. plu. of the plu, of the root Yaj (See No. 671 ) the inas. form of the comp. adj. 9. 23 ; 16. 17; 17. 1, 42.
Yajñaśiştāśin (One who eats the 2706. 03: Nom. sing. of the fem.
remnant of a sacrifice i. e. of the neu, noun Yajus (A mantra of the
food offered at a sacrifice ) 3. 13. Yajurveda i. e. a sacrificial formula )
2716. H Acc. sing. of the mas. 9. 17.
noun Yajña (A sacrifice) 4. 252; 2707. T a mat: Nom. plu. of
17. 12, 13. the mas. form of the comp. adj.
n adi.
2
2717. 5: Nom. sing. of the mas. Yajñaksapitakalmasa ( One whose sin noun Yajña ( See No. 2716 ) 3. 14; has been exhausted by sacrifices ) 9. 16; 16. 1 ; 17. 7, 11 ; 18. 5. 4. 30.
2718. 14 Abl. sing. of the mas.
noun Yajña (See No. 2716 ) 3. 14; 2708. STATAI Gen. plu. of the
4. 33. neu. comp. noun Yajñatapas (Sacri- '
2719. TATA Gen. plu. of the fice and penance ).5. 29.
mas. noun Yajña ( See No. 2716) 2709. T :71: Nom. plu. of the
10. 25. fem. comp. noun Yajñatapaḥkriya
2720. 14 Dat. sing. of the mas. (A ceremony such as that relating
noun Yajña (See No. 2716 ) 4. 23. to a sacrifice or a penance) 17. 25.
2721. streia Abl. sing. of the 2710. graag:FÅ Nom. sing. of
mas. comp. noun Yajñārtha used in the neu. comp. noun Yajñadāna
the dative sense (For the sake of or tapahkarman (An act such as that of with a view to make a sacrifice) 3.9. a sacrifice, gift or penance) 18. 3, 5. 2722. 51: Nom. plu. of the mas.
2711. gaq: : Nom. plu, of noun Yajña (See No. 2716) 4. 32; the fem. comp. noun Yajñadāna. 17. 23. tapahkriya (A ceremony such as that 2723. Loc. sing. of the mas. relating to a sacrifice, gift or pen- noun Yajña (See No. 2716) 3. 15: ance ) 17, 24.
17. 27. 2712. faar: Nom. pľu. of the 2724. 75a Inst. sing. of the mas. mas. form of the comp. past pass. noun Yajña ( See No. 2716 ) 4. 25. participial adj. Yajñabhävita (Ho- 2725. aug Loc. plu. of the mas. noured by sacrifices ) 3. 12.
noun Yajña ( See No. 2716) 8. 28. 118

Page #157

यज्ञैः
2726. Inst. plu. of the mas. noun Yajña (See No. 2716) 9. 20. For the occurrence of this word in 3. 10 according to Rāmānuja see App. I. 11 and the remark in the entry as to the word Saha, infra. 2727. Gen. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yatacitta (One who has brought his mind under restraint) 6. 19.
Primary Word-Units
2728. far Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yatacittatman (One who has brought his mind and heart under restraint) 4. 21; 6. 10.
2729. afaàfegat: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yatacittendriyakriya (One who has brought under restraint the actions of the mind and the senses) 6. 12. 2730. Gen. plu. of the mas. form of the comp. adj. Yatacetas (One who has brought one's mind under restraint) 5. 26.
2731. Gen. sing. of the mas. form of the Paras. pres. participial adj. Yatat (Striving) 2. 60.
adj.
2732. aa Inst. sing. of the mas. form of the pres. participial Yatat (See No. 2731) 6. 36. 2733. Gen. plu. of the mas. form of the pres. participial adj. Yatat (See No. 2731) 7. 3.
2734. af Paras. pres. 3rd pers. sing. of the Ubhayapadi root Yat (To strive) 7. 3.
2735. a Atma. pres. 3rd pers. sing. of the Ubhayapadi root Yat (See No. 2734) 6. 43. 2736. : Nom. plu. of the mas. form of the Paras. pres. participial adj. Yatat (See No. 2731) 9. 14; 15. 112.
यतेन्द्रियमनोबुद्धि:
2737. afa Paras. pres. 3rd pers. plu. of the root Yat (See No. 2734) 7. 29.
2738. Nom. sing. of the Atma. pre. participial adj. Yatamāna (Striving) 6. 45.
2739. : Nom. plu. of the mas. noun Yati (A man who has restrained his mind, body and senses) 4. 28; 8. 11.
2740. यतवाक्कायमानस: Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Yatavākkāyamānas (One who has restrained his speech, body and mind) 18. 52.
1.
2741. : Adv. Ind. (From where). This word is used as a substitute for the word Yasmat, the abl. sing. of the pronoun Yad. When repeated as in 6. 26 it has the sense of from wherever.' 6. 262; 13. 3; 15. 4;
18. 46.
2742. Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yatatmavat (One who has one's mind under control) 12. 11.
2743. ar Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yatatman (One who has one's mind under one's control) 12. 14.
2744. : Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Yatatman (See No. 2743) 5. 25. 2745. Gen. plu. of the mas. noun Yati (See No. 2739) 5. 26. 2746. g: Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Yatendriyamanobuddhi (One who has one's senses, mind and intellect under one's control) 5. 28.
119

Page #158

यत्
Bhagavad gitā Word-Index Pt. I A
यस्मात्
2747. a Nom. or acc. sing. of 2756. 7 yer Inst. sing. of the the neu. form of the pronoun Yad fem. comp. noun Yadrcclā used as ( Who or which ) at some places used an adverb (By accident or spontaneas an adj, also but in the same sense. ously ) 2. 32. 2. 7, 8, 67; 3. 21'; 4. 16, 35; 5. 1, 2757. TEXgnrigs: Nom. sing. of 5, 21 ; 6. 21, 42; 7. 2; 8. 11°, 17, the mas. form of the comp. past 28; 9.1, 275, 10. 1, 11, 392, 412; pass. participial adj. Yadrccha11. 1, 7, 37, 41, 42, 47, 52; 13. 2, labhasantusta (One wlio is satisfied 32, 11, 122; 14. 1 ; 15. 6, 82, 12°; with whatever one gets spontane17. 10, 12, 15, 18, 19, 20, 21, 22, ously) 4. 22. 28; 18. 8, 9, 15, 21, 22, 23, 24, 25, 2758. ga The pronoun Yad with 37, 38, 39, 40, 60;
the suffix Vat (added for comparison) Adv. Ind. (In that, whether or il, used in an adverbial sense (In the according to context ) 1. 45; 2. 6; manner in which ) 2. 70. 18. 59.
2759. Tire Nom. sing. of the 2748. TETTE: Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Yadmas. form of the comp. adj. Yat- vikārin ( Of what it is a transformaprabhāva ( Of what kind of prowess ) tion) 13. 3. 13. 3.
2760. Tea Acc. plu. of the 2749. 71 Adv. Ind. (Where) 6. 202,
neu. form of the comp. adj. Yantra21 ; 18. 36, 782;
rūdha ( Put up in a machine ) 18. 61. Irregular use of the same word in 2761. 4 Acc. sing. of the mas. the sense of Yasmin, 8. 23.
form of the pronoun Yad (See No. 2750. TOT Adv. Ind. (Just as, 2747 ) 2. 15, 70 ; 6. 2, 22; 8. 62, 21. as or how, according to context) 2762. 75: Nom. sing. of the mas. 2. 13, 22; 3. 25, 382; 4. 11, 37; DOU
noun Yama (The god of death looked 6. 19; 7.1 ; 9. 6; 11.3, 28, 29, 53;
29,33; upon as the Great Regulator) 10.29; 13. 32, 33; 18. 45, 50, 63.
11. 39. 2751. T ITÆ Adverbial comp. 2763. 91 Inst. sing. of the fem. Ind. ( According to divisions ) 1.11. form of the pronoun Yad (See No.
2752. yraa Adv. Ind. (As a 2747 ) 2. 39; 7. 5; 18. 31, 33, 34, 35. thing is ) 18. 19.
2764. 77: Nom. or acc. sing. of 2753. 7974 Acc. sing. of the neu. the neu. noun Yaśas (Fame or form of the comp. past participial reputation) 10.5 ; 11. 33. adj. Yathokta ( As stated or advised) 2765. TOETĘ Nom. sing. of the 12. 20.
neu. form of the pot. participle of 2754. Et Adv. Ind. (When) 2. 52, the root Yaj ( See No. 671 ) 17. 11. 53, 55, 58 ; 6. 4, 18; 13. 30 ; 14. 11, 2766. JEAT Abl. sing. of the mas. 14, 19; -- (Whenever) 4. 7.
form of the pronoun Yad (See No. 2755. y Adv. Ind. (If) 1. 38, 46; 2747 ) 12. 15. 3. 23 ; 11. 4, 12 ;-- (Whether) 2.6; The same used adverbially 6. 32.
(Because ) 15. 18. 120

Page #159

यस्मिन्
Primary Word-Units
युक्ततमाः
2767. OFT Loc. sing. of the mas. 2778. grfra Pres. 3rd pers. plu. of or neu. form of the pronoun Yad the root Ya (See No. 2773) 3. 33;" (See No. 2747 ) 6. 22; 15. 4.
4. 31; 7. 232, 27; 8. 23; 9. 7, 254, 32; 2768. TFT Gen. sing. of the mas. 13. 34; 16. 20. or neu. form of the pronoun Yad
onoun Ya 2779. To: Inst. plu. of the fem. (See No. 2747 ) 2. 61, 68; 4. 19;
form of the pronoun Yad (See No.
form of the pronoun Yad 8. 22; 15. 1 ; 18. 172.
2747 ) 10. 16. 2769. TFT Loc. sing. of the fem.
2780. TITT Adv. Ind. (So that ) form of the pronoun Yad (See No.
1. 22; the same used as an adj. 2747) 2.69.
(Any) 13. 26.
2781. arata Nom. sing. of the 2770. 4: Nom. sing. of the mas.
mas. form of the adj. Yāvat (Of form of the pronoun Yad (See No.
what kind or as much ) 2. 46; 18. 55. 2747) 2. 192, 21, 57, 71 ; 3. 6, 7, 12,
2782. JIFF Fut. 2nd pers. sing. 16, 17, 42; 4. 9, 14, 182; 5. 3, 5, 10,
of the root Yā (See No. 2773) 2. 35 : 23, 242, 28; 6.1, 30, 31, 32, 33, 47; 4.35. 7. 21'; 8. 5, 9, 13, 14, 20; 9. 26; 2783. # Acc. sing. of the fem. 10.3, 7; 11. 55 ; 12. 14, 152, 16, 172; form of the pronoun Yad (See No.
3, 23, 27, 29 ; 14. 25, 26, 2747) 2. 42; 7. 212. 15.1, 17, 19; 16. 23; 17. 3, 11; 2784. qt: Nom. plu. of the fem. 18. 11, 16, 55, 67, 68, 70, 71.
form of the pronoun Yad (See No. 2771. Nom. sing. of the fem. 2747 ) 14. 4. form of the pronoun Yad (See No. 2785. aa: Nom. plu. of the 2747) 2. 69; 18. 30, 32, 50.
mas, form of the comp. past pass. 2772. Ora A Nom. sing. of the participial adj. Yuktacetas (One neu. form of the comp. adj. Yāta- whose mind is regulated by one's yāma ( That over which a night has own will) 7. 30. passed away ) 17. 10.
2786. gfi Gen. sing. of the 2773. a Pres. 3rd pers. sing. of
mas. form of the comp. past pass. the root Yā (To go ) 6.45; 8. 5, 8,
participial adj. Yuktacesta (One 13, 26; 13. 28;. 14. 14; 16. 22.
whose movements are under one's
control) 6. 17. 2774. grga Voc. sing. of the mas. 2787. Tha: Nom. sing. of the noun Yadava (A scion of the family
muy mas. form of the super. degree of of Yadu, here used as a form for
or the past pass. participial adj. Yukta addressing Sri Krşņa ) 11. 41.
(One who is the best of those who 2775. TAI Gen. plu. of the have a composed, well-regulated mas. noun Yādas (A god presiding or balanced mind) 6. 47. For the over the element of water ) 10. 29. definitions of the term Yukta given in
2776. g Adv. Ind. (Of what the B. G. itself see No. 2790 infra. kind of appearance) 13. 3.
2788. AT: Nom. plu. of the 2777. Tre Acc. plu. of the mas. mas. form of the super. degree of form of the pronoun Yad (See No. the past pass. participial adj. Yukta 2747) 2.6.
(See Nos. 2787 and 2790 ) 12. 2.
121

Page #160

gmamaqiuza
2789. gama Gen. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Yuktasvapnavabodha (One who has been regulating one's periods of sleeping and waking) 6. 17.
Bhagavadgita Word-Index Pt. I A
2790. Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Yukta (One who has a composed, well-regulated or balanced mind; (See also No. 2787) 2. 61; 3. 26; 5. 8, 12; 6. 14; (Accompanied by or endowed with) 2. 39; 7. 22; 8. 10; 18. 51.
Special definitions of the term :4. 18; 5. 23; 6. 8, 18.
2791. Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yuktatman (One who has a composed, well-regulated or balanced mind) 7. 18.
2792. gmigrefacit Gen. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Yuktāhāravihära (One who regulates one's diet and movements) 6. 17.
2793. Loc. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Yukta (Yoked) 1. 14.
2794. Inst. plu. of the past pass. participial adj. Yukta (See
Nos. 2787 and 2790) 17. 17.
युद्धाय
have passed away) 8. 17. See also the next entry.
2798.
Loc. sing. of the mas. noun Yuga (An age or a cycle) 4. 82. 2799. Pass. 3rd pers. sing. of the root Yuj (To join or to make use of in connection with something) 10. 7; 17. 26.
2800.
Imp. 2nd pers. sing. of the root Yuj (This is the same root as in No. 2799 but it is here used in the sense of' to take to or to prepare oneself for '.) 2. 38, 50.
2801. ga: Gen. sing. of the pres. participial adj. Yuñjat (Lit. 'joining' but here' practising) 6. 19.
2802. Nom. sing. of the pres. participial adj. Yuñjat (Regulating one's life or submitting to discipline) 6. 15, 28; 7. 1. In 6. 28 Rāmānuja, Anandatirtha and Jayatīrtha read evam yuñjan instead of yuñjan evam (App. I. 21). The meaning of the sentence is not affected by the change in the order. a Pot. Atma. 3rd pers. sing. of the 7th conj. Ubhayapadi root Yuj (To regulate one's life or submit to discipline) 6. 10. 2804. Pot. Paras. 3rd pers. sing. of the root Yuj. (See No. 2803)
2803.
6. 12.
2805. fan: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Yuddhaviśārada (One who is a skilful fighter) 1. 9.
2806. Acc. sing. of the neu. noun Yuddha (A battle) 2. 32. 2807. Abl. sing. of the neu. noun Yuddha (See No. 2806) 2. 31.
2808. Dat. sing. of the neu. noun Yuddha (See No. 2806)
2795. a Ind. past participle of the root Yuj ('To join;' also 'to regulate one's mind') 9. 34. The latter meaning is applicable here. 2796. Adv. Ind. (Simultaneously) 11. 12.
2797. ZAFA Acc. sing. of the fem. form of the comp. adj. Yugasahasränta (That of which the end arrives after a thousand Yugas 2. 37, 38.
122

Page #161

Bhagavad gitā Word. Index Pt. I A
योगयुक्तः
2809. Loc. sing. of the neu. with a view to put an emphasis (By noun Yuddha ( See No. 2806 ) 1. 23, anything whatever ) 12. 19. 33; 18. 43.
2821. 0918 Nom. plu. of the mas. 2810. TUTART: Nom. sing. of the form of the pronoun Yad (See No. mas. noun Yudhāmanyu ( The name 2747) 1. 33 ; 2. 35; 5. 16, 19; 7. 28: of a king who took part in the Mbh. 10. 6. war on the side of the Pandavas ) 2822. 71964: Nom. sing. of the 1.6.
mas. form of the pot. participial adj. 2811. gfa Loc. sing. of the fem. Yoktavya (Should be practised) 6.23. noun Yudh ( A battle ) 1.4.
2823. TIETH Acc. sing. of the 2812. giayt: Nom. sing. of the neu. comp. noun Yogakşema (The mas. noun Yudhisthira (The eldest
acquisition of that which is not in of the Pandavas ) 1. 16.
one's possession and the preserva2813. Te Ind. past participle of tion of that which is ) 9. 22 the root Yudh (To fight) 8.7.
2824. TUTTUTTOTTA Acc. sing. of the 2814. TETET Imp. 2nd pers. sing. fem. comp. noun Yogadhāranā (The of the root Yudh (See No. 2813) kind of concentration which leads to 2. 18; 3. 30; 11. 34.
the union of the individual soul with 2815. ua: Nom. sing. of the the supreme or that which forms mas. noun Yuyudhāna (Another name part of the practice of Yoga ) 8. 12. of king Sātyaki who had fought on 2825. Tad Inst. sing. of the the side of the Pandavas in the Mbh. neu. comp. noun Yogabala (The war) 1. 4.
strength which comes from the prac2816. Tyga: Nom. plu. of the tice of Yoga ) 8. 10. dest. verbal mas. noun Yuyutsu 2826. UTE: Nom. sing. of the (One who is eager to fight) 1. 1. mas. form of the past participial
2817. THE Acc. sing. of the comp. adj. Yogabhraşta (One who desi. verbal mas. noun Yuyutsu (See has slipped away from the path of No. 2816) 1. 28.
Yoga ) 6. 41. 2818. # Nom. plu. of the mas. 2827. TITATTAArga: Nom. sing. form of the pronoun Yad (See No. of the mas. form of the comp. adj. 2747) 1.7, 23; 3. 13, 31, 32; 4. 11; Yogamāyāsamāvsta (Enveloped or 5. 22; 7. 122, 14, 29; 9. 22, 23, 29, covered all over by the Yogamāyā 32; 11. 22, 32; 12. 1, 2, 3, 6, 20.; i. e. the power of delusion ) 7. 25. 13. 34 ; 17. 1, 5.
2828. 1745: Nom. plu. of the 2819. a Inst. sing. of the mas. mas. comp. noun Yogayajña (A or neu. form of the pronoun Yad sacrifice consisting of the practice (See No. 2747) 2. 17; 3.2; 4. 35 ; of Yoga ) 4. 28. 6.6; 8. 22; 10. 10; 18. 20, 46. 2829. o y : Nom. sing. of the
2820. gadafaa Inst. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yogapronouns Yad and Kim joined toge yukta (One who has practised Yoga) ther and the suffix Cit added thereto 5. 6, 7; 8. 27.
123

Page #162

ANYTRAI
2830. Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Yogayuktātman (One whose mind is composed practice of Yoga) 6. 29.
by the
Primary Word-Units
2831. : Nem. plu. of the mas. form of the comp. adj. Yogavid raised to the super. degree (The best of those who know Yoga) 12. 1.
2832. af Acc. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Yogasamjuita (Designated as Yoga) 6. 23.
2833. Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yogasannyastakarman (One who has given up the performance of religious rites by Yoga i. e. according to the theory of Karmayoga) 4. 41. 2834. g: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yogasamsiddha One who has become an adept by means of Yoga) 4. 38. 2835. Acc. sing. of the fem. comp. noun Yogasamsiddhi (The adeptness which is the result of Yog) 6. 37. 2836. Inst. sing. of the fem. comp. noun Yogaseva (The practice of Yoga) 6. 20.
2837. Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yogastha (One who has his mind fixed in Yoga) 2. 48. 2838. Gen. sing. of the mas. noun Yoga (Etymologically a union but secondarily, a union of the individual soul with the supreme soul or 'the re-instatement of the individual soul in its original state of purity' or any course of mental or physical exer
"
araft
cises resulting in such union or reinstatement') 6. 44.
The last meaning is applicable
here.
2839.
Acc. sing. of the mas. noun Yoga (See No. 2838) 2. 53; 4. 1, 42; 5. 1, 5; 6. 2, 3,. 12, 19; 7. 1; 9. 5; 10. 7, 18; 11. 8; 18. 75. 2840. Nom. sing. of the mas. noun Yoga (See No. 2838) 2. 48, 50; 4. 2, 3; 6. 16, 17, 23, 33, 36.
Special definitions of the term in 2. 48, 50; 6. 20-23.
2841. Abl. sing. of the mas. noun Yoga (See No. 2838) 6. 37. 2842. Dat. sing. of the mas. noun Yoga (See No. 2838) 2. 50. 2843. Gen. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yogarudha used as a noun [One who has ascended (the ladder of) Yoga i. e. one who is an adept in it ] 6. 3.
2844. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Yogarudha used as a noun (See No. 2843) 6. 4. This verse contains a special definition of this term. 2845. Acc. sing. of the mas. noun Yogin (One who practises Yoga) 6. 27. 2846. : Nom. plu. or gen. sing. of the mas. noun Yogin (See No. 2845) 4. 25; 5. 11; 6. 19; 8. 14, 23; 15. 11.
2847. Gen. plu. of the mas. noun Yogin (See No. 2845) 3. 3; 6. 42, 47.
2848.
Voc. sing. of the mas. noun Yogin (See No. 2845) 10..17. 2849. ft Nom. sing. of the mas. noun Yogin (See No. 2845) 5. 24; 6. 1, 2, 8, 10, 15, 28, 31, 32, 45, 463; 8. 25, 27, 28; 12. 14.
124

Page #163

योगे
Bhagavad gitā Word-Index Pt. I A
TAT:
2850. 19 Loc. sing. of the mas. uterus' and hence 'any generating noun Yoga ( See No. 2838 ) 2. 39. cause or source of origin' ) 16. 20.
2851. 101 Inst. sing. of the mas. 2864. Or Loc. plu. of the fem. noun Yoga ( See No. 2838 ) 10. 7; noun Yoni ( See No. 2863 ) 16. 19. 12.6 ; 13. 24 ; 18. 33.
2865. I: Nom. sing. of the fem. • 2852. T Voc. sing. of the mas. nounYoni (See No. 2863 ) 14. 3. comp. noun Yogeśvara (The Lord
2866. EH Nom. sing. of the of the different kinds of Yoga) 11. 4. neu, noun Yauvana (Youth) 2. 13.
2853. 7: Nom. sing. of the mas. comp. noun Yogesvara ( See No. 2852 ) 18. 78.
2867. THIA Nom. plu. of the neu. 2854. T T Abl. sing. of the noun Raksas (A member of an abmas. comp. noun Yogeśvara (See original race known by that name; No. 2852 ) 18. 75.
or an issue of a marriage between 2855. on: Inst. plu. of the mas. an Arya male and an Anarya female ) noun Yoga ( See No. 2838) 5. 5. 11. 36.
2856. Orgarar. Acc. plu. of the 2868. Tre: Gen. sing. of the neu. mas. form of the Atma. fut. partici- noun Rajas ( The attribute of the pial adj. Yotsyamāna (One who is primordial matter making itself about to fight ) 1. 23.
manifest in beings as activity, greed, 2857. F Fut. Atma. 1st pers. wrath &c.) 14. 16, 17. sing. of the root Yudh (See No. 2813) 2869. TGT Loc. sing. of the neu. 2. 9; 18. 59.
noun Rajas (See No. 2868) 14. 12, 15. 2858. 157 Nom. sing. of the
2870. 7: Nom. sing. of the neu.
noun Rajas ( See No. 2868 ) 14. 5, 7, neu. form of the pot. participle Yoddhavya ( It is incumbent to
9, 10%; 17. 1.
2871. Tur 9: Nom. sing. of fight ) 1. 22.
the mas. form of the comp. adj. 2859. TEFTATT Acc. plu. of the
Rajogunasamudbhava (That which mas. form of the comp. adj. Yod
owes its rise to the Rajoguņa) 3. 37. dhukāma (One who is desirous of
2872. TUTETHETA Loc. sing. of the fighting ) 1. 22.
mas. comp. noun Ranasamudyama 2860. I E : Inst. plu. of the (Preparation on the battlefield) mas. form of the comp. adj. Yodha
1. 22. mukhya (A principal one amongst 2873. Tit Abl. sing. of the neu. the warriors ) 11. 26.
noun Rana ( A battlefield ) 2. 35. 2861. Tar Acc. plu. of the 2874, TOT Loc. sing. of the neu. mas. comp. noun Yodhavira. (A noun Rana ( See No. 2873) 1. 46; hero amongst warriors ) 11. 34.
11. 34. 2862. iur: Nom. plu. of the noun 2875. Tat: Nom. plu. of the mas. Yodha ( A warrior ) 11. 32.
form of the past participial adj. Rata 2863. Fræ Acc. sing. of the fem. (Devoted to or engaged in ) 5.25 ; noun Yoni (Lit. 'the womb or 12. 4.
125

Page #164

रथम्
Primary Word-Units
राजसस्य
for
Rajasted
2876. TUÆ Acc. sing. of the mas. 2890. Tra lost. plu. of the noun Ratha ( A chariot) 1. 21.
neu. form of the comp. past pass. 2877. 791 # Acc. sing. of the participial adj. Rāgadveşaviyukta mas. comp. noun Rathottama ( The (Freed from attachment and hatred) best of chariots) 1. 24.
2. 64. 2878. TYTTET Loc. sing. of the mas. 2891. I I Nom. or acc. dual of form of the comp. adj. Rathopastha the mas. comp. noun Rägadve sa (The seat of the principal occupant (Attachment and hatred) 3. 34; in the back part of a chariot) 1. 47. 18. 51.
0720 p es Irma 3rd pers. 2892. TOTECH Nom. sing. of the sing. of the Ubhayapadi root Ram
neu. form of the comp. adj. Rāgā(To move about playfully or at tmaka (That which is of the nature ease ) 5. 22; 18. 36.
of or identical with attachment) 2880. Tia Pres. Paras. 3rd pers.
14. 7. plu. of the root Ram ( See No. 2879) 2893. Trit Nom. sing. of the mas. 10.9.
noun Rägin (One who is swayed 2881. Trat: Nom. sing. of the mas.
by a feeling of attachment ) 18. 27. noun Ravi (The Sun) 10. 21 ; 13. 33.
2894. TECH Nom. sing. of the
neu. form of the comp. past parti2882. TA Nom. sing. of the neu.
cipial adj. Rājaguhya (That which noun Rasana (The organ of taste,
is to be protected or concealed i. e. the tongue ) 15. 9.
by the members of the princely 2883. AFH Adv. Ind. (To the
order or that which is a king exclusion of liking, interest or in
amongst the things to be protected clination) 2. 59.
or concealed i. e. the highest secret) 2884. A: Nom. sing. of the mas. 9. 2. The first is the preferable noun Rasa (Ordinarily juice' but meaning. here liking, interest or inclina
2895. FC Voc. sing. of the mas. tion') 2. 59; 7. 8.
noun Rājan (A king) 11.9; 18. 76,77. 2885. Tar : Nom. sing. of the
2896. 4: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Rasā
mas. comp. noun Rājarşi (A sage maka (That which is of the nature of the princely order ) 4. 2; 9. 33. of or identical with a juice) 15. 13.
2897. Tag Nom. sing. of the 2886. TET: Nom. plu. of the mas. form of the adi. Rasya (Tuicy) 17.8. fem. comp. noun Rājavidyā (A 2887. TETA Loc. sing. of the neu.
science fit to be known by the memnoun Rahas ( Solitude ) 6. 10.
bers of the princely order or the 2888. TEH Nom. sing. of the king of sciences ) 9. 2. The first is neu. noun Rahasya ( A secret) 4 3 the preferable meaning.
2889. TTTH Acc. sing. of the 2898. TETETT Gen. sing. of the fem. form of the adj. Rākşasa ( That mas. form of the adj. Rājasa (One which is peculiar to the beings domi- who has the predominance of Rajonated by the Rajoguņa ) 9. 12. guņa in him ) 17. 9.
126

Page #165

राजसम्
Bhagavadgită Word-Index Pt. I A
रामहर्षः
2899. T Nom. or acc. sing. of here as he is believed to be an adept the neu. or acc. sing. of the mas. in the military science ) 10. 31. form of the adj. Rajasa (See No. 2912. fey: Nom. sing. of the mas. 2898) 17. 12, 18, 21; 18. 8, 21, 24, 38. noun Ripu (An enemy) 6. 5. 2900. ITE: Nom. sing. of the
2913. More Gen. plu. of the mas. mas. form of the adj. Rājasa (See noun Rudra ( The generic name of a No. 2898 ) 18. 27.
group of 11 gods of the Vedic pan2901. THAT: Nom. plu. of the theon) 10. 23. mas. form of the adj. Rājasa (See 2914. FEET: Nom. plu. of the No. 2898) 7. 12; 14. 18; 17. 4. mas. comp. noun Rudrāditya
2902. Ir Nom. sing. of the (Rudra and Aditya ) 11. 22. fem. form of the adj. Rājasa ( See 2915. Ti Acc. plu. of the mas. No. 2898 ) 17. 2; 18. 31, 34.
noun Rudra ( See No. 2913) 11. 6. 2903. TFT Nom. sing. of the mas.
2916. Fe Ind. past participle noun Rājan ( A king) 1.2, 16.
of the root Rudh ( To check or hold 2904. 199ana Inst. sing. of back ) 4. 29. the mas. comp. noun Rājyasukha- 2917. aferart Acc. plu. of the lobha (Greed of the happiness
mas. form of the comp. past pass. derived from the possession of ) a participial adj. Rudhirapradigdha kingdom ] 1. 45.
(Besmeared with blood ) 2. 5. 2905. True Acc. sing. of the neu. 2918. TE Gen. sing. of the neu. noun Raiva (A kingdom) 1. 32, 33; noun Rūpa ( A form ) 11. 52. 11. 33.
2919. # Nom. or acc. sing. of 2906. 1797 Inst. sing. of the neu. the neu. noun Rūpa ( See No. 2918) noun Rūjya ( See No. 2905 ) 1. 32. 11.3, 9, 20, 23, 45, 47, 492, 50, 51,
2907. TF Acc. sing. of the fem. 52 ; 15. 3 ; 18. 77. noun Rātri ( Night) 8. 17.
2920. FYTOT Acc. plu. of the neu. 2908. a: Nom. sing. of the fem. noun Rūpa ( See No. 2918 ) 11. 5. noun Rātri ( See No. 2907) 8. 25. 2921. O Inst. sing. of the neu.
2909. TEATA Loc. sing. of the noun Rūpa ( See No. 2918) 11. 46. nias. comp. noun Rātryāgama ( The 2922. THE GOT# Acc. sing. of the advent of night ) 8. 18, 19.
mas. form of the comp. adj. Roma2910. 14 Acc. sing. of the neu. harsana (That which causes horrinoun Rādhana (Worship or adora- pilation, a feeling as the contion) 7. 22.
sequence whereof one's hair stand 2911. Fra: Nom. sing. of the mas. on their ends ) 18. 74. noun Rāma (This may be either 2923. TT: Nom. sing. of the Parasurama, son of Jamadagni, a mas. comp. noun Romaharsa (HorRși of the Vedic age or Rāmacandra, ripilation i. e, a feeling as the conson of Dasaratha of the Solar Race sequence whereof one's hair stand Very probably the former is meant on their ends ) 1. 29.
127

Page #166

लध्वाशी
Primary Word-Units
लोकम्
2939. Fotora Pres. 3rd pers. plu. 2924. Juarati Nom. sing. of the of the root Lip (See No. 2938) 4. 14. mas. form of the comp. adj. Lagh- 2940. gauge ETT: Nom. plu. vāśin ( One who eats little ) 18. 52. of the mas. form of the comp. past
2925. YTH Acc. sing. of the neu. pass. participial adj. Luptapindoform of the past participial adj. dakakriya (One with reference to Labdha ( Acquired) 16. 13.
whom the ceremonies of offering 2926. Gor Nom. sing. of the fem.
of rice-balls and libations of water
of rice-balls and life form of the past participialadi. are discontinued ) 1. 42. Labdha ( See No. 2925 ) 18. 73.
2941. ga: Nom. sing. of the mas. 2927. ET Ind. past participle form of the past pass. participial of the root Labh (To get or acquire ) adj. Lubdha (Greedy or avaricious ) 4.39; 6. 22.
18. 27. 2928. Pres. 3rd pers. sing. 2942. Fara Atma. freq. pres. of the root Labh (See No. 2927) 2nd pers. sing. of the root Lih (To 4. 39 ; 6. 43 ; 7. 22; 18. 45, 54.
lick ) 11.30. 2929. HC Pres. 3rd pers. plu. of the root Labh (See No. 2927) 2. 32: 2943. 9877 Nom. sing. of the 5. 25; 9. 21.
mas. comp. noun Lokakşayakrt (The 2930. HET Imp. 2nd pers. sing. destroyer of the re
destroyer of the regions ) 11. 32. of the root Labh (See No. 2927) 2944. TTTF Nom. or acc. sing. 11. 33.
of the neu. comp. noun Lokatraya 2931. 7. Pres. 1st pers. sing. of (The three worlds, namely the earth, the root Labh (See No. 2927) 11. 25. the middle region and the sky)
2932. Ha Pot. 3rd pers. sing. 11. 20; 15. 17. of the root Labh (See No. 2927) 2945. 157 Loc. sing. of the neu. 18. 8.
comp. noun Lokatraya (See No. 2944) 2933. 7*4: Nom. sing. of the mas.
as. 11. 43.
11 form of the pot. participle Labhya
2946. RHEITH Acc. sing. of the (Fit to be acquired ) 8. 22. 2934. IT Acc. sing. of the noun
maş. comp. noun Lokamaheśvara
( The Great Lord of the Worlds ) Lāghava ( Disrespect ) 2.35.
10.3. 2935. ** Acc. sing. of the mas. noun Lābha (Gain ) 6. 22.
2947. Ur Acc. sing. of the 2936. gratori Acc. dual of the mas. comp. noun Lokasamgraha (The mas. comp. noun Lābhālābha (Gain- preservation of the worlds) 3. 20, 25.
gain or loss 238 2948. Gensing. of the mas. 2937. fy: Inst. plu. of the neu. noun Loka ( The world, or creation, noun Linga (A sign or characteristic) or a region, according to context) 14. 21.
5. 14; 11. 43. 2938. festzà Pass. 3rd pers. sing. 2949. BAH Acc. sing. of the mas. of the root Lip (To anoint or cover ) noun Loka ( See No. 2948 ) 9. 33; 5. 7, 10 ; 13. 31 ; 18. 17.
13. 33. 128

Page #167

14:
Primary Word-Units
वर्णसंकरः
2950. I*: Nom. sing. of the mas. 2963. 997 Nom. sing. of the neu. noun Loka (See No. 2948 ) 3. 9, 21; noun Vajra (Lit. 'a thunderbolt', 4. 31, 40 ; 7. 25; 12. 15.
but here'a weapon of that name 2951. Tera Abl. sing. of the mas. probably made from flint') 10. 28. noun Loka ( See No. 2948 ) 12. 15. 2964. a Imp. 2nd pers. sing. of
2059 A l of the mas the root Vad (To speak) 3. 2. noun Loka ( See No. 2948) 6. 41 ; 2965. ara Pres. 3rd pers. sing. 10. 16; 11. 30, 32; 14. 14; 18. 17, 71. of the root Vad (See No. 2964) 2. 29.
2953. F#7: Nom. plu. of the mas. 2966. ara: Inst. plu. of the neu. noun Loka (See No. 2948) 3. 24; noun Vadana (A face or countenance) 8. 16; 11. 23, 29.
11. 30.
2967. gara Pres. 3rd pers. plu. 2954. area Loc. sing. of the mas. noun Loka ( See No. 2948) 2. 5;
s of the root Vad (See No. 2964) 8. 11. 3. 3 ; 4. 12; 6. 42; 10.6; 13. 13; 2968. TEN Pres. 2nd pers. sing. 15. 16, 18 ; 16.6.
of the root Vad (See No. 2964) 10. 14. 2955. aros Loc. plu. of the mas.
2969. afecta Fut. 3rd pers. plu. noun Loka ( See No. 2948 ) 3. 22.
of the root Vad (See No. 2961) 2. 36. 2956. H: Nom. sing. of the mas.. 2970. # Nom. plu. of the pronoun Lobha (Greed or avarice ) noun Asmad (See No. 506) 1. 37, 45; 14. 12, 17; 16. 21.
2. 12. 2957. Gran ETTA: Nom. plu. of 2971. 27 Voc. sing. of the mas. the mas. form of the comp. past form of the adj. Vara (The best pass. participial adj. Lobhopahata- or the highest) 8. 4. This word cetas (One whose mind is clouded forms part of the expression anal over by greed ) 1. 38.
77 meaning the best or the highest of the embodied souls'.
2972. 51: Nom. sing. of the mas. 2958. a Inf. of the root Vac. noun Varuna ( The name of one of (See No. 722) 10. 16.
the gods of the Vedic pantheon 2959. Taro Acc. plu, of the neu. presiding over the element of water noun Vaktra (A mouth ) 11. 27, and looked upon as the Moral Gover28, 29.
nor of the World ) 10. 29 ; 11. 39. 2960. aarth Fut. 1st pers. sing. 2973. arii : Inst. plu. of the of the root Vac ( See No. 722 ) 7. 2; mas. form of the comp. adj. Varna8. 23; 10.1 ; 18. 64.
saṁkarakāraka (That which is the 2961. 777Acc. sing. of the neu. cause of a mixture of Varņas ) 1. 43. noun Vacana (Speech, mandate or 2974. quitet: Nom. sing. of the opinion ) 1.2; 11. 35; 18. 73.
mas. form of the comp. adj. Varna2962. a: Acc. plu. of the neu. samkara used as a noun ( One who is noun Vacas (Speech, mandate or the result of a mixture of Varnas ) opinion) 2. 10; 10. 1; 11. 1; 18. 64. 1. 41. B.G. 1.9
129

Page #168

वर्तते
Bhagavadgita Word-Index Pt. I A
वाडायम्
2975. da Pres. 3rd pers. sing. of 2986. qira Abl. sing. of the mas. the Ubhayapadi root Vrt-vart (To noun Vaša ( See No. 2985) used here be) 5. 26°; 6. 31; 16. 23.
in the sense of the instrumental. 9.8. 2976. gara Pres. 3rd pers. plu. of 2987. at Nom. sing. of the mas. the root Vrt-vart ( See No. 2975) 3. noun Vasin ( One who has acquired 28 ; 5.9; 14. 23.
power or control over oneself) 5. 13. 2977. aa: Nom. sing. of the 2988. a Loc. sing. of the mas. mas. form of the pres. participial noun Vaśa ( See No. 2985) 2. 61. adi. Vartamāna ( Existing or living 2989. THAT Inst. sing. of the 6. 31 ; 13. 23.
mas. form of the comp. adj. Vaśyāt2978. Tahta Acc. plu. of the man ( One who has acquired control
over oneself) 6. 30. neu. Iorm of the pres. participial adi. Vartamāna used as a noun (A thing
hino 2990. 19: Nom. plu. of the mas. which exists at present ) 7. 26.
noun Vasu (The name of a group of 2979. a Pres. 1st pers. sing. of
gods of the Vedic pantheon whose the root Vft-vart used here in the
number was 8 ) 11. 22.
2991. TEATÆ Gen. plu. of the sense of Pravarte (Become engaged ) 3. 22.
mas. noun Vasu (See No. 2990 ) 2980. aaa Pot. 3rd pers. sing. of
10. 23.
2992. 79. Acc. plu. of the mas. the root Vrt-vart (See No. 2975) 6.6.
noun Vasu ( See No. 2990 ) 11. 6. 2981. at Pot. Atma. 1st pers. 2993. EA Pres. 1st pers. sing. sing. of the root Vrt-vart (See No.
of the root Vah (To bear the burden 2975). 3. 23 ( App. I. 12). This is
of) 9. 22. an alternative reading adopted by!
2994. afa: Nom. sing. of the mas. Nilakantha in place of the more
noun Vanhi (Fire) 3. 38. common reading Varteyam. See the
2995. a: Acc. or gen. plu. of the next entry. 2982. h Pot. Paras. 1st pers.
pronoun Asmad (See No. 506 ) 3. 10,
11, 12. sing. of the root Vrt-vart (See No.
2996. at An ind. disjunctive 2975 ) 3. 23. Nilakantha alone amongst the commentators reads
particle (Or) 1. 32; 2. 62, 202, 26, 372; Varte ya here ( App. I. 12).
6. 322; 8.6 ; 10. 41 ; 11. 41 ; 15. 102; 2983. C# Acc. sing. of the neu.
17. 19, 21; 18. 152, 24, 402.
2997. ar Nom. sing. of the fem. noun Vartma (A path or route) 3. 23; 4. 11.
noun Vāk (Speech ) 10. 34. 2984. TF Acc. sing. of the mas,
2998. OFTA Nom. or acc. sing. of noun Varşa ( Rain ) 9. 19.
the neu. noun Vākya (Speech or a 2985. 277# Acc. sing. of the mas.
sentence ) 1. 21 ; 2.1 ; 17. 15. noun Vaśa ( Submission to another's 2999. ara Inst. sing. of the neu. power): - ATTEOT ( Should not sub noun Vākya ( See No. 2998 ) 3. 2. mit to) 3. 34 : SEAT- a (Should 3000. qua Nom. sing. of the lead into the power of the self neu. form of the adj. Vāngmaya itself) 6. 26,
(Relating to speech) 17. 15, 130

Page #169

वाचम्
Primary Word-Units
विगतः
3001. EF Acc. sing. of the fem. 3014. farfTEE Inf. of the root noun Vāk (See No. 2997 ) 2. 42. Kamp with the prefix Vi (To shake
3002. 4 Nom. sing. of the or to cause to tremble) 2. 31. neu. form of the pot. participial 3015. faraof: Nom. sing. of the mas. adj. Vācya (Fit to be spoken about ) noun Vikarņa (The name of a 18. 67.
warrior fighting on the side of the 3003. arg: Nom. sing. of the mas. Kauravas in the Mbh. war ) 1, 8. noun Vāda (A theory or doctrine ; 3016. fahr: Gen. sing. of the also a discussion ) 10. 32.
neu, noun Vikarman ( An act which 3004. a a: Nom. plu. of the has been prohibited) 4. 17. This is mas. noun Vādin (One who advances not abl. sing. of the word. (See a theory or doctrine) 2. 42.
Sankara's commentary ). 3005. ar: Nom. sing. of the mas.
3017. FETTE Acc. plu. of the noun Vāyu ( The wind ) 2. 67 ; 9. 6; mas. form Vikāra (A modification) 15. 8; (The fourth gross element 13. 19. 7. 4 ; (The Wind-god of the Vedic 3018. fra: Nom. sing. of the pantheon ) 11. 39.
mas, form of the adj. Vikränta (One 3006. aret: Gen. sing. of the mas. who performs heroic deeds) 1. 6. noun Vāyu (The wind ) 6. 34.
3019. Fatta AT: Nom. sing. of the 3007. acuta Voc. sing. of the mas. mas. form of the comp. past pass. noun Vārsneya ( A scion of the Vrsni
participial adj. Vigatakalmaşa (One family of the Yādavas, here used
from whose mind sin has disto address Sri Krşņa) 1. 41; 3. 36.
appeared ) 6. 28. 3008. 19: Nom. sing. of the
3020. fateat: Nom. sing. of the mas. noun Vāsava (Lit. a son or descendant of Vasu, used here to
mas. form of the comp. past pass designate Indra, one of the principal
participial adj. Vigatajvara (One gods of the Vedic pantheon ) 10 22.
from whose mind sorrow has dis3009, 4: Nom. sing. of the mas.
appeared ) 3. 30. noun Vāsa ( Residence ) 1. 44.
3021. fecuf: Nom. sing. of the 3010. areia Acc. plu. of the neu.
mas. form of the comp. past pass. noun Vāsas ( Clothing ) 2. 22.
participial adj. Vigatabhi (One whose 3011. Trys: Nom. sing. of the
mind has become free from fear ) mas. noun Vasuki (The name of a king of serpents according to the 3022. farareg5: Nom. sing. of the Paurāņic mythology ) 10. 28.
mas. form of the comp. past pass. 3012. ECAT Gen. sing. of the participial adj. Vigatasprha (One mas. noun Vāsudeva (Lit. 'a son of whose mind has become free from Vasudeva', but here used to refer expectations ) 2. 56; 18. 49. particularly to Sri Krşņa ) 18. 74. 3023. faza: Nom. sing. of the
3013. agora: Nom. sing. of the mas. form of the past pass. particimas. noun Vasudeva ( See No. 3012) pial adj. Vigata (Disappeared or 7. 19; 10. 37 ; 11. 50.
vanished ) 11. 1. 131

Page #170

farria ez Thema:
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
विदितात्मनाम्
3024. randez a : Nom. sing. acquired control over one's mind ). of the mas. form of the comp. past This is the variant adopted by Rāmā. pass. participial adj. Vigatecchā nuja in place of Viditātmanāṁ in bhayakrodha (One whose mind has 5. 26 (See Entry No. 3045 infra). become free from desire, fear and 3036. PETISTRAT Nom. sing. of the anger ) 5. 28.
comp. adj. Vijitātmin (See No. 3035 3025. Fartu: Nom.. sing. of the supra) 5. 7. mas, form of the adj. Viguna (That 3037. rasaray: Nom. sing. of the which is without good qualities ) mas. form of the comp. past pass. 3. 35; 18. 47.
participial adj. Vijitendriya (One 3026. 177 : Nom. plu. of the who has acquired control over one's mas. form of the adj. Vicaksana used senses ) 6.8. as a noun (Men of discernment) 3018. tastra Inf. of the root Tña 18. 2.
with the prefix Vi (See No. 3033) 3027. Pat Caus. 3rd pers. 11.31. sing. of the root Cal with the prefix
3039. lagamiAH Acc. sing. of the Vi ( To cause to move or put in
in neu. form of the comp. adj. Vijñā
nasahita ( Together with the realisamotion or cause to leave a fixed
tion of knowledge ) 9.1. position )3 29.
3040. TOTT Nom. sing. of the 3028. razreda Pass. 3rd pers. sing.
neu. noun Vijñāna ( Realisation of of the caus. form of the root Cal with the prefix Vi (See No. 3027) 6. 22;
knowledge ) 18. 42.
3041. faz Ind. past participle of 14. 23. 3029. raat: Nom. plu. of the
the verb Jña with the prefix Vi (See
No. 3033 ) 13. 18. mas. form of the adj. Vicetas (One
3042. raaat: Nom. plu. of the who has lost one's sense of discrimination ) 9. 12.
mas. form of the past pass. partici
pial adj. Vitata (Spread out or re3030. FTETTE Acc. sing. of the mas.
vealed or expounded ) 4. 32. noun Vijaya ( Victory ) 1. 32. 3031. fart: Nom. sing. of the
3043. fart: Nom. sing. of the
mas. comp. noun Vittesa (Lit. "the mas. noun Vijaya ( See No. 3030)
Lord of Wealth' and hence 18. 78. 3032. fama: Gen. sing. of the
Kubera') 10.23.
3044. Faq Pres. 1st pers. sing. pres. participial adj. Vijānat (Knowing or realising ) 2. 46.
of the root Dhā with the prefix Vi 3033. Taraftat: Pres. 3rd pers. dual
(To grant) 7. 21.
3045. fargarhai7 Gen. plu, of the of the root Jña with the prefix Vi (To know or realise ) 2. 19.
mas. form of the comp. past pass. 3034. pastrare Pot. 1st pers. sing.
participial adj. Viditātman (One of the root Jña with the prefix Vi
who knows the self) 5. 26. Rāmā(See No. 3033 ) 4.4.
nuja reads here Vijitātmanāṁ (App.
I. 16 ). If that reading is adopted 3035. rafrath Gen. plu. of the this entry would be required to be comp. adj. Vijitātman ( One who has omitted altogether.
132

Page #171

विदित्वा
Primary Word-Units
विनियम्य
3046. fafecar Ind. past participle cognised by the prescribed rules) of the 2nd conj. Paras. root Vid (To 17. 11. know ) 2. 25; 8.28.
3058. farveraa Acc. sing. of the 3047. fas: Pres. 3rd pers. plu. of mas. form of the comp. past pass. the root Vid (See No. 3046) 4. 2; participial adj. Vidhihina ( Devoid of 7. 29, 30; 8. 17; 10. 2, 14 ; 13. 34 ; a prescribed form ) 17. 13. 16.7; 18: 2.
3059. faur à Pass. 3rd pers. sing. 3048. a Imp. 2nd pers. sing. of the root Vidhā (To ordain or fix) of the root Vid (See No. 3046) 2. 44. 2. 17; 3. 15, 32, 37; 4. 13, 32, 34; 3060. fagrar Nom. sing. of the 6. 2; 7. 5, 10, 12; 10. 24, 27; mas. form of the comp. adj. Vidhe13. 2, 192, 26; 14. 7, 8; 15. 12; vätman (One whose heart can be 17. 6, 12; 18. 20, 21.
regulated at will) 2. 64. 3049. fast: Pres. 3rd pers. plu. of 3061. faec Fut. 2nd pers. the root Vid (See No. 3046 ) 2. 6. sing. of the root Naś with the prefix
3050. faga Pres. 3rd pers. sing. of Vi( To perish ) 18. 58. the 4th conj. Ātma, root Vid (To be) 3062. faza Ind. past participal of 2. 162, 31, 40; 3. 17; 4. 38; 6. 40; the root Nad with prefix Vi (To 8. 16; 16.7.
make a sound ) 1. 12. 3051. Tagi Pot. 3rd pers. sing. 3063. aastic Pres. 3rd pers. sing. of the root Vid (See No. 3046) 6. 23; of the root Naś with the prefix Vi 14. 11.
(See No. 3061) 4. 40; 8. 20. 3052. faarata Gen. plu. of the 3064. fea7€ Loc. plu. of the fem. noun Vidyā (Knowledge or neu. form of the pres. participial Science ) 10. 32.
adj. Vinaśyat (Perishing ) 13. 27. 3053. fetare Pot. 1st pers. sing. of 3065. raat Adv. Ind. (Without ) the root Vid (See No. 3046 ) 10. 17. 10. 39.
3054. fagtraagi Loc: sing. of 3066. fer-135 Acc. sing. of the mas, form of the comp. past pass. mas. noun Vināśa (Destruction) 2. 17. participial adj. Vidyāvinayasampanna 3067. TarT: Nom. sing. of the (One who is endowed with know- mas. noun Vināśa (See No. 3066 ) ledge, and good manners ) 5. 18. 6. 40.
3055. fart Nom. sing. of the 3068. EITT Dat. sing. of the mas. form of the adj. Vidvat used mas. noun Vināśa (See No. 3066 ) as a noun (A learned man) 3. 25, 26. 4. 8.
3056. faart: Nom. plu. of the 3069. Ora Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. past pass. participial adj. Viniyata participial adj. Vidhānokta (Men- (Well-regulated ) 6. 18. tioned in the prescribed rules as to 3070. Panait Ind. past participle ceremonies ) 17. 24.
of the root Yam with the prefixes 3057. fafueg: Nom. sing. of the Ni and Vi (To regulate completely mas. form of the comp. past pass. or bring well under one's control) participial adj. Vidhidrsta (As re- 6. 24.
133

Page #172

विनिवर्तन्ते
Bhagavad gita Word-Index Pt. I A
fari
3071. fafagara Pres. 3rd pers. 3083. farming Loc. plu. of the neu. plu. of the root Vșt-vart with the form of the past pass. participial prefixes Ni and Vi (To recede or adj. Vibhakta (See No. 3082) 18. 20. vanish) 2. 59.
3084. faha Loc. sing. of the 3072. fafterAt: Nom. plu. of mas. noun Vibhāvasu (Fire) 7.9. the mas. form of the comp. past 3085. fam Acc. sing. of the mas. pass. participial adj. Vinivrttakāma
noun Vibhu (The Pervading One ) (One from whose heart desires have 10. 12. receded or vanished) 15. 5.
3086. rau: Nom. sing. of the mas. 3073. fafara: Inst. plu. of the noun Vibhu ( See No. 3085 ) 5. 15. neu. form of the past pass. participial
3087. fazafa: Inst. plu. of the adj. Vinişcita (Well-settled ) 13. 4.
fem. noun Vibhūti (An object 3074. farefa Pres. Paras. 3rd pers. through which the Supreme Being sing. of the 6th conj. Ubhayapadi root has become manifest prominently ) Vid (To obtain or acquire ) 4. 38; 10. 16. 5. 21 ; 18. 45, 46.
3088. faufta Nom. sing. of the 3075. farza Pres. Ātma. 3rd pers. neu, form of the adj. Vibhūtimat sing. of the root Vid (See No. 3074) (That which has a Vibhūti in it) 5. 4.
10. 41. Vibhūti here has the sense 3076, Parera Pres. Paras. 1st pers. of' a manifestation of the Supreme sing. of the root Vid (See No. 3074) Being in an exceptional manner', as 11. 24.
opposed to the object'. 3077. fagfada Pres. 3rd pers. 3089. farfau Acc. sing. of the sing. of the root Vrt-vart with 'fem. noun Vibhūti (See Nos. 3087 prefixes Pari and Vi(To move about and 3088 ) 10. 7, 18. in a circle ) 9. 10.
3090. faza: Nom. plu. of the fem. 3078. fatah Nom. sing. of the noun Vibhūti ( See No. 3087 supra ) neu. form of the past participial adj. 10. 19. For the occurrence of this Viparita ( Opposite ) 18. 15.
word there see the notes on the 3079. विपरीतानि Nom. plu. of the words आत्मनः and शुभाः. neu. form of the past participial adj. 3091. fazatara Gen. plu. of the Viparita ( See No. 3078) 1. 31. fem. noun Vibhūti ( See No. 3087)
3080. faqatt Acc. plu. of the 10. 40. mas. form of the past participial adj. 3092. faza: Gen. sing. of the fem. Viparita (See No. 3078 ) 18. 32. noun Vibhūti ( See No. 3087 ) 10. 40.
3081. facita: Nom, plu. of the 3093. fazat: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Vipascit used mas. form of the adj. Vimatsara as a noun ( A wise or learned man) (One who is free from jealousy or 2. 60.
envy ) 4. 22. 3082. fam Nom. sing. of the 3094. fam: Nom. sing. of the neu. form of the past pass. partici- mas. form of the adj. Vimukta pial adj. Vibhakta (Divided ) 13. 16. (Released) 9. 28; 14. 20; 16. 22.
134
OP
10.

Page #173

विमुक्ताः
Primary Word-Units
विशते
3095. fant: Nom. plu. of the king fighting on the side of the mas. form of the adj. Vimukta (See Pandavas in the Mbh. War in whose No. 3094 ) 15. 5.
country they had lived incognito ) 3096. Hey Ind. pasi participle 1.4, 17. of the 6th conj. Ubhayapadi root3108. Ph: Nom, plu. of the mas. Muc-muñc with the prefix Vi (To form of the past participial adj. give up, cast off or release) 18. 53. Vilagna (Stuck or pressed hard )
3097. feruara Pres. Paras. 3rd pers. 11. 27. sing. of the Ubhayapadi root Muc- 3109. faataa: Gen. sing. of the muñc with the prefix Vi (Seemas. noun Vivasvat (The Sun) 4. 4. No. 3096 ) 18. 35.
3110. igacia Dat. sing. of the 098. fazala Pres. 3rd pers. sing. mas. noun Vivasyat (See No. 3109) of the root Muh with the prefix Vi 4.1. (To be deluded or infatuated ) 2. 72. 3111. faatar Nom. sing. of the
3099. Ht: Nom. sing. of the mas. mas. noun Vivasvat (See No. 3109) form of the adj. Vimūdha (One who 4. 1. has been deluded away ) 6. 38.
3112. fafarete forcar Nom. sing. 3100. fatura: Nom. sing. of the of the neu. comp. noun Viviktadeśamas. comp. noun Vimūdhabhāva (A sevitva (The quality of having made sense of delusion) 11. 49.
a secluded place one's place of 3101. fra TEHT Nom. sing. of the residence ) 13. 10. mas. comp. noun Vimudhātman 3113. fara at Nom. sing. of the (One whose heart has been over- mas. form of the comp. adj. Vivikpowered by delusion) 3. 6.
tasevin ( One who has made a se3102. faza: Nom. plu. of the cluded place one's place of resimas, form of the adj. Vimūdha (See dence) 18. 52. No. 3099 ) 15. 10.
3114. fafarar: Nom. plu. of the 3103. faut Ind. past participle mas. form of the adj. Vividha (Of of the root Mrs with the prefix Vi diverse sorts ) 17. 25 ; 18. 14. (To think over ) 18. 63.
3115. faal: Inst. plu. of the mas. 3104. factory Dat. sing. of the
form of the adj. Vividha (See No. mas. noun Vimokşa (Complete
3114 ) 13. 4. release or final liberation ) 16. 5. 3105. farge Fut. 2nd
3116. faca Nom. sing. of the
pers. sing. of the Ubhayapadi root Muc
neu. form of the past participial adj. muñc with the prefix Vi (See No.
Vivrddha (Augmented, increased or 3096 ) 4. 32.
accelerated ) 14. 11. 3106. fahrgafa Caus. 3rd pers.
3117. Face Loc. sing. of the neu. sing. of the root Muh with the prefix form of the adj. Vivsddha ( See Vi (To throw one off one's guard or 3116 ) 14. 12, 13. delude) 3. 40.
3118. fartat Pres. Atma. 3rd pers. 3107. ferte: Nom. sing. of the sing. of the Ubhayapadi root Vis mas. noun Virāta (The name of a (To enter) 18. 55.
135

Page #174

forstica
3119. fafa Pres. Paras. 3rd pers. plu. of the root Viś (See. No. 3118) 8. 11; 9. 21; 11. 21, 27, 28, 292. 3120. fa Acc. sing. of the mas. form of the adj. Viśāla (Wide or expansive) 9. 21.
3121. fafarer: Nom. plu. of the mas. form of the past participial adj. Visista (He who has acquired a special importance) 1. 7.
3122. fafa Pass. 3rd pers. sing. of the root Sis with the prefix Vi (To have a special importance ) 3.7; 5. 2; 6.9; 7. 17; 12. 12.
Bhagavadgita Word-Index Pt. I A
3123. fag Inst. sing. of the fem. form of the adj. Viśuddha (Refined or purified) 18. 51.
3124. fagar Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Visuddhātman (One whose heart is purified) 5.7.
3125. fag Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Viśvatomukha (He who has faces on all sides) 9. 15; 11. 11.
3126. faarga: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Viśvatomukha (See No. 3125) 10. 33. 3127. fa Voc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Viśvamurti used as a form of address (One who has assumed the form of the Universe) 11. 46.
विषयेन्द्रियसंयोगात्
in the acc. which does not seem to fit in well in the sentence. 3129. f Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Viśvarupa used as a form of address. 11. 16. See the preceding entry as to its meaning and its occurrence there. 3130. fa Gen. sing. of the neu. noun Viśva (The Universe) 11. 18, 38. 3131. f Acc. sing. of the neu. noun Viśva (See No. 3130) 11. 19, 38; The same used irregularly as an adj. qualifying the noun Rūpa (That which is identical with or has the form of the Universe) 11. 47.
3132. विश्वे An abbreviated form of the term Viśvedevāḥ (A group of Vedic gods) 11. 22.
3133. far Voc. sing. of the mas. comp. noun Viśveśvara. (The Lord of the Universe) 11. 16.
3134. fa Nom. sing. of the neu. noun. Visa (Poison) 18. 37, 38.
3135. f Loc. sing. of the adj. Visama used as a noun (A difficult or embarrassing situation ) 2. 2.
3136. fat: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Viṣayapravala ( That which has the objects of sense-perception as its sprouts) 15. 2.
3137. f Acc. plu. of the mas. noun Visaya (An object of senseperception) 2. 62, 64; 4. 26; 15.9; 18. 51.
3138. fa: Nom. plu. of the mas. noun Visaya (See No. 3137) 2. 59.
3139. विषयेन्द्रियसंयोगात् Abl. sing. of the mas. comp. noun Visayendriyasamyoga (Contact between an object and the sense for its perception) 18.38.
3128. Voc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Viśvarupa used as a form of address (One who has the Universe as his form) 11. 16. Sankara according to the J. H. P. edition reads here Visvarupa (App. I. 30). Although not supported by others this word in the voc. case is preferable to the one
136

Page #175

विषादम्
Primary Word-Units
विहारशय्यासनभोजनेषु
3140. fagica Acc. sing. of the (Lit. 'to leave off, cast aside, throw mas. noun Vişāda ( Dejection or re- out, or abandon', but here 'to morse ) 18. 35.
create or evolve') 9, 7, 8. 3141. fagrer Nom. sing. of the 3151. fagu Ind. past participle mas. noun Visādin (One who is of the root Srj with the prefix Vi habitually in a dejected mood) (See No. 3150, 1. 47. 18. 28.
3152. fafat: Adv. Ind. (In de3142. ferotga Nom. sing. of the tails ) 11. 2; 16. 6. mas. form of the pres. participial 3 153. fara Gen. sing. of the adj. Vişidat (One who is feeling mas, noun Vistara (Expansion) 10. 19. dejected ) 1. 28.
3154. SEAT: Nom. sing. of the 3143. fade av Acc. sing. of the mas. noun Vistara (See No. 3153 ) mas. form of the pres. participial 10.40. adj. Višidat (See No. 3142 ) 2.1, 10. 3155. farrator Inst. sing. of the Rāmānuja alone amongst the comm.
mas. noun Vistara used adverbially reads Sidamānam in place of this (In details) 10. 18. word in 2. 10. (See App. I. 5).
3156. FTFATTA Acc. sing. of the 3144. faziz Ind. past participle of mas. noun Vistāra (The same as the root Starbh with the prefix Vi, Vistara for which see No. 3153 ) ( To fix firmly ) 10. 42.
13. 30. 3145. fargah Nom. sing. ot the
3157. 4: Nom. sing. of the neu. form of the past participial adj. mas. noun Vismaya (Surprise ) Vişthita (That which has pervaded
18. 77. or surrounded ) 13. 17. For the
3158, fragte: Nom. sing. of occurrence of this word there see
the mas. form of the comp. past the note on the word धिष्ठितम् .
pass. participial adj. Vismayāvista 3146. facy: Nom. sing. of the mas.
(One who is overpowered by surnoun Vişnu (One of the twelve
prise ) 11. 14. names of the Vedic deity Aditya )
3159. farmat: Nom. plu. of the 10. 21. (See also No. 3147.) 3147. racori Voc. sing. of the mas.
mas. form of the past pass. particinoun Vişnu (The God who pervades pial adj.
des pial adj. Vismita (Surprised ) 11.22. the Universe and protects it ; one
3160. faert Ind. past participle of of the Paurānic trinity ) 11. 24, 30. the root Hā with the prefix Vi (To (See also No. 3146.)
abandon or cast off ) 2. 222, 71. 3148. tapi: Nom. sing. of the 3161. faerTTUIATHtag Loc. plu. mas. noun Visarga (Specific crea of the neu. comp. noun Vihāration ) 8. 3.
sayyāsanabhojan (Listless outing, 3149. fat Nom. sing. of the bed, seat and dinner ) 11. 42. In this mas. form of the pres. participial context the expression can be approadj. Visrjat (Ejecting) 5.9.
priately translated as "At the times 3150. sayfa Pres. 1st pers. sing. of moving about for pleasure, lying of the root Srj with the prefix Vi down, sitting or dining, together".
137

Page #176

विहितान्
Bhagavad gitā Word-Index Pt. I A
वेदानाम्
3162. faftar Acc. plu. of the 3174. apa Pres. 3rd pers. sing. of mas. form of the past pass. partici- the root Vid (See No. 3046 ) 2. 19; pial adj. Vihita (Ordained ) 7. 22. 4. 9; 6. 21 ; 7. 3; 10. 3, 7; 13. 1,
3163. fargar: Nom. plu. of the 23; 14. 19; 18. 21, 30. mas. form of the past pass. partici- 3175. ateer Pres. 2nd pers. plu. pial adj. Vihita (See No. 3162) 17. 23. used irregularly as the 2nd pers.
3164. afterà Pres. 3rd pers. plu. sing. of the root Vid ( See No. 3046 ) of the root Iks with the prefix Vi 4. 5; 10. 15. (To observe or gaze at ) 11. 22.
3176. à Pres. 3rd pers. sing. of 3165. atarT : Nom. sing.
the root Vid used as an alternative of the mas. form of the comp. past to Vetti (See No. 3046 and 3174) pass, participial adj. Vitarāgabhaya. 2. 21, 29; 7. 260 ; 15. 1.; krodha ( One who is devoid of at- Irregular use of the same in place tachment, fear and anger) 2. 56. of the st. pers. sing. Vedmi, 4. 5;
3166. razrYara: Nom. plu. of 7. 26a. the mas. form of the comp. past 3177. aureza: Inst. plu. of the pass. participial adj. Vitarāgabhaya- neu. comp. noun Vedayajñādhyakrodha ( See No. 3165 ) 4. 10. yana (Study of the Vedas and of the
3167. atatror: Nom. plu. of the sacrifices ). 11. 48. This is the meanmas. form of the comp. past pass. ing according to Sankara's interpre. participial adj. Vitaraga (One whu tation. (See his com. on this stanza). is devoid of attachment) 8. 11.
3178. aargrar: Nom. plu. of the 3168. aar Nom. sing. of the mas, form of the comp. adj. Vedamas. form of the adj. Vīryavat yādarata (One who is passionately ( Strong or vigorous ) 1. 5, 6.
devoted to the Vedavāda ) 2. 42. 3169. Tart: Nom. sing. of the 3179. Piata Nom. sing. of the mas. form of the adj. Vrkodara used mas. comp. noun Vedavid (One who as a noun for designating Bhima
knows the Vedas ) 15. 1, 15. (Lit. 'one who has a stomach like
3180. uefag: Nom. plu. of the that of a wolf' and hence 'one with mas. comp. noun Vedavid (See an inordinate appetite ') 1. 15.
No. 3179 ) 8. 11. 3170. afat Acc. sing. of the neu.
3181. art Gen. plu. of the mas.
noun Veda ( The storehouse of knownoun Vịjina (Sin ) 4. 36.
ledge in the archaic Sanskrit langu3171. quirar Gen. plu. of the
age consisting of prayers, sacrificial mas. noun Vrsni ( A member of the
formulæ and mantras adapted to Vrsni branch of the Yādava clan)
music, known as the Rk, Yajus and 10. 37.
Säma respectively. The author 3172. are Acc. sing. of the mas. of the Gitá does not recognize the noun Vega (Lit. 'velocity or force, Atharvaveda, which principally but here, 'a forceful attack' ) 5. 23. contains Mantras relating to magical
3173. Nom. sing. of the mas. rites and spells, as the Fourth Veda. noun Vettr ( A knower ) 11. 38. (See 9. 20-21 ) 10. 22.
138

Page #177

वेदान्तकृत्
Primary Word-Units
व्यथन्ति
3182. Igra Nom. sing. of the of attachment i. e. indifference tomas. comp. noun Vedāntakst (The wards the objects of sense-percepfounder of the Vedāntas i. e. the tion ) 13. 8; 18. 52. Aupanişad school) 15. 15.
3195. &Tri Inst. sing. of the neu. 3183, act: Nom. plu. of the mas. noun Vairāgya ( See No. 3194 ) 6.35. noun Veda (See No. 3181 ) 2. 45; 3196. afora Acc. sing. of the mas. 17. 23.
noun Vairin (An enemy ) 3. 37. 3184. afcar Nom. sing. of the 3197. 44** Nom. sing. of the neu. form of the pot. participial adj. neu. comp. noun Vaisyakarman ( AcVeditavya (That which should be tion appropriate to a member of the known ) 11. 18.
Vaisya class ) 18. 44. 3185. &fect Inf. of the root Vid 3 198. Qur: Nom. sing. of the mas. ( See No. 3046 ) 13. supernumerary noun Vaibya ( A member of the third, stanza ( See App. I. 31); 18. 1. Varna who was either an agricul.
3186. Ty Loc. plu. of the mas. turist or a trader by profession) noun Veda (See No. 3181 ) 2. 46; 9. 32.. 8. 28.
3199. AT: Nom. sing. of the 3187. Loc. sing. of the mas. mas. noun Vaiśvānara ( The heat in noun Veda ( The three Vedas taken the stomach popularly known as the collectively ) 15. 18.
Jatharāgni) 15. 14. 3188. #6: Inst. plu. of the mas. 3200. Uta Nom. plu. of the noun Veda ( See No. 3181 ) 11. 53; neu, comp. noun Vyaktamadhya 15. 15.
(That which is manifest in the 3189. aah Nom. sing. of the neu. middle stage ) 2. 28. form of the pot. participial adj. 3201. # 4: Nom. plu. of the fem. Vedya (The thing that should be noun Vyakti (Lit. 'a thing which is known ) 9. 17; 11. 38.
manifest' and hence 'the state of an 3190. da: Nom. sing. of the mas. individual' or 'manifestation') 8. 18. form of the pot. participial adj. 3202. a Acc. sing. of the fem. Vedya (He who should be known) noun Vyakti ( See No. 3201 ) 7. 24; 15. 15.
10. 14. 3191. aqu: Nom. sing. of the mas. 3203. aaffcufa Fut. 3rd pers. noun Vepathu (Horripilation or sing. of the root Tș with the prefixes tremor ) 1. 29.
Ati and Vi (To swim across ) 2. 52. 3192. Qara: Nom. sing. of the 3204. watara Nom. plu, of the mas. form of the pres. participial neu. form of the past pass. particiadj. Vepamāna (One who was trem- pial adj. Vyatīta (The one which bling ) 11. 35.
has passed away ) 4. 5. 3193. ggày: Nom. sing. of the 3205. urfa Pres. 3rd pers. plu. mas. noun Vainateya (The son of of the root Vyath (To be afflicted Vinatā i. e. Garuda ) 10. 30.
or disturbed.) 14.2. This is a 1st 3194. a Nom. or acc. sing. conj. Atma. root but is irregularly of the neu, noun Vairāgya (Absence used as a Paras. one.
139

Page #178

व्यथयन्ति
3206. a Caus. 3rd pers. plu. of the root Vyath (See No. 3205) 2. 15.
Bhagavadgita Word-Index Pt. I A
3207. Nom. sing. of the fem. noun Vyatha (Mental pain or anguish) 11. 49.
3208.
g: Imp. 2nd pers. sing.
of the root Vyath (See No. 3205) 11. 34.
3209. Imperf. 3rd pers. sing. of the root Dr with the prefix Vi (To tear asunder) 1. 19.
3210.
Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Vyanunādayat (Causing to resound) 1. 19.
3211. Ind. past participle of the root Śri with the prefixes Apa and Vi (To resort to or take shelter under) 9. 32.
3212.: Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Vyapetabhi (One who has cast off fear) 11. 49.
3213. Nom. sing. of the mas. noun Vyavasaya (Stratagem, determination or exertion, according to context) 10. 36; 18. 59.
3214. व्यवसायात्मिका Nom. sing. of the fem. form of the comp. adj. Vyavasayātmika (Of the nature of a fixed determination ) 2. 41, 44.
3215. af: Nom. sing. of the más. form of the past pass. participial adj. Vyavasita (Proceeded or determined to do a particular thing) 9.30.
3216.: Nom. plu. of the mas. form of the past pass. participial adj. Vyavasita (See No. 3215) 1. 45.
6:21+
3217. Acc. plu. of the mas. form of the past pass. participial adj. Vyavasthita (Arranged or properly ordained ) 1. 20.
3218. व्यवस्थितौ Nom. dual of the mas. form of the past participial adj. Vyavasthita (See No. 3217) 3. 34.
3219. Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Vyattānana (One whose mouth has been
opened up) 11. 24. 3220.
Nom. sing. of the neu. form of the past pass. participial adj. Vyapta (Pervaded) 11. 20. 3221. Ind. past participle of the root Ap with the prefix Vi (To pervade) 10. 16. 3222. Inst. sing. of the neu. form of the adj. Vyāmiśra (Ambiguous) 3. 2.
3223. ata Abl. sing. of the mas. comp. noun Vyasaprasāda (The favour of Vyasa) 18. 75.
1
3224. : Nom. sing. of the mas. noun Vyasa (The name of the sage who had composed the Mahabharata, in the Bhismaparvan whereof the Bhagavadgītā is contained as an episode) 10. 13, 37.
3225. Nom. sing. of the pres. participial adj. Vyaharat (Muttering or repeating in a low tone) 8. 13.
140
3226. Ind. past participle of the root As with the prefixes Ud and Vi (To cast off) 18. 51.
3227. Acc. sing. of the neu. form of the past participial adj. Vyudha (Arranged strategically) 1. 2. 3228. Acc. sing. of the fem. form of the past pass. participial adj. Vyuḍha (See No. 3227) 1. 3.

Page #179

व्रज
Primary Word-Units
शंससि
3229. A Imp. 2nd pers. sing. of 3240. 7911 Acc. plu. of the mas. the root Vraj (To go or sweep the noun Sankha (See No. 3238 ) 1. 18. way ) 18. 66. The expression TOT 23 3241. 5 Acc. dual of the mas. of which this word forms part should noun Sankha (See No. 3238) 1. 14. be understood to mean “surrender 3242. 213: Nom. sing. of the mas. thyself to or seek resort in me . noun Satha ( A rogue ) 18. 28. 3230. asa Pot. 3rd pers. sing. of
3243. TT: Adv. Ind. (By hundthe root Vraj (See No. 3229 ) 2. 54.
reds) 11. 5. The question व्रजत किम् may mean
3244. sira Loc. sing. of the neu. either “What would he sweep away from his way?" or "Where would
noun Sațrutva (Enmity ) 6. 6. he go?" The first would have to be
3245. 777 The mas. noun Satru understood in a metaphorical sense.
with the suffix Vat having the sense of likeness (Like an enemy ) 6. 6.
3246. Ta Acc. sing. of the mas.
noun Satru ( An enemy ) 3. 43. 3231. Fæfa Pres. Paras. 3rd pers. 3247. 77: Nom. sing. of the mas. sing. of the Ubhayapadi root Sak noun Satru (See No. 3246 ) 16. 14. To be able to do something ) 5. 23. 3248. T71 Acc. plu. of the mas.
3232. CHIA Pres. Paras. 1st pers. noun Satru ( See No. 3246 ) 11. 33. sing. of the root Sak ( See No. 3231) 3249. Ti Loc. sing. of the mas. 1. 30.
noun Satru (See No. 3246) used in 3233. #ri Pres. Paras. 2nd pers.
the sense of the dat. sing. 12. 18.
the sense of the dat. sin sing. of the root Sak ( See No. 3231 ) 3250. a: Adv. Ind. (Slowly ) 12. 9.
6.252. 3234. TF Pres. Atma. 2nd pers. 3251.
3251. TEE Acc. sing. of the neu.
CE ACC sing. of the root Sak (See No. 3231 ) comp. noun Sabdabrahma (The Veda) 11.8.
6. 44. The expression T arraga 3235. 74# Nom. sing. of the neu.
means “Transcends the Vedas (the
foundation of the Karmamārga)". form of the pot. participial adj.
3252. To: Nom. sing. of the mas. Sakya ( Possible) 11. 4; 18. 11.
noun Sabda (Sound ) 1. 13 ; 7. 8. 3236. 1927: Nom. sing. of the mas.
3253. Tri Acc. plu. of the form of the pot. participle Sakya
mas. comp. noun Sabdādi ( Sound (See No. 3235) 6. 36; 11. 48, 53, 54.
&c. ) 4. 26; 18. 51. 3237. TET: Nom. sing. of the mas. 3254. # Acc. sing. of the mas. noun Sankara ( One of the names of noun Sama (Calinness or peace of the Vedic Rudra and of the third god mind ) 11. 24. of the Paurānic trinity ) 10. 23.
3255. TA: Nom. sing. of the mas. 3238. 9. Acc. sing. of the mas. noun Sama (See No. 3254 ) 6. 3; noun Sankha ( A conch ) 1. 12. 10. 4 ; 18. 42.
3239. 7: Nom. plu. of the mas. 3256. fe Pres. 2nd pers. sing. noun. Sankha (See No. 3238 ) 1. 13. of the root Sams (To praise ) 5. 1.
141

Page #180

शरणम्
Bhagavadgită Word-Index Pt. I A
3257. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Sarana (Resort or rescue) 2. 49; 9. 18; 18. 62, 66. See also the words अन्विच्छ गच्छ and
for the appropriate verbs to be used when any of them is preceded by this word.
3258. Nom. or acc. sing. of the neu. noun Sarira (The or a physical body) 13. 1; 15. 8.
3259. Nom. sing. of the fem. comp. noun Sarirayātrā (Means of bodily sustenance) 3. 8.
3260. acizari: Inst. plu. of the neu. comp. noun Sariravāngmanas (The physical body, speech and mind) 18. 15. 3261.
Abl. sing. of mas. comp. noun Sariravimokṣana (Release from the physical body, i. e. death) 5. 23. 3262. Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Sarirastha (Residing in the body) 17. 6. 3263. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Sarirastha (See No. 3262) 13. 31.
3264. Acc. plu. of the neu. noun Sarira (See No. 3258) 2. 22. 3265. r: Gen. sing. of the mas. noun Saririn (The embodied soul) 2. 18.
3266. Loc. sing. of the neu. noun Sarira (See No. 3258) 1. 29; 2. 20; 11. 13. 3267. Acc. sing. of the neu. noun Sarman (Happiness or ease)
mia:
3269. Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Sasisüryanetra (He who has the moon and the sun for his eyes) 11. 19. 3270. : Gen. dual of the mas. comp. noun Saśisurya (The moon and the sun) 7. 8.
11. 25.
3268. TT: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Saśānka used as a noun. (One who has the mark of a deer i. e. the moon) 11. 39; 15. 6.
3271. ft Nom. sing. of the mas. noun Sasin (The moon) 10. 21.
3272. Adv. Ind. (For ever) 9. 31. The expression शश्वच्छान्तिम् means Eternal tranquillity".
""
3273. Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Sastrapāņi (One who has a weapon in his hand) 1. 46. 3274.
Gen. plu. of the mas. comp. noun Sastrabhṛt (One who holds a weapon) 10. 31.
3275.
Loc. sing. of the mas. comp. noun Sastrasaṁpāta (The fall of weapons) 1. 20. 3276. for Nom. plu. of the neu. noun Sastra ( A weapon) 2. 23. 13277.: Nom. plu. of the fem. noun Sākhā (A branch) 15. 2.
3278. Imp. 2nd pers. sing. of the root Šās (To teach or direct) 2.7.
3279. Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Santarajas (One, the attribute of Rajas in whose nature has subsided) 6. 27.
3280. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Santa (Pacified) 18. 53. 3281. Acc. sing. of the fem. noun Santi (Quietitude, tranquillity or peace of mind) 2. 70, 71; 4. 39; 5. 12, 29; 6. 15; 9. 31; 18. 62.
3282. fa: Nom. sing. of the fem. noun Santi (See No. 3281) 2. 66; 12. 12; 16. 2.
142

Page #181

शारीरम्
Primary Word-Units
शुचीनाम्
3283. TITA Acc. sing. of the neu. 3293. Ia Nom. or acc. sing. of form of the adj. Sāríra ( Physical ) the neu. noun Sāstra ( The scripture) 4. 21.
15. 20; 16. 24. 3284. TAYTATTIAT Nom. sing. of 3294. Fraugt Nom. sing. of the the mas. comp. noun Sāśvatadharma- mas. noun Sikhandin ( The name of goptr (One who is the preserver of a warrior fighting on the side of the eternal Dharma i. e. such an the Pāndavas in the Mbh. war) 1. 17. order of things as does not change 3295. Fara Gen. plus of the with times and places ) 11. 18.
mas. noun Sikharin (Lit. 'that which 3285. ART Gen. sing. of the has a summit and hence a
has a summit' and hence 'a mounmas. form of the adi. Sāśvata (Eternal tain') 10. 23. i. e. such as does not change with 3296. ATAT Inst. sing. of the neu. times and places ) 14. 27.
noun Siras ( The head ) 11. 14. 3286. s au Acc. sing. of the 3297. PETE: Nom. sing. of the mas. mas. or neu. form of the adj. Sās. noun Sisya ( A disciple or a pupil) vata (See No. 3285 ) 10. 12; 2.7. 18. 56, 62.
3298. FOTOT Inst. sing. of the mas.
noun Sisya ( See No. 3297 ) 1. 3. 3287. spa: Nom. sing. of the
3299. Tracer 7: Nom. plu. mas. form of the adj. Sāśvata (See
of the mas. form of the comp. adj. No. 3285 ) 2. 20.
Sitosnasukhaduhkhada (Such as give 3288. Tar: Nom. plu. of the rise to pleasure and pain owing to mas. form of the adj. Saśvata (See their being cold and hot ) 2. 14. No. 3285 ) 1. 43.
3300. Trascorger Loc. plu. of 3289. Træft: Nom. plu. of the the neu. comp. noun Sitosnasukhafem. form of the adj. Sāśvata (See duhkha ( Pleasure and pain arising No. 3285 ) 6. 41. The expression from (the touch of) cold and hot
HAT: is only a literary flourish substances ] 6. 7; 12. 19. It only means for a pretty large 3301. ETO Nom. dual of the number of years.”
fem. form of the comp. adj. Sukla3290.
krsna ( White and black ) 8. 26. à Nom. dual of the fem.
3302. Th: Nom. sing. of the mas. form of the adi. Sāśvata (See
form of the adj. Sukla ( White ) 8. 24. Nos. 3285 and 3289) 8. 26.
3303. a: Imp. 2nd pers. sing. of 3291. alaura17. Acc. sing. of the root Suc (To be sorry or to feel the neu. form of the comp. past
aggrieved ) 16. 5; 18. 66. pass. participial adj. Sāstravidhā- 3304. gfa: Nom. sing. of the mas. nokta ( That which has been ordained form of the adj. Suci ( One who is by the scripture ) 16. 24.
of a pure character ) 12. 16. 3292. Taraft Acc. sing. of the 3305. rata Nom. plu. of the fem. comp. noun ( The method pre- mas. form of the adj. Suci used as scribed by the scripture ) 16. 23; a noun ( A man of a pure character 17. 1.
i. e. a holy man) 6. 41. 143

Page #182

Bhagavad gita Word-Index Pt. I A
श्याला:
3306. La Loc. sing. of the mas. 3318. Tara Pot. 3rd pers. sing. form of the adj. Suci ( See No. 3305 ) of the root Srū (See No. 3317) 6. 11.
18. 71. 3307. a Loc. sing. of the mas. 3319. Torta Pres. 3rd pers. sing. of noun Svan ( A dog ) 5. 18.
the root Śrī ( See No. 3317 ) 2. 29. 3308. THT Acc. plu. of the mas. 3320. toma: Gen. sing. of the mas. form of the adj. Subha (Auspicious ) form of the pres. participial adj. 18. 71.
Sruņvat ( Hearing ) 10. 18. 3309. JHT: Nom. plu. of the fem. 3321. Tua Nom. sing. of the mas. form of the adj. Subha (Auspicious ) form of the pres. participial adj. 10. 19. For the occurrence of this Srunvat (See No. 3320) 5.8. word there see the note on the 3322. 74: Nom. sing. of the mas. word safaz: (No. 565 ).
noun Saibya ( A king, of the family 3310. E ftforft Nom. sing. of of Sibi, or of the Sibi country, who the mas. form of the comp. adj. was fighting in the Mbh. war on the Subhāśubhaparityāgin (One who re- side of the Pandavas ) 1. 5. linguishes both the auspicious and 3323. TT Acc. sing. of the mas. inauspicious things ) 12. 17.
noun Soka (Remorse or grief ) 2. 8; . 3311. THTEST : Inst. plu. of the 18. 35. neu. comp. noun Subhāśubhaphala 3324. T ragatoa: Nom. sing. of (Auspicious and inauspicious fruit ) the mas. form of the comp. adj. 9. 28.
Sokasamvignamānas' (One whose 3312. THITH Acc. sing. of the mind is perturbed by grief) 1. 47. neu. form of the comp. adj. Subhā- 3325. Tera Pres. 3rd pers. sing. subha used as a noun (A result which of the root Suc (See No. 3303 ) is either auspicious or inauspicious ) 12. 17; 18. 54. 2. 57.
3326. TIETH Inf. of the root Suc 3313. TEFT Gen. sing. of the mas. (See No. 3303 ) 2. 26, 27, 30. noun Sūdra ( A member of the fourth 3327. siara Caus. 3rd pers. sing. 'Varna whose duty it is to serve those of the root Suş ( To dry up or to be of the three higher ones ) 18. 44. afflicted) 2. 23.
3314. EM Gen. plu. of the 3328. Irah Nom. or acc. sing. of mas. noun Sūdra (See No. 3313) the neu. noun Sauca ( Purity ) 13. 7; 18. 41.
16. 3,7; 17. 14; 18. 42. 3315. TET: Nom. plu. of the mas. 3329. Nom. sing. of the noun Sūdra (See No. 3313 ) 9. 32.
neu. noun Saurya (Bravery ) 18. 43. 3316. TTT: Nom. plu. of the mas. 3330. 15: Nom. plu. of the mas. form of the adj. Sūra ( Brave) 1.4, 9. noun Syāla ( A wife's brother ) 1. 34.
3317. Tu Imp. 2nd pers. sing. of Nilakantha and several other comm. the root Srū (To hear ) 2.39; 7. 1; read 'Syålāḥ 'in place of this word. 10. 1; 13. 3; 16. 6; 17. 2,7; (App. I. 4). The meaning thereof 18. 4, 19, 29, 36, 45, 64.
is the same as is above given. 144
4.
2
.

Page #183

NTTTT: Primary Word-Units
श्रुत्वा 3331. Tura: Nom. plu. of the 16.1; 17.2; 18.2. I prefer to mas. form of the pres. participial treat this as a comp. word as Sri is adj. Sraddad hat (Keeping faith or not infected. confidence in ) 12. 20.
3341. H Nom. sing. of the neu. 3332. Inst. sing. of the fem. form of the adj. Śrimat ( Beautiful, noun Sraddha (Faith or confidence ) pleasing or full of grandeur) 10. 41. 6. 37; 7. 21, 22 ; 9. 23; 12. 2;
3342. sfrath Gen. plu. of the 17. 1, 17.
mas. form of the adj. Srimat used 3333. w Nom. sing. of the fem. as a noun ( One who is prosperous or noun Sraddhā (See No. 3332) 17.2, 3. in affiuent circumstances ) 6. 41.
3334. AT: Nom. sing. of the 3343. ft: Nom. sing. of the fem. mas. form of the adj. Sraddhāmaya noun Sri (Beauty or prosperity ) (He who is full of faith) 17.3.
10. 34; 18. 78. 3335. ra: Nom. plu. of the 3344. aar Nom. sing. of the mas. form of the adj. Sraddhāvat past pass. participial adj. Srutavat (One who possesses faith ) 3. 31. (Had an occasion to hear ) 18. 75.
3336. sarart Nom. sing. of the 3345. Stafa Gen. sing. of the neu. mas. form of the adj. Sraddhāvat form of the past pass. participial adj. ( See No. 3335 ) 4. 39; 6. 47; 18. 71. Sruta used as a noun (That which
3337. serratica Acc. sing. of the has been heard) 2. 52. mas. form of the past pass. partici- 3346. a Acc. sing. of the neu. pial adj. Sraddhāvirahita (That form of the past pass. participial which is devoid of faith i. e. is not adj. Sruta (Heard ) 18. 72. performed with faith) 17. 13.
3347. wagtyo: Nom, plu, of the 3338. # Acc. sing. of the fem. mas. form of the comp. adj. Srutinoun Sraddhā ( See No. 3332 ) 7.21. parāyaṇa (One who is solely devoted Sri Venkatanātha alone amongst the to, or has full faith in, hearing) comm. reads here Bhaktim instead 13. 25. of Sraddhāṁ (App. I. 24). According 3348. raragata Nom. sing of to it, what is confirmed is devotion, the fem. form of the comp. past not faith.
pass. participial adj. Srutiviprati3339. rsar: Nom. sing. of the past panna ['That which has become many pass. participial adj. Srita (One who sided owing to the hearing (of has become dependent upon another) various views) ] 2. 53. The word a 9. 12.
does not here mean the Vedas. 3340. STTHIOTT Nom. sing. of the 3349. Far Acc. dual of the mas. mas. comp. noun Sri Bhagavat (The form of the past pass. participial Illustrious Lord) 2.2, 11, 55; 3. 3, adj. Śruta ( See No. 3346 ) 11. 2. 37 ; 4.1, 5; 5. 2; 6. 1, 35, 40 ; 7. 1.; 3350. STATT Ind. past participle of 8.3; 9.1 ; 10. 1, 19; 11. 5, 32, 47, the root Sru (To hear) 2. 29; 11. 35; 52; 12. 2 ; 13. 1 ; 14. 1, 22; 15. 1; 13. 25. B.G. I. 10
145

Page #184

stra:
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
3351. 4: Nom. or acc. sing. of the neu. noun Sreyas (Good or
3363. umret: Nom. plu. of the benefit ) 1. 31; 2. 7; 3. 2, 11; 16. 22;
mas. comp. noun Sanmāsa (A group Nom. sing. of the neu. form of of six months ) 8. 24, 25. the comp. degree of the adj. Praśasya (More beneficial or of superior merit) 2.5, 31; 3. 35; 5. 1; 3364. Nom. sing. of the neu. 12. 12.
form of the past pass. participial 3352. TOTT Nom. sing. of the adj. Sakta (Attached ) 18. 22. mas. form of the comp. degree of the 3365. 795: Nom. sing. of the mas. adj. Praśasya ( See No. 3351 ) 3. 35; form of the past pass. participial 4. 33; 18. 47.
adj. Sakta ( See No. 3364) 5. 12. 3353. : Nom. sing. of the mas. 3366. 77: Nom. plu. of the mas. form of the super. degree of the form of the past pass. participial adj. Prašasya ( See No. 3351) 3. 21. adj. Sakta (See No. 3364) 3. 25.
3354. sayfa Gen. sing. of the 3367. Fa Nom. sing. of the mas. neu, form of the pot. participial adj. noun Sakhi (A friend ) 4. 3; Srotavya used as a noun (A thing 11. 41, 44. which ought to be heard ) 2. 52.
3368. EZ Acc. plu. of the mas. 3355. STITH Acc. sing. of the neu. noun Sakhi ( See No. 3367) 1. 26. noun Srotra ( The sense of hearing) 3369. a Voc. sing. of the mas. 15. 9.
noun Sakhi ( See No. 3367 ) 11. 41. 3356. Tag Acc. plu. of the Mark that the first word of the first neu. noun Srotrādi (The group and the last of the second line of beginning with the sense of hearing this stanza are identical. The first 4. 26.
is however made up of ar + gpat 3357. Se Fut. 2nd pers. sing. and the second of è + gfa. The
00+ Srü (See No. 3350 ) 18. 58. first is a case of a regular samdhi but 3358. yra Loc. sing. of the mas. the latter of an irregular one, resort
ed to in order to avoid an additional a dog' and hence 'a Candāla') 5 18. Laghu Mātrā which would otherwise
3359. Are Nom. sing. of the mas. creep in. form of the pres. participial adj. 3370. po: Gen. sing. of the mas. Svasat ( Breathing ) 5. 8.
noun Sakhi ( See No. 3367) 11. 44. 3360. SETIT Acc. plu. of the mas.
3371. TH Comp. adv. Ind. (In noun Svasura (Lit. a father-in-law faltering accents or a stammering and thence any elderly relation of tone ) 11. 35. the male sex in his position ) 1.27. 3372. TTT Gen. sing. of the mas.
3361. r: Nom. plu. of the mas. noun Sankara ( A man of mixed denom. Svasura ( See No. 3360 ) 1. 34. scent ) 3. 24.
3362. : Inst. plu. of the mas. 3373. : Nom. sing. of the mas. form of the adj. Sveta (White) 1.14. noun Sankara ( See No. 3372 ) 1. 42.
146

Page #185

सकल्पप्रभवान्
Primary Word-Units
सततयुक्तानाम्
3374. TTTT Acc. plu, of the 3386. Feat: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. San- mas. form of the comp. adj. Sacetas kalpaprabhava ( That which owes its (Lively or pacified ) 11. 51. origin to thoughts ) 6. 24.
3387. : Nom. sing. of the 3375. AF Loc. sing. of the neu. mas. comp. noun
mas. comp. noun Sacchabda (The noun Sankhya (A battle) 1. 47 ; 2. 4. word Sat ) 17. 26. 3376. AgTica Nom. sing. of the
3388. à Pres. 3rd pers. sing.
of the root Sañj (To become atneu. form of the comp. past pass.
tached ) 3. 28. participial adj. Sangarahita (Devoid of attachment ) 18. 23.
3389. a Pres. 3rd pers. plu. of
the root Sañj (See No. 3388 ) 3. 29. 3377. Harsta: Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass.
3390. AT Nom. sing. of the participial adi. Sangavariita (One pres. participial adj. Sanjanayat who has given up all attachment)
(Producing ) 1. 12. 11. 55.
3391. T Voc. sing. of the mas.
noun Sañjaya ( The name of the man 3378. agraatia: Nom. sing. of who narrated the Mbh. War to the mas. form of the comp. past Dhrtarāstra ) 1.1. pass. participial adj. Sangavivarjita 3 392. rofa Pres. 3rd pers. sing. ( One who has completely given up of the root Sañi (See No. 3388) all attachment ) 12. 18.
14. 9. 3379. Ah Acc. sing. of the mas. 3393. 39: Nom. sing. of the noun Sanga (Attachment) 2. 48; mas. noun Sañjaya ( See No. 3391) 5. 10, 11 ; 18. 6, 9.
1.2, 24, 47; 2. 1,9; 11.9, 35, 50; 3380. 97: Nom. sing. of the mas. 18. 74. noun Sanga ( See No. 3379 ) 2. 47, 62. 3394. a Pass. 3rd pers. sing. 3381. Ta Abl. sing. of the mas.
of the root Jan-jā with the prefix Sam
(To give birth to ) 2. 62; 13. 26; noun Sanga ( See No. 3379)2. 62.
14. 17. 3382. A got Inst. sing. of the
3395. IĘ The fem. noun mas. noun Sangraha ( Brevity or suc
Sanjñā with the suffix Artham having cinctness ) 8. 11.
the sense of the dat. case-termina3383. THE Acc. sing. of the tion (For the sake of knowledge ) mas. noun Sangrāma (A battle) 2.33. 1.7.
3384. Hera: Nom. sing. of the 3396. Nom. sing. of the neu. mas. noun Sanghāta (Lit. 'a collect- form of the pres. participial adj. tion'; here 'the organised collection (Being) Sat used as a noun (Exisof senses &c. called the physical tence) 9. 19; 13. 12; 17. 23, 26, 27. body') 13. 6.
3397. aayath Gen. plu. of the 3385. aar Acc. sing. of the mas. form of the comp. past pass. neu. form of the comp. adj. Sacara participial adj. Satatayukta (One cara used as a noun (The mobile who is always of a composed or welland the immobile ) 9. 10; 11.7. balanced mind ) 10. 10.
147

Page #186

सनतयुक्ताः
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
सदावे
3398. aagt: Nom. plu. of the Nom. sing. of the neu. noun mas. form of the comp. past pass. Sattva ( An entity or existing thing, participial adj. Satatayukta (See or existence, according to context) No. 3397 ) 12.1.
10. 36, 41 ; 13. 26; 18. 40. 3399. Ta Adv. Ind. (For ever
3408. PT Abl. sing. of the neu. or constantly ) 3. 19; 6. 10; 8. 14;
noun Sattva ( The attribute of that 9. 14 ; 12. 14 ; 17. 24 ; 18. 57.
name ) 14. 17. 3400. 9a: Gen. sing. of the neu.
3409. quaTET Nom. sing. of the form of the pres. participial adj.
fem. form of the comp. adj. SattvaSat used as a noun (A thing which
nurūpa ( After the pattern of one's exists ) 2. 16.
own being i. e. the heart ) 17. 3.
3410. Ata Loc. sing. of the neu. 3401. Afa Loc. sing. of the neu.
noun Sattva ( See No. 3408) 14. 14. form of the pres. participial adj.
3411. AT Nom. or acc. sing. of Sat ( Being ) 18. 16.
the neu. noun Satya ( Truth) 10. 4; 3402. Fragsri# The fem.
fem. 16. 2,7; 18. 65; comp. noun Satkāramānapujä with Ac
Acc. sing. of the neu. form of the the suffix Artham having the sense adi. Satva (True 17. 15. of the dat. case-termination ( For the 3412. PT Nom. sing. of the neu. sake of getting reception, honour
comp. noun Sadasat (Existence and or homage ) 17. 18.
non-existence ) 11. 37. 3403. Fragart Gen. plu. of the 3413. FECIFFE Loc. plu. of mas. form of the comp. adj. Sattva- the neu. comp. noun Sadasad yonivat ( One who possesses the Sattva- janma (Birth in a good or bad species guņa ) 10. 36.
of beings ) 13. 21. 3404. agarrare: Nom. sing. of 3414. Far Adv. Ind. (Always or the mas. form of the comp. past
for ever) 5. 28 ; 6. 15, 28; 8. 6; pass. participial adj. Sattvasamāvista 10. 17; 18. 56. One who is possessed all over by
by 3415. TETH Acc. sing. of the neu. the Sattvaguna) 18. 10.
form of the adj. Sadrśa (Similar to
or like ) 3. 33 ; 4.38. 3405. a : Nom. sing. of the
416. FET: Nom. sing. of the mas. fem. comp. noun Sattvasamśuddhi
form of the adj. Sadrsa (See (Purification of the heart) 16.1.
No. 3415 ) 16. 15. 3406. qTTET: Nom. plu. of the 3417. Feat Nom. sing. of the fem. mas. form of the comp. adj. form of the adj. Sadréa (See Sattvastha (Posted in the Sattva- No. 3415 ) 11. 12. guna) 14. 18.
3418. gen Acc. sing. of the 3407. 912 Nom. or acc. sing. of neu. form of the comp. adj. Sadosa the neu. noun Sattva (One of the (Accompanied by a fault ) 18. 48. three attributes of the primordial 3 419. 9 Loc. sing. of the mas. matter, or grit, or stamina) 14. 5, comp. noun Sadbhāva ( The state 6, 9, 10, 11 ; 17. 1 ;
of existence) 17. 26. 148

Page #187

सन्
Primary Word-Units
समग्रान्
3420. AT Nom. sing. of the mas. 3432. AFTIATIEFcht Nom. sing. form of the pres. participial adj. of the mas. form of the comp. Sat (See No. 3396 ) 4. 62.
adj. Sannyāsayogayuktātman (One 3421. 7Acc. sing. of the whose mind has become composed neu. form of the adj. Sanātana by means of Sannyāsayoga ) 9. 28. (Eternal or perpetual) 4. 31; 7. 10. 3433. TAFT Gen. sing. of the
3422. ana: Nom. sing. of the mas. noun Sannyasa (Abandonment mas. form of the adj. Sanātana (See or renunciation ) 18. 1. For its No. 3421 ) 2. 24: 8. 20; 11. 18; special definition see No. 3434 15. 7.
infra. 3423. rar: Nom. plu. of the 3434. 972199# Acc. sing. of the mas. form of the adj. Sanātana (See mas. noun Sannyāsa ( See No. 3433 ) No. 3421 ) 1. 40.
5.1 ; 6.2; 18. 2. The last stanza 3424. affufa Fut. 2nd pers.
contains a special definition of this sing. of the root Tr with the prefix
word. Sam ( To cross over or transcend ) 3435. RE: Nom. sing. of the 4. 36.
mas. noun Sannyasa ( See No. 3433 ) 3425. : Nom. ply, of the mas. 5. 2, 6; 18. 7. form of the adj. Sat used as a noun 3436. Fruttarr Gen. plu. of the (A pious or holy man) 3. 13.
mas. noun Sannyāsin (Ordinarily 'a 3426. #ge: Nom. sing. of the mas.
person who has renounced the world' form of the past pass. participial but here only one who has given adj. Santusta (Satisfied completely j up the performance of Kāmya Karma 3. 17; 12. 14, 19.
as per 18. 2') 18. 12. 3427.
3437. For Nom. sing. of the serà Pass. 3rd pers. plu. of the root Drs-paśy with the prefix
mas. noun Sannyāsin ( See No. 3436 )
6. 1. This contains a special deSam ( To see all round ) 11. 27.
finition of this term which is in 3428. Pagi Ind. past participle
accord with that of 'Sannyasa' menof the root Yam with the prefixes
tioned in No. 3434. Ni and Sam (To control from all
3438. a Inst. sing. of the sides ) 12. 4.
mas. noun Sannyāsa ( See No. 3433 ) 3429. afarag: Nom. sing. of the 18. 49. mas. form of the past participial 3439. art Acc. plu. of the mas. adj. Sannivista ( Located ) 15. 15. noun Sapatna ( An enemy ) 11. 34.
3430. 97T Abl. sing. of the 3440. Ind. numeral adj. Sapta neu. noun Sannyasana (Abandon- (Seven) 10. 6. ment or renunciation ) 3. 4.
3441. FTATE Nom, or acc. sing. of 3431. HURT Ind. past participle the neu. form of the adj. Samagra of the root Nyâs with the pre. (The whole ) 4. 23; 7.1; 11. 30. fix Sam (To abandon or renounce 3442. HATT Acc. plu. of the mas. completely ) 3. 30; 5. 13; 12. 6; form of the adj. Samagra (See 18. 57.
No. 3441 ) 11. 30. 149

Page #188

समचित्तस्वम्
Bhagavadgita Word-Index Pt. 1 A
सम्पत्
•
9.
3443. Arama Nom. sing. of the 3454. A : Nom. plu. of the neu. comp. noun Samacittatva (The mas. form of the comp. adj. Samaquality of having a well-balanced buddhi (One who looks upon all mind ) 13. 9.
and everything equally ) 12. 4. 3444. Far Nom. sing. of the fem. 3455. Fag: Nom. sing. of the noun Samatā (Equality or even- mas. form of the comp. adj. Samamindedness ) 10. 5.
buddhi used as a noun (See No. 3454)
6. 9. 3445. qatarrer Acc. plu. of the neu. form of the past pass. partici- 3456. A TOTA 27: Nom. sing. pial adj. Atita with the prefix Sam of the mas. form of the comp. adj. (That which has completely passed Samalostāşmakāñcana (One who away ) 7. 26.
looks upon a clod of earth, a piece of
stone and gold with an equal eye ) 3446. mart Ind. past participle
6.8; 14. 24. of the root I with the prefixes Ati and Sam (To transcend or cross
3457, haraa Acc. sing. of the
mas. form of the past pass. particiover ) 14. 26.
pial adj. Samavasthita (Located) 3447. HC Nom. sing. of the i. 28 according to Sankara in the neu. noun Samatva (Even-minded. J. H. P. edn. in place of Samupaness ) 2. 48.
sthitam (See No. 3521 infra); 13. 28. 3448. Farfárat: Nom. plu. of the 3458. Anart Acc. plu. of the mas. noun Samadarsin (A person mas. form of the past pass. particiwho looks upon all and everything pial adj. Samaveta (Assembled ) equally ) 5. 18.
1.25. 3449. Cage Acc. sing. of the 3459. gadat: Nom. sing. of the mas, form of the comp. adj. Sama
mas. form of the past pass. particiduḥkhasukha (One who looks upon
pial adj. Samaveta (See No. 3458 misery and happiness with an equal
1. 1. eye ) 2. 15.
3460. # Nom. sing. of the neu. 3450. Acape: Nom. sing. of
form of the adj. Sama (Equal or the mas. form of the comp. adj.
well-balanced ) 5. 19; 6. 13; Samaduhkhasukha (See No. 3449)
Ady. Ind. (Equally ) 6. 32; 13. 27, 12. 13 ; 14. 24.
28. When this adj. is used with 3451. FATETEtat Pres. 3rd pers. reference to a person it means 'One sing. of the root Gam-gacch with
having a sense of equality'. prefixes Adhi and Sarn (To attain)
3461. #: Nom. sing. of the mas. 3. 4.
form of the adj. Sama (See No. 3460) 3452. raa: Adv. Ind. (From all 2. 48; 4. 22; 9. 29; 12. 18; 18. 54. sides ) 6. 24.
3462. +49 Nom. sing. of the fem. 3453. FRAM Adv. Ind. (From all noun Sampat (Group of qualities) sides ) 11. 17, 30.
16. 5. 150
eye
garaget the cou3449)

Page #189

सम्पदम्
Primary Word-Units
3463. Acc. sing. of the fem. noun Sampat (See No. 3462) 16. 3, 4, 5.
3464. Pass. 3rd pers. sing. of the Atma. root Pat with the prefix Sam (To attain or reach) 13. 30.
3465. Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Sampasyat (Seeing or realising)
3. 20.
3466. : Nom. sing. of the mas. form of the past participial adj. Samprakirtita (Made widely known or spoken of all over) 18. 4.
3467. fag Nom. sing. of the fem. noun Sampratistha (Stability or continued existence) 15. 3. 3468. f Acc. plu. of the neu. form of the past pass. participial adj. Sampravṛtta (Come into existence or begun to have operation) 14. 22.
3469. Ind. past participle of the root Iks with the prefixes Pra and Sam (To look intently or gaze at) 6. 13.
3470. af: Nom. plu. of the mas. noun Sambandhin ( A relation) 1. 34.
3471. af Pres. 3rd pers. plu. of the root Bhū with the prefix Sam (To come into existence or become manifest) 14. 4.
3472.: Nom. sing. of the mas. noun Sambhava (Creation) 14. 3.
HET:
3474. Gen. sing. of the mas. form of the caus. past pass. participial adj. Sambhavita (A man of established reputation ) 2. 34. Acc. sing. of the mas. noun Sammoha (Delusion from all sides) 7. 27.
3475.
3476.
3473. af Pres. 1st pers. sing. of the root Bhu with the prefix Sam (See No. 3471) 4. 6, 8.
: Nom. sing. of the mas. noun Sammoha (See No. 3475) 2.63.
3477. Abl. sing. of the mas. noun Sammoha ( See No. 3475) 2.63.
3478. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. participial adj. Sañyatendriya (One who has acquired control over one's senses) 4. 39.
3479. Gen. plu. of the mas. form of the pres. participial adj. Samyamat (One who has been restraining his senses) 10. 29. Loc. plu. of the mas. comp. noun Samyamāgni (The fire of self-restraint) 4. 26. 3481. Nom. sing. of the mas. noun Samyamin ( One who practises restraint) 2. 69.
3480.
3482. Ind. past participle of the root Yam with the prefix Sam (To restrain or bring under one's control) 2. 61; 3. 6; 6. 14; 8. 12.
3483. fa Pres. 3rd pers. sing. of the root Ya with the prefix Sam (To go along with another) 2. 22;
15. 8.
3484. a Acc. sing. of the mas. noun Samvada (Discourse) 18. 70, 74, 76. 3485. : Nom. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. Samvṛtta (Have become) 11. 51. 151

Page #190

संशयस्य
Bhagavad gita Word-Index Pt. I A
समाधिस्थस्म
3486. HTFT Gen. sing. of the 3497. ***T Ind. past participle of mas. noun Samsaya ( Doubt) 6. 39. the root Stambh with the prefix Sam 3487. 7. Acc. sing. of the mas.
(To keep under control or to stop noun Saṁsaya ( See No. 3486 ) 4. 42;
the natural movements of ) 3. 43. 6. 39.
3498. Fris: Nom. plu. of the
mas, form of the comp. adj. Sam3488. Fina: Nom. sing. of the mas.
sparśaja (That which owes its rise noun Samsaya ( See No. 3486 ) 8. 5;
to close contact with another) 5. 22. 10.7; 12. 8.
3499. Cu Ind. past participle 3489. Nagran: Gen. sing. of the of the root Smr with the prefix Sam mas. form of the comp. adj. Sam- (To recollect) 18. 762, 772. sayātman (One whose mind is full
3500. a Pres. 3rd pers. sing. of doubts ) 4. 40.
of the root HỊ with the prefix Sam 3490. AT Nom. sing. of the (To draw inwards) 2. 58. mas. form of the comp. adj. Saṁ- 3501. * Adv. Ind. (Properly) śayātman (See No. 3489) 4. 40. 5.4: 8. 10; 9. 30.
3491. Tagat: Nom. plu. of the 3502. Farar: Nom. plu. of the mas. form of the comp. past pass. mas, form of the past pass. participarticipial adj. Samsitavrata (One pial adj. Samāgata (Met together ) who has fulfilled his vow ) 4. 28. 1. 23.
3492. ggfaftag: Nom. sing. of 3503. gara Imp. 2nd pers. sing. the mas. form of the comp. past of the root Car with the prefixes pass. participial adj. Samsuddha- A and Sam (To do or perform) kilbisa ( One who has been purified 3. 9, 19. of all sin ) 6. 45.
3504. a Nom. sing. of the 3193. sar: Nom. plu. of the pres. participial adj. Samācarat mas, form of the past pass. partici. (Doing or performing ) 3. 26. pial adj. Samérita (Become de
3505. ATTITH Inf. of the root pendent upon ) 16. 18.
Dhā with the prefixes A and Sam
(To compose ) 12.9. 3494. Ang Loc. plu. of the mas.
3506. The Ind. past participle noun Samsāra ( The cycle of births
of the root Dhā with the prefixes and deaths or a state of existence
A and Sam ( See No. 3505 ) 17. 11. in which an individual soul is sub
3507. AUFSTFU Gen. sing. of the jected to miseries of diverse sorts )
mas. form of the adj. Samādhistha 16. 19.
(One who is in a state of mental re3495. TAGA Acc. sing. of the
pose ) 2. 54. The word Samadhi fem. noun Samsiddhi (Complete
does not here mean a state in which fulfilment of an object aimed at ) there is
there is complete inactivity, inward3. 20; 8. 15; 18. 45.
ly and outwardly, but a state of 3496. Fat Loc. sing. of the fem. mental equilibrium maintained noun Samsiddhi (See No. 3496 ) throughout amidst the ever-changing 6. 43.
environments. 152
(Doine Participial ad; sing. of the
(Re: partici.
pendent in vamśrita

Page #191

समाधी
Primary Word-Units
साणाम्
3508. AATU Loc. sing. of the mas. 3521. gufera Acc. sing. of the noun Samadhi (A state of mental mas. form of the past pass. particirepose or equilibrium) 2. 44, 53. (Sec pial adj. Samupasthita (Arrayed) also the note in the previous entry.) 1. 28; 2. 2. Sankara alone amongst
3509. garaifa Pres. 2nd pers. sing. the commentators according to the of the root Ap with the prefix Sam J.H. P. edition reads Samavasthitam (To pervade ) 11.40.
in place of this word. (App. I. 3) 3510. FITIHT: Nom. plu: of the For the meaning. of this word see mas. noun Samārambha (A begin- No. 3457 supra. ning or an act already commenced) 3522. aurrera: Nom. sing. of the 4. 19. 3511. Q : Ady. Ind. Un brief) mas. form of the past participial
adj. Samupäsrita . (Having":taken 13. 18. 3512. gada Inst. sing. of the
resort to ) 18. 52. mas. noun Samāsa used adverbially
3523. TTT: Nom. plu. of the (In brief ) 13. 3,6; 18. 50.
mas. form of the comp. past parti3513. FIECE Inf. of the root Hr cipial adj. Samrdd havega (At an with the prefixes A and Sam (To accelerated speed) 11. 292. dispose of or kill) 11. 32.
3524. Acc. sing. of the neu. 3514. F EC: Nom. sing. of the form of the past pass. participial
m of the past pass. partici- adj. Samrddha (Endowed with prospial adj. Samāhita derived from the perity ) 11. 33. root Dhā with the prefixes A and
3525. à Acc. dual of the neu. Sam (Lit. reposed' but here
form of the adj. Sama (See No. 'realised as reposed') 6. 7. 3515. MAT: Nom. plu, of the fem.
3460 ) 2. 38.' noun Samā (An year) 6.41.
3526. FÁI Acc. dual of the mas. 3516. garanty: Nom. sing. of the form of the adj. Sama (See No. 3460) mas. form of the comp. adj. Sami- 5. 27. tiñiaya (One who is victorious in 3527. para Gen. plu. of the neu. battle) 1.8.
noun Saras (A lake ) 10. 24. 3517. a Nom. sing. of the
3528. : Nom. sing. of the mas. mas. form of the past pass. parti
noun Sarga (Ordinarily, 'creation' cipial adj. Samid dha (Ignited) 4. 37.
but here Samsāra', the cycle of 3518. r Ind. past participle
existences ) 5. 19. of the root Iks with the prefix Sam
3529. FITOTT Gen. plu. of the ( To observe ) 1. 27. 3519. AUF Acc. sing. of the mas.
mas. noun Sarga (Creation ) 10. 32. noun Samudra ( An ocean) 2. 70; 3530. ET Loc. sing. of the mas. 11. 28.
noun Sarga (See No. 3529) 7. 27; 3520. Augat Nom. sing. of the 14. 2. mas. noun Sammuddharts [ One who 3531. aforra, Gen. plu. of the extricates another (from an abyss ) ) mas. noun Sarpa (A snake or ser12. 7.
pent) 10. 28. 153

Page #192

सर्व
Bhagavadgita Word-Index Pt. 1 A
सर्वत्रगम् 3532. aaf Voc. sing. of the mas. 3542. parafagra Acc. plu. of form of the pronoun Sarva (The All) the mas. form of the comp. adj. 11. 40.
Sarvajñānavimūdha (One who has
become deluded of all knowledge ) 3533. 8 Gen. plu. of the
3. 32. neu. comp. noun Sarvakarman (All
3543. vaa: Adv. Ind. (From all action ) 18. 13.
sides) 11. 40. 3534.
UNITÆ Acc. sing. of 3544. dagogia Nom. sing. of the mas. comp. noun Sarvakarma- the neu. form of the comp. adj. phalatyāga (Renunciation of the Sarvatahpānipāda (That which has fruit of all action ) 12. 11; 18. 2. hands and feet on all sides ) 13. 13. 3535. Affût Acc. plu. of the
3545. Fa: fana Nom. sing. of
the neu. form of the comp. adj. neu. comp. noun Sarvakarman (See No. 3533) 3. 26 ; 4. 37; 5. 13 ;
Sarvatahśrutimat (That which has
the organs of hearing on all sides) 18. 56, 57.
13. 13. 3536. H ÀU: Abl. plu. of the 3546. Fa:jogaita Loc. sing. of mas. comp. noun Sarvakāma (Desire the mas. comp. noun Sarvatahsamof all sorts ) 6. 18.
plutodaka (Lit. 'that in which water 3537. gafe ftad: Inst. plu. of the flows from all sides' and hence 'a
noun Sarvakilhisa (Sin sea') 2. 46. This whole is treated of all sorts ) 3. 13.
here as one compound word.
Sarvatah and Samplutodaka are not 3538. aastang Loc. plu. of the neu.
therefore separately indexed. comp. noun Sarvakşetra (All em
3547. Acätsfattarga Nom. sing. bodiments or fields of the soul's
of the neu. form of the comp. adj. activity ) 13. 2.
Sarvatokşiśiromukha ( That which has 3539.
Nom. sing. of the eves, heads and mouths on all sides) neu. form of the comp. adj. Sarva- 13. 13. gata ( Pervading everywhere ) 3. 15; 3548. aastas Acc. sing. of 13. 32.
the mas. form of the comp. adj. 3540. a a: Nom. sing. of the Sarvato'nantarūpa (He who has inmas. form of the comp. adj. Sarva
numerable forms on all sides) 11. 16.
3549. aasia AAcc. sing. of gata ( See No. 3539 ) 2. 24.
the mas. form of the comp. adj. See the note in Entry No. 1813 for
Sarvatodiptimat (He who has effulthe alternative reading of 2. 24c
gence on all sides ) 11. 17. adopted by Madhava Anandatirtha
3550. aa Adv. Ind. (Everyand its effect.
where ) 2. 57; 6. 30, 32; 12. 4; 3541. T U RA Acc. sing. of the 13. 28. 32: 18. 49. neu. form of the super. degree of 3551. HTT# Acc. sing. of the the comp. adj. Sarvaguhya (That mas. form of the comp. past partiwhich deserves to be concealed most cipial adj. Saryat raga (That which of all i. e. the highest secret) 18. 64. pervades everywhere ) 12. 3.
154

Page #193

सर्वत्रगः Primary Word-Units
सर्वलोकमहेश्वरम् 3552. em: Nom. sing. of the 3565. parcaFETA Acc. sing. of the mas. form of the comp. past parti- mas. form of the comp. past participial adj. Sarvatraga (See No. 3551) cipial adj. Sarvabhūtasthita (Resid9. 6.
ing in all creatures ) 6. 31. 3553. Tha: Nom. sing. of 3566. parafga Loc. sing. of the the mas. form of the comp. adj. neu. comp. noun Sarvabhūtahita Sarvatrasamadarsana (One who sees (The good of all the creatures) everywhere with an equal eye) 6. 29. 5. 25; 12.4.
3554. Ter Adv. Ind. (In all re- 3567. TAMA Nom. sing. spects ) 6. 31 ; 13. 23.
of the mas. form of the comp. adj. 3555. Hair Acc. plu. of the
Sarvabhūtātmabhūtātman (one mag. comp. noun Sarvadurga (All whose soul has become the soul of difficult situations ) 18. 58.
all the created beings ) 5. 7. 3556.
Gen. plu. of the ait:aria Gen. plu. of the
3568. a
mas. comp. noun Sarvabhūta (All neu. comp. noun Sarvad uhkha (All
the creatures ) 2. 69; 5. 29; 7. 10; misery ) 2. 65.
10. 39 ; 12. 13; 14. 3; 18. 61. 3557. Haath Gen. plu. of the 3569. p ara Nom. or acc. sing. mas. comp. noun Sarvadehin (All of the neu. comp. noun Sarvabhūta embodied souls) 14.8.
(See No. 3568 ) 6.29; 7. 27; 9. 4, 3558. ITO Acc. plu. of the 7; 18. 61. neu. comp. noun Sarvadvāra (All 3570. a antarfera: Nom. sing. of apertures or openings ) 8. 12.
the mas. form of the comp. past 3559. party Loc. plu. of the participial adj. Sarvabhūtāśayasthita . neu. comp. noun Sarvadvāra (See (He who resides in the hearts of all No. 3558 ) 14. 11.
the creatures ) 10. 20. 3560. aldarar Acc. plu. of the 3571. Hana Loc. plu. of the mas. comp. noun Saryadharma (All mas. comp. noun Sarvabhūta (See duties ) 18. 66.
No. 3568) 3. 18; 7. 9; 9. 29; 3561. 19: Abl. plu. of the
11. 55 ; 18. 20. ncu. comp. noun Sarvapāpa (All
3572. A Nom. sing. of the sins ) 18. 66.
mas. form of the comp. adj. Sar3562. gaia: Inst. plu. of the neu.
vabhrt used as a noun (He who
fills everything ) 13. 14. comp. noun Sarvapāpa (See No. 3561)
3573. TUTTÆ Gen. plu. of the 10.3. 3563. Haa Inst. sing. of the
mas. comp. noun Sarvayajña (All
sacrifices ) 9. 24. mas. comp. noun Sarvabhāya (Belief 3574. uifae Loc. plu. of the as to being the soul of all ) 15. 19; fem. comp. noun Sarvayoni (All 18. 62.
sources of birth) 14. 4. 3564. TE Acc. sing. of the 3575. S A TE Acc. sing. of mas. form of the comp. past parti- the mas. comp. noun Sarvaloka. cipial adj. Sarvabhūtastha (Residing maheśvara ( The Great Lord of all in all creatures ) 6. 29.
the regions ) 5. 29. 155

Page #194

सर्ववित् Bhagavadgita Word-Index Pt. I A
सर्वेषाम् 3576. paiga Nom. sing. of the 3587. gaTEHTficarft Nom. sing. of mas. comp. noun Sarvavid ( One who the mas. comp. noun Sarvārambhaknows everything ; hence a knower parityāgin (One who has given up of Brahman) 15. 19.
the habit of making of any begin3577. a urter Gen. plu. of the ning) 12. 16 ; 14. 25. mas. comp. noun Sarvavřkşa (All3588. Fatih: Nom, plu. of the the trees) 10. 26.
mas. comp. noun Sarvārambha (All 3578. gada Loc. plu. of the mas. beginning ) 18. 48. comp. noun Sarvaveda (All the 3589. paruia Acc. plu. of the mas. Vedas ) 7.8.
comp. noun Sarvärtha ( All the ob3579. adat: Adv. Ind. (Entirely jects) 18. 32. or all round) 1. 18; 2. 58, 68; 3. 23,
, 3590. aastaga Acc. sing. of the 27; 4. 11 ; 10.2 ; 13. 29.
mas. form of the comp. adj. Sarvā3580. ESTE Nom. sing. of scarvamava (Wonderful in all rethe mas. comp. noun Sarvasamkalpasannyäsin (One who has given up
3591. at: Nom, plu. of the fem. all thoughts about one's future) 6. 4.
form of the pronoun Sarva (See 3581. Het Gen. sing. of the mas.
No. 3532) 8. 18; 11. 20; 15. 13. or neu, form of the pronoun Sarva (See No. 3532) 2. 30; 7. 25; 8. 9;
3592. Nom. plu. of the mas. 10.8; 13. 17; 15. 15; 17.3, 7.
form of the pronoun Sarva (See 3582. agt: Nom. sing. of the
No. 3532 ) 1. 6, 9, 11; 2. 12, 70; mas. form of the comp. adj. Sarva. 4. 19, 30; 7.,18; 10. 13; 11. 22, hara used a noun (He who carries 32, 30; 14. 1. away everything before him ) 10. 34. 3593. Harga OTTHIHF Nom. sing.
3583. # Acc. sing. of the mas. of the neu, form of the comp. adj. or nom. or acc. sing. of the neu. Sarvendriyaguņābhāsa (That which form of the pronoun Sarva (See has as its reflections the attributes of No. 3532 ) 2. 17; 4. 33, 36; 6. 30; all the organs of sense ) 13. 14. 7. 7. 13, 19; 8. 22, 28 ; 9. 4; 10. 8, 3594. Rafagfaara Nom. sing. 14: u. 40; 13. 13; 18. 46.
of the neu. form of the comp. past 3584. : Nom. sing. of the mas. pass. participial adj. Sarvendriyaform of the pronoun Sarva (See vivarjita (That which is devoid of No. 3532) 3. 5; 11. 40.
all organs of sense or that from 3585. raffor Nom. or acc. plu. of which all organs of sense are exthe neu. form of the pronoun Sarva cluded ) 13. 14. (See No. 3532) 2. 30, 61 ; 3. 30; 3595. aru: Abl. plu. of the mas. 4. 5, 27; 7. 6; 9. 6; 12. 6; 15. 16. form of the pronoun Sarva (See
3586. gaia Acc. plu. of the mas. No. 3532 ) 4. 36. form of the pronoun Sarva (See 3596. Gen. plu. of the mas. No. 3532) 1. 27; 2. 55, 71 ; 4. 32; form of the pronoun Sarva (See 6. 24; 11. 152.
No. 3532) 1. 25; 6. 47. 156

Page #195

सर्वेषु
Primary Word-Units
साक्षात्
3597. parang Loc. plu. of the mas. 3607. AT: Inst. plu. of the mas. or neu, form of the pronoun Sarva comp. noun Sahayajña 3. 10. For (See No. 3532 ) 1. 11; 2. 46; 8. 7, the meaning and the occurrence of 20, 27 ; 13. 27; 18. 21, 54.
this word there see the note in the 3598. : Inst. plu. of the mas. preceding entry. form of the pronoun Sarva (See
3608. ATAT Adv. Ind. (All of a No. 3532) 15. 15.
sudden) 1. 13. 3599. 179 Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Savikära
3609. Haha: Adverbial comp. (Together with the modifications )
odifications Ind. (A thousand times ) 11. 39. 13. 6.
3610. HET Voc. sing. of the 3600.
EL Acc. sing. of the mag. form of the comp. adj. Sahasneu. form of the adj. Savijñāna rabāhu (One who has a thousand, (Together with its realisation ) 7.2. i. e. innumerable, hands ) 11. 46.
3601. Fera Voc. sing. of the 3611. Ertura Nom. sing. of mas. form of the comp. adj. Say. +
- the neu. form of the comp. adj. yasācin used as a form of address
Sahasrayugaparyanta (That whose (One who throws arrows with his
end comes after a thousand Yugas left hand ) 11. 33.
or ages) 8. 17. 3602. TF Acc. sing. of the mas.
3612. EFT: Ady. formed from form of the comp. adj. Sasara (Together with an arrow or arrows )
the numeral Sahasra (By the thou1. 47.
sands ) 11.5. 3603. & Preposition. Ind. (With, 3613. Fry Loc. plu. of the mas. or together with or accompanied by ) form of the numeral Sahasra (A 1. 22; 11. 262; 13. 23.
thousand) 7. 3. 3604. F# Acc. sing. of the neu. 3614. #: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Sahaja
form of the pronoun Tad (See No.
form (That which has been born with
1385) 1. 13, 19, 27; 2. 15, 21, 70, 71 ; oneself i. e. that which is prompted 3. 6. 7. 12, 16, 21, 42; 4. 2, 9, 182, by one's very nature ) 18. 48.
20; 5. 3, 5, 10, 21, 232, 24, 28; 3605. EET: Nom. sing. of the 6. 1. 23, 30, 31, 32, 44, 47 ; 7. 17, mas, noun Sahadeva (The name of 18
he name of 18, 19, 22; 8. 5, 10, 13, 19, 20, 22; the fourth Pandava, a son of Madri, 9. 302 : 10.3, 7; 11. 14, 55 ; 12. 14, the second wife of Pandu ) 1. 16. 15. 16. 17 : 13. 3. 23, 27, 29; 14. 19 3606. 95 : Nom. plu. of the 2
the 25, 26; 15. 1, 19; 16. 23; 17. mas. form of the comp. adj. Saha- 11 : 18. 8, 9, 11, 16, 17, 71. yajña (Together with sacrifices ) 3. 10. Rāmānuja reads Saha yajñaiḥ
3615. Fr Nom. sing. of the fem. which though changing the emphasis
asis form is
of the pronoun Tad (See from Prajāḥ to Yajñaih does not
+ No. 1385 ) 2. 69; 6. 19; 11. 12; make a substantial change in the 17. 2; 18. 30, 31, 32, 33, 34, 35. meaning of the statement (App. I. 3616. Frenc Adv. Ind. ( Person11).
ally ) 18. 75.
157

Page #196

साक्षी
Bhagavad gită Word-Index Pt. I A
साम्येन
3617. great Nom. sing. of the mas. 3627.
A T H Acc. sing. of the noun Säksin (An on-looker or a mas. form of the comp. adj. Sadhiwitness ) 9. 18.
yajña ( Together with the Adhiyajña 3618. ITT: Nom. sing. of the mas. i.e. the presiding deity of sacrifices ) noun Sāgara ( An ocean ) 10. 24.
7. 30. 3619. rraca: Nom. plu. of the
3628. Agha Loc. sing. of the mas. form of the comp. noun Sättyi
mas. comp. noun Sädhubhāva (Goodkapriya (That which is dear to a
ness, kindness or piety ) 17. 26.
nes man of a Sättvika temperament ) 3629. ATY Loc. plu. of the mas. 17.8.
form of the adj. Sādhu used as a 3620. Ata Nom. or acc. sing.
noun ( A good or pious man ) 6. 9. of the neu. form of the adj. Sättvika
adi Sattvika 3630. 19: Nom. sing. of the mas. (That which is characterised by the form of the adj. Sadhu used as a predominance of the Sattvaguna of nou
of noun ( See No. 3629 ) 9. 30. the primordial matter) 14. 16; 3631. ATT Gen. plu. of the mas. 17. 17, 20; 18. 20, 23, 37.
form of the adj. Sadhu used as a 3621. ara: Nom. sing. of the
noun (See No. 3629 ) 4. 8. mas. form of the adj. Sättvika (See
3632. Fitur: Nom. plu. of the mas. No. 3620) 17. 11 ; 18. 9, 26.
form of the pot. participial adj.
Sadhya used as a noun (One who 3622. Atrar: Nom. plu. of the is fit to be propitiated ) 11. 22. mas. form of the adj. Sāttvika (See
3633. AA Nom. sing. of the mas. No. 3620.) 7.12; 17. 4.
noun Sāman ( A Mantra of the Sama3623. arra Nom. sing. of the veda ) 9. 17. fem. form of the adj. Sättvika (See
3634. Tezia Acc. sing. of the No. 3620.) 17.2 ; 18. 30, 33.
neu. noun Sāmarthya (Strength or 3624. arafas: Nom. sing. of the capacity ) 2. 36. mas. noun Sātyaki (The name of a 3635. FIAT: Nom. sing. of the hero fighting on the side of the Pān. mas. noun Sāmaveda (The third davas in the Mbh. War. His another Veda which contains Mantras adapted name was Yuyudhāna) 1. 17.
to music ) 10. 22. 3625. ANTIÆ Acc. sing. of the3636. ETATI FT Gen. sing. of the neu. comp. noun Sādharmya ( The mas. noun Sāmāsika (The whole quality of having the same charac- class of compounds ) 10. 33. teristics ) 14. 2.
3637. ATF Gen. plu. of the mas. 3626. arfau Acc. sing. of noun Säman ( See No. 3633 ) 10. 35. the mas. form of the comp. adj. 3638. TFÜ Loc. sing. of the neu. Sādhibhūtādhidaiva (Together with noun Sāmya (Equanimity or the the Adhibhūta and the Adhidaiva i.e. quality of looking upon all with an together with the presiding deities equal eye) 5. 19. of the primary elements and the 3639. Area Inst. sing. of the neu. supernatural forces ) 7. 30.
noun Sāmya ( See No. 3638 ) 6. 33. 158

Page #197

साहंकारेण
Primary Word-Units
सुखदुःखसंज्ञैः
3640. ATTO Inst. sing. of the 3654. f o gat: Loc. dual of the mas. comp. noun Sāhamkāra (Ac- fem. comp. noun Siddhyasiddhi (Atcompanied by egotism ) 18. 24. tainment or non-attainment of an 3641. ARTUR Acc. dual of the
object aimed at ) 2. 48; 18. 26. mas. comp. noun Sāmkhyayoga ('The 3655. FaYTia: Nom. sing. of the Sāṁkhya and Yoga Mārgas ) 5.4. mas. comp. noun Sindhurāja (The
king of the territory known as 3642. piny Acc. sing. of the neu.
Sindhu ). This word occurs only in noun Sāṁkya (The Sāṁkhya Mārga
place of the word ÄIATIFT: in an i. e. the path of knowledge ) 5. 5.
alternative reading of 1. 8d given in 3643. TIRTAT Gen. plu. of the the commentaries of Nilakantha and mas. noun Sāṁkhya (One who is a Madhusudana. (See the note in follower of the Sāmkhya Mārga) 3. 3. Entry No. 3713 infra.)
3644. izd Loc, sing. of the neu. 3656. HETTE Acc. sing. of the noun Sāṁkhya ( See No. 3642) 2.39; mas. comp. noun Simhanāda (A 18. 13.
sound like that of the roaring of a 3345. pia Inst. sing. of the neu. lion ) 1. 12. noun Sāmkhya (See No. 3642) 13. 24. 3657. terra Pres. 3rd pers. plu.
3646. : Inst. plu, of the neu. of the root Sad (To break down or noun Sāmkhya ( See No. 3642) 5. 5. sink down or be languid ) 1. 29.
3647 To Dat. sing. of the fem. 3658. Car Acc. sing. of the noun Siddhi ( Attainment of an ob- pres. participial adj. Sidamāna (Sinkject aimed at, which may be the ing into despondency or despairing) realisation of the self or the ac- 2. 10. This is the word in place of quisition of some supernatural Vișidantam in the said stanza accordpower ) 7.3; 18. 13.
ing to Rāmānuja alone (See No. 3648. AAFI: Nom. plu. of the
3143 and App. I. 5). mas. comp. noun Siddhasamgha ( As- 3659. Tags Accdual of the semblies of adepts) 11. 36.
neu. comp. noun Sukstaduşkrta 3649. fg: Nom. sing. of the mas.
(Good and bad deeds ) 2. 50. noun Siddha ( An adept ) 16. 14.
3660. That Gen. sing. of the
neu. form of the comp. adj. Sukrta 3650. rara Gen. plu. of the
(Well-done ) 14. 16. mas. noun Siddha (See No. 3649)
3661. T a Acc. sing. of the neu. 7. 3 ; 10. 26.
comp. noun Sukrta (A good deed) 3651. fr Acc. sing. of the fem. 5.15. noun Siddhi (See No. 3647) 3. 4; 3662. gian: Nom. plu, of the 4. 12; 12. 10; 14. 1; 16. 23; mas. comp. noun Sukrtin (A doer 18. 45, 46, 50.
of good deeds ) 7. 16. 3652. fare: Nom. sing. of the fem. 3663. C:Eds: Inst. plu. of the noun Siddhi (See No. 3647 ) 4. 12. mas. form of the comp. adj. Sukha
3653. Loc. sing. of the fem. duḥkhasanjña ( Designated as happinoun Siddhi (See No. 3647) 4. 22. ness and misery ) 15. 5.
159

Page #198

खुखदुःखानाम्
Bhagavad gitā Word-Index Pt. I A
3664. I Gen. plu. of the 3676. I : Nom. sing. of the neu. comp. noun.Sukhaduḥkha mas. form of the comp. adj. Sudu(Happiness and misery) 13. 20. rācāra (One who is too much ill3665. genè Acc. dual of the neu.
behaved ) 9. 30. comp. noun Sukhaduhkha ( See No. 3677. TSH Acc. sing. of the 3664 ) 2. 38.
neu. form of the comp. adj. Sudur3666. To Inst. sing. of the
darśa (That of which it is highly mas. comp. noun Sukhasanga (Con
difficult to get a vision ) 11. 52. tact with or attachment to happiness)
3678. TE : Nom. sing. of the 14.6.
mas. form of the comp. adj. Sudur
labha (Highly difficult to acquire ) 3667. gery Gen, sing. of the neu. noun Sukha ( Happiness ) 14. 27.
3679. **# Nom. sing. of the 3668. Turn Acc. sing. of the neu. neu. form of the comp. adj. Sudusnoun Sukha ( See No. 3667) 2. 66 ; kara (Highly difficult to practise ) 4. 40; 5. 212 ; 6. 21, 27, 28, 32; 6. 34. 10. 4; 13. 6; 16. 23; 18. 36, 37,
3680. gramat Adv. Ind. (Quite 38, 39;
definitely or after coming to a deThe same used as an adverb (At finite.conclusion ) 5. 1. ease or easily ) 5. 3, 13.
3681. gror: Nom. plu. of the 3669. Fuat Acc. plu. of the neu. mas. comp. noun Suragana ( A group noun Sukha ( See No. 3667) 1. 32, of gods ) 10. 2.
3682. Great: Nom. plu. of the 3670. gira: Nom. plu. of the mas, ma's. comp. noun Surasangha (An noun Sukhin ( A happy man) 1. 37; assemblage of gods ) 11.21. 2. 32.
3683. TTTTTH Gen. plu. of the mas. 3671. FUT Nom. sing. of the mas. noun Sura ( A god) 2. 8. noun Sukhin (See No. 3670) 5. 23; 3684. 6 Acc. sing. of the 16. 14.
mas. comp. noun Surendraloka (The 3672. y Loc. sing. of the neu. region of Indra ) 9. 20. noun Sukha ( See No. 3667 ) 14. 9. 3685. HT: Nom. sing. of the mas.
3573. gera Inst. sing. of the neu. form of the adj. Sulabha ( Easy to noun Sukha ( See No. 3667) used in acquire or reach ) 8. 14. an adverbial sense (Easily ) 6. 28. 3686. grrer Acc. sing. of
3674. roy Loc. plu. of the neu. the mas. form of the comp. adj. noun Sukha ( See No. 3667) 2. 56. Suvirūdhamūla ( That which has its
3675. forget Acc. dual of roots firmly fixed ) 15. 3. the mas. comp. noun Sughoşamani- 3687. A Adv. Ind. (Quite puşpaka ( Sughoşa and Manipușpaka, easily ) 9.2. the names of the conches used by 3688. a Nom. sing. of the mas. the Pāndavas, Nakula and Sahadeva form of the comp. adj. Suhrt. used respectively ) 1. 16.
as a noun ( A well-wisher) 9. 18. 160
33.

Page #199

सुहृदम्
3689. Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Suhrt used as a noun (See No. 3688) 5. 29. Acc. plu. of the mas. form of the comp. adj. Suhrt used as a noun (See No. 3688) 1. 27.
3690.
3691. सुहृन्मित्रार्युदासीनमध्यस्थद्वेष्यबन्धुषु Loc. plu. of the mas. comp. noun Suhṛnmitraryudāsīnamadhyasthadvesyabandhu ( A well-wisher, a friend, a foe, a neutral, an intermeddler, one fit to be hated and a kinsman) 6.9.
3692.
neu. 13. 15.
3693. Nom. sing. of the mas. comp. noun Sutaputra (Lit. 'the son of a charioteer' but used here as 'a designation of Karna' who was reputed to be a son of a charioteer) 11. 26.
Primary Word-Units
Abl. sing. of the noun Sūkṣmatva (Subtlety)
3694. Loc. sing. of the neu. noun Sūtra (A thread) 7. 7. 3695. Pres. 3rd pers. sing. of the root Sũ (To give birth to)
9. 10.
3696. Яg Gen. sing. of the neu. comp. noun Suryasahasra (A thousand suns) 11. 12.
3697.: Nom. sing. of the mas. noun Surya (The sun) 15. 6.
3698.
f Pres. 3rd pers. sing. of the root Srj (To create) 5. 14. 3699. Pres. 1st pers. sing. of the root Srj (See No. 3698) 4.7. 3700. Acc. dual of the fem. noun Sṛti ( A way or path) 8. 27.
3701. Acc. sing. of the neu. form of the past pass. participial adj. Sṛsta (Created) 4. 13.
3702. व Ind. past participle of the root Srj (See No. 3698) 3. 10.
B. G. I. 11
सौम्यत्वम्
3703.: Gen. dual of the fem. noun Senā (An army) 1. 21, 24, 27; 2. 10.
3704. Gen. plu. of the mas. noun Senänin (A Commanderin-chief) 10. 24.
3705.
Pres. 3rd pers. sing. of the root Sev (To serve) 14. 26. 3706. Inst. sing. of the fem. noun Şeva (Service) 4. 34. 3707. Gen. sing. of the neu. noun Sainya (An army) 1. 7. 3708. Inf. of the root Sah (To bear or endure) 5. 23; 11.:44. 3709. : Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Somapa used as a noun (Lit. one who drinks Soma' and hence 'a Vedic Brahman who drinks Soma at a sacrifice') 9. 20.
C
3710. : Nom. sing. of the mas. noun Soma (The name of the plant, the juice of whose leaves was extracted at a sacrifice according to a Vedic rite, offered to the gods and drunk by the sacrificer and the priests in Vedic times) 15. 13. 3711. Abl. sing. of the neu. noun Saukṣmya (Subtlety)
13. 32.
3712. Nom. sing. of the mas. noun Saubhadra (The son of Subhadra i. e. Abhimanyu ) 1. 6, 18.
3713. : Nom. sing. of the mas. noun Saumadatti (The son of Somadatta i. e. Bhūriśravas, a warrior who fought on the side of the Kauravas in the Mbh. war) 1. 8. Nilakantha and Madhusudana read सिन्धुराजः in place of सौमदत्तिः as an alternative (See App. I. 1).
3714. Nom. sing. of the neu. noun Saumyatva (Mildness, gentleness or placidity) 17. 16.
161

Page #200

सौम्यवपुः
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I A
fega:
3715. tray: Nom. sing. of the 3728. FUTT Imp. 2nd pers. sing. mas. form of the adj. Saumyavapu of the causal form of the root Sthā( One who has a placid bearing) tişth ( To fix or to move to a parti11. 50.
cular position and keep it there 3716. ANITA Acc. sing. of the ner firmly ) 1.21. form of the adj. Saumya (Mild, 3729. great Ind. past pass. gentle or placid ) 11.51.
participle of the causal form of the 3717. Fra: Nom. sing. of the
root Sthā-tişth (See No. 3428) 1. 24. mas. noun Skanda (A name of
3730. FTTH A# Nom. sing. of Kārtikeya, a son of God Sankara and the Commander-in-chief of the army
the neu. form of the comp. adj. of the god's ) 10. 24.
Sthāvarajangama (Immobile and
mobile ) 13. 26. 3718. Fest: Nom. sing. of the past participial adj. Stabdha (Stupified) 3731. Frau Gen. plu. of the 18. 28.
mas. form of the adj. Sthāvara used 3719. FREYT: Nom. plu. of the as a noun (An object which does past participial adj. Stabdha (See not move automatically ) 10.25. No. 3718 ) 16. 17.
3732. FTFOFa Fut. 3rd pers. sing. 3720. Fara: Inst. plu. of the fem. of the root Sthā-tisth ( See No. 3728) noun Stuti (A hymn of praise ) 2.53. 11. 21.
3733. Fevi: Nom. sing. of the 3721. Fuara Pres. 3rd pers. plu.
mas. form of the comp. past pass. of the root Stu ( To praise ) 11. 21.
participial adj. Sthitadhi used as a 3722. Faa: Nom. sing. of the mas.
noun ( One whose intellect has benoun Stena (A thief ) 3. 12.
come steady ) 2. 54, 56. 3723. feg: Nom. plu. of the fem.
3734. feat Gen. sing. of the noun Stri ( A woman ) 9. 32.
mas. form of the comp. past pass. 3724. vg Loc. plu. of the fem.
participial adj. Sthitaprajña used noun Stri í See No. 3723 ) 1. 41.
as a noun ( One whose intellect has 3725. For: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Sthānu (Fixed,
become steady) 2. 54. stationery, static or motionless )
3735. 997: Nom. sing. of the 2. 24. For an alternative reading
mas, form of the comp. past pass. of 2. 24/, which Mäddhava Ananda participial adj. Sthitaprajña used as tirtha has adopted and its effect see a noun ( See No. 3734 ) 2. 55. the note in Entry No. 1813.
3736. Ya# Nom. or acc. sing. of 3726. F # Nom. or acc. sirg. the neu. or acc. sing. of the mas. of the neu. noun Sthāna (A place form of the past pass. participial or position ) 5. 5; 8. 28; 9. 18; adj. Sthita (Standing or staying ) 18. 62.
5. 19; 13. 16 ; 15. 10. 3727. Fra Loc. sing. of the neu. 3737. fexta: Nom. sing. of the mas. noun Sthāna ( See No. 3726 ) used form of the past pass. participial adj. as an adverb (Rightly or appropri- Sthita ( See No. 3736 ) 5. 20; 6. 10, ately ) 11. 36.
14, 21, 22 ; 10.42 ; 18. 73. 162

Page #201

स्थितान्
Primary Word-Units
स्मृतम्
3738. Feart Acc. plu. of the mas. which here qualifies the noun Ahārah form of the past pass. participial must be understood to have the adj. Sthita (See No. 3736 ) 1. 26. sense of 'nourishing'.
3739. ffPar: Nom. plu, of the mas. 3750. # Nom. sing. of the neu, form of the past pass, participial noun Sthairya ( Steadiness ) 13. 7. adj. Sthita ( See No. 3736 ) 5. 19.
3751. TETET: Nom. plu. of the 3740. fffa. Acc. sing. of the fem. mas. form of the adj. Snigdha noun Sthiti (Position) 6. 33.
(Greasy or unctuous ) 17. 8. 3741. fufa: Nom. sing. of the 3752. ETT Acc. sing. of the neu. fem. noun Sthiti (See No. 3740 ) noun Sparsana ( The sense of touch ) 2. 72 ; 17. 27.
15. 9. 3742. fexài Loc. sing. of the fem. 3753. Faiz Acc. plu. of the mas. noun Sthiti (See No. 3740 ) 1. 14. noun Sparsa ( An object of percep
3743. fecal Ind. past participle of tion by the sense of touch ) 5. 27. the root Sthā-tişth (See No. 1453) 3754. 2911 Nom. sing. of the 2.??.
mas. form of the pres. participial | 37-4. retai: Nom. sing. of the adj. Sprśat ( Touching ) 5.8. inas, form of the comp. adj. Sthira. 3755. FTET Nom. sing. of the fem. buddhi (One whose intellect has noun Sprhā (Aspiration or expecbecome steady) 5. 20.
tancy ) 4. 14; 14. 12. 3745. Tafa: Nom. sing. of the 3756. EA A pleonastic particle mas. form of the comp. adj. Sthira- generally added to the negative mati (One whose intellect has be- prohibitive particle Ma. 2. 3. It is code steady) 12. 19.
here used to indicate a strong dis3746. FETT# Acc. sing. of the neu. approval of an act. The idiomatic tor of the adj. Sthira (Steady) expression in which it occurs is 6. 11, 13; 12. 9. For the occurrence Klaibyaṁ mā sma gamaḥ ( Do not reof this word in 6. 13 see the next sort to impotency). For the exentry.
planation of the significance of the 3747. 7: Nom. sing. of the mas.
other words in the expression see form of the adj. Sthira (See No. 3746) Nos. 1099, 1132 and 2003. 6. 13. Rāmānuja reads here Sthi- 3757. Fata Pres. 3rd pers. sing. ram (App. I. 19). It would be an of the root Smp (To remember or adj. qualifying Kāyasirogrīvaṁ but recollect) 8. 14. would lead to a tautology as the 3758. T Nom. sing. of the adj. Acalaṁ is already there.
mas. form of the pass. participial 3748. FESTIÆ Acc. sing. of the fem. adj. Smarat (Recollecting) 3. 6; form of the adj. Sthíra (See 8. 5, 6. No. 3746 ) 6. 33.
3759. Fan Nom. sing. of the neu. 3749. ffertr: Nom. plu. of the mas. form of the past pass. participial form of the adj. Sthira (See adj. Smrta (Remembered or tradiNo. 3746 ) 17. 8. The adj. Sthirah tionally known) 17. 20, 21 ; 18. 38.
163

Page #202

स्मृतः
Bhagavad gita Word-Index Pt. I A
स्वभावजा
3760. Fua: Nom. sing. of the mas. 3774. FT** Acc. sing. of the neu. form of the past pass. participial form of the adj. Svaka (One's own) adj. Smrta (See No. 3759) 17. 23. 11. 50.
3761. Far Nom. sing. of the fem. 3775. Far Inst. sing. of the form of the past pass. participial neu. comp. noun Svacakşus (One's adj. Smộta ( See No. 3759 ) 6. 19. own eye) 11. 8.
3762. Farat Abl. sing. of the 3776. F TF Acc. sing. of the mas. comp. noun Smộtibhraṁsa mas. comp. noun Svajana (One's ( Failure or loss of memory ) 2. 63. kith and kin ) 1.28, 31, 37, 45.
20362 fast: Nom. sing. of the 3777. Faza Inst. sing. of the mas. comp. noun Smrtivibhrama neu. comp. noun Svatejas (One's (Failure or loss of memory ) 2. 63. own light ) 11. 19.
3764. rafa: Nom. sing. of the fem. 3778. FUHH Acc. sing. of the noun Smrti (Memory) 10. 34; mas, comp. noun Svadharma (Duties 15. 15; 18. 73.
appropriate to oneself ) 2. 31, 33. 3765. furca Loc. sing. of the mas. 3779. Yh: Nom. sing. of the noun Syandana ( A chariot ) 1. 14. mas. comp. noun Svadharma ( See
3766. FIT Pot. 3rd pers. sing. of No. 3778 ) 3. 35 ; 18. 47. the 2nd conj. root As ( See No. 496) 3780. FE Loc. sing. of the 1. 36 ; 2.7; 3. 17; 10.39; 11. 12; mas. comp. noun Svadharma (See 15. 20; 18. 40.
No. 3778 ) 3. 35. 3767. F# Pot. 1st pers. plu. of 3781. 1 Nom. sing. of the fem. the 2nd conj. root As (See No. 496 ) noun Svadhá (An oblation of food) 1. 37.
9. 16. 3768. FTIA Pot. 1st pers. sing. of 3782. Figfgara Abl. sing. of the the 2nd conj. root As (See No. 496 ) mas. form of the comp. past partici3. 24 ; 18. 70.
pial adj. Svanuşthita (Well-observed 3769. F: Pot. 3rd pers. plu. of or well-performed) 3. 35 ; 18. 47. the 2nd conj. root As (See No. 496) 3783. FITT Nom. sing. of the mas. 9. 32.
form of the pres. participial adj. 3770. Eina Pres. 3rd pers. sing. of Svapat (Sleeping ) 5. 8. the root Srams (To slip off ) 1. 30. 3784. RIP Acc. sing. of the neu.
3771. Flagra Gen. plu. of the noun Svapna (A dream ) 18. 35. neu. noun Srotas (A stream; a 3785. narar Acc. plu, of the volume of flowing water ) 10. 31. mas. comp. noun Svabāndhava
3772. F or Inst. sing. of the (One's own kinsman ) 1. 37. neu. comp. noun Svakarman ( Action 3786. FHIA# Nom. sing. of the appropriate to oneself ) 18. 46.
neu. form of the comp. adj. Svabhā3773. a : Nom. sing. of the vaja ( Born of one's innate nature) mas. form of the comp. past parti. 18. 42, 43, 442. cipial adj. Svakarmanirata (Engaged 3787. Hq Nom. sing. of the in action appropriate to oneself) fem. form of the comp. adj. Svabhā. 18. 45.
vaja (See No. 3786 ) 17. 2. 164
Nam origin of the form

Page #203

स्वभावजेन
Primary Word-Units
3788. Praga Inst. sing. of the 3801. FT: Nom. sing. of the mas. neu. form of the comp. adj. Svabhā- form of the comp. adj. Svastha vaja (See No. 3786 ) 18. 60.
(Self-composed or at ease ) 14. 24. 3789. awafua Acc. sing. of 3802. REUT: Gen. sing. of the fem. the neu. form of the comp. adj. form of the pronominal adj. Sva Svabhāvaniyata ( That which is deter- (See No. 37933. 33. mined by one's innate nature ) 3803. F# Acc. sing, of the neu. 18. 47.
form of the pronominal adj. Sva (See 3790. Faragua: Inst. plu. of the No. 3793) 6. 13. mas. form of the comp. adj. Svabhā- 3804. regtar : Nom. plu. of vaprabhava (That which owes its ex- the mas. form of the comp. adj. istence to one's innate nature) 18.41. Svādhyâyajñānayajña (One who per.
3791. Faha: Nom. sing. of the forms a sacrifice in the shape of a mas. comp. noun Syabhāva (One's study of the Vedas and one who innate nature ) 5. 14; 8. 3.
performs it in the shape of the 3792. Fuc Ady. Ind. (Personally) pursuit of knowledge ) 4. 28. 4.38; 10. 13, 15; 18. 75.
3805. Farety: Nom. sing. of the 3793. Faur Inst. sing. of the fem. mas. noun Svādhyāya (A study of form of the pronominal adj. Sva the Vedas ) 16. 1. (One's own) 7. 20.
3806. Fara
Nom. sing. of 3794. Faraa Acc. sing. of the neu. comp. noun Svādhyāyābhyafem. comp. noun Svargati (De
sana ( A study of the Vedas ) 17. 15. parture to the Svargaloka ) 9. 20. 3807. Fath Acc. sing. of the fem.
3795. Farint# Nom. sing. of the form of the pronominal adj. Sva neu. comp. noun Svargadvāra (A
ära A (See No. 3793 ) 4. 6; 9.8. gateway to Syarga, the region where 3 808. Fa Loc. sing. of the neu. the gods ruled over by Indra were form of the pronominal adj. Sva believed to reside ) 2. 32
(See No. 3793 ) 18. 452. 3796. Farigor: Nom. plu. of the 3809. Faa Inst. sing. of the neu. mas. form of the comp. adj. Svarga- form of the pronominal adj. Sva para (Intent on the attainment of ( See No. 3793 ) 18. 60. Svarga ) 2. 43.
3797. Faith Acc. sing. of the neu. 3810. & Interjection. Ind. (A noun Svarga ( See No. 3795 ) 2. 37. particle expressive of grief or re
3798. Fantom Acc. sing. of the gret) 2. 9. mas. comp. noun Svargaloka (See 3811. 74 Acc. sing. of the mas. No. 3795 ) 9. 21.
form of the past pass. participial 3799. FETT Nom. sing. of the adj. Hata (Killed ) 2. 19. neu, form of the comp. adj. Svalpa 3812. ka: Nom, sing, of the mas. (Very little ) 2. 40.
form of the past pass. participial 3800. Fafe A benedictory ind. adj. Hata (See No. 3811 ) 2. 37; particle. 11. 21.
16. 14. 165

Page #204

हतान्
Bhagavad gitā Word-Index Pt. I A
3813. art Acc. plu. of the mas. 3828. ritarfeqa: Nom. sing. of form of the past pass. participial the mas. form of the comp. past adj. Hata ( See No. 3811 ) 11. 34. participial adj. Harsasokānvita (One
3814. gar Ind. past participle of who is overpowered by joy or sorthe root Han (See No. 1208) 1. 31. row ) 18. 27. 36, 37; 2. 5,6; 18. 17.
3829. Acc. sing. of the mas. 3815. xfacet Fut. 1st pers. sing. of noun Harșa ( Joy or jubilation ) 1. 12. the root Han ( See No. 1208 ) 16. 14. 3830. mai : Inst. plu. of
3816. An inceptive indeclin the mas. comp. noun Harşāmarsabhanable particle intended to excite yodvega (Perturbation caused by curiosity to hear what is to be said ) jubilation, uneasiness or fear) 10. 19.
12. 15. 3817. Fratra Acc. sing. of the 3831. ria: Nom. sing. of the neu. mas. noun Hant: ( A killer or slayer ) noun Havis ( An oblation or a burnt 2. 19.
offering ) 4. 24. 3818. fra Pres. 3rd pers. sing. of 3832. Em Abl. sing. of the mas. the root Han (See No. 1208) 2. 19. noun Hasta ( A hand ) 1. 30. 21; 18. 17.
3833. Ha Loc. sing. of the mas. 3819. EPE Inf. of the root Han noun Hastin (An elephant ) 5. 18. (See No. 1208 ) 1. 35, 37, 45.
3834. Etia: Nom. sing. of the fem.
noun Hāni ( Destruction or injury) 3820. à Pass. 3rd pers. sing. of
2. 65. the root Han (See No. 1208) 2. 19, 20.
3835. F A causal or explor 3821. gruha Loc. sing. of the declinable particle. When cisa! neu. form of the continuous pres. has the sense of for' or 'cause'. participial adj. Hanyamāna ( Being Even when expletive it has somekilled ) 2. 20.
times the sense of ‘indeed', 'surely', 3822. gry: Pot. 3rd pers. plu. of "for instance', 'as is well-known the root Han (See No. 1208) 1. 46. &c. 1. 11, 37, 42; 2. 5, 8, 27, 31, 41,
3823. : Inst. plu. of the mas. 49, 51, 60, 61, 65, 67; 3. 52, 8, 12, 19, noun Haya ( A horse ) 1. 14.
20, 23, 34, 41 ; 4. 3, 7, 12, 17, 38; 3824. gría Pres. 3rd pers. sing. of 5. 3, 19, 22; 6.2, 4, 27, 34, 39, 40, the root Hr ( To carry away or de- 42, 44; 7. 14, 17, 18, 22; 8. 26; prive one of) 2. 67.
9. 21, 24, 30, 32; 10. 2, 14, 18, 3825, afa Pres. 3rd pers. plu. of 19; 11. 2, 20, 21, 24, 31; 12. 5, the root Hş (See No. 3824 ) 2.60. 12; 13. 21, 28 ; 14. 27; 18. 4, 11,
3826. Eft: Nom. sing. of the mas. 48. Rāmānuja and several other noun Hari ( One of the names of comm. omit this word from the Vişnu and incidentally of Sri Krsna second line of 3. 41. (See App. I. who is identified with the former ) 13 and Entry No. 2087). It seems 11. 9.
however necessary for a metrical 3827. 4: Gen. sing. of the mas. purpose at least. In 9. 21 on the noun Hari (See No. 3826 ) 18. 77. other hand all the comm. except
166

Page #205

हितकाम्यया
Primary Word-Units
हृष्यति
Sankara, Madhusūdana and Dhana- 3846. Everaer Acc. sing. of the pati Suri read Evam hi traidharm- neu. comp. noun Hrdayadaurbalya yam which involves an additional (The weakness of the heart ) 2.3. Hi. (See App. I. 27 and Entry No. 3847. Rua Acc. plu. of the neu. 1499). For the alternative reading
noun HỊdaya ( The heart ) 1. 19. adopted by Rāmānuja in 10. 19 see the note in Entry No. 1571.
3848. El Loc. sing. of the neu. 3836. f6a71737* Inst. sing. of the
noun Hrt (The heart ) 8. 12; 13. 17;
ho fem. comp. noun Hitakāmyā (A de- 10.13. sire to do good or cause welfare ) 3849. A Loc. sing. of the mas. 10.1.
comp. noun Hrddeśa ( The region of 3837. fear Acc. sing. of the neu. the heart ) 18. 61. noun Hita ( welfare ) 18. 64.
3850. gal: Nom. plu. of the mas. 3838. fecal Ind. past participle of form of the pot. participial adj. the root Hā ( To abandon) 2. 33. HỊdya ( Pleasing) 17. 8.
3839. fgaffa Pres. 3rd pers. sing. 3851. fora: Nom. sing. of the mas. of the root Han (See No. 1208 ) form of the past pass. participial 13. 28.
adj. HỊşita (Delighted or thrilled) 3840. FEATGT: Nom. sing. of the 11. 45. mas. noun Himälaya (The mountain 3852. atasat Voc. sing. of the mas. Himālaya ) 10. 25.
noun Hrşikeśa (Lit. 'the Lord of the 3841. ff *: Nom. sing. of the sense-organs' and hence the self'. mas. form of the comp. adj. Him. It is used here however as a synonym sātmaka (One who is by his very of Visnu with whom Sri Krsna is nature apt to cause injury to others ) identified in this work and with 18. 27.
whom the self of man is identical 3842. iš TIF Acc. sing. of the fem. in essence according to it) 11. 36; noun Hirisä (Injury or slauter) 18. 1. 18.25.
3853. 113274 Acc. sing. of the 3843. & Acc. sing. of the neu. mas. noun Hrşikeśa (See No. 3852) form of the past pass participial 1. 21; 2. 9. adj. Huta ( That which is offered as 3854. tasar: Nom. sing. of the an oblation in fire) 4. 24; 9. 16; mas. noun Hrşikeśa ( See No. 3852) 17. 28.
1. 15, 24 ; 2. 10. 3844. Carat: Nom. plu. of the 3855. # Nom. sing. of the mas. form of the comp. past pass. mas. form of the comp. past pass. participial adj. Hştajñāna ( One who participial adj. Hrstaroman (One the is deprived of knowledge ) 7. 20. hair on whose body is bristling with
3845. Fi Acc. sing. of the neu. joy ) 11. 14. form of the comp. past pass. parti- 3856. cura Pres. 3rd pers. sing. cipial adj. Hrtstha ( Residing in the of the root Hrs (To become deheart) 4.42.
lighted ) 12. 17. 167

Page #206

हृप्यामि
Bhagavadgita Word-Index Pt. I B
3857. ESTÀ Pres. 1st pers. sing. which is supported by reason or of the root Hrs (See No. 3856 ) rational arguments ) 13. 4. 18. 76, 77.
3862. : Nom. sing. of the mas. 3858. Interjection (Avocative
noun Hetu ( See No. 3859 ) 13. 20%. particle expressing surprise, envy or derision ) 11. 419,
3863. ät: Abl. sing. of the mas. 3859. Fag: Nom. plu. of the mas. noun Hetu ( See No. 3859 ) 1. 35. noun Hetu (A cause, reason or
3864. fegà Pass. 3rd pers. sing. motive ) 18. 15.
of the root Hr (See No. 3824 ) 6. 44, 3860. Car Inst. sing. of the mas. noun Hetu ( See No. 3859) 9. 10. 3865. &t: Nom. sing. of the fem.
3861. auf: Inst. plu. of the mas. noun Hri (Modesty or bashfulness ) form of the adj. Hetumat ('That 16.2.
SECTION B-KASMIR RECENSION
N. B.-The words indexed in this Section are those only which have been underlined in col. 4 of Appendix II. Those which are common to the stanzas concerned as read in the vulgate and this recension do not find a
erein. There being no such words in the case of the additional lines and stanzas, all those occurring therein are without exception included therein.
It will be noticed that no words have been underlined in the variants taken from any one or two editions of the Kāśmir recension which are given in the foot-notes. That means that none of the words occurring therein have been given a place in this Index, the reason being that the criterion adopted is that the variants peculiar to that recension must be common to all the editions of the recension which had been collated.
The abbreviations used in this Index are the same as those in the Index of the vulgate, except one namely, 'Un', after the figure 13, which stands for the expression ‘Unnumbered stanza', called 13 supernumerary stanza in Pt. I A.
For verification of the citations see the note in Apr. II which explains how the additional lines and stanzas have been incorporated in the enumeration scheme of the vulgate.
168

Page #207

आकिञ्चित्कम्
Primary IV ord-Units
अध्यात्मज्ञाननिष्ट वम्
37
9. Sara: Gen. sing. of the 1. f Acc. sing. of the neu. comp. past participial adj. Atijā
garat (One who is in the habit of form of the comp. adj. Akimcitka
keeping oneself awake too much ) (Insignificant ) 16. 8/4.
6. 16/a. This is an unusual form. 2. Traia Nom. sing. of the
The usual form is Jāgrat and is mas. comp. noun Akştsnavid [ One
found in the vulgate reading. who does not know the whole (of
10. Saga Nom. sing. of the the thing to be known )] 18. 221,.
neu. form of the comp. adj. AtyadThis meaning does not seem to fit in
bhuta (Extremely wonderful ) well in the line gamaraaart in
11. 44-3. which it occurs. It is perhaps a 11. 378777# Acc. sing. of the mas. corruption of the yulgate reading form of the comp. adj. Atyanta T aart which as applied (That which transgresses the end ) to the Tāmasajñāna, sought to be 6. 28/.. described by the author, seems to 12. saria: Gen. sing. of the mas. be a better one.
form of the comp. past participial 3. as: Nom. sing. of the mas. adj. Atyasat (One who eats too form of the comp. adj. Acala (Not much ; a glutton) 6. 16), moving ; steady) 6. 13/2.
13. 37 Adv. Ind. (Here or in this 4. 4 Phi Nom. sing. of the respect ) 2.30/4. mas. form of the comp. adj. Acintya- 14. 37 An ind. copulative particle karman ( One whose actions are in- generally used to mark the beginnconcievable i. e. such as cannot being of a treatise or a topic therein. gauged ) 11. 40/.
3. 22/a. Here however it seems to 5. faxy Acc. sing. of the have been used with a in the sense neu, form of the comp. adj. Acintya- of "And still" rūpa (That whose form cannot be 15. 7a Nom. sing. of the neu. thought about ) 11. 27-1. There it is form of the adj. Adbhuta (Wonderan epithet of Vaktra. In 8. 9. it is ful) 11. 44-2. that of Purusa (See Pt. I A. No. 45). 16. starfa Nom. plu, of the neu.
6. # Acc. sing. of the mas. form of the adj. Adbhuta (See No. form of the comp. adj. Acetana 15 ) 11. 44-1. (That which is without life ) 17. 6/2. 17. Tegra Pres. 3rd pers. sing.
7. 377: Nom. sing. of the mas. of the root Gam-gacch with the preform of the comp. adj. Ajña fix Adhi (To attain ) 6. 28/4, 38/a. ( Ignorant) 14. 23/4
18. s qara: Nom. sing. of the 8. Tamat: Nom. sing. of the mas. noun Adhyavasāya (Effort or mas, comp, noun Atikramanāśa (Lit. endeavour ) 18. 59/s. 'Destruction of transgression') 19. STETTArauca Nom. sing. 2. 40/,. This is quite a meaningless of the neu. comp. noun Adhyātmaword. The reading st r at: of iñānanisthatva (The quality of being the vulgate is therefore certainly a devoted to the knowledge of the better one.
self ) 13. 11/,. 169

Page #208

20. अध्यात्मविद्याविनिवृत्तकामा: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Adhyatmavidyavinivṛttakāma (One whose desires have subsided owing to the acquisition of the knowledge of the self) 15. 5/2. 21. Nom. sing. of the neu. form of the comp. adj. Adhruva (Unsteady) 17. 12/ This epithet is not a happy one as applied to a Yajña.
4.
22. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. past participial adj. Anabhilakṣita (Unnoticed or undetected) 9. 6-1.
अध्यात्मविद्याविनिवृत्तकामा: Bhagavadgitā Word-Index Pt. I B
The
23. Gen. or loc. dual of the pronoun Idam (This) 8. 26/3. The reading in which this word occurs namely, अनयोर्यात्य नावृत्तिम् does not yield a sensible meaning. vulgate reading एकया यात्यनावृत्तिम् is therefore preferable. Ind. past participle of the root Iks with the prefix Ava (To see or think of) turned to ex
24.
press a negative idea by prefixing An. 18. 25/2.
erformerà
29. agafa Pres. 3rd pers. plu. of the root Vṛt-vart with the prefix Anu (To follow) 3. 31/2, 32/2Pot. 3rd pers. plu. of
30.
25. Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Anādimat (One who has no beginning) 11. 39/3. 26.: Nom. sing. of the continuous pres. participle Icchamāna turned to express a negative idea by prefixing An (Though not wishing or against one's wish) 3. 36/s. 27. Pass. 3rd pers. sing. of the root Gam with the prefix Anu (To reach or acquire) 5. 5/2. 28. ACC. sing. of the mas. form of the adj. Uttama turned to express a negative idea by prefixing An (That to which there is no superior; unsurpassed) 9. 11/4.
the root Vṛt-Vart with the prefix Anu (See No. 29) 3. 23/3.
31. Nom. sing. of the mas. form of the pres. participial adj. Anusocat (To bemoan the loss of) 2. 11/1.
32.
: Nom. sing. of the citta (One whose attention is divertmas. form of the comp. adj. Anekaed to various objects) 6. 37/5. 33. Gen. sing. of the mas. noun Antaka (The god of death) 2. 10-1.
34.
Acc. sing. of the mas. noun Anta (An end) 7. 28/,. 35. : Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Anya (Another) 11. 44-1.
36. f Adv. Ind. (Also, and, even or even though) 3. 35/4; 4. 14/2;
5. 17-18; 6. 43/3; 8. 2/3; 10. 25/2;
11. 44-3; 18. 47/4.
37. я: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Apratimaprabhava ( One whose prowess is unequalled) 11. 39/3.
38. fra: Adv. Ind. (From all sides; all over) 11. 28.
39. afara Fut. 1st pers. sing. of the root Dha with the prefix Abhi (To narrate or describe) 8. 11/4. 40. Acc. plu. of the mas. form of the past participial adj. Abhiprapanna (Approached submissively) 2. 10-1. 41. af
Pres. 2nd pers. sing. of the root Bhas with the prefix Abhi (To speak) 2. 11/2. This meaning does not fit in in the context for 170

Page #209

अभिमानात्मा
Primary Word-Units
अस्य
strar TITÀ yields no intelligible whose chariot was being driven by sense. It would have been better Sri Krsna when he imparted the if it had been taa a .
teaching embodied in the Gitā.) 42. STfiterarni Nom. sing. of the 8. 21/4; 18. 15/2. mas. form of the comp. adj. Abhi 49. 39: Nom. sing. of the mas. mänātman (One who is by nature noun Arjuna (See No. 48 ) 13. Un. proud or one whose essence is pride). 50. State: Pot. 2nd pers. sing. 3. 36-3. The whole of this stanza of the root Gam-gacch with the preis very badly worded. Most of the fix Ava ( To know ) 10. 41/3. epithets contained therein are such 5 1. 375974 Acc. sing. of the mas. that they cannot be applied ap- or neu. form of the adj. Avyaya propriately to Kāma even when per- (Indestructible) 5. 21/. 9. 11/a. sonified. For instance, it is stupid
52. HTG Loc. plu. of the fem. to say of Kāma that he is Kāma
comp. noun Aśubha (Inauspicious krodhamaya, Ahamkāra &c. The
or unclean) 16. 19/g. same remark is more or less ap
53. TOT Acc. plu. of the neu. plicable to all the additional stanzas
form of the adj. Aseșa (Without a here. They seem to be the com
remainder, or an exception ) 4. 35/s. position of a poor versifier, perhaps
54. 379EETSrar: Nom. plu. of the a mere scribe, of Kāśmir.
mas. form of the comp. adj. Asad43. # Nom. plu. of the mas.
grāhāśrita (One who has resorted to form of the pronoun Adas (This ) wrong prejudices or preconceptions) 2. 12/2.
16. 10/s. 44. STTUTH Acc. sing. of the mas. 55. U Acc. sing. of the neu. form of the comp. adj. Ampstānna form of the comp. past participial ( That in which food is not purified adj. Asahya (Unbearable) 11. 44-2. or is unsavoury ) 17. 13/,. . 56. It Pres. 2nd pers. sing. of
45. ta: Nom. sing. of the mas. the 2nd conj. root As (To be ) form of the comp. adj. Ayat (One 11. 44-2. who does not make an effort or one57. 3327 Comp. adv. Ind. who has not subdued his senses ) (Undoubtedly ) 18. 68/4. 6. 37/.
58. te Pres. 3rd pers. sing. of 46. 374 Nom. sing. of the mas. the 2nd conj. root As (See No. 56 ) form of the pronoun Idam (See 11. 40/3, 44-1, 3. No. 23 ) 3. 38/4; 10. 87,
59. 18 Imp. 3rd pers. sing. of 47. 3772 Ind. past participle of the the 2nd conj. root As (See No. 56) root Arc (To worship or adore ) 2. 47), 18. 46/3.
60. STIEF Pres. 1st pers. sing. of 48. 367 Voc. sing. of the mas. the 2nd conj. root As (See No. 56 ) noun Arjuna ( The name of the third 7. 9/,. son of Pandu and Kunti and the 61. 377 Gen. sing. of the mas. principal hero on the side of the form of the pronoun Idam (See Pāndavas in the Kuru-Pāndu war No. 23 ) 3. 36-43.
171

Page #210

अहेतुकम्
Bhagavad gitā Word-Index Pt. I B
इमान
417
62. # Acc. sing. of the neu. 72. ura: Nom. sing. of the past form of the comp. adj. Ahetuka participial adj. Avrta (Covered over) (That which is without a purpose or 3. 38/4. aim ) 16. 8/; 18. 22/2. The term 73. sratrum Inf. of tbe caus. Ahaitukan occurring in the vulgate form of the root Vis with the prefix at both the places is a regular form A ( To enter) 12. 9/,. while this is an irregular one.
74. pefta: Nom. sing. of the pres. 63. &# Nom. sing. of the pro- participial adj. Asina (Sitting) noun Asmad ( 1 ) 10. 17/2, 22., 25/s;
3. 36-2.
75. BEYTU Ind. past participle 18. 55/2.
of the root Sthā with the prefix A 64. 1967: Nom. sing. of the mas. (To resort to ) 9.6-1. comp. noun Ahamkāra (Egoism ) 76. wiruan Acc. sing. of the mas. 3. 36-3.
form of the past participial adj. Asthita (One who has resorted to )
9, 11/2. 65. 34870 Ind. past participle of 77. a ya: Nom. sing. of the the root Kram with the prefix A(To mas, form of the past participial adj. drag or draw towards oneself by Asthita (See No. 76) 12. 8/4, 11/2i force ) 3. 36/a.
15. 14/2. 66. a Imp. 2nd pers. sing. of the root Caks with the prefix A (To 7 8. TF Pres. 1st pers. sing. of say or describe ) 3. 36-1.
the root Iş-icch ( To wish ) 13. Un. 67. Ha Loc. sing. of the pro
79. Era Adv. Ind. (So or in this noun Atman (The self ) 6. 1974. manner) 17. 21/.; 18. 21/., 24., 38/n,
78/a. At times this particle marks 68. Tha: Gen. sing. of the pro
only the end of a statement. noun Ātman (See No. 67) 10. 16/2,
80. 77:777 Adv. Ind. (Lit.,' here19/2.
after' but here 'beyond this life') 69. THAT Dat. sing. of the 2. 12/a. fem. comp. noun Atmasiddhi (The 81. a Nom. sing. of the neu. attainment i.e. realisation of the form of the pronoun Idam (See No. self) 5. 11/a. This does not seem to 23 ) 9. 8/,; 11. 44-2. be a very happy expression. Atma- 82. sfert. Inst. olu. of the neu śuddhaye, the expression in the noun Indriya (A sense-organ) 3.36-2. vulgate in place of it is certainly a 83. THE Acc. sing. of the mas, better one in view of the context. form of the pronoun Idam (See No. 70. Hà Pres. 3rd pers. sing. of 23
o 23) 11. 41/s. the root Rabh with the prefix A (To
84. AR Acc. plu. of the neu.
form of the pronoun Idam (See No. begin or commence ) 18. 15/2.
23 ) 18. 131, 71. wiwa:' Gen. sing. of the pres. 85. SHTET Acc. plu. of the mas. participial adj. Arabhat ( Beginning ) form of the pronoun Idam (Sec No. 4. 23).
23) 1. 28/s. 172

Page #211

Primary Word-Units
कर्माणि
.
86. # Nom. plu. of the mas. form of the pronoun ldam (See No.
100. 7: Nom. sing. of the nu23 ) 2. 50/,; 11. 27-1.
meral adj. Eka (One) 11. 44-1. 87. Adv. Ind. (Like or as if )
101. 554 Inst. sing. of the fem. 3. 36-2; 5. 17-1.
form of the numeral adj. Eka (See 88. & Adv. Ind. (Here or at this
No. 100) 8. 26/s. place) 2. 48-1 ; 7. 12/3; 11. 40/3.
102. paa Acc. sing. of the neu.
form of the pronoun Etad (This ) 89. EF Acc. sing. of the neu.
5. 17-1 ; 13. Un.
5.1 form of the adj. Idrs (Such) 11. 20/, 103. Tar Adv. Ind. (Only) 1. 33/:
2. 41/2: 3. 2/, 36-1; 6. 161, 37/6;
9. 6-12; 11. 21/3, 27-12, 44-2 ; 90. 34: Nom. sing. of the mas. 13. Un.?; 16. 1612; 18. 46/3, 59/s. form of the past participial adj. 104. Tah Adv. Ind. (Thus or in Ukta (Said or narrated ) 4. 18/4. this manner) 4. 1/3, 42/3; 9.6-1.
91. gavà Pass. 3rd pers. sing. of 105. gore Gen. plu. of the mas. the root Vac ( To speak ) 2. 58/4. form of the pronoun Idam (See
92. JAF Acc. sing. of the mas.. No. 23 ) 2. 35/.. form of the adj. Uttama (The
The 106. ga: Nom. sing. of the mas. highest) 12. 8/4.
form of the pronoun Etad (See No. . 93. FÆST Ind. past participle of 102 ) 3. 36-1, 2, 42, 5; 18. 61/2. the root Sựj with the prefix Ud (To abandon) 1. 47/3.
94. 47: Nom. sing. of the mas. 107. G O Acc. sing. of the mas. noun Upadrava (A cause of annoy- noun Airāvana ( The name of Indra's ance or hardship ) 3. 36-5.
elephant ) 10. 27/2. 95. 960rater Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Upa
108. y Adv. Ind. (How or in hatāntarätman (One whose heart is
what way or manner) 2. 21/«; overpowered or affected by ) 2. 10-1.
3. 36-12. 96. ggia Pres. 3rd pers. plu, of the root As with the prefix Upa (T. 109. A Pres. 3rd pers. sing. of adore or worship ) 12. 3/2.
the root Kș (To do ) 3. 36-4. 97. gar Perf. 3rd pers. sing. of 110. gaf Nom. sing. of the noun the root Vac (See No. 91 ) 3. 36-2: Kartr (A doer ) 11. 44-1, 2. 13. Un.
111. Nom. sing. of the neu. noun Karman (Act or action) 11.44-3.
112. *arga fajar: Nom. plu. of 98. : Gen. sing. of the fem. the mas. form of the comp. adj. noun Ķddhi (Greatness or super. Karmabandhavinirmukta (Released natural power ) 11. 44-3.
from the bondage of Karma) 2. 51/3. 99. *94: Nom. plu. of the mas. 113. for Acc. plu. of the neu. noun Rşi ( A sage) 11. 44-1.
noun Karman (See No. 111) 11. 44-1. 173

Page #212

कर्मोपमानम्
114. Nom. sing. of the neu. comp. noun Karmopamāna ( An object with which the Karma could be compared) 11. 44-3.
Bhagavadgita Word-Index Pt. I B
115.: Nom. sing. of the mas. form of the corp. adj. Kaluṣakṣudra (Dirty and mean) 3. 36-5.
116. Nom. sing. of the mas. form of the pronoun Kim (Who or which) 3.:36-1.
117. Nom. sing. of the mas. pronoun Kim with the suffix Cit intended to give it an emphasis (Whatever) 11. 40/3.
118.: Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Kāmakrodhamaya (One who is filled all over with desires and anger) 3. 36-3. (See also the note in Entry No. 42).
119. कामक्रोधविमुक्तानाम् Gen. plu. of the mas. form of the comp. adj. Kāmakrodhavimukta (One who has become free from the clutches of desire and anger) 5. 26/1.
120.: Nom. sing. of the mas. noun Kāma (Desire) 4. 14/2.
121. Acc. plu. of the mas. noun Kāma (See No. 120) 3. 12/,.
122. fafa Nom. sing. of the neu. form of the pronoun Kim with the suffix Cit emphasising the idea conveyed by it (Whatever )'7. 2/3.
123. : Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Kimacara (Having what kind of behaviour) 3.36-1.
124. Nom. sing. of the mas. form of the comp. adj. Kimātman (Of what nature) 3. 36-1. 125. Nom. sing. of the neu. form of the pronoun Kim (What or which) 11. 44-2.
af
127. of the root Kirt
11. 44-2.
126. far Adv. Ind. (Whether)
11. 44-2.
351:
Fut. 1st pers. sing. (To sing or narrate)
128. Voc. sing. of the comp. noun Kurunandana (The cause of delight of the Kurus) used as a form of address for Arjuna. 14. 12.
129. : Nom. plu. of the past participial adj. Kṛtta (Cut to pieces)
11. 27-1.
130. ч: Nom. sing. of the comp. past participial adj. Krpāgrhita (Overpowered by a feeling of compassion) 2. 10-1.
131. Voc. sing. of the mas. noun Kṛṣṇa (The name of the son of Vasudeva Yadava and Devaki who acted as Arjuna's charioteer in the Mbh. War and imparted to him the teaching contained in the Bhagavadgītā) 3. 36-1.
132. Voc. sing. of the mas. form of the comp. noun Kesava (The one who is lying in waters like a dead body) used as a form for addressing Vasudeva as identified with the Supreme Being as it is in the state of Pralaya. 13. Un. 133. Voc. sing. of the mas. noun Kaunteya (A son of Kunti) used as a form for addressing Arjuna. 2. 3/,.
134. faurfangor: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj. Kriyaviseṣabahula (One who is too much devoted to specific ceremonial observances) 2. 43/9.
135. Nom. plu. of the mas. form of the adj. Krūra (Wicked) 16. 10/,.
174

Page #213

क्लेशबहुलम् Primary Word-Units
जन्मकर्मफलेप्सवः 136. 15 Nom. sing. of the (For the benefit of the characterisneu. form of the comp. adj. Klesa- tics ) 3. 28/3. bahula ( That which is characterised 148. Teach Comp. degree of the by or is done with much pain) adj. Guhya ( Secret ) 18. 75/2. 18. 24/,
137. Fast Acc. sing. of the mas. 149. TIT: Nom. sing. of the mas. form of the comp. noun Kśetrajña
form of the adj. Ghora (Terrible! (One who knows the Kśetra) used 3. 36-3. as a noun for the Kūtastha. 13. Un., 1/3. 138. # Nom. sing. of the neu.
150. Conjunctive particle. Ind. noun Kśetra (Lit. 'a field' but here
(And) 1. 18/22; 2. 48-1, 541.; 3. 36-1, 'the conglomerate' of objects men
42; 4. 18/a; 6. 46/2; 9. 6-12, 227,2 ; tioned in 13. 1.) (See also No.
11. 21/3, 27-1, 44 -12; 13. Un."; 1119 in Pt. I A).
16. 8/2; 18. 6/,, 71,
151. spet Pres. 1st pers. sing. of
the root Car (To move about ) 139. TEG Imp. 2nd pers. sing. of 9.6-1. the root Gam-gacch (To go ) 2.37, 152. # Acc. sing. of the mas.
140. Tesfa Pres. 3rd pers. sing. of form of the adj. Cala (Lit., moving the root Gam-gacch (See No. 139) or evanescent) 17. 12/a. The epithet 14. 18),
is not a happy one as applied to a 141. TE Acc. sing. of the neu. Yajña. The vulgate reading here is form of the past participial adj. a better one. Gata (That which has gone to or 153. suala Pres. 3rd pers. sing. reached ) 7. 28/..
of the root Cyu ( To forsake, or be 142. 17: Nom. sing. of the mas. dislodged from, one's position ) form of the past participial adj. Gata 6. 21/ (See No. 141 ) 6. 37-1. 143. Tat: Nom. plu. of the mas.
154. for Nom. sing. of the form of the past participial adj. Gata
mas. form of the comp. adj. Chidra( See No. 144 ) 16. 16/2.
preksin (One who is in the search 144. Toa Pass. 3rd pers. sing. of
for a loophole ) 3. 36-5. the root Gā (To sing ) 17. 26/4. 145.
T urta: Comp. adv. Ind. ( According to the division made in 155. ta: Gen. sing. of the neu. view of inherent attributes and acts ) noun Jagat (The movable and im4, 13/2.
movable objects constituting the 146. TOTIF Gen. plu. of the mas.
worldly phenomena) 11. 44-1. noun Guņa (Characteristic or in- 156. F*#4 : Nom. plu. of herent attribute) 11. 44-3.
the comp. noun Janmakarmaphalepsu 147. Totret The mas. noun Guna [One who is desirous of acquiring with the suffix Artha having the the fruit of the action done in sense of the dat, case-termination (this ) life ] 2. 43/2.
175

Page #214

जयद्रथः
Bhagavad gitā Word-Index Pt. I B
स्यागे
The vulgate reading Janmakarma- by the use of this strange expression phalapradāṁ which is an epithet of formed by adding the affix Tva to Gati instead of the Yājñikas is the the adverb Tadā. Probably what is better one.
meant in 18. 38 is that when one 157. 74 : Nom. sing. of the becomes identified with the object mas. noun Jayadratha ( The name of of enjoyment one feels as if the the king of Sindhudeśa who was the happiness arising from it is compar. son-in-law of Dhrtarastra) 1.8/2. able to nectar. In 18. 37 the expres
158. Fra Pres. 3rd pers. sing. of sion seems to have been meant to the root Jan-jā (To be produced ) compare the happiness arising from 6. 42/2.
Atmabuddhi-prasāda to poison in 159. arga Pres. 3rd pers. dual of the beginning. the root Tan-jā (See No. 158 ) 170. aa Gen. sing. of the pronoun 14. 17/3.
Yusmad (Thou or You ) 11. 44-1, 2. 160. Tata TATT: Nom. plu. of the mas. form of the comp. adj.
171. Je Gen. sing. of the proJñananirdhautakalmasa (One whose noun Tad ( See No. 166 ) 2. 60/,. blemish has been washed away by 172. art Acc. plu. of the neu. knowledge ) 5. 17/4.
form of the pronoun Tad (See No. 161. 17# Acc. sing. of the neu. 166 ) 15. 8), noun Jñāna (Knowledge ) 13. Un. 173. ar: Acc. plu. of the fem.
162. # Acc. sing. of the pot. form of the pronoun Tad (See No. participial adj. Jñeya here used in
166 ) 17. 2/a. the sense of a noun (The thing which should be known) 13. Un.
174. fagfa Pres. 3rd pers. sing. of 163. Jaafa Pres. 3rd pers. plu. the root Sthā-tişth (To stand or of the root Jval (To burn or blaze remain motionless ) 3. 36-2; 14. 23/a. forth) 11. 28/4.
175. Adv. Ind. (But or however) 1. 11/,; 2. 5/3, 48-1; 3. 36-4 ;
5. 17-1 ; 14. 15/s. 164. ga: Adv. Ind. (A correlative 176. afe Nom. sing. of the fem. of Yatah meaning therefore')
noun Tuşți (Satisfaction ) 16.3/.. 11. 44-2. 165. aa:7#
177. à Nom. plu. of the mas. form Comp. adv. Ind.
of the pronoun Tad (See No. 166) (Thereafter or beyond that ) 15. 41,.
11. 27--1, 44-33. 166. ac Acc. sing. of the neu. form of the pronoun Tad (That)
178. F: Gen. sing. of the neu. 3. 36-1; 18. 50/2.
noun Tejas (Lit. 'light', but here 167. Tiff Ady. Ind. (So or in 'prowess or splendour') 11. 44-3. that manner) 11. 27-1.
179. cari Nom. sing. of the mas. 168. a Adv. Ind. (Then) 2. 58/4 noun Tyāgin (One who has re
169. agra Loc. sing. of the neu. nounced the world ) 2. 48-1. noun Tadātva. 18. 371., 38/2. It is 180. 1 Loc. sing. of the mas. not easily intelligible what is meant noun Tyāga (Renunciation) 2. 48-1.
176

Page #215

पामारप्रविष्टः
Primary Word-Units
TTT
181. seerialer: Nom. plu. of the 193. f Voc. sing. of the mas. mas. form of the comp. adj. Tvac- noun Deva (God) 11. 40/, charirapravista (One who has entered 194. af: Gen. sing. of the mas. your body) 11. 27-1.
noun Dehin (An embodied soul) 182. FFET Inst. sing. of the 8. 14/4.. comp. noun Tvättejas ( Your light) 195. dicat Gen. plu. of the mas. 11. 27-1.
noun Dehin ( See No. 194 ) 3. 36-2. 183. 77: Nom. sing. of the mas. form of the comp. pronoun Tva. 196.
Voc. sing. of the mas. danya (Other than you ) 11. 40/,. noun Dhananjaya ( One of the names 184. a Nom. sing, of the pro- of Arjuna )
of Arjuna ) 3. 36-5. noun Yusmad (See No. 170) 2. 10-1: 197. AT Nom. sing. of the mas. 11. 44-1, 2.
noun Dhātr ( One who holds or sup185. at An archaic form of the acc.
ports ) 11. 44-1. sing. of the pronoun Yuşmad (See
198. gratigr: Nom. plu. of the No. 170 ) 2. 7/2; 11. 19/9, 21+1, 32/s.
mas. noun Dhārtarāştra (A son of Dhstarāştra ) 11. 27-1.
186. Feria Pres. 3rd pers. sing. of 199. A negative particle. Ind. the root Dā (Lit. 'to give', but here (No) 1. 32/2; 2. 5/s, 11/2; 5. 17-1 ; to inflict') 3. 36-4.
11. 40/,, 44-1, 30. 187. FUATUITTTTA Acc. sing. of 200. TÄY: Pot. 3rd pers. plu. of the mas. form of the comp. adj. the root Nam (To bow or make Divyamālāṁbaradhara ( One who has obeisance to ) 11. 37/,. put on celestial garlands and clothes) 201. 9: Gen. plu. of the pronoun 11. 11/,.
Asmad as an alternative to Asmākam 188, fora Acc. plu, of the neu. (See No. 63) 2.6/4. form of the adj. Divya (Celestial or 202. prggrainer: Nom. plu. of extraordinary ) 11. 44-1.
the mas. form of the comp. adj. 189. STE: Nom. sing. of the Nānāyuddhavisārada (An adept in mas. form of the comp. adj. Dirgha the diverse ways of fighting ) 1. 9/a. sūtra (One who is of a procrastinat- 203. aaro: Inst. plu. of the neu. ing nature i. e. idle ) 18. 28/2.
comp. noun Nānārūpa (Varied ap190. # Nom. sing, of the neu. pearances ) 11. 27-1. The whole line form of the comp. adj. Duşkara FH4: 53: HUUHTAT: seems to have (Difficult to perform ) 11. 44-3. been intended to convey the idea
191. FT: Nom. sing. of the mas. that the followers of Yudhisthira and form of the comp. adj. Dustara Dhstarāştra referred to in the 3rd (That which is difficult to cross over) line were fighting with men having 3. 36-3.
varied appearances. 192. c4a Pass. 3rd pers. sing. of 204. Afdeli Acc. plu. of the mas. the root Drs-pasy (To see ) 2. 40/2; noun Nāyaka (The leader or com11. 40/.
mander of a division ) 1.7/3. B. G. I. 12
177

Page #216

नित्यम्
Bhagavad gitā Word-Index Pt. I B
TRTO:
205. force Adv. Ind. (For ever or permanently ) 2. 24/3.
217. TX Loc. sing. of the mas. 206. For Nom. sing. of the neu. noun Parka (Mud ) 5. 17-1. noun Nidhana ( Death ) 18. 47/3
218. Ind. numeral (Five) 207. FUGATTA: Nom. sing. of the 1. 18/, mas. form of the comp. adj. Niyata- 210 gio Losing of the me mānasa (One whose mind is under
noun Pathin (A path) 6. 37/.. restraint) 6. 28/2208. Farati Nom. sing. of the
220. Ta: Adv. Ind. (Further)
11. 44-2. fem. form of the adj. Nirantara (Uninterrupted) 12. 12/a.
221. T icar Abl. sing. of the 209. Pare Loc. sing. of the neu.
mas. comp. noun Paradharmodaya
[ The rise in life (accruing) from noun Niraya (Hell) 16. 16/4.
another's duty ) 3. 35/2; 18. 47/a. 210. Fartrefrar : Nom. plu. of the mas, form of the comp. adj. Nirāśir
222. # Acc. sing. of the mas. bandhana. 2. 48–1. This is an ad
form or nom. sing. of the neu. form
of the adj. Parama (The highest ) jective qualifying the noun Samā. rambhah. It seems to be a strange 5
5. 24/3 ; 11. 38/3. compound word made up of Nih. 223. TAATH Acc. sing. of the Asih and Bandhana. Perhaps the mas. comp. noun Parameśvara (The idea intended to be conveyed by it highest lord) 11. 3/2 is that:the activities are free from 224. TTTTTTTA Acc. sing. of the the bondage of the expectation of a comp. adj. Paramparākhyāta ( Handfruit thereof. If that is so, the ed down from generation to generamiddle word should have been Aså tion ) 4. 2/,. instead of Asih.
225. TT: Nom. sing. of the mas. 211. fausam Abl. sing. of the form of the adj. Para (The higher neu. noun Nirmalatva (Purity ) 13. one) 3. 36-2. 31/,
226. THE Loc. plu. of the comp. 212. faraña Pot. 3rd pers. sing. of pronoun Parātman (Other selves) the root Vrt-vart with the prefix Ni 6. 7/2.
227. TCHTOTE Nom. sing. of a neu. (To revert ) 15. 4/2. 213. facerea Ind. past participle of
noun Parimāna (Measure) 11. 44-3. the root Vrt-Vart with the prefix
228. TATATTHNom. sing. of Ni (See No. 212) 3. 36-4.
the neu. form of the comp. adj.
Paryutthānātmaka ( Of the nature of 214. 2155 Ind. past participle of
attendance ) 18. 44/ the root Han with the prefix Ni (To
229. Teha Pres. 3rd pers. sing. of kill) 2.5/3.
the root Drs-paśy (See No. 192 ) 215. Adv. Ind. (Verily or 4. 18/,. indeed ) 11. 44-2.
230. qato: Nom. sing. of the 216. & Adv. Ind. (Indeed) mas. noun Pañcāla (The king of the 11. 27-1.
province of that name ) 1. 18), 178

Page #217

पाण्डव
Primary Word-Units
बुद्धिमान
231. T T Voc. sing. of the mas. 243. para Pres. 3rd pers. plu. noun Pandava (Lit. 'a son of Pandu', of the root Car with the prefix Pra used here as a form for addressing (To move about ) 16. 104. Arjuna ) 11.6/.
244. Tanara Nom. sing. of the 232. YHT: Inst. plu. of the mas
mas. form of the adj. Prajñāvat mas. form of the comp. adj. Pāpa- (Intelligent ) 2. 11/2. karman (One who does sinful acts)
245. sargah Acc. sing. of the 3. 36-3.
neu. form of the past participial 233. 1977: Abl. plu. of the mas. adj. Pratisthita ( Firmly established ) noun Pāpin (A doer of sinful acts) 8. 22/a. 4.36),
246. TC: Nom. sing. of the mas. 234. Te Voc. sing. of the mas. form of the adj. Pramudha (Exceednoun Pārtha (Lit. 'a son of Psthā, ingly bewildered ) 6. 37/4. another name of Kunti', here used
247, tara Pres. 1st pers. sing. of as a form for addressing Arjuna ) 3. 36-2; 5. 24/g.
the root Vrt-vart with the prefix
Pra ( To become or remain engaged 235. : Adv. Ind. (Again) 7. 2/2
in ) 3. 22/4 236. gasira Acc. sing. of the
248. The Pres. 1st pers. sing. of comp. noun Punarjanma (Rebirth)
the root Hrs with the prefix Pra 8. 21/s.
(To be delighted 18. 77/a. 237. 787 Acc. sing. of the mas. 249. TRATA Pres. 3rd pers. sing. noun Purusa (Ordinarily a man of the root Āp with the prefix Pra but here the soul or the intelligent (To acquire ) 18. 50/2. principle in nature and the human
250. fet Gen. sing. of the mas. body') 13. Un.
form of the adj. Priya used as a 238. T: Inst. plu. of the mas. noun ( The dear one) 11. 44/4. On noun Puruşa used here in the ordi- the importance of this word in the nary sense. 11. 27-1.
sentence see the note in Entry 239. Gefror Acc. plu. of the neu. No. 2245 in Section A of this Part. form of the adj. Pūrva (Previous ) 11. 44-1.
251. y Loc. plu. of the neu. 240. gat: Nom. plu. of the mas.
noun Phala (Fruit ) 4. 14/2. form of the adj. Pūrva ( See No. 239) 11. 44-1.
241. gega: Gen. sing. of the mas. 252. Tri Acc. plu. of the mas. form of the pres. Participial adj. noun Bandhu (A relation ) 2. 10-1. Prcchat (One who is asking or 253. TOFT Gen. sing. of the neu. inquiring ) 3. 36-1.
noun Bala (Strength ) 11. 44-3. 242. a Acc. sing. of the fem. 254. g r. Nom. sing. of the noun Prakrti (The primordial matter) mas. form of the adj. Buddhimat 13. Un,
( Intelligent) 2. 48-1. 179

Page #218

got:
Bhagavad gita Word-Index Pt. I B
मनुष्याणाम्
255. 7: Gen. sing. of the neu. 267. Trovat: This reading noun Brahman (The Supreme Being, though found in all the editions does the intelligent cause of the evolu- not seem to be correct because what Lion &c. of the universe) 6. 37/a. must have been meant is either one
256. COTT Inst. sing. of the neu. Gati or two Gatis but not more than noun Brahman (See No. 255) 17. 23/, two, in which case alone this read257. T#. Acc. sing. of the ing would be correct. The correct
one seems to be either भोगैश्वर्यगति or mas. comp. noun Brahmasamyoga
Trofitaft. (Union with Brahman) 6. 28/,.
The first is the acc. sing, and the second acc. dual of
the. fem. comp. noun Bhogaišvar258. 7 Acc. sing. of the neu. yagati. The first is the same as the noun Bhaya ( Fear ) 3. 36-4.
word in Entry No. 2475 in Pt. I A. 259. Hafa Pres. 3rd pers. sing. of
The second means "States in which the root Bhū-bhav (To be or be there are respectively - enjoyment come ) 3. 36–1.
and overlordship (over the objects 260. HT: Nom. sing, of the mas.
of enjoyment ) 2. 43/a. noun Bhava (That which has become i. e. this worldly phenomena) 11. 268. a: Nom. sing. of the mas. 44-1.
form of the past participial adj. 261. wracerfra Nom. plu. of the Mata ( Believed ) 5. 23/; 7. 18/2. neu. form of the fut. participial 269. Far Nom. sing. of the fem. adj. Bhavisyat (That which is likely form of the past participial adj. to come into existence in future ) Mata ( See No. 268) 18. 32/. 7. 26/s.
270. #fa: Nom. sing. of the fem. 262. Ha Pot. 3rd pers. sing. of noun Mati ( View or belief) 6. 7/2. the root Bhū-bhav (See No. 259 ) 271. Haiera: Nom. sing of the 11. 44-2.
mas. form of the comp. past parti263. TTT: Adv. Ind. (According cipial adj. Madāsrita (One who has to the division ) 3. 27/..
sought my support) 7. 1/2. 264. the Acc. sing. of the 272. As: Nom. sing. of the mas. mas. comp. noun Bhūtagrāma ( The comp. noun Madbhakta (My devoconglomerate of the gross elements ) tee ) 9. 31/a. 17. 6/2.
273. 279780: Nom. plu. of the 265. umfax Acc. sing. of the mas. form of the comp. adj. Madfem. comp. noun Bhūtapraksti (The vyapāśraya (One who has sought my Prakrti consisting of the elements ) support ) 4. 10/29.6-1.
274. #Inst. sing. of the neu. 266. gaforseta Acc. plu. of the noun Manas (The mind ) 2. 61/.. mas. comp. noun Bhūtapretapisāca 275. gaTOTT Gen. plu. of the (The ghosts, spirits (of dead bodies) mas. noun Manusya (A human and goblins ) 17. 4/,.
being ) 3. 36-5. 180

Page #219

मम
Primary Word-Units
योगी
276. ## Gen. sing. of the pro. 290. 7: Adv. Ind. (Again ) noun Aşmad (See No. 63 ) 3. 36-1; 5. 17-1. 7. 18/a:
291. AT Nom. sing. of the pres. 277. #71 Nom. sing. of the neu. participial adj. Mohayat (Deluding) form of the adj. Mahat (Great) 3. 36-2, 4. 18. 75/2.
292. HEFT Gen. sing. of the mas. 278. # 4: Nom. plu. of the mas. noun Moha ( Delusion or infatuation) comp. noun Maharşi (A great sage) 6. 37-1 ; 16. 16/2. 10. 14/4.
293. ANETT Nom. sing. of the mas. 279. HEST: Nom. plu. of the comp. noun Mohātman (One who is mas. comp. noun Maharşi-sangha of the nature of delusion) 3. 36-5. (A group of great sages) 11. 21/s.
280. AstutafArt: Nom. sing, of the 294. a: Ady. Ind. (Because ) mas. comp. noun Mahāyogisvara 11. 44-2. (The Great Lord of Yogis or the
295. f Nom. sing. of the neu. Lord of the Great Yogis ) 11.9/2.
form of the pronoun Yad (Which) 281. HOTTTH Voc. sing. of the 2.601.. 18. 63/. mas. comp. noun Mahārāja (Great
. 296. * Adv. Ind. (Where ) king) 18. 77/.
6. 21/,; 8. 22! 282. Cate: Nom. sing. of the- 297, 769 Gen. sing. of the mas. mas. form of the comp. adj. Mahe
or neu. form of the pronoun Yad svāsa (One who is an adept in
(Sec No. 295 ) 2. 48–14; 15. 21, throwing great arrows) 1. 18/2.
298. a: Nom. sing. of the mas. 283. ATTATTE: Gen. dual of the
form of the pronoun Yad (See comp. noun Mānāvamāna (Respect
No. 295 ). 2. 8/2; 5. 21/2; 18. 8/,, 55/2. and insult) 6. 7/; 12. 18/2; 14. 25/1.
299. # Nom. plu. of the mas. form 284. #igrator Inst. sing. of the mas.
of the pronoun Yad (See No. 295 ) form of the adj. Mānuşya used in the
8. 17), sense of a noun meaning 'human
300. aar Abl. sing. of the nature'. 2. 10-1.
mas. comp. noun Yogasevana (The 285. #thesta Acc. sing. of the fem.
practice of Yoga ) 6. 20/2. form of the adj. Māmaka (Relating
301. TITH Acc. sing. of the mas. to me ) 9. 7/2.
noun Yoga (Union of the individual 286. Ari Acc. sing. of the mas. soul with the Supreme) 5. 24/2 ; noun Mārga (Way or path ) 6. 377, 12. 8/a. For the other possible
287. ATA Acc. sing. of the pro- meanings of this word see Entry noun Asmad (See No. 63 ) 10. 13/a; No. 2838 in Pt. I A. 12. 3/2.
302. ota: Nom. plu. of the mas. 288. Tur Acc. sing. of the neu. noun Yogin (One who practises noun Mukha (Mouth) 2. 10-1.
Yoga ) 8. 21/4 289. CE: Adv. Ind. (Again and 303. urf Nom. sing. of the mas. again) 3. 36-4.
noun Yogin (See No. 302 ) 5. 23). 181

Page #220

योगीश्वर
Bhagavadgitā Word-Index Pt. I B
fory:
304. Afret Voc. sing. of the mas. comp. noun Yogiśvara (The
317. a Acc. sing. of the neu. Lord of Yogis ) 11.4/..
noun Vaktra (Mouth ) 11. 27-1. 305. Tiga Inf. of the root Yudh
318. aara Pres. 3rd pers. plu. of (To fight) 1. 33/s. 306. : Nom. plu. of the mas.
the root Vpt-vart (To behave ) noun Yodha ( A warrior ) 11. 27-1.
17. 1/,. 307. TETAPI: Nom. plu. of the
e 319. opa Pres. 3rd pers. sing. of continuous pres, participle Yodhya- the root VỊdh-vardh (To increase ) māna (One who was being fought 14. 10/2.
cht 14. 10/2. with ) 11. 27-1.
320. aTh Acc. sing. of the neu. 308. URT: Nom. plus of the noun Vasa ( Control) 6. 37-1 ; 16. mas. noun Yaudhisthira (One who 16/2. was fighting on the side of Yudhi- 321. ara Pres. 3rd pers. sing. of şthira) 11. 27-1.
the root Vas (To dwell) 18. 61/2.
322. at Disjunctive particle. Ind. 309. TGT:TET: Nom. sing. of mas. 2. 21/a, 26/,; 6. 38/4. form of the comp. adj. Rajahpravrtta 323. fataaSTHET: Nom. sing. of (One who is set in motion by the the mas. form of the comp. noun Rajoguņa ) 3. 36-5.
Vigatecchābhayadveşa (One from 310. Taar: Nom. plu. of the whose heart desire, fear and hatred mas. comp. noun Ravikara ( A ray of have vanished) 5. 28/,. the Sun) 5. 17–1.
324. faaà Pres. 3rd pers. sing. of 311. ria am: Nom. sing. of the the root Vid (To be ) 11. 44-3. mas. form of the comp. adj. Rāga- 325. faert Pot. 3rd pers. sing. of dvesavimukta (One who is free the root Vid (To know ) 18. 37/s. from the attacks of the feelings of 326. fagrar Nom. sing. of the mas. attachment and hatred ) 2. 64/
noun Vidhāts (The Creator or 312. fa: Nom. sing. of the fem. Ordainer ) 11. 44-1. noun Rātri (Night ) 2. 69/a.
327. feraer Acc. plu. of the mas.
form of the past pass. participial adj. 313. Fra Pres. 3rd pers. plu. of Vinaşta (One who is destroyed) the root Labh (To get, obtain or 3. 32/4 acquire ) 8. 21/a.
328. farar Preposition. Ind. (With314, for : Nom. sing. of mas. out) 9.6-1. form of the continuous pres. partici
ini 329. fararse Acc. sing. of the mas. ple Lipsamāna (Slipping away ) nou
away ) noun Vināśa (Destruction ) 6. 38/4. 6. 37/,
330. fafar Acc. sing. of the 315. 1: Nom. sing. of the mas. neu. form of the past pass. particiform of the past pass. participial pial adj. Viniscita (Well-determin. adj. Lina ( Absorbed ) 14. 15/,. ed) 5.11a.
316. 1670 Loc. sing. of the neu. 331. Fant: Nom. sing. of the mas. comp. noun Lokatraya ( The group form of the adj. Vibhu (One who of the three worlds ) 11. 40/4.
pervades everything) 11. 44-1. 182

Page #221

विभूतीः
Primary Word-Units
ब्रजेत्
332. fazat: Acc. plu. of the fem. 344. facunt: Gen. sing. of the mas. noun Vibhūti (An object through noun Visnu (One of the gods formwhich the Supreme Being has become ing the Paurāņic trinity who supmanifest ) 10. 16/2, 1912.
ports this universe ) 11. 30/4. 333. fast Voc. sing. of the mas.
345. fads: Nom. sing. of the mas. form of the adj. Vibhu (See No. 331) form of the adj. Visanjña (One who 11. 44-2.
has become unconscious ) 2. 10-1. 334. fayra: Nom. sing. of the
346. fakat: Nom. plu. of the mas. mas. form of the past pass. parti
form of the past pass. Participial cipial adj. Vibhrānta (Deluded or
adj. Vihata (One who has been thrown into confusion ) 6. 37-1.
killed ) 11. 27-1. 335. Fay gà Pass. 3rd pers. sing.
347.
a n Acc. plu. of the
mas. comp. noun Virayodha (Heroic of the root Muc-munc (To release )
warrior ) 11:34/2. 5. 3/4
348. alatt Nom. sing. of the mas. 336. fatur: Nom. plu. of the mas.
form of the adj. Viryavat (Strong or form of the past pass. participial adj. Din
virile) 1.8/a. Virakta (One who has become devoid of attachment) 9. 22/,.
349. Tha Nom. sing. of the mas.
41. comp. noun Vedakrt ( Lit. 'the doer' 337. fegeta Pres. 3rd pers. sing. but here the source of the Veda of the root Vrdh-vardh with the or Vedas) 15. 15/. prefix Vi (To increase in a great
350. Sagt: Nom. plu. of the measure ) 3. 36-1.
mas, form of the comp. adj. Veda338. fara: Inst. plu. of the mas. vāda para (Intensely devoted to the form of the adj. Vividha (Diverse) Vedavāda, the doctrine that the 11. 27-1.
Vedas are Apauruşeya and that the 339. fagfra Pres. 3rd pers. plu. highest ideal of man should be that of the root Vis ( To enter ) 11. 27-1. held out by them) 2. 42/,.
340. fara Voc. sing. of the mas. 351. Sit Inf. of the root Vid form of the comp. adj. Visvarūpa ( See No. 325 ) 13. Un. used as a form of address (He who 352. aita Nom. sing. of the neu. has the universe as his form) 11. 16/a form of the past participial adj.
341. fatty Gen. sing. of the neu. Vesthita (Covered over with ) noun Viśva ( The universe ) 11. 43/2. 13. 177.
342. fax Nom. sing. of the neu. 353. & Affirmative particle. Ind. noun Višva ( See No. 341 ) 18. 46/2. 11. 44-2.
343. TEATATTHEIT Abl. sing. of 354. 997: Nom. sing. of the the mas. comp. noun Visādamohābhi- mas. form of the comp. adj. Vyaktābhava (The fact of being over- vyakta (He who is both manifest powered by remorse and infatuation and unmanifest ) 8. 20/2. or by infatuation brought on by 355. aa Pot. 3rd pers. sing. of remorse ) 2. 10-1.
the root Vraj (To go ) 2. 54/4.
183

Page #222

शक्यम्
Bhagavadgita Word-Index Pt. I B
समवेक्ष्य
ment of the sense-objects, are not 356. * Nom. sing. of the neu.
mentally affected by such enjoy
ment (like the rays of the Sun). form of the pot. participial adj.
368. Sakya ( What is possible ) 11. 44-2.
Pres. 3rd pers. plu. of 357. Ta Pres. 2nd pers. sing.
the root Sañj (To become attached)
5. 17-1. (See No. 367 also.) of the root Sak (To be able ) 11. 87,. 358. 17: Nom. sing. of the mas.
369. Par Gen. plu, of the mas. noun Satru (An enemy ) 3. 36-2.
form of the adj. Sat used in the
sense of a Satpuruşa (A good or 359. 14: Nom. sing. of the mas.
pious man ) 6. 37/. noun Salya (The name of a king fighting on the side of the Kauravas )
370. Inst. sing. of the neu. 1.8/2.
noun Sattva (The attribute of the 360. Tê: Inst. plu. of the neu. primordial matter called Sattvaguna) noun Sastra ( A weapon) 11. 27-1.
14. 18/1
371. FF Nom. sing. of the mas. form of the adj. Sita (Cold) 15. 3/a. form of the pres. Participial adj. Sat
362. HTT96 Nom. sing. of (Being) from the root As (To be ). the mas. noun Subhāśubha phala- 6. 44/2 ; 18. 60/4. tyāgin (One who abandons the 372.
Acc. plu. of the auspicious and inauspicious fruits ) mas. comp. noun Sabāndhava (To12. 17/s.
gether with the relations) 1. 37/2. 363. : Acc. plu. of the fem. 373. HEUTE : Nom. sing. of form of the adj. Subha (Auspicious) the mas. form of the comp. adj. 10. 16/2, 19/2.
Samaduḥkhasukhasvapna (Lit. 'one 364. ET Acc. sing. of the mas. who looks upon the dreams of misery noun Soka (Grief or remorse) and happiness equally'). 14. 24/,. 3. 36-4.
This does not seem to be a very 365. Hata Nom. sing. of the happy expression, for it is not the mas. comp. noun Sri Bhagavat (The dreams of misery and happiness to Illustrious Lord) 3. 36-2.
which a worldly man attaches any 366. ory: Nom. sing. of the neu. value but to the misery and happiform of the adj. Praśasya (Better ness as resulting from the experior preferable) 18. 47/s.
ences in the Jāgrat state. A Yogi is indifferent to them. That idea is
conveyed by the vulgate reading 367. .T: Nom. plu, of the mas. IETUFTE:. form of the adj. Sakta (Lit. 'Atta- 374. Haffatt Acc. plu. of the ched'). 5. 17-1. What is intended mas. form of the past pass. Participial by saving FT TT a mida, a state- adj. Samavasthita (Well-posted) ment which seems self-contra- 1. 28/a. dictory, is that though such persons 375. ATT Ind. past participal as are described before, though ap- of the root Iks with the prefix Sam pearing to be engaged in the enjoy- (Gazing at ) 2. 10-1.
184

Page #223

संपश्यनिः
Primary Word-Units
oa
376. #FFA: Inst. plu. of the can be made out of it is that the cospres. participial adj. Sampaśyat mic form had “at the end hands (Looking at a thing from all points and feet on all sides”. of view ) 1. 39/a.
387. Hara
Gen. plu. of 377. 69547 Nom. sing. of the mas. the mas. form of the comp. adj. form of the pres. participial adj. Saryatrāsaktacetas (One whose mind Sampaśyat (See No. 376) 6. 13/,. is attached everywhere ) 12.5/2.
378. TET: Nom. plu. of the mas. This meaning could hardly have form of the comp. adj. Samsargaja been intended by the author because (Arising from contact ) 5. 22/,. he could not have meant that the
379. AT Nom. sing. of the fem. adorers of the Aksara, who are reform of the adj. Sama (Equal or
ferred to here, are so fickle-minded equibalanced) 6. 7/2
as to get attached to all the objects
that they come in contact with. 380. AATTIHT: Nom. plu. of the mas. noun Samārambha (A project)
Perhaps what he meant was that the 2. 48-1.
adorers of the Aksara are subjected
to much pain because they having no 381. Farfetce Ind. past participle
definite form of the Lord for conof the root Sri with the prefixes A
centrating their minds on, have their and Sam (To take the support of or minde caught
minds caught up in the numerous resort to) 18. 57/2.
external forms of the objects instead 382. urga Pres. 3rd pers. plu.
of being concentrated on the Aksara
Upa which is not visible to the physical and Sam (To worship or adore )
eye. 4. 25/2. 383. Failea: Inst. plu. of the
388. quay Loc. plu. of the neu. neu. comp. noun Sarvakilbisa (AL comp. noun Sarvabhūta ( All created sin) 3. 31/a.
beings or all the gross elements ). 384. AMA Loc. sing. of the
9.6-1.
389. qanafaza Voc. sing. of the mas. comp. noun Sarvakşatrasamāgama (An assemblage of all the mas. comp. noun Sarvamahāyibhūti Ksatriyas ) 1. 1/2
(The greatest Vibhūti of all) 385. trarfor Nom. plu. of the 11.
11. 39/4. neu. comp. noun Sarvagātra (All 390. Try Gen. sing. of the neu. the limbs of the body) 1. 297,
form of the pronoun Sarva (Every386. a:forgeta Acc. sing. of thing ) 11. 44-2. the neu. form of the comp. adj. 391. Harunarft Nom. sing. of Sarvapāņipādānta. 13. 13/,. It is the mas. comp. noun Sarvārambhanot quite clear what is intended to phalatyāgin (One who renounces be conveyed by adding the word the fruit of all acts commenced by Anta at the end of the comp. Per- him ) 12. 16/3; 14. 25/s. haps it is a misreading by a copyist 392. Nom. plu. of the mas. of the vulgate reading Sarvatahpāņi. form of the pronoun Sarva (Sec pådam tat. If it is not, the best that o. 390 ) 2. 48-1 ; 11. 27-1.
185

Page #224

सर्वेश्वरः
Bhagavad gitā Word-Index Pt. I B
स्वजनान्
393. 7: Nom. sing. of the mas. 405. : Nom. sing. of the mas. comp. noun Sarvesvara (The Lord form of the adj. Sükşma (Minute) of All) 11. 397..
3. 36-2. 394. på: Inst. plu. of the mas.
406. FIFHESAYFa: Nom. sing. of form of the pronoun Sarva (See the mas. form of the comp. ad]. No. 390) 11. 26/2.
Stambhaharşasamudbhava (One who
owes one's origin to stupefaction 395. a Nom. sing. of the neu.
and exultation) 3. 36-3. form of the pronoun Sarya ( See No. 390 ) 2. 48–1 ; 11. 44-2.
407. ptera: Nom. sing. of the mas.
form of the past participial adj. 396. & Adv. Ind. (With) 3. 36-2; Sthita ( Is located ) 6. 13/2. 9. 6-1.
408. feetat: Nom. plu, of the mas. 397. : Nom. sing. of the mas. form of the past participial adj. form of the pronoun Tad (See Sthita (See No. 407) 1. 33/2 ; 2.614. No. 166 ) 2. 48-12; 3. 36-5; 18. 68/
4 4 09. ferreft: Nom. sing. of the 398. G Dat. sing. of the fem. mas. comp. noun Sthiradhi (One noun Siddhi (The attainment of an whose intellect is steady) 2.54/,,56/4. obiect aimed at or of some miracul- 410. FFUTTESTFT Gen. sing. of the ous power ) 6. 43/a.
mas. form of the comp. noun Sthira399. Fiscar: Nom. plu. of the prajna ( one whose in mas. comp. noun Siddhavrata (One steady ) 2. 54), who observes vows in order to 411. FUTant: Nom. sing. of the propitiate the Siddhas) 7. 23/a. mas. form of the comp. noun Sthira
400. FACT Acc. plu. of the mas. prajña (See No. 410) 2. 58/4. noun Siddha (An adept i. e. one 4 12. Ferra: Nom. plu. of the mas.. who has acquired miraculous powers) form of the pres. participial adj. 7. 23/4.
Sprsat (Touching ) 5. 17-1, 401. PręATTA Acc. sing. of the 413. hra Pres. plu. 3rd pers. of mas. form of the continuous pres. the neu. form the root Smr (To participial adj. Sidamāna (One who remember) 11. 44-1. is sinking ) 2.1/, , 10/a.
414. Haa: Nom. plu. of the mas. 402. AT: Nom. sing. of the form of the pres. Participial adj. continuous pres. participial adj. Smarat (Remembering ) 5. 17-1. Sidamāna (See No. 401 ) 1. 28/z.
415. Fan Nom. sing. of the neu. 403. Ta Loc. sing. of the mas. form of the past pass. participial adj. comp. noun Sukhatantra (A safe Smsta (Remembered ) 18. 217., 24/.. situation (created by oneself ) ) 416. Fa* tot Loc. sing. of the neu. 3. 36-2.
comp. noun Svakarman (An act 404. TEREFT Acc. plu. of the which forms part of one's duty ) mas. form of the comp. adj. Sudu. 5. 17-1. styaja ( That which is very difficult 417. FTIT Acc. plu. of the mas. to abandon) 1. 33/a.
comp. noun Svajana (One's own 186

Page #225

स्वधर्म Primary Word-Units
हृष्यति man i. e. a relative or a friend ) 423. हि A causal or expletive ind. 1. 28/3.
particle. When causal it has the 418. FOT# Loc. sing. of the mas. sense of 'for or because'. When comp. noun Svadharma (One's own an expletive, it has at some places Dharma i.e. duty or an act which one the sense of 'indeed, surely, for is under a religious or moral obliga- instance or as is well-known'. tion to do) 18. 4718.
2. 12/1B9.6-1; 11.27-1,40/3, 44-33; ___419. स्वयम् Adv. Ind. ('Oneself'; 13. 29/1; 18. 15/1. here, 'yourself') 11. 44-2.
___424. हुतम् Nom. sing. of the neu.
form of the past pass. participial 420. हन्यते Pass. 3rd pers. sing. of adj. Huta ( Sacrificed or offered as the root Han (To kill) 2.21/.. an oblation at a sacrifice)2.48-1. ___421. हर्षमन्युभयक्रोधैः Inst. plu. of 425. हृदि Loc. sing. of the neu. the mas. comp. noun Harsaman
noun Hrt (The heart) 18. 61/2. yubhayakrodha (Exultation, resentment and anger) 12. 15/3.
426. हृष्यति Pres. 3rd pers. sing. ___422. हर्षम् Acc. sing. of the mas. of the root Hrs (To become denoun Harsa ( Exultation) 3. 35-4. lighted) 18. 54/2.
52
SECTION C-LIST OF NEW WORDS IN SECTION B Amongst the 426 words in Section B, there are several which never occur even once in the Vulgate and do not, therefore, find place in Section A. The following is a list of such words:Serial Serial
Serial New. Word No. in New Word No, in
New Word No, in Sec. B Sec. B
Sec. B अनिच्छमानः
26 अशुभासु अकिश्चित्कम्
अनुगम्यते
27 अशेषाणि अकृत्स्नवित्
अनुवर्तन्ति
29 असद्वाहाश्रिताः अचिन्त्यकर्मा
अनुवर्तेरन्
30 असह्यम् अचेतनम्
अनुशोचन्
31
अहेतुकम् अतिक्रमनाशः
अनेकचित्तः अतिजागरतः
अन्तकस्य
33 आक्रम्य अत्यशतः __ अभिधास्ये
39 आचक्ष्व अद्भुतानि
अभिप्रपन्नाम्
40 आत्मसिद्धये अध्यवसायः 18 अभिभाषसे
आरभतः अध्यात्मज्ञाननिष्ठत्वम् 19 अभिमानात्मा
42 अध्यात्मविद्या विनिवृत्तकामा: 20 अमृष्टानम्
इतःपरम् अनभिलक्षितः
22 अयतः अनवेक्ष्य 24 अर्घ्य
उपद्रवः अनादिमान् 25 अवगच्छेः
50 उपहतान्तरात्मा 187
32

Page #226

Bhagavadgitā Word-Index Pt. I C
New Word
Serial
No. in Sec. B
New Word
Serial No. in Sec. B
त्वच्छरीरप्रविष्टाः त्वत्तेजसा
253 257
ऐरावणम्
Serial No, in New Word Sec. B 181 182 बलस्य
ब्रह्मसंयोगम् 186
भ 187
भविष्यन्ति (adj.) 189
भागशः 190
भूतप्रकृतिम् 191
भूतप्रेतपिशाचान् 192
भोगैश्वर्थगतीः
261 263 265 266 267
कर्मबन्धविनिर्मुक्ताः कर्मोपमानम् कलुषक्षुद्रः कामक्रोधमयः कामक्रोधविमुक्तानाम् किमात्मा किंवा कीर्तयिष्ये
कृपागृहीतः क्रियाविशेषबहुलाः क्रूराः क्लेशबहुलम्
200 202 203 204 208 209 210 212 213 214 216
मदाश्रितः मद्यपाश्रयाः महर्षिससाः महायोगीश्वरः महाराज महेष्वासः मानुष्येण मामकीम् मार्गम् मोहयन् मोहस्य
271 273 279 280 281 282 284 285 286 291 292 293
144
गतम् गीयते गुणकर्मविभागतः गुणानाम्
मोहात्मा
14
107 ददाति
दिव्यमालाम्बरधरम् 112
दीर्घसूत्रः 114
दुष्करम् 115
दुस्तरः 118
दृश्यते 119 124 126
नमेयुः 127 नानायुद्धविशारदाः 129
नानारूपैः 130
नायकान् 134
निरन्तरा 135
निरये 136
निराशीर्वन्धनाः
निवर्तेत 141
निवर्त्य
निहत्य 145
नूनम् 146 147 पड़े
परधर्मोदयात् 149 परम्पराख्यातम्
परात्मसु 151 परिमाणम् 153 पर्युत्थानात्मकम्
पाञ्चालः 154 पापकर्ममिः
पुरुषैः 159 पूर्वाणि 160 पूर्वाः
पृच्छतः
प्रचरन्ति 165 प्रज्ञावान् 167 प्रमूढः 169 प्रवर्ते 173 प्रहृष्ये 178 प्राप्नोति
188
गुणार्थे
घोरः
300 304 305 307 308
चरामि च्यवति
छिद्रप्रेक्षी
309 310 311
217
योगसेवनात् 221 योगीश्वर 224 योद्धम् 226 योध्यमानाः 227 यौधिष्ठिराः 228 230 रजःप्रवृत्तः 232 रविकराः 238 रागद्वेषविमुक्तः 239 240 लिप्समानः 241 लीन: 243 244 वक्तम् 246 वर्धते 247
बसते
विगतेच्छाभयद्वेषः 249 विधाता
जायेते ज्ञाननिर्धेतकल्मषाः ज्वलन्ति
314 315
163
ततःपरम् तथाहि तदात्वे ताः तेजसः
317 319 321 323 326

Page #227

New Word
विनष्टान् विनिश्चितम्
विभो
विभ्रान्तः
विमुच्यते
विरक्ताः
विवर्ध
विषादमोहाभिभवात्
विष्णोः
विसंज्ञः
विहताः
वीरयोधान्
वेदकृत् वेदवादपराः
वेष्ठितम्
वै
व्यक्ताव्यक्तः
व्रजेत्
श
श
Serial
No. in Sec. B
New Words in Section B
New Word
327
शल्यः
330 शस्त्रैः
333 शितेन
334 शुभाशुभफलत्यागी
335
336
सज्जन्ति
337 सताम् 343 सत्त्वेन
344
345
346 समवस्थितान्
347 समवेक्ष्य
349 संपश्यद्भिः
350
संसर्गजाः
स
सबान्धवान्
समदुःखसुखस्वप्रः
Serial
No. in Sec. B
352
समा (adj.)
353
समाश्रित्य
354 समुपासते 355 सर्वक्षत्रसमागमे सर्वगात्राणि सर्वतःपाणिपादान्तम् 386 357 सर्वत्रासक्तचेतसाम्
3. Tätparyabodhini of Sankarānanda.
4. Subodhini of Sridharasvāmin.
368
369
370
372
373
374
375
376
378
379
381
5. Bhāvaprakāsa of Sadānanda.
6. Bhāsyotkarsadipikā of Dhanapati Sūri. 7. Paramārthaprapa of Daivajña Pandita. 8. Arthasamgraha of Rāghavendra.
189
359
सर्वमहाविभूते
360 सर्वारम्भफलत्यागी
361
362
New Word
सर्वेश्वरः
सिद्धव्रताः
सिद्धान्
सीदमानः
सुखतन्त्रे
सुदुस्त्यजान्
सूक्ष्मः
स्तम्भहर्ष समुद्भवः
स्थिरधीः
स्थिरप्रज्ञस्य
स्थिरप्रज्ञः
स्पृशन्तः
स्मरन्ति
स्मरन्तः
स्वकर्मणि
382
384 स्वजनान् 385
ह
387 हर्षमन्युभयक्रोधैः
1. The names of the commentaries and of their authors in this edition are :
1. Tattvaprakāśikā of Kesava Kāśmiri Bhattācārya.
2. Gudhārthadipika of Madhusūdana Sarasvati.
Serial No. in Sec. B
APPENDIX I
CRITICAL APPARATUS OF SECTION A
The Index in Section A of this Part has been primarily based upon the most easily available and popular edition of the text published by the Nirnaya Sagar Press of Bombay in 1910. A reference to certain other published editions having however revealed that the text as adopted by some of the most authoritative commentators differed at certain places from it and from one another's, all the variants which could be noticed were collected and incorporated in the said Index. The editions made use of for that purpose were :- ( 1 ) Jagadhitecchu Press edition of 1886 with the Bhasya of Sankara and the glosses thereon of Anandagiri and Daivajña Pandita, (2) Gujarati Press edition of 1912 with eight commentaries' and
389
391
393
399
400
402
403
404
405
406
409
410
411
412
413
414
416
417
421

Page #228

1.8.
Bhagavadgitā Word-Index. Pt. 1-Appendix 1.
2. 37.
(3) Gujarati Press edition of 1935 with 11 commentaries.' In order that the reader may get a comprehensive view of the nature and quantum of the variants I append here a comparative table with the necessary details.
Chapter 1
Serial
: No.
and
Reading in the N.S. P. edition
Variant reading
or readingsa
Names of the commentators adopting it
or them
Verse
1. 1. 8. (Århaa:) 79T ga a 9. (Thela:) #474: Nilakantha and
Madhusudana.
2. Perryrra: (at ga =) Do. 2. 1. 21. अर्जुन उवाच between Missing
All the commen! 1st and 2nd lines.
tators omit this remark except Sankara according to
G. P. edition, 1935. 3. 1. 28. Haftuar समवस्थितम्
Sankara alone according to the J. H.
P. edition. 4. 1. 34. 541551:
स्याला:
i Nīlakantha, Ke
śava Kāśmiri,Madhusüdana, Sankarananda, Sridhara, Sadānanda, Dhanapati Sūri, Daivajña Pandita and Ragha
vendra. 5. 2. 10. fall FAH
सीदमानम्
Rāmānuja. 6.2. 20. (77 3pi prat) waar (a 3471 T)ufaar Sankara. 7. 2. 24. FCT: T: FETTO: नित्यसर्वगतस्थाणुः Madhava Ānanda
tirtha. 8, 2. 33. FÅ TRF (HITH ) धर्म्य इमं (
Sri Venkatanātha. 9. 2. 37. STRIRA
प्राप्स्यसे
Both Venkatanāthas.
1. The names of the commentaries in this edition and of their authors are:
1. Advaitabhâsya of Sankarācārya. 2. Sänkarabhasya-oyakhyā of Anandagiri. 3. Visistadvaitabhāsva of Rāmānujācārya.
Tåtparyacandrikā of Vedāntadeśikācārya Venkatanätha. 5. Dvaitabhāsya of Madhava Anandatirtha. 6. Prameyadi pikā of Jayatirtha. 7. Paisācabhäsya of Hanumāna.
Brahmanandagiri of Sri Venkatanatha. 9. Tattvadi pikā of Vallabhācārya. 10. Amrtatarangini of Puruşottama.
11. Bhāvadipa of Nilakantha. 2. Only the words outside the brackets in this column will be found in Pt. IA at the appropriate places according to the alphabetical order.
190

Page #229

3.2.
Critical Apparatus of Section A
8. 16.
|Seriall
No.
Chapter
and Verse
Reading in the N.S.P. edition
Variant reading
or readings
Names of the commentators adopting it
or them
Rāmānuja.
10. 3. 2. (व्यामिश्रेण) इव 11. 3. 10. सहयज्ञाः (प्रजाः) 12. 3. 23. (न) वर्तेयम् 13. 3. 41. (प्रजहि) हि (एनम् )
(व्यामिश्रेण) एव सहयज्ञैः (प्रजाः) (न) वर्तेय प्रजहि (एनम् )
14.4. 4. अपरम् 15. 5. 21. (सुखं) अक्षय्यम्
अवरम् (सुख) अक्षयम्
Nilakantha. Rāmānuja, Madhava Anandtirtha, Hanumāna, Nilkantha and all the 8 in the G.P.edition, 1912.
Rāmānuja.
Sankara and all the other comm. in | the G. P. edition, 1935 except Nīla. kantha.
Rāmānuja.
Sankara according to the J. H. P. edition and Rāmānuja.
Rāmānuja.
16. 5. 26. विदितात्मनाम् 17. 6. 7. मानापमानयोः
विजितात्मनाम् मानावमानयोः
चेलाजिनकुशोत्तरम्
18.6. 11. चैलाजिनकुशोत्तरम् 19.6. 13. स्थिरः 20. 6. 26. निश्चरति
स्थिरम्
निश्चलति
21. 6. 28. (युजन् एवम् )
(एवं युअन् )
22. 6. 39. एतत् (मे संशयम् ) । 23. 6. 41. पुण्यकृतान् (लोकान्)
एवं (मे संशयम् ) पुण्यकृतां (लोकान् )
Sankara according to the J. H. P. edition, Sri Venkatanatha and Purusottama. Rāmānuja, Madhava Anandatirtha and Jayatirtha.
Rāmānuja and Vallabha.
Vallabha and the 8 commentators in the G. P. edition, | 1912.
Sri Venkatanatha.
Sankara alone ac| cording to the J. H. P. edition.
Sri Venkatanātha | and Purusottama.
24.17.21. (तस्य तस्य,अचलां)श्रद्धाम् (तस्य तस्य अव)भक्तिम् 25. 8.7. असंशयम्
असंशयः
26. 8. 16. आब्रह्मभुवनात् (लोकाः) आब्रह्मभवनात् (लोकाः)
191

Page #230

9.21.
Chapter and Verse
27. 9. 21. (एवं) त्रयीधर्मम्
Serial
30. 11. 16. 31. 13.13.
Bhagavadgita Word-Index Pt. I-Appendix I
Reading in the N. S. P. edition
विश्वरूपम् अर्जुन उवाच:--
28.10.19 दिव्याः हि आत्मविभूतयः विभूतीः आत्मनः शुभाः
29. 11. 3.
परमेश्वर
परमेश्वरम्
प्रकृतिं पुरुषं चैव । क्षेत्रं क्षेत्रज्ञमेव च ॥ एतद्वेदितुमिच्छामि । ज्ञानं ज्ञेयं च केशव ॥ as an interpolation before 13. 1.
32.13.12. अनादिमत् परं (ब्रह्म)
33.13.17. धिष्ठितम्
34. 14. 18. जघन्यगुणवृत्तिस्थाः
Variant reading or readings
( एवं ) हि धर्म्यम्
विश्वरूप
अनादि मत्परं (ब्रह्म)
विष्ठितम्
जघन्यगुणवृत्तस्थाः
35. 15. 4. ( तमेव चाद्यं पुरुषं) प्रपद्ये ( तमेव चाद्यं पुरुषं) प्रपद्येत्
36. 18. 13. (पञ्च) एतानि ( महाबाहो ) (पञ्च) इमानि ( महाबाहो )
192
18. 13.
Names of the commentators adopting it or them
All commentators
except Sankara, Madhusudana and
Dhanapati Sūri. Rāmānuja.
Sankara alone ac
cording to the J. H. P. edition.
""
This verse occurs only in Purusottama and Raghavendra
Yati's comm. as 13. 1. According to them, therefore, there are in all 35, not 34, verses in this chapter. Rāmānuja. Sankara has noted and rejected it. (See Entry No. 167 in Pt. I A).
Sankara according to the J. H. P. and G. P. editions and also Rāmānuja according to the G. P. edition.
Sankara according to the J. H. P. edition and all others except Rāmānuja, Hanumana, Vallabha and Purusottama.
Rāmānuja, Vedäntadeśikācārya and Venkatanatha.
Sankara according
to the J. H. P. edition.

Page #231

18, 35.
Critical Apparatus of Section A
18.43
Serial No.
Chapter
and | Verse
Reading in the N. S. P. edition
Variant reading
or readings
Names of the commentators adopting it
or them
37. 18. 35. (fa: #1) 472 (argent) (fa: A
THET) war
į Sankara accordin: to the J. H. P. edition and Purusottama and Nilakantha out of the 11 commentators in the G. P. edition, 1935 and all in the G. P. edition, 1912.
Sankara according to the G. P. edition, 1935 and Madhusūdana, Daivajña Pandita, Rāmānuja and the others in the same edition.
38. 18. 43. 47* FÁ (FTH12FA) 47
(FH1257 )
APPENDIX II CRITICAL APPARATUS OF SECTION B The editions of the Kāśmir recension collated originally for this purpose were those of Dr. Otto Schrader of Germany, Mr. S. N. Tadpatrikar of Poona and Sāstri Jivarām Kālidās of Gondal. The readings common to all the three were taken as the standard readings of that recension and those common to only two of them or found in one of them only were mentioned in the foot-notes. Subsequently the Madras University edition of Dr. Chintamani having come to my notice, it was compared and wherever it was found to differ from the standard text of the recension ascertained as above, notes in the last column of this Appendix or in the foot-notes were added as seemed necessary.
The words indexed in Section B of Part I are those only which have been printed in bold type in Col. 4 hereof, the remaining ones being common to both the recensions. A mere change in the order of the same words in the same quarter line has been disregarded. The names of the commentators of the vulgate who are found to have adopted some of the readings found in the Kāśmir recension have been mentioned in the last column as against such readings. B.G, I. 13
193

Page #232

Bhagavad gitå Word-Index Pt. 1--Appendix II
Abbreviations :-A= Abhinavagupta; J = Jivarām Kālidās; R=Rāmakantha;
B = Blāskara ; S = Schrader;
C = Cintāmaņi; T=Tādpatrikar.
Chapter,
Verse and S. No. verse-quar
ter in the vulgate
Reading in the
N.S.P. edition of the
vulgate
Reading in the Kāśmir recension
Remarks
1.1/2
समवेताः युयुत्सवः
सर्वक्षत्रसभागमे
,73
8/2 8/4
नायकाः कृपश्च समितिंजयः सौमदत्तिस्तथैव च
नायकान् कृपः शल्यो जयद्रथः सौमदत्तिश्च वीर्यवान
For the other readings in the vulgate see | App. I.
नानायुद्धविशारदाः
1,914 सर्वे युद्धविशारदाः
(2) 11/1 | अयनेषु च . 18/1-2 द्रुपदो द्रौपदेयाः च
सर्वशः पृथिवीपते।
अयनेषु तु पाञ्चालश्चमहेष्वासो द्रौपदेयाः च पञ्च च।
8
.
0
8-9 /- 30
21/3, सेनयोरुभयोः 24/3
उभयोः सेनयोः
10, 28/2 | विषीदन् इदं अब्रवीत्
सीदमानः अब्रवीत् इदम्
(1) | 1.3/1 (2) ,, 10/2
पश्यैताम् भाष्माभिरक्षितम्
पश्यताम् (J) भीमाभिरक्षितम् (C)
Dr. Chintāma. ni seems to have overlooked the fact that the context is against the propriety of these readings.
,,/4 (3)|, 19/4
,,21/1-2
भीमाभिरक्षितम तुमुलो व्यनुनादयन्
भीष्माभिरक्षितम् (C |तुमुलोऽभ्यनुनादयन् (J) ... | अर्जुन उवाच (J.)
Sankara according to J. H. P. edition concurs in this.
(5) | ,, 23/3 | धार्तराष्ट्रस्य
धृतराष्ट्रस्य (J) 194

Page #233

Critical Apparatus of Section B
-
Chapter,
verse and S.No./verse-quar
ter in the vulgate
Reading in the
N.S. P.. edition of the
vulgate
Reading in the Käśmir recension
Remarks
1.28/3 इमं स्वजनम् 12 ,,/4 | समुपस्थितम्
इमान्स्वजनान् समवस्थितान्
समवस्थितम् Saikara (J. H. P. edition).
14, 32/2
29/1 | मम गात्राणि
सर्वगात्राणि (6,7)
| न च राज्यं सुखानि च न राज्यं न सुखानि च 33/3-4 | त इमेऽवस्थिता युद्धे त एव इमे स्थिताः योद्धं
प्राणांस्त्यक्त्वा धनानि च ॥ प्राणांस्त्यक्त्वा सुदुस्त्यजान्॥
19
37/2
,3914
न्स्वबान्धवान् प्रपश्यद्भिः
धार्तराष्ट्रान् सबान्धवान् संपश्यद्भिः
(9,10) ,47/3
(Not in C)
192.1/3
विसृज्य
उस्सृज्य विषीदन्तम्
सीदमानम् क्लैब्यं मा म गमः पार्थमा क्लैब्यं गच्छ कौन्तेय
3/1
21,5/3
हत्वा अर्थकामांस्तु गुरू- न तु अर्थकामांस्तु गुरून् निहैव
निहत्य
अर्थकाम: in A, B and R according to C.
6/4
,7/2 , 8/2
तेऽवस्थिताः पृच्छामि त्वाम् | यत् शोकमुच्छोषणम् विषीदन्तम्
ते नः स्थिताः पृच्छामि त्वा यः शोकमुच्छोषणम् सीदमानम्
10/4
Rāmānuja.
1.30/1
गाण्डिवं स्रंसते हस्तात्
31/4 , 35/4
45/4
। हत्वा स्वजनमाहवे | किन्नु महीकृते हन्तुं स्वजनमुद्यता: रथोपस्थ उपाविशत् शोकसंविनमानसः श्रेयो भोक्तुम्
नसते गाण्डिवं हस्तात् ।
(S, T and C) हत्वाहवे स्वबान्धवान् (J) किमु महीकृते (C) स्वजनान्हन्तुमुद्यताः (J) शोकसंविग्नमानस: 2m रथोपस्थ उपाविशत/0) श्रेयश्चर्तुम् (S, T & C)
श्रेयस्करम् (J)
,,47/2
,14
(1)
2.5/2
195

Page #234

Bhagavad gita Word-Index Pt. I-Appendix II
Chapter,
verse and S.No. verse-quar
ter in the vulgate
Reading in the
N.S.P. edition of the
vulgate
Reading in the Kaśmir recension
Remarks
262.10-1
त्वं मानुष्येणोपहतान्त- मानुषेण in B ac
रात्मा, विषादमोहाभि- cording to C. भवाद्विसंज्ञः। कृपागृहीतः समवेक्ष्य समवीक्ष्य in A.
बन्धून, अभिप्रपन्ना- according to C.
न्मुखमन्तकस्य ॥ |, 11/1-2 अशोच्यान् अन्वशोचस्त्वं अशोच्यान् अनुशोचंस्त्वं प्राज्ञवत् in A ac
प्रज्ञावादांश्च भाषसे - प्रज्ञावानाभिभाषसे। cording to C. 12/1 न तु एवाहम्
न हि एवाहम् न इमे जनाधिपाः न अमी जनाधिपाः C does not
note this variant. | अतःपरम्
इतःपरम् ,, 21/4 | कं घातयति हन्ति कम् हन्यते हन्ति वा कथम् ..24/3 | नित्यः सर्वगतः स्थाणुः नित्यं सर्वगतः स्थाणुः नित्यसर्वगतः स्थाणुः
according to Madhava Anandatirtha. C does not note this
variant. 33 ,26/1 अथ च नम्
अथ वा एनम् (3,4,5) 34, 30/4 न त्वं शोचितुमर्हसि न अत्र शोचितुमर्हसि According to C
the reading in R and A is the same as in the vulgate and that in B is नानुशोचितुम् .
(2) 2.18/3
अनाशिनोऽप्रमेयस्य
(3) ,, 26/4
नैनं शोचितुमर्हसि
विनाशिनोऽप्रमेयस्य
(J and C) नैवं शोचितुमर्हसि __(Sand J) ध्रुवं मृत्युः (S and J) तथैनमन्यः (T and C)
27/1
,, 29/2
ध्रुवो मृत्युः तथैव चान्यः
196

Page #235

Chapter, verse and
S. No. verse-quarter in the vulgate
35
36
37
38
39
40
41
23
42
43
++
44
45
678
46
47
48
49
50
51 52
2.(6)
35/3
40/1
40/2
41/2
42/3
""
,, 43/2
,,,, 3-4
"
""
")
::
"
""
"
"3
29
"
33 33
""
" "
22
""
"
47/8
48/1
93
50/1 51/3
(7)
54/1
13
/4
"
""
(8)
(6) 2.32/3
(7)
52/1
56/4
(५)
58/4
60/1 61/1
(8)
55/4
(9) 58/2
Critical Apparatus of Section B
Reading in the N.S.P. edition of the vulgate
येषां च त्वं बहुमतः न इह अभिक्रमनाशः प्रत्यवायो न विद्यते
बुद्धिरेका इह कुरुनन्दन |वेदवादरताः जन्मकर्मफलप्रदाम् क्रियाविशेषबहुल
भोगैश्वर्यगतिं प्रति ॥ कर्मणि एव अधिकारस्ते
बुद्धियुक्तो जहाति इह जन्मबन्धविनिर्मुक्ताः
स्थितप्रज्ञस्य का भाषा स्थितधीः किं प्रभाषेत व्रजेत किम्
स्थितधीः मुनिरुध्यते
तस्य प्रज्ञा प्रतिष्ठिता
ततो ह्यपि कौन्तेय तानि सर्वाणि संयम्य
सुखिनः क्षत्रियाः
| यदा ते मोहकलिलं
बुद्धिर्व्यतितरिष्यति । स्थितप्रज्ञः 'कूर्मोङ्गानि सर्वशः
Reading in the Kasmir recension.
एषां च त्वं बहुमतः न इह अतिक्रमनाशः प्रत्यवायेन दृश्यते बुद्धिरेका एव कुरुनन्दन वेदवादपराः
जन्मकर्म५. लेप्सवः क्रियाविशेषबहुलाः भोगैश्वर्यगतिः प्रति ॥ कर्मणि अस्तु अधिकारस्ते । यस्य सर्वे समारंभा निराशीर्बन्धनास्त्विह । त्यागे यस्थ हुतं सर्व सत्यागी स च बुद्धिमान् ॥ बुद्धियुक्तौ जहाति इमे कर्मबन्धविनिर्मुक्ताः
स्थिरप्रज्ञस्य का भाषा स्थिरधीः किं प्रभाषेत व्रजेच्च किम्
स्थिरधीः मुनिरुच्यते
स्थिरप्रज्ञम्तदोच्यते
यत्तस्य अपि हि कौन्तेय तानि संयम्य मनसा
197
Remarks
Not noted by C.
Not noted by C.
""
""
""
"
| सुकृतात्क्षत्रियाः
यदा त्वं मोहकलिल
R and B ac
बुद्धया व्यतितरिष्यसि ।cording to C.
स्थिरप्रज्ञ (T and J) | कुमोऽङ्गानिव सर्वतः
(T and C )
R. reads fgaप्रज्ञः according to
C.
A. according to C.

Page #236

Bhagavadgita Word-Index Pt. I-Appendix II
Chapter,
verse and S.No. verse-quar
ter in the vulgate
Reading in the
N.S.P. edition of the
vulgate
Reading in the Kāśmir recension
Remarks
53
2.(10,11) , 64/1
रागद्वेषवियुक्तैः तु
रागद्वेषविमुक्तः तु
The slight difference between the readings in in S and J on the one hand and that in T on the other is ignored.
,, 66-67 नास्ति बुद्धिरयुक्तस्ये
त्यादि ॥६६॥ | इन्द्रियाणां हि चरतामि
. त्यादि ।। ६७॥ ,, (12,13) 55,69/4 सा निशा पश्यतो मुनेः सा रात्रिः पश्यतो मुनेः 13.2/1 व्यामिश्रेण इव
व्यामिश्रेण एव
Råmānuja adds this variant C has not noted this.
, (1,2)
12/1 22/4
| इष्टान् भोगान्
च कर्मणि
इष्टान् कामान् प्रवर्तेऽथ च कर्मणि
23/3
वर्त्म अनुवर्तन्ते
वर्त्म अनुवर्तेरन्
12.61/2
। युक्त आसीत मत्परः
स्थितप्रज्ञः स उच्यते निगृहीतानि सर्वशः तस्य प्रज्ञा प्रतिष्ठिता मिथ्याचारः
युक्त आसीत तत्परः
(S, T and R) तस्य प्रज्ञा प्रतिष्ठिता (J) | निगृहीतानि सर्वतः (T) स्थिरप्रज्ञा च सा स्मृता (J) मूढाचारः
A according to
(11),,/4 (12), 68/2
14 (1) 3.6/2 (2), 17/1 (3): ,, 23/1 (4) , 26/3
यस्तु अहं न वर्तयम् जोषयेत् सर्वकर्माणि
यश्च (C). अहं न वर्तेय (T and C) योजयेत् सर्वकर्माणि।
Nilakantha.
198

Page #237

Critical Apparatus of Section B
S.No.
Chapter, ver e and verse quarter in the vulgate
Reading in the
N.S. P. edit on of the
vulgate
Reading in the Kāśmir recension
Remarks
68
3.27/2 गुणैः कर्माणि सर्वशः गुणैः सर्वाणि भागशः , 28/3 गुणाः गुणेषु वर्तन्ते गुणाः गुणार्थे वर्तन्ते ,, 31/2 मतं न अनुतिष्ठन्ति मतं न अनुवर्तन्ति ,,/4 मुच्यन्ते तेऽपि कर्मभिः मुच्यन्ते सर्वकिल्बिषैः , 32/2 न अनुतिष्ठन्ति मे मतम् न अनुवर्तन्ति मे मतम् | Not noted by C. ,,/4 | विद्धि नष्टान् अचेतसः विनष्टान् विद्धयचेतसः ,,35/4 | परधर्मो भयावहः | परधर्मोदयादपि -4 अनिच्छन्नपि वार्ष्णेय अनिच्छमानोऽपि बलात्
notes 37197 बलादिव नियोजितः ॥ आक्रम्येव नियोजितः ॥ | म्यैव as the read
ing in R. ,36-1,2, ....
अर्जून उवाच-अथ केन 3,4,5
इत्यादि ३६ इतरवत् । तदनन्तरम् ) भवस्येष कथं कृष्ण कथं चैव विवर्धते । किमास्मा का किमाचार:(5) तन्ममा
चक्ष्व पृच्छतः ॥१॥ श्रीभगवान् उवाचएष सूक्ष्मः परः शत्रुदेहिनामिन्द्रियैः सह। सुखतन्त्र इवासीनो मोहयन्पार्थ तिष्ठति॥२॥ कामक्रोधमयो घोरः स्तम्भहर्षसमुद्भवः। अहङ्कारोऽभिमानात्मा दुस्तरःपापकर्मभिः॥३॥ हर्षमस्य निवत्यषः (6) शोकमस्य ददाति च । भयं चास्य करोत्येष मोहयंस्तु मुहुर्मुहुः ॥४॥
(5) 3.36/1 (6) ,,14
किमात्मकः किमाचारः (S) | हर्ष प्रवर्तयत्येषः (S)
199

Page #238

Bhagavadgitā Word-Index Pt. 1-Appendix II
Chapter,
verse and S.No. verse-quar
ter in the vulgate
Reading in the
N.S.P. edition of the
vulgate
Reading in the Kāśmir recension
Remarks
693.37
स एषः कलुपक्षुद्रश्छिद्रप्रेक्षी धनञ्जय।। रजःप्रवृत्ती मोहात्मा(7)
मनुष्याणामुपद्रवः ॥५॥ श्रीभगवान् उवाचकाम एषः क्रोध एष काम एषः क्रोध एष इत्यादि ।
इत्यादि । तथा तेन इदमावृतम् तथा तेन अयमावृतः
.
.
.
..
.
..
.
..
|, 38/4
(8,9,10,
। " 11)
एवं योगम् परम्पराख्यातम्
Not noted by C.
14.1/1 | इमं योगम् 72 ,2/1 परम्पराप्राप्तम्
(1,2,3,4) , 10/2. मन्मया मामुपाश्रिताः ,, 13/ 2 गणकर्मविभाग
गुणकर्मविभागशः ,, 14/2
न मे कर्मफले स्पृहा , 17/1
कर्मणो ह्यपि बोद्धव्यम् | ,, 18/1 अकर्म यः पश्येत्
van w N
मन्मया मध्यपाश्रयाः गुणकर्मविभागतः न मे कामः फलेष्वपि कर्मणोऽपि हि बोद्धव्यम् अकमे यः पश्यति
(7) 3.36/5
दुष्पूरेणानलेन च
,, 39/4 ,, 40/4
41/3
ज्ञानमावृत्य देहिनम् प्रजहि ह्येनम्
424
GESeeEas ॐ
| मानुषाणाम्
C as the only and S as an alternative read
ing. दुष्पूरणानलेन च
(S and J) ज्ञानमावृत्य देहिनाम् (J) प्रजहीोनम्
(S, T and C) बुद्धेर्यः परतस्तु सः (J) स एव च मया...सनातनः।(C) रहस्यं चैतदुत्तमम् (C) कथमेवं (C) तदात्मांशं सृजाम्यहम् ___(T and C) स चोक्तः कृत्स्नकर्मवित् (T) स चोक्तः सर्वकर्मकृत्
(S as an alternative 200
3/4
यो बुद्धेः परतस्तु सः 3/1-2 स एवायं...पुरातनः।
रहस्यं ह्येतदुत्तमम्
कथमेतत् (4) ,, 7/4
तदात्मानं सृजाम्यहम् 18/4स युक्तः कृत्स्नकर्मकृत्
(3) ,, 43

Page #239

Critical Apparatus of Section B
Chapter,
verse and S.No. verse-quar
ter in the vulgate
Reading in the
N.S.P. edition of the
vulgate
Reading in the Kāśmir recension
Remarks
4.18/4 ,, 23/4 , 25/2
35/3 ,36/1 ... (6,7)
| स युक्तः , यज्ञाय आचरतः कर्म योगिनः पर्युपासते भूतानि अशेषेण द्रक्ष्यसि सर्वेभ्यः पापेभ्यः.
स चोक्तः यज्ञाय आरभतः कर्म | Not noted by C. | योगिनः समुपासते भूतानि अशेषाणि द्रक्ष्यसि सर्वेभ्यः पापिभ्यः
छित्त्वा एनं संशयम्
छित्त्वा एवं संशयम्
5.(1) ,, 1/4
ब्रूहि सुनिश्चितम् बन्धात् प्रमुच्यते तद्योगैः अपि गम्यते
आत्मशुद्धये | ज्ञाननिषूतकल्मषाः
ब्रूहि विनिश्चितम् बन्धात् विमुच्यते तद्योगैः अनुगम्यते आत्मसिद्धये
2
17/4
, 17/1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
..
.
.
ज्ञाननिधीतकल्मषाः स्मरन्तोऽपि मुहुस्वेत
स्पृशन्तोऽपि स्वकर्मणि। सक्ता अपि न सजन्ति पके रविकरा इव ॥
(6) 4.37/2 (7) , ,/4 (1) 5.1/3
भस्मसात्कुरुतेऽर्जुन | भस्मसात्कुरुते तथा यच्छ्रेय एतयोरेकम्.
1,4/4
भस्मसात्कुरुते तथा (S) भस्मसात्कियते तथा (C) भस्मसात्कुरुतेऽर्जुन (S) यः श्रेयानेतयोरेकम् (T) यः .........रेकः (C) उभयोः फलमश्नुते (J) संयतात्मा जितेन्द्रियः (T) स्वपन् जपन् (T) अनन्गच्छन्स्वपन्श्वसन् । भुञ्जनगच्छन्श्वसन्स्मयन् (C) प्रलपन् विलपन् गृह्णन् (J) नवद्वारे पुरे देहे (C)
उभयोविन्दते फलम् विजितात्मा जितेन्द्रियः स्वपन् श्वसन्
,7/2
,, 8/4
9/
1 ,, 13/3
प्रलपन् विराजन् गृह्णन् नवद्वारे पुरे देही
201

Page #240

Bhagavadgita Word-Index Pt. 1- Appendix 11
Chapter,
Verse and S. No. verse-quar.
ter in the vulgate
Reading in the
N. S. P. edition of the
vulgate
Reading in the Kāśmir recension
Remarks
5.(7)
, 19
इहैव तैर्जितः सर्गो
येषां साम्ये स्थितं मनः। निर्दोष हि समं ब्रह्म तस्माद्ब्रह्मणि ते स्थिताः॥
|, (8)
91
, 21/2
| विन्दत्यात्मनि यत्सुखम् सुखं अक्षय्यं अश्रुते
विन्दत्यात्मनि यः सुखम् सुखं अव्ययं अश्रुते
92
,,/4
सुखमक्षयमश्नुते according to all the comm. in G. P. edition of 1935 except Nilakantha.
... (9,10) , 23/4 124/1
1/3
ये हि संस्पर्शजाः भोगाः ये हि संसर्गजाः भोगाः स युक्तः । सुखी नरः | स योगी स सुखी मतः योऽन्तःसुखोऽन्तरारामः अन्तः सुखोऽन्तरारामः | स योगी ब्रह्मनिर्वाणम् स पार्थ परमं योगम् कामक्रोधवियुक्तानाम् कामक्रोधविमुक्तानाम्
, 26/1
| Not noted by c.
.. (12,13)
(7)/5.19
इहैव तैर्जितः सर्ग इत्यादि The same at the
same place in T. In S it is said to have been found here in Ms. B only. In T it is also said to have been found after VI.9as in the other
Ms. seen bys नोद्विजेत्प्राप्य चाप्रियम् नो द्वेष्टि प्राप्य चाप्रियम् (J) प्राक् शरीरविमोक्षणात् प्राक् शरीरविमोचनात् (C) कामक्रोधोद्भवं वेग कामोत्थवेगानुरोधः (C) छिन्नद्वैधा यतात्मनः छिन्नद्वैधा जितात्मनः (T) अभिता ब्रह्मनिर्वाणम् | मर्वनो ब्रह्मनिर्वाणम् (C) यतेन्द्रियमनोबुद्धिः जितेन्द्रियमनोबुद्धिः (T)
(8)|, 20/2 (9), 23/2 (10) ,, 23/3
|, 25/3 , 26/3
28/1
202

Page #241

Critical Apparatus of Section B
Chapter,
verse and S. No. verse-quar.
ter in the vulgate
Reading in the
N.S.P. edition of the
vulgate
Reading in the Kasmir recension
Remarks
98
15.28/3 16.(1,2,3)
विगतेच्छाभयक्रोधः
विगतेच्छाभयद्वेषः
Not noted by c.
,7/2
100 , 7/2
परमात्मा समाहितः मानापमानयोः
परात्मसु समा मतिः मानावमानयोः
:
/4
Sankara (J. H. P. edition).
,, 9-10
The stanza occursing as V. 19 in the vulgate occurs after VI.9 and before VI. 10 in some Mss. of the text according to S and T, and in the commentary of Rāmakanţha according to C.
,, (4,5)
13/2
धारयन्नचलं स्थिरम् (Rāmānuja).
| धारयन् अचलं स्थिरः संप्रेक्ष्य नासिकाप्रम् नात्यनतस्तु योगोऽस्ति जाग्रतो न एव चार्जुन
धारयन् अचलः स्थितः संपश्यन् नासिकाप्रम् योगोऽस्ति नैवात्यशतः न अतिजागरतः अर्जुन
16/1
19/4
युअतो योगम् आत्मनः | निरुद्धं योगसेवया
,, 20/2
योगम् भास्मनि निरुद्धं योगसेवनात्
Not noted by C.
6.4/2
E09
कर्मस्वनुषजते नात्मानमवसादयेत् अनात्मनस्तु शत्रुत्वे
,6/3
नानात्मनस्तु शत्रुत्वे
(T),
,, 11/4
13/1 , 15/2
Rāmānuja.
कर्मस्वनुषजति (C) आत्मानं नाबसादयेत् (T) अजितात्मनस्तु शत्रुत्वे चेलाजिनकुशोत्तरम् (S) समकायशिरोग्रीवम् (T&J)/ मद्भक्तो नान्यमानसः (J) मद्भक्तोऽनन्यमानस:
(S, T and C) योगिनो जितचित्तस्य (T)
चैलाजिनकुशोत्तरम् समं कायशिरोग्रीवा योगी नियतमानसः
19/3 योगिनो यतचित्तस्य
:
203

Page #242

Chapter, verse and
S. No. verse-quarter in the vulgate
108
109
113
6.21/1 ,,,,/ 4
""
110
,, 26/2
111 ,,/ 3-4
""
114
39
112 37/1
(14)
"
""
""
(16)
"2
"3
""
(8,9,10)
"
(16)
115 38/4
(17)
(11,12,13)
"9
, /3-4
37-1
(8) 6.26/1
(9)
(10) (11)
""
39 99
14
27/2
"
" 29/3
(12)
,, 31/4
(13),, 36/1
(14)
» 37/4
(15),, 37/5
Bhagavadgitā Word - Index Pt. I - Appendix II
(17) „ 39/1
Reading in the N.S.P.
edition of the vulgate
सुखमात्यन्तिकं यत्तत् स्थितः चलति तत्त्वतः
योगी विगतकल्मषः सुखेन ब्रह्मसंस्पर्शअत्यन्तं सुखमश्रुते ॥
अयतिः
अप्राप्य योगसंसिद्धिं कां गतिं कृष्ण गच्छति ॥
विमूढो ब्रह्मणः पथि
यतो यतो निश्चलति वशं नयेत्
योगिनं सुखमुत्तमम् ईशते योगयुक्तात्मा
स योगीमयि वर्तते असंयतात्मना
38 / 1.2 | कच्चिन्नोभयविभ्रष्ट
छिन्नाभ्रमिव नश्यति ।
एतन्मे संशय कृष्ण
Reading in the Kasmir recension
सुखमात्यन्तिकं यत्र स्थितःच्यवति तत्त्वतः
योगी नियतमानसः
सुखेन ब्रह्मसंयोगंअत्यन्तं अधिगच्छति ॥
अयतः
लिप्समानः सतां मार्ग प्रमूढो ब्रह्मणः पथि ॥ अनेकचित्तो विभ्रान्तो (15)
मोहस्यैव वशं गतः । अप्राप्य योगसंसिद्धिं 'कां गतिं कृष्ण गच्छति ॥
विनाशं वाऽधिगच्छति
यतो यतो निश्चरति (T) शर्मं नयेत् (C) यस्माद्योगिनमुत्तमम् (C) पश्यते योगयुक्तात्मा (T&J) पश्यति योगयुक्तात्मा (S)
मथ्येवासी च वर्तते (C) असंयतात्मन: (C) विमूढो ब्रह्मणः पथि (T) अनेकचित्तो विश्रान्तो (S)
कच्चिन्नोभयविभ्रंशाच्छिन्नाभ्र इव नश्यति ।
(T&C) एतं मे संशयं कृष्ण (T&C)|
204
Remarks.
C notices पश्यतः as occurring in B.
C has अविश्रान्तः and अविभ्रान्तः the first as the reading in R and the second as that in A and B .

Page #243

Chapter, verse and
S. No. verse-quarter in the vulgate
116
(20)
"" 33
117 43/3 118 14 119 44/2 120 ,, 46/2
""
121 7.1/2 (1)
124
125
6.(18,19) ,, 42/2
""
122
,, 2/2
123 6/4 (2)
126
127
128
(20)
""
"
"
"
" 9/1
(3)
""
ވ
29
», 18/2
,,,,,/ 4
,, 23/4
(18) 6.40/4
(19)
41/2
23
12/3
(4,5,6)
""
(21) ,, 46 /2
43/2
(1) 7.1/3
(2)
(3)
29
8/2 ,, 11/1
(4),, 13/2
27
"
(5) 14/4 (6) 16/2
Critical Apparatus of Section B
Reading in the N.S.P.
edition of the vulgate
कुले भवति धीमताम्
यतते च ततो भूयः संसिद्धौ कुरुनन्दन हियते ह्यवशोऽपि सः ज्ञानभ्योऽपि मतोऽधिकः योगं युजन्मदाश्रयः
नेहभूयोऽन्यत्
प्रभवः प्रलयस्तथा
पुण्यो गन्धः पृथिव्यां
मत्त एवेति तान्विद्धि
आत्मैव मे मतम् मामेवानुत्तमां गतिम् मद्भक्ता यान्ति मामपि
छ
प्राप्य पुण्यकृतांलोकान्
असंशयं समग्रं माम् प्रभास्मि
बलं बलवतां चाहम् एभिः सर्वमिदं जगत्
मायामेतां तरन्ति ते जनाः सुकृतिनोऽर्जुन
Reading in the Kasmir recension
जायते धीमतां कुले
लभते पौर्वदेहिकम्
लभते पूर्वदैहिकम् (T) लभते पौर्वदैहिकम् (C) ज्ञानभ्योऽपि मतोऽधिकः ज्ञानिभ्योऽप्यधिको मतः ।
(T as an alternative) असंशयं समयं वा (T) प्रकाश: (C)
बलं बलवतामस्मि (T&C) 'एभिः कर्ममयं जगत् (T) स्वभिः कर्ममयं जगत् (C) मायामतितरन्ति ते (T) जनाः सुकृतिनः सदा
(T and C)
ततो भूयः अपि यतते सिद्धये कुरुनन्दन हियते ह्यवशोऽपि सन् ज्ञानिभ्यः च मतोऽधिकः । (21) योगं युञ्जन् मदाश्रितः
न पुनः किञ्चित् प्रलयः प्रभवस्तथा
पुण्यः पृथिव्यां गन्धः अस्मि
मत्त एव ईह तान्विद्धि
आत्मैव मे मतः मम एवानुत्तमां गतिम् सिद्धान् यान्ति सिद्धव्रताः जातु गच्छति (T, J & C) प्राप्य पुण्यकृतां लोकान् (T)
205
Remarks
as an
श्रीमतां alternative reading in C taken from R.
Not noted by C.
""
33
Vallabha and the 8 comm. in G. P. edition of 1912.

Page #244

Bhagavad gita Word-Index Pt. I--Appendix II
Chapter,
verse and S.No. verse-quar-|
ter in the vulgate
Reading in the
N.S.P. edition of the
vulgate
Reading in the Kāśmir recension
Remarks
17. (7,8)
129 1,26/3 | भविष्याणि च भूतानि भविष्यन्ति च भतानि
,, 28/1 | येषां तु अन्तगतं पापम् | येषां तु अन्तं गतं पापम् | Not noted by c.
131062,3,4,5,
| प्रयाणकाले अपि माम
, 2/3 प्रयाणकाले च माम्
6,7) , 11/3-4 | सङ्ग्रहेण प्रवक्ष्ये ... (9)
| नित्ययुक्तस्य योगिनः , 17/1 | अहःयद् ब्रह्मणो विदुः , 20/2 | व्यक्तोऽव्यक्तात्सनातनः
| सङ्ग्रहेण अभिधास्ये(8)
133
,, 14/4
134
नित्ययुक्तस्य देहिनः | अहः ये ब्रह्मणो विदुः व्यक्ताव्यक्तः सनातनः
135
............
...
..
.
...
.........
7.23/5-6
भूतान्भूतयजो यान्ति In S as an मद्धता यान्ति मामपि ॥ | additional line
in stanza 23 and in J as an additional one line
stanza. (8) ,, 24 अव्यक्तं व्याक्तमापन्न ।
R has omitted this whole stanza
according to C. ममाव्ययमनुत्तमम् ॥ 30/2 साधियज्ञं च ये विदुः | साधियज्ञं तथा विदुः (C) 18.1/1 किमध्यात्मम्
किमध्यात्म (T) विसर्गः कर्मसंज्ञितः विसर्गः कर्मसंज्ञितम् (J) अन्तकाले च मामेव अन्तकाले अपि मामेव .
(T and C) 1,8/2 चेतसा न अन्यगामिना चेतसा अनन्यगामिना (C)
,9/4 आदित्यवर्ण तमसः परस्तात् आदित्य......पुरस्तात् (C) 1,10/2 भक्त्या युक्तः
भक्त्या युतः (J) (7),,between
सर्वे वेदा यत्पदमामनन्ति __ 11/1-2
तपांसि सर्वाणि च यद&11/3-4
दन्ति । (T) 1, 11/3-4 सङ्ग्रहेण प्रवक्ष्ये सङ्ग्रहेण ब्रवीमि (T as
an alternative ) 1, 12/4 | आस्थितो योगधारणाम् आस्थितो योगधारणम् (T)
3/4 ., 5/1
8808 2008
206

Page #245

Chapter, verse and
S. No. verse-quarter in the vulgate
136
137
138
139
8.21/3-4 यं प्राप्य न निवर्तन्ते तद्धाम परमं मम ।
"3
(5)
9.(1,2,3,4)
6-1
22
,, 26/3-4 | एकया यात्यनावृत्ति अन्यया आवर्तते पुनः ॥
140 7/2
22/4 येन सर्वमिदं ततम्
(10,11)
"}
(10) 8.25/1
"3
(11) 26/1 (1) 9.2/4
(3)
(2) ,, 4/1 5/4
,,
(4)
5-1
"9
Critical Apparatus of Section B
Reading in the NS.P. edition of the vulgatn
,, 6-1
धूमो रात्रिस्तथा कृष्णः
शुक्लकृष्णे गती सुखं कर्तुम् ततमिदं सर्वम्
ममात्मा भूतभावनः
Reading in the Kasmir recension
यं प्राप्य न पुनर्जन्म लभन्ते योगिनोऽर्जुन ।
यत्र सर्वं प्रतिष्ठितम्
अनयोः यात्यनावृत्तिं एका आवर्तते पुनः ॥
एवं हि सर्वभूतेषु चराम्यनभिलक्षितः । भूतप्रकृतिमास्थाय सह चैव विनैव च ॥ (5)
प्रकृतिं यान्ति मामिकाम् प्रकृति यान्ति मामकीम्
धूमो कृष्णस्तथा रात्रिः
(T and C ) शुक्लकृष्णगती (T, J & C) ससुखं कर्तुम् (T)
ततमिदं कृत्स्नम् (T & C ) भूतात्मा भूतभावनः (T) सर्वगः सर्वतश्चाद्यः सर्वकृत्सर्वदर्शनः । सर्वज्ञः सर्वदर्शी च सर्वात्मा सर्वतोमुखः ॥ (T)
207
सदैव च विनैव च (T &
C as an alternative)
Remarks
C gives this as an additional Ardha in R & A. It is possible only as a substitute.
B has आद्यया in place of एकया and he and R both have अन्यया in place of पुनः according to C.

Page #246

Bhagavadgitā Word-Index Pt. 1-Appendix II
Chapter,
verse and S.No. verse-quar
ter in the vulgate
Reading in the
N. S. P. edition of the
vulgate
Reading in the Kāśmir recension
Remarks
| Not noted by c.
141 19.8/2 142
,, 11/2 143,,,/4
.. (6,7,8,9,
भूतग्राम इमं कृत्स्नम् मानुषी तनुं आश्रितम् मम भूतमहेश्वरम्
भूतग्राम इदं कृत्स्नम् मानुषी तनुं आस्थितम् मम अव्ययमनुत्तमम्
___10)
अनन्याश्च विरक्ताश्च (11)
144 1, 22/1 | अनन्याश्चिन्तयन्तो माम्
..(12,13,14,
15,16) 145 ,,31/4 न मे भक्तः प्रणश्यति 146 10.8/1 | अहं सर्वस्य प्रभवः
न मद्भक्तः प्रणश्यति अयं सर्वस्य प्रभवः । स्वयं चैव ब्रवीषि माम्
Not noted by C.
,, (1,2,3)
147 1, 13/4 | स्वयं चैव ब्रवीषि मे
(4)
(6)| 9.12/3 | राक्षसी मासुरी चैव
(7 ,,/4 प्रकृति मोहिनी श्रिताः (8) ,, 14/1-2 सततं कीर्तयन्तो मां
यतन्तश्च दृढव्रताः
| आसुरी राक्षसी चैव
(T &JD प्रकृति मोहनी श्रिताः (T), सततं कर्तियन्तश्च यतमानाः दृढव्रताः (S&T) यतन्तश्च यतब्रताः सततं कीर्तयन्तो मां in Raccording यजन्तश्च दृढव्रताः (J)| | to C. पितामहस्य जगतः (T) वेद्यं पवित्रमोकारो ऽथर्व ऋक् साम वै यजुः (J)
(9) ,, 17/1 | पिताहमस्य जगतः (10),,/3-4 वेद्यं पवित्रमोंकार
ऋक् साम यजुरेव च ॥
ऋक् यजुः साम एव च (T) 22/1 अनन्याश्चिन्तयन्तो माम् । अनन्याच विरक्ता माम्(J) | 120 ""
योगक्षेमं वहाम्यहम् । योगक्षेमं ददाम्यहम् (T) ,,23/4
यजन्त्यविधिपूर्वकम् यजन्ते विधिपूर्वकम् (J) ,, 24/1 सर्वयज्ञानां भोक्ता सर्वभूतानां भोक्ता (T) 31/2 शश्वच्छान्ति निगच्छति शश्वच्छान्ति नियच्छति (T) प्रतिजानीहि
प्रतिजाने अहम् (C) (1) 10.8/2 मत्तः सर्व प्रवर्तते इतः सर्व प्रवर्तते
(T, J and C) (2) ,, 9/
4 तुष्यन्ति च रमन्तिं च। तुष्यन्ति रमयन्ति च (C) 13), 10/4 मामुपयान्ति।
मां प्रापयन्ति (C) (4)1, 14/2/ यन्मां वदसि केशव यन्मे वदसि केशव(S&T) |
208
,,/3

Page #247

Critical Apparatus of Section B
Chapter,
verse and S.No. verse-quar
ter in the vulgate
Reading in the
N.S.P. edition of the
vulgate
Reading in the Käśmir recension
Remarks
148 10.14/4 विदुर्देवा न दानवाः 149, 16/2 दिव्या ह्यात्मविभूतयः 150 , 17/1-2| कथं विद्यामहं योगिन्
त्वां सदा परिचिन्तयन्
विदुर्देवा महर्षयः विभूतीरात्मनः शुभाः कथं विद्यामहं योगिन् | त्वां अहं परिचिन्तयन्
151 152
19/2
कथं विद्यां महायोगिन् R according to C.
Rāmānuja. Not noticed byc.
विभूतीरात्मनः शुभाः वेदानां सामवेदोऽहम्
(5)
153 154 155
दिव्या ह्यात्मविभूतयः 22/1 | वेदानां सामवेदोऽस्मि 25/2 गिरी अस्म्येकमक्षरम् ,,,/3 यज्ञानां जपयज्ञोऽस्मि ,, 27/3 ऐरावतं गजेन्द्राणाम् ,, (6,7,8,
9,10,11) , 41/3 तत्तदेवावगच्छ त्वम् ... (12,13)
गिरां अप्येकमक्षरम् यज्ञानां जपयज्ञोऽहम् ऐरावणं गजेन्द्राणाम्
| तत्तदेव अवगच्छेः स्वम्
38-1
10.24/3 सेनानीनामहं स्कन्दः । सेनान्यामप्यह स्कन्दः
(S and T) ,27/4
नराणां च नराधिपम् नराणां च नरोत्तमम् (T) ,29/4
यमः संयमतामहम् यमः संयमिनामहम् (T) | (8) ,31/1 पवनः पवतामस्मि पवनः प्लवतामहम् (T)
ओषधीनां यवश्वास्मि धातूनामस्मि काञ्चनस् । सर्वासां तृणजातीनां
दर्भोऽहं पाण्डुनन्दन ।। (T) (10),,39/1-2 यच्चापि सर्वभूताना यच्चापि सर्वभूतानां बीज तदहमर्जुन। तबीजमहमर्जुन।
(S, T and C) (11) | ,, 40/1 मम दिव्यानां विभूतीनाम् शुभदिव्यानां विभूतीनाम्
(J) 1, 42/1-2 | अथवा बहुनैतेन किं ज्ञातेन | अथवा बहुनोक्तेन किं ज्ञानेन तवार्जुन
तवार्जुन (S, T and C) अथवा बहुनैतेन किं ज्ञानेन (B according तवार्जुन
to C). (13),,/3 | विष्टभ्याहमिदं कृत्स्नम्। विष्टभ्याहमिमं कृत्स्नम् (J) 14 स्थितो जगत्
जगत् स्थितः
(B according to C).
(12)
B.G. I. 14
209

Page #248

Bhagavad gita Word-Index Pt. I-Appendix II
Chapter,
verse and S.No. verse-quar
ter in the vulgate
Reading in the
N.S.P. edition of the
vulgate
Reading in the Kāśmir recension
Remarks
11.(1)
, 3/2
आत्मानं परमेश्वर
आत्मानं परमेश्वरम्
Sankara (J. H. P. edition).
158
योगेश्वर ततो मे त्वम् पश्याश्चर्याणि भारत
योगीश्वर ततो मे त्वम् पझ्याश्चर्याणि पाण्डव
159
न तु मां शक्यसे द्रष्टुम्
न तु मां शक्ष्यसि द्रष्टुम्
शक्यसि in Rac| cording to C.
1619/2 162 , 11/1
महायोगेश्वरो हरिः दिव्यमाल्याम्बरधरम्
महायोगीश्वरो हरिः दिव्यमालाम्बरधरम्
16/4
विश्वेश्वर विश्वरूपम्
| विश्वेश्वर विश्वरूप
Sankara (J. H. P. edition).
164
166
167
, 19/3 पश्यामि त्वाम्
पश्यामि स्वा , 20/3 रूपं उग्रं तव इदम् रूपं उग्रं तव ईदृक् (7) ,, 21/1 अमी हि त्वाम्
अमी हि स्वा ,,,/3 स्वस्तीत्युक्त्वा महर्षिसिद्ध- स्वस्तीति चोक्त्वैव महर्षिसङ्काः
सिङ्घाः ,, (8) ,, 26/1 अमी च त्वाम् अमी सर्वे
,7/4
11.22 | श्रुतौ विस्तरशो मया श्रुतौ विस्तरतो मया ।
(T and C) (2) ,, 3/3-4 दृशुमिच्छामि ते रूपमैश्वरम् दृष्टुमिच्छामि ते रूपमैश्वर्यम् दृष्टुमिच्छाम्यहं रूपं (B
(T) according to C). | यच्चान्यद् द्रष्टुमिच्छसि | यच्चान्यद्रष्टुमर्हसि (T) ,, 15/4 उरगांश्च दिव्यान उरगांश्च दीप्तान् (T & C) ,, 17/ 3पश्यामि त्वाम्
पश्यामि त्वा (Sand) , 18/3 शाश्वतधर्मगोप्ता सात्वतधर्मगोप्ता (J and s. C gives the
latter as the vulIn S this variant is
gate reading and misplaced in 10. the former as 28/3).
the variant. (7) |, 203 रूपमुग्रं तवदम् रूपमिदं तवोग्रम् (T as
an alternative) 24/3 | दृष्ट्वा हि त्वाम् दृष्ट्वा हि त्वा (S, J& C)
४)
210

Page #249

Critical Apparatus of Section B
Chapter,
verse and S.No. verse-quar
ter in the vulgate
Reading in the
N.S.P. edition of the
vulgate
Reading in the Kāśmir recension
Remarks
169 11.26/2 सर्वे सहैवावनिपालसझैः सर्वैः सहैवावनिपालसङ्गैः B according to 170 ,27-1
नानारूपैः पुरुषैर्योध्यमाना, Creads बाध्यमाना विशन्ति ते वक्तुम- instead of योध्यचिन्त्यरूपम् ।
मानाः, he and R यौधिष्ठिरा धार्तराष्ट्राश्च both read निहता, योधाः, शस्त्रैः कृत्ता instead of विहता:विविधैः सर्व एव ॥ & नूनमेते instead त्वत्तेजसा विहता नून- of नूनमेव and he मेव, तथा हीमे स्वच्छ- alone reads रीरप्रविष्टाः॥ त्वच्छरीरे प्रविष्टा:
and R alone त्वच्छरीरं प्रविष्टाः | instead of स्वच्छ
रीरप्रविष्टाः. 28/4 वक्ताणि अभिविज्वलन्ति वक्ताणि अभितो ज्वलन्ति । प्रतपन्ति विष्णो प्रतपन्ति विष्णोः
Not noted by C.
,, (10)
ऋतेऽपि त्वाम्
ऋतेऽपि त्वा
32/3
(11) ..34/2 ,, 37/1
अन्यानपि योधवीरान् अन्यानपि वीरयोधानू(12) कस्माच ते न नमेरन् कस्माच ते न नमेयुः महा- महात्मन्
स्मन्
According to C. A reads the first two words as कस्माच्चैते.
176,38/3
वेत्ताऽसि वेद्यं च परं च धाम वेत्ताऽसि वेद्यं परमं च धाम
11.28/2 द्रवन्ति
व्रजन्ति (B according
to C) (10) ,, 31/2 नमोऽस्तु ते देववर प्रसीद | नमोऽस्तु देवेशवर प्रसीद
(T) |, 33/1
| यशो लभस्व | यशो भजस्व । | , 34/2 योधवीरान्
लोकवीरान, वीरलोकान् According to योधमुख्यान् (all in T) | C, R and A
have the reading लोकवीरान् only.
211

Page #250

Bhagavadgita Word-Index Pt. 1-Appendix II
Chapter,
verse and S. No. verse-quar
ter in the vulgate
Reading in the
N.S.P. edition of the
vulgate
Reading in the Kāśmir recension
Remarks
177 11.39/3-4 नमो नमस्तेऽस्तु इत्यादि
178 , 5-6 ...... 179, 40/3-4 अनन्तवीर्या मितविक्रमस्त्व
मित्यादि।
अनादिमानप्रतिमप्रभावः, सर्वेश्वरः सर्वमहाविभूते ॥ नमो नमस्तेऽस्तु इत्यादि। न हि स्वदन्यः कश्चिद- According to स्तीह देव, लोकत्रये दृश्यते-/C the reading is ऽचिन्यकर्मा ।।(13) कश्चिदपीह. अनन्तवीर्यामितविक्रमस्त्वम् सर्व(14) समाप्नोषि ततोऽसि सर्वः॥
180
,,, 15-6 ........
, (15)
|, 41/3
रूपमुग्रं तव इदम्
,, (16,17)
,, (18)
| ,, 43/2 त्वमस्य पूज्यश्च
, 44/4 प्रियः प्रियायाः अर्हसि 1, 44.1,
2,3.
रूपमुग्रं तव इमम् त्वमस्य विश्वस्य प्रियः प्रियस्य अर्हसि दिव्यानि कर्माणि तवा- According to द्भुतानि, पूर्वाणि पूर्वा C the reading is ऋषयः स्मरन्ति । पूर्वाणि पूर्वेऽप्यृषयः नान्योऽस्ति कर्ता जग- स्मरन्ति. तस्वमेको, धाता विधाता च विभुवश्च ॥१॥
(13) 11.40/3 | अनन्तवीर्यामितविक्रम- अनन्तवीर्योंमितविक्रमस्त्वम् स्त्वम्
(T) (14) ,, ,,/4 सर्व समाप्नोषि ततोऽसि । व्याप्नोषि सर्व च ततोऽ सर्वः
सि सर्वः। (J) सर्वं संव्याप्नोषि ततोऽपि सर्वः
(T as a variant) (15), 412 हे कृष्ण हे यादव हे सखेति हे कृष्ण हे यादव हे सखे च
__ (T and C) (16)/, 42:1 असत्कृतोऽसि । असत्कृतोऽपि (T)
,,, 4 वाहमहमप्रमेयम् त्वामहमप्रमेय (T) (11),, 43:1 पिताऽसि लोकस्य पिताऽस्य लोकस्य (T) (18) ,, ,, 4 अप्रतिमप्रभाव
अप्रतिमप्रभावः(T and ) अप्रतिमस्वभावः (T as an additional variant)
212

Page #251

Critical Apparatus of Section B
Chapter,
verse and S.No. verse-quar
ter in the vulgate
Reading in the
N.S. P. edition of the
vulgate
Reading in the Kāśmir recension
Remarks
तवाद्भुतं किन्नु भवेदसचं, किंवा शक्यं परतः। परितः in R and कीर्तयिष्ये।
परतः in A acकर्ताऽसि सर्वस्य यतः cording to C. स्वयं वै, विभो ततः सर्वमिदं त्वमेव ॥२॥ अत्यनुतं कर्म न दुष्करं ते, कर्मोपमानं न हि विधते.ते। न ते गुणानां परिमाणमस्ति, न तेजसो नापि बलस्य नः ॥ ३ ॥
11(19,20,21,
22,23,24) 12.3/2
अव्यक्तं पर्युपासते अव्यक्तासक्तचेतसाम्
अव्यक्तं मामुपासते सर्वत्रासक्तचेतसाम्
अत ऊर्ध्वं न संशयः अथ चितं समाधातुम्
योगमुत्तममास्थितः | अथ आवेशयितुं चित्तम् कर्तुं भद्योगं आस्थितः
गं आश्रितः
(19) 11.48/
1 न वेदयज्ञाध्ययनैः ।। | न वेदयज्ञाधिगमैः (T&c) ,,,/3 एवंरूपः शक्य अहम् । एवं रूपं शक्यमहम्
(T, J and C) 1,49/2-4 ......विमूढभावः...... ...विमूढताभूत्....
| धोरमिक....... ...घोरमुग्रं ...... 52/1 सुदुर्दर्शमिदं रूपम् सुदर्शनमिदं रूपम् (T)
,,53/4 | दृष्टवानसि मां यथा दृष्टवानसि यन्मम (J) (24) ,, 54/1-2 भक्तथा त्वनन्यया शक्य भक्तधात्वनन्यया शक्य __ अहमेवं
ह्यहमेवंविधोऽर्जुन । (T) (1) 12.5/4 देहवद्भिः
देहभृद्भिः (T and C) (2) , 8/3 | निवसिष्यसि मय्येव निवत्स्यसि त्वं मय्येव
(T &C) (3) , 10/1 अभ्यासेऽप्यसमर्थोऽसि अभ्यासेऽप्यसमर्थः सन् (T) (4) |, 11/4 यतात्मवान्
ममात्मवान् 213

Page #252

Bhagavadgitâ Word-Index Pt. 1-Appendix 11
Chapter,
verse and S.No. verse-quar
ter in the vulgate
Reading in the
N.S.P. edition of the
vulgate
Reading in the Kāśmir recension
Remarks
190 12.12/4 ततः शान्तिरनन्तरम्
ततः शान्तिः निरन्तरा
According to C the last word in this line is अनन्तरा.
191
, 15/3
, 16/3
हर्षमन्युभयक्रोधैः सर्वारम्भफलत्यागी शुभाशुभफलत्यागी मानावमानयोः
(5,6,7,8)
हर्षामर्षभयोद्वेगैः 192
सर्वारम्भपरित्यागी 193 ,, 17/3 शुभाशुभपरित्यागी
, 18/2 मानापमानयोः (9)
अत्र क्षिप्तः195 13. Un- अर्जुन उवाच
number- प्रकृतिं पुरुषं चैव ed stanza क्षेत्रं क्षेत्रज्ञमेव च।
एतद्वेदितुमिच्छामि No. (1)
ज्ञानं ज्ञेयं च केशव ।।
अर्जुन उवाच
Purushottama प्रकृतिं पुरुषं चैव
and Rāghavenक्षेत्रं क्षेत्रज्ञमेव च। dra Yati and एतद्वेदितुमिच्छामि some mss. of ज्ञानं ज्ञेयं च केशव ॥१॥ the vulgate ac
cording to C contain this.
" (2)
196
क्षेत्रज्ञ इति तद्विदः
, 1/4 ,, 11/1
,, (3,4)
क्षेत्रज्ञं इति तद्विदः अध्यात्मज्ञाननिष्टत्वम्
अध्यात्मज्ञाननित्यत्वम्
12.13/2 मैत्रः करुण एव च (6), 14/2। यतात्मा दृढनिश्चयः (7) ,, ,,/4 यो मद्भक्तः (8), 15/2 नोद्विजते च यः (9) ,, 20/1 | धामृतमिदम्
| (1) 13. Before ....
stanza
No. 1 & after the unnumber ed stanza ,, 1/3 यो वेत्ति ,,,,/4 तद्विदः ,3/3 यत्प्रभावश्च
| मैत्रः करुण आत्मवान् (T) जितात्मा दृढनिश्चयः (T) |. यो मे भक्तः (T and J) नोद्विजते तु यः (T) धर्मामृतमिदम् (T and J) (श्रीभगवानुवाच )प्रकृतिं पुरुषं चैव क्षेत्रं क्षेत्रमेव च। एतत्ते कथयिष्यामि ज्ञानं ज्ञेयं च भारत ।। (J) यो वेद (T and C) तद्विदुः (S and J) यत्स्वभावश्च (C)
(3)
214

Page #253

Critical Apparatus of Section B
Chapter,
Verse and S. No. verse-quar
ter in the vulgate
Reading in the
N.S.P. edition of the
vulgate
Reading in the Kāśmir recension
Remarks
13.(6,6)
, 17/4
... (8,9,10,
15
@
1, 13/1 सर्वतःपाणिपाद तत्स र्वतःपाणिपादान्तम् हृदि सर्वस्य धिष्ठितम् हृदि सर्वस्य वेष्टितम् विष्ठितम् in San
kara and Rama
nuja and also R 11)
and A according
to c. 1, 29/1 प्रकृत्यैव च कर्माणि प्रकृत्यैव हि कर्माणि ,, 31/1 अनादित्वात् निर्गुणत्वात् । अनादित्वात् निर्मलत्वात् । Not noted by c. 14. (1,2,3) , 10/2 सत्त्वं भवति भारत सत्त्वं भारत वर्धते , 12/4 विवृद्धे भरतर्षभ विवृद्धे कुरुनन्दन , (5)
तथा प्रलीनस्तमसि | तथा तमसि लीनस्तु(6) 13.4/4 तुमद्भिर्विनिश्चितैः हेतुमद्भिर्विनिश्चितम्
(S, T and C) | 12/4
| न सत्तन्नासदुच्यते न सन्नासत्तदुच्यते (T) (7) , 16/1 | अविभक्तं च भूतेषु अविभक्त विभक्तेषु (C) ,, 22/2 भर्ता भोक्ता महेश्वरः | कर्ता भोक्ता महेश्वरः
(T and J), सर्वथा वर्तमानोऽपि स यथा वर्तमानोऽपि (T) | 25/1 अन्ये त्वेवमजानन्तः अन्ये चैवमजानन्तः (T) 26/1 यावत्संजायते किञ्चित् यावत्किञ्चित्संभवति
(T and C) 14.2/4 न व्यथन्ति। | न च्यवन्ति (C) .. 3/2 तस्मिन्गर्भ दधाम्यहम् तस्मिन्गर्भ ददाम्यहम्
(T and C) |, 7/4 कर्मसङ्गेन देहिनम् | कर्मसङ्गेन देहिनाम् (T) |, 12/2
| कर्मणामशमःस्पृहा कर्मणामशमश्च तृट् (C) ,,,/4 सत्त्वे प्रवृद्धे ।
सत्त्वे विवृद्धे (C) , 15/3 तथा प्रलीनस्तमसि तथा तमसि लीनस्तु (S&T) Sankara ac
तथा तमसि लीनास्तु (J) | cording to J. H.
(This slight varia- P. edition and tion is ignored).
other comm. except Rāmānuja,Hanumāna, Vallabha and
Purusottama. 215
23/3
8
109

Page #254

Bhagavadgita Word-Index Pt. I-Appendix II
Chapter,
verse and S.No. verse-quar
ter in the vulgate
Reading in the
N.S.P. edition of the
vulgate
Reading in the Kasmir recension
Remarks
205
14.17/3
प्रमादमोही तमसो प्रमादमोहौ जायेते भवतोऽज्ञानमेव च ॥ तमसोऽज्ञानमेव च ॥ | ऊर्ध्वं गच्छन्ति सत्त्वस्थाः ऊर्ध्वं गच्छन्ति सत्वेन
206
| Not noted by c.
, 18/1 .. (7,8) ,, 23/4 , 24/1
Not noted by C.
207 208 209 210
योऽवतिष्ठति नेते समदुःखसुखस्वस्थः मानापमानयोः तुल्यः सर्वारम्भपरित्यागी
योऽज्ञस्तिष्ठति नेते समदुःखसुखस्वामः | मानावमानयोः तुल्यः सर्वारम्भफलत्यागी
1,25/1
, ,/3 15.(1)
212 213
प्रसूतास्तस्य शाखा: | प्रसूता यस्य शाखा: | Not noted by c. असशस्त्रेण दृढेन छित्त्वा असङ्गशस्त्रेण शितेन छित्त्वा। ततः पदं तत्परिमार्गितव्यम् ततः परं तत्परिमार्गितव्यम्। न निवर्तन्ति
न निवर्तेत अध्यात्मनित्याः विनिवृत्त- अध्यात्मविद्याविनिवृत्तकामाः
| Not noted by c. गृहित्वा एतानि संयाति । गृहित्वा तानि संयाति
कामाः
14/2
| प्राणिनां देहं आश्रितः
प्राणिनां देहं आस्थितः
__(7) 14.18/3 | जघन्यगुणवृत्तिस्थाः . जधन्यगुणवृत्तस्थाः (S&T) Saikara and
others except Rāmānuja and
3 others. (8) ,, 20/
4 विमुक्तोऽमृतमश्नुते | विमुक्तो मृत्युमश्नुते (T) (1) 15.2/1 | अधश्चोर्ध्वं प्रसृताः अधःश्चोर्ध्वं च प्रसृताः (T)| (2) |, 2/3
अधश्च मूलान्यनुसन्ततानि अधश्च मूलान्यनुबन्धकानि (3), 4/2 यस्मिन्गताः
यस्मिन्गते (S and J)
यस्मिन्गतः (T and C) | तमेव चाद्यं पुरुष प्रपद्ये तमेव चाद्यं पुरुषं प्रपद्येत् Ramanuja, Ve
(J and C) dāntadesika and
Venkatanātha. (5), 10/1 उत्क्रामन्तं स्थितं वाऽपि तिष्ठन्तमुत्क्रामन्तं वा
(T and C) (6)1, 13/1 | गामाविश्य च भूतानि मामाविश्य च भूतानि (J)
() . 43
4/3
216

Page #255

S. No. verse-quarter in the vulgate
Chapter,
verse and
218 15.15/4
219 3/1
33
16. (1,2)
"2
23
(3)
220 8/1 221
(4) (5)
"3
39
(7,8,9,10)
"3 "
(7) 15.16/4 ,, 18/2
(8)
(9) 20/2 (10) 20-1
"
""
(3,4,5)
(1) 16.2/2
14 (6,7)
(2) » 2/3
">
"
"
22
4/1 ,, 6/3
3/1-2
(6)
9/4
(7) 10/2
Critical Apparatus of Section B
Reading in the N.S.P. edition of the vulgate
वेदान्तकृत् वेदविदेव चाहम् वेदान्तकृत् वेदकृदेव चाहम्।
तेजः क्षमा धृतिः शौचम् तेजः क्षमा धृतिः तुष्टिः
असत्यमप्रतिष्ठ ते किमन्यत्का
असत्यमप्रतिष्ठं च अकिञ्चित्कमहेतुकम्
कूटस्थोऽक्षर उच्यते अक्षरादपि चोत्तमः
इदमुक्तं मयानघ
त्यागः शान्तिर पैशुनम्
दया भूतेष्वलोलुपत्वम्
दम्भो दर्पोsभिमानश्च देवो विस्तरशः प्रोक्तः
1
क्षयाय जगतोऽहिताः दम्भमानमदान्विताः
Reading in the Kasmir recension
(T and C) त्यागो भक्तिरपैशुनम् (T) दया भूतेष्वलोलत्वम् (T) दया भूतेष्वलौल्यं च
(T, S and C) दयाभूतेष्वलब्ध्यं च (J) शौचमद्रोहो नातिमानिता तुष्टिरद्रोहो नाभिमानिता
कूटस्थोऽक्षर एव च (T) अक्षरस्यापि चोत्तमः
(T and C ) मया प्रोक्तं तवानघ (S&T) तावद्भ्रमति वै जन्तुः यावत्तत्त्व न विन्दति । ज्ञाते तत्त्वे तु वै तस्य ज्ञातव्यं नावशिष्यते ॥ (T) त्यागोस तिर पैशुनम्
(S, J and A according to C) तुष्टिरद्रोहो नाभिमानता (T and R according to C)
दम्भो दर्पोऽतिमानश्च (T) दैवो विस्तरतः प्रोक्तः
217
(T and C) क्षयाय जगतोऽशुभाः (T) दम्भलोभमदान्विताः
(T and C)
Remarks

Page #256

Chapter, verse and
S. No. verse-quar ter in the vulgate
223
224
225
222 16.10 / 3-4 मोहाद्गृहित्वासद्ग्राहाप्रवर्तन्तेऽशुचिव्रताः ॥
226 227
228
""
(10) (11)
(18)
,, 16/2
14
(12,13)
" "
"
""
,, 19/3
(8) 16.12/3
(8,9,
17.1/2 » 2/4
4/3
""
(9),, 13/2
14/3
""
,, 16/1
""
10,11)
17/1
17/3
, 20/2
(12) (13) (14) (15) 21/4 (16) 22/2 (17) 23/2
"
"3
"
39
(14,15,
16,17,18)
""
Bhagavadgita Word-Index Pt. 1-Appendix II
,, 24/3
(1) 17.4/3
Reading in the N.S.P. edition of the vulgate
मोहजालसमावृताः पतन्ति नरके
क्षिपाम्यजस्त्रं अशुभान्
यजन्ते श्रद्धयान्विताः तामसी चेति तां श्रुणु प्रेतान्भूतगणांश्चान्ये
ते कामभोगार्थम्
इमं प्राप्स्ये मनोरथम्
ईश्वरोऽहमहं भोगी अनेक चित्तविभ्रान्ताः
आत्मसंभाविताः स्तब्धाः यजन्ते नामयज्ञस्ते मूढा जन्मनि जन्मनि तस्मादेतत्त्रयं त्यजेत् | एतैर्विमुक्तः कौन्तेय वर्तते कामकारतः
ज्ञात्वा शास्त्रविधानोक्तम्
प्रेतान्भूतगणांश्चान्ये
Reading in the Kasmir recension
असद्ग्राहाश्रिताः क्रूराः प्रचरन्ति अशुचिव्रताः ॥
मोहस्यैव वशं गताः पतन्ति निरयेऽशुचौ
क्षिपाम्यजस्त्रं अशुभासु
वर्तन्ते श्रद्धयान्विताः तामसी चेति ताः शृणु भूतप्रेतपिशाचान् च (1)
हन्ते कामलोभार्थम्
( S and J) | ईहन्ते कामभोगार्थान् (T) इदं प्राप्स्ये मनोरथम्
(S and T) ईश्वरोऽहमहं योगी (J) अनेकचित्ताः विभ्रान्ताः
218
(T and C) आत्मसंभाविनः स्तब्धाः (T) यजन्ते नाम यज्ञैस्ते (T) नरा जन्मनि जन्मनि (C) | तस्मादेतत्त्रयं त्यज (T&C) | एतैर्वियुक्तः कौन्तेय (T&C) वर्तते कामचारतः (T) वर्तते कामकातरः । (T) कृत्वा शास्त्रविधानोक्तम्
(T and C) भूतान्प्रेतपिशाचांश्च (In S and T as an alternative reading and in C as the only one).
Remarks

Page #257

Critical Apparatus of Section B
Chapter,
verse and S. No. verse-quar
ter in the vulgate
Reading in the
N.S. P. edition of the
vulgate
Reading in the Kāśmir recension
Remarks
229
17.(2) ,6/2
भूतग्रामं अचेतसः
भूतग्रामं अचेतनम्
The word भूतग्रामम् has been included in Section B.although it is common to both the recensions because the next word changes the spirit of the sentence. Not noted in C.
... (3,4,5) 230, 12/3-4 इज्यते भरतश्रेष्ठ इज्यते विद्धि तं यज्ञ
तं यज्ञं विद्धि राजसम्॥ राजसं चलमनवम्॥ ,, 13/1 विधिहीन असृष्टान्नम्
विधिहीनं अमृष्टासम् ... (6,7) 232 21/4 तद्दानं राजसं स्मृतम् । तद्राजर्स इति स्मृतम् ॥ 233,23/3 ब्राह्मणास्तेन वेदाश्च ब्रह्मणा तेन वेदाश्च 1,26/4 सच्छब्दः
| सच्छब्दः पार्थ गीयते। 18.(1,2) 235
1, 6/1 एतान्यपि तु कर्माणि एतान्यपि च कर्माणि 236 ,7/1 नियतस्य तु संन्यासः नियतस्य च संन्यासः 237 1,8/1 दुःखमित्येव यत्कर्म दुःखमित्येव यः कर्म
1, 13/1 पञ्च एतानि महाबाहो | पञ्च इमानि महाबाहो
234
Sankara (I. H. P. edition).
(2) 17.5/2
(3), 9/4 (4) , 11/3 (5), 12/2 (6) , 17/1
1, 19/1 (1) 18.2/1
तप्यन्ते ये तपो जनाः तपस्तप्यन्ति ये जनाः
(T and C) दुःखशोकामयप्रदाः हर्षशोकामयप्रदाः (T) यष्टव्यमेवेति
यष्टव्यमित्येव (T and C) चैव यत्
चैव यः (C) श्रद्धया परया तप्तं । | श्रद्धया परयोपेतं (C) मूढग्राहेणात्मनः मूढग्रहेणात्मनः (T) काम्यानां कर्मणां न्यासम् | काम्यानां कर्मणां त्यागम्
(T and C) त्रिविधः संप्रकीर्तितः | त्रिविधः संप्रदर्शितः (S,T,
& R according to C)
(2), 4/4
219

Page #258

Bhagavad gita Word-Index Pt. 1-Appendix 11
Remarks
"
"/4
Chapter,
Reading in the verse and
N.S.P. S.No. verse-quar.
Reading in the ter in the edition of the
Káśmir recension vulgate
vulgate 18.(3) 239 11, 15/1-2 | शरीरवादानोभिः यत् शरीरवाड्मनोभिः हि
कर्म प्रारभते नरः। यत्कर्म आरभतेऽर्जुन ... (4,5,6,7) 240 , 21/4 तज्ज्ञानं विद्धि राजसम् ।। तद्राजर्स इति स्मृतम् (8) 241
22/ 1यत्त कम
यत्तु कृत्स्नवत् एकस्मिन् यत् अकृत्स्नविद् एकस्मिन् | 242 , 22/2 कार्य सतं अहेतुकम् कार्ये सक्तं अहेतुकम् 243 ,, 24/3 क्रियते बहुलायासम् क्रियते क्लेशबहुलम् 244
तद्राजसं उदाहृतम् | तद्राजसं इति स्मृतम् 245 .,25/2 अनपेक्ष्य च पौरुषम् | अनवेक्ष्य च पौरुषम् (9)
(10,11,
12,13) 246 |, 28/3 विषादी दीर्घसूत्री च | विषादी दीर्घसूत्रः च
(14) 18.14/4 दैवं चैवात्र पञ्चमम् देवमेवात्र पञ्चमम्
(T and C) 15/4 पञ्चते तस्य हेतवः | पञ्च ते तस्य हेतवः (J) 1,18/3 करणं कर्म कतेति कारणं कर्म कर्तेति (T) ,20/2 भावमव्ययमीक्षते भावमव्ययं वीक्षते (S&T)
भावमव्ययमश्नुते (S & T) (D, 21/1 पृथक्त्वेन तु यज्ज्ञानम् पृथक्त्वेन च यज्ज्ञानम्
(S and T) ,, 22/1 यत्तु कृत्स्नवदेकस्मिन् यत्त्वकृत्स्नवित्
(In T as an alternative and in cas
the only one). 1, 25/2 अनपेक्ष्य च पौरुषम अनवीक्ष्य च पौरुषम्
(T as an alternative) (10),,,/4 तत्तामसमुच्यते तत्तामसमुदाहृतम् (S & T) (11)/ 26/3 सिद्धयसिद्धयोर्निविकारः सिध्यसिध्द्योर्निविकल्पः (T)
27/4 राजसः परिकीर्तितः राजसः परिकीर्त्यते (T &C) ,, 28/2 नैष्कृतितोऽलसः
नैकृतिकोऽलसः (S&T) (14)1,30/3-4 बन्ध मोक्षं च या वेत्तिवन्धं मोक्षं च या बुद्धि| बुद्धिः सा पार्थ सात्त्विकी ॥ वेद सा सात्त्विकी मता ॥
(T and C) बन्धं मोक्षं च या वेत्ति बुद्धिः सा सात्त्विकी मता ॥ (S and T as an
alternative) 220

Page #259

Critical Apparatus of Section B
-
-
Chapter,
verse and S. No. verse-quar
ter in the vulgate 15,161
Reading in the
N.S.P. edition of the
vulgate
Reading in the Kāśmir recension
Remarks
247
1, 32/4
बुद्धिः सा पार्थ तामसी
बुद्धिः सा तामसी मता
, (17,18)
248
, 36/1-2
249
37/1 ,,/3 ,38/2
सुखं त्विदानी त्रिविध शणु मे भरतर्षभ। यत् तदने विषमिव सात्त्विकं प्रोक्तम् यत्तदग्रेऽमृतोपमम् तत्सुखं राजसं स्मृतम्
सुखं त्विदानी शृणु मे त्रिविधं भरतर्षम। यत् तदात्वे विषमिव(19) सात्त्विकं विद्यात् यत्तदास्वेऽमृतोपमम् | तद्राजसं इति स्मृतम्
251 252
...(20,21,
22,23)
(15), 31/3 | अयथावत्प्रजानाति (16), 32/1-2 अधर्म धर्ममिति या
मन्यते तमसावृता।।
(17), 33/4 (18), 35/4
सा पार्थ सात्त्विका धृतिः सा पार्थ तामसी
(19), 37/1
यत्तदने विषमिव
यथावनाभिजानाति (J) | अधर्म धर्ममिति या बुध्यते तमसान्विता
(S, T and C) मन्यते (S) | सा सात्त्विकी मता (C) धृतिः सा तामसी मता Sankara
(Sand J) ( The same in T as an alternative)
........स्मृता (R. according to C) यत्तदाद्ये विषमिव | (T as an alternative) शमो दमस्तथा शौचम् ।
- (S and T) | ब्राह्मकर्म स्वभावजम्
(S, T and C) क्षात्रकर्म स्वभावजम् (T) | क्षत्रकर्म स्वभाव
जम् according to Sankara and | other comm. in
the G. P. edi
| tion of 1935. कृषिगोरक्षवाणिज्यम् (J) ! कृषिगौरक्ष्यवाणिज्यम् (T)
(21)
,ni2
शमो दमस्तपः शौचम् ब्रह्मकर्म स्वभावजम् क्षात्रं कर्म स्वभावजम्
43/4
(23),44/1
कृषिगोरक्ष्यवाणिज्यम् ।
221

Page #260

Chapter, verse and
S. No. verse-quarter in the
vulgate
253 254
255
256
257
258
44/3
95
,, 46/2
,,/3
47/3-4
,,,,/ 5-6
" "
"
259
,, 54/2
260 55/2 (27,28)
""
(25)
"
"
""
261 57/3
(29,30)
ུ ࿄
"
"
262 59/3 (31)
33
""
263 60/4 264 61/2
50/2
(25,26)
23
"9
(24),, 50/2
13
(26) "
" ""
""
ور
14
(27) (28),, 57/2
,, 55/3
(29) " ,, 59/2
(30)
(31),,,, /4
(32) 61/2
Bhagavadgità Word-Index Pt. I - Appendix II
Reading in the N.S.P. edition of the vulgate
परिचर्यात्मकं कर्म येन सर्वं इदं ततम् स्वकर्मणा त अभ्यर्च्य स्वभाव नियतं कर्म
पर्युस्थानात्मकं कर्म येन विश्वं इदं ततम् स्वकर्मणा तं एवार्च्य स्वधर्मे निधनं श्रेयः
कुर्वन्नाप्नोति किल्बिषम् ॥ परधर्मोदयादपि ॥
तथाप्नोति निबोध मे
न शोचति न काङ्क्षति यावान्यश्चास्मि
बुद्धियोगमुपाश्रित्य
मिथ्या एषः व्यवसायस्ते
करिष्यस्यवशोऽपि तत् हृद्देशेऽर्जुन तिष्ठति
58 / 3-4 अहङ्कारान्न श्रोष्यसि
न योत्स्य इति मन्यसे
प्रकृतिस्त्वां नियोक्ष्यति
हृदेशेऽर्जुन तिष्ठति
तथाप्नोति निबोध मे
समासेनैव कौन्तेय
निष्ठा ज्ञानस्य या परा
ततो मां तत्त्वतो ज्ञात्वा मयि संन्यस्य मत्परः
Reading in the Kasmir recension
स्वभाव नियतं कर्म कुर्वन्नाप्नोति किल्बिषम् ॥ प्राप्नोति तन्निबोध मे (24)
न शोचति न हृष्यति योsहं यश्चास्मि
बुद्धियोगं समाश्रित्य
मिथ्या एव अध्यवसायस्ते
करिष्यस्यवशोऽपि सन् हृद्येषो वसते अर्जुन (32)
तदाप्नोति निबोध मे
(T and C ) समासेन तु कौन्तेय
(S, J and C ) निष्टा ध्यानस्य या परा
( S and T ) ततोऽसौ तत्त्वतो ज्ञात्वा (T) मयि संन्यस्य भारत
(T and C) अहङ्कारं न मोक्ष्यसि
222
(T and C ) न योत्स्यामीति मन्यसे
(S and T') प्रकृतिस्त्वा नियोक्ष्यते
(T and C ) हृद्देशे वसते ऽर्जुन (T)
Remarks

Page #261

Critical Apparatus of Section B
Chapter, I
verse and S.No. verse-quar
ter in the vulgate
Reading in the
N.S.P. edition of the
vulgate
Reading in the Kāśmir recension
Remarks
18.(33)
1,63/4
यथा इच्छसि तथा कुरु
यत् इच्छसि तथा कुरु
.. (34) ,, 68/4
.
मामेवैष्यत्यसंशयः स मामेष्यति असंशयम् (35,34,37) ,, 75/2 एतद्गुह्यमहं परम् | एतद् गुह्यतरं महत् (38) 1. (39,40,
41,42) ,,77/3-4 / विस्मयो मे महान् राजन् विस्मयो मे महाराज
हृष्यामि च पुनः पुनः ॥ प्रहृष्ये च पुनः पुनः ।। 269, 78/4ध्रुवा नीतिमतिर्मम ।। ध्रुवा इति मतिर्मम ।।
1 R reads FEAT
according to C.
(33) 18.62/4 स्थान प्राप्स्यसि शाश्वतम् | सिद्धि प्राप्स्यसि शाश्वतीम्
(T and C) (34), 64/3 इष्टोऽसि मे दृढ मिति इष्टोऽसि मे दृढमतिः
(T and C) 69/4 अन्यः प्रियतरो भुवि अन्यः प्रियतमो भुवि (T)
73/3 स्थितोऽस्मि गतसंदेहः स्थितोऽस्मि गतसंमोहः (T) ,,74/4 | अद्भुतं रोमहर्षणम् अद्भुतं लोमहर्षणम् (T) एतद्गुह्यमहं परम्
इमं गुह्यतमं परम् (T)
75/2
एतं गुह्यमनुत्तमम् । (T)
(39) ,, ,,/3 योगं योगेश्वरात्कृष्णात् योगं योगीश्वरात्कृष्णात्
(T and C) (40) ,76/2 संवादमिममद्धृतम् संवाददिदमद्भुतम् (T) (41) , ,/4 हृष्यामि च मुहुर्मुहुः हृष्यामीति मुहुर्मुहुः (T) (42),77/1 तच्च संस्मृत्य संस्मृत्य तच्च संस्मृत्य परमम्
(T and C) 1 (43) ,, 78/1 । यत्र योगेश्वरः कृष्णः | यत्र योगीश्वरः कृष्णः
(S, T and C) The total number of the common variants is thus 269 and the total number of the words in thick types (including those in the additional lines and stanzas ) which have been taken up for the Index in Section B is 426. Some of these words which are new are listed separately in Section C of this Part. See also Appendix III.
223

Page #262

Bhagavadgitā Word-Index Pt. 1-Appendix III
APPENDIX III
ADDENDA TO SECTION B The comparative study of Dr. Chintamani's edition of the Kāśmir Recension revealed an agreement of some of the variant readings given therein with those in two of the three original sources which had been relegated to the foot-notes. Those variants can therefore be taken to pertain to the Kāśmir Recension and in that case the new words and additional references occurring therein should be inserted at their proper places in Section B. They are therefore given below:
. 175. Add 18. 50/,' at the end. 21a. 37TATTA: Nom. sing. of the 176. gre: After the figure 3/, add mas. comp. noun Ananyamānas For 3/.." (One whose mind is not diverted
185. car Between 11. 21/, and 32/3 to any other object) 6. 15/2. 38a. sfarfar Nom. sing. of the
add "24/." fem. noun Abhimānitā (The quality of being proud ) 16. 3/2
243a. fetit An alternative spell49a. B eth Nom. sing. of the ing of the imp. 2nd pers. sing. of neu. comp. noun Alaulya (Absence the root Hā with the prefix Pra of fickleness or greediness ) 16. 2/3. (To abandon or shake off ) 3. 41/s.
अ
79a. ga: Adv. Ind. 10.8/2.
254a. Tuga Pass. 3rd pers. sing. of
the root Budh (To know) 18. 32/2 89a. 3 Inst. sing. of the past 257a. 1W*# Nom. sing. of the pass. participial adj. Ukta (Said or neu. comp. noun Brāhmakarma narrated ) 10. 42). .
( Action suited to a Brāhmana )
18. 42/2. 104. çay After 9. 6-1 add "11.48),
272. FFT: Before the figure 9. 31/.
insert “ 6. 15/2." 150. Between 16. and 8/, add 1 *2/3."
312a. 57# Nom. sing. of the neu.
noun Rūpa ( Form ) 11. 48/3. 157a. 10 An Ind. particle (Ever) 37 6. 40/..
356. 7*4# After the figure 11. 161a. paa Inst. sing. of the neu. 44-2 add " 48/,." noun ñāna (Knowledge) 10. 42/2. 361a: curat Nom. dual of the
fem. comp. noun Suklakrsnagati 166a. TTT: Nom. sing. of the mas. (White and black ways of departure) form of the comp. adj. Tatpara 8. 26/.. (Devoted to it) 2. 61/2.
169a. h aar Nom. sing. of the 377a. arta: Nom. sing. of the fem. form of the comp. adj. mas. form of the past pass. partiTamasānvita (Endowed with the cipial adj. Sampradarsita (Shown or attribute Tamas ) 18. 33/4
exposed to view ). "The total number of words carried over from App. II to Section B thus comes to 441 by the addition of 15 new words taken from the footnotes as amended on comparing the Madras edition.
224

Page #263

PART II
SECTION A
SECONDARY WORD-UNITS A cursory glance at the Index of the Primary Word-Units will show that there are amongst those units several which are compound words made up of two or more component parts consisting of simple or compound words. Most of them do not at all occur as primary units in any portion of the Bhagavadgitā. They have however an importance from the linguistic point of view. It is therefore proposed to give in this part an Alphabetical Index of all the secondary units which go to make up the compound primary units indexed in Part I, together with the primary units themselves, and the method by which the compounds had been dissolved and the secondary units arrived at. Those words could not be incorporated in the Index of primary words because all the secondary units except the last in each compound are uninflected while all those in the said index are inflected words with the exception of the indeclineables and the case-terminations regarded as understood vary though the units remain the same in most cases. The places in the work where the primary units occur have not been repeated in this chapter for the sake of economy of paper. In order to ascertain them reference must be made to Part I. Similarly the meanings of the secondary units have not been given in this part except in rare cases, because they are easily ascertainable from those of the Primary Word-Units in Part I.
Sub-section (a)--Vulgate with Variants
1. अ-अकार:-'अ' इति रवः क्रियते यस्योच्चारणे सः वर्णविशेषः। 2. अकार्य-(१) कार्याकार्यव्यवस्थितौ। (२) कार्याकार्ये । -(१) इदं कार्य, इदं अकार्य,
(न कार्य) इति व्यवस्थितिः कार्याकार्यव्यवस्थितिः, तस्यां कार्याकार्यव्यवस्थिती।
(२) कार्य च अकार्य (न कार्य) कार्याकार्ये ।। 3. अकीर्ति-अकीर्तिकरम्-अकीर्तिम् [न कीर्तिः (अपकीर्तिः) अक्रीतिः; ताम्] यत्करोति
तत् अकीर्तिकरम् । 4. अक्ष-कमलपत्राक्ष-कमलपत्रं (कमलस्य पत्रं) इव अक्षे यस्य सः कमलपत्राक्षः । संबोधने
विसर्गलोपः। 5. अक्षर-(१) अक्षरसमुद्भवम् । (२) एकाक्षरम् ।-(१) अक्षरात् (न क्षरतीति अक्षरः,
तस्मात् ) समुद्भवः यस्य तत् अक्षरसमुद्भवः, तम् अक्षरसमुद्भवम्। (२) एक एव
अक्षरः यस्य वाचकः तत् एकाक्षरम् , तम् एकाक्षरम्। 6. अक्षिशिरोमुख–सर्वतोऽक्षिरोमुखम्-सर्वतः अक्षिशिरोमुखः (अक्षीणि शिरासि मुखानि
च यस्य सः) सर्वतोऽक्षिशिरोमुखः, तम् । B.G. I. 15
225

Page #264

Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (a)
7. अग्नि-(१)आत्मसंयमयोगाग्नौ। (२) इन्द्रियामिषु। (३) ज्ञानामिः। (४) निरमिः।
(५) ब्रह्मानौ। (६) संयमाग्निषु ।-(१) आत्मसंयमयोगः [आत्मसंयमः (आत्मनः संयमः) एव योगः एव अग्निः आत्मसंयमयोगाग्निः, तस्मिन् आत्मसंयमयोगाग्नौ । (२) इन्द्रियाण्येव अग्नयः इन्द्रियामयः, तेषु इन्द्रियाग्निषु । (३) ज्ञानं एव अग्निः ज्ञानाग्निः। (४) निर्गताः अग्नयः यस्य गृहात् स निरग्निः। (५) ब्रह्म एव अग्निः ब्रह्मानिः, तस्मिन् ब्रह्मानौ। (६) (इन्द्रियाणां) संयमाः एव अग्नयः संयमामयः,
तेषु संयमामिषु। अग्र-(१) एकाग्रम् । (२) एकाग्रेण । (३) नासिकाग्रम् । -(१-२) एकः एव अग्रे यस्य
तत् एकाग्रम् ; तेन एकाग्रेण। (३) नासिकायाः अग्रम् नासिकाग्रम् , तम्
नासिकाग्रम्। 9. अघ-(१) अघायुः । (२) अनघ ।-(१) अघं (पापमयं ) आयुः यस्य सः अघायुः ।
(२) न विद्यते अघं (पापं ) यस्मिन् सः अनघः; संबोधने विसर्गलोपः। 10. अङ्ग-उत्तमाजैः-उत्तमानि अङ्गानि उत्तमाङ्गानि ( शिरांसि ) तैः । 11. अचर-(१) चराचरम् । (२) चराचरस्य । (३) सचराचरम् । -(१-२) चरं च अचरं
(न चरं) च चराचरम् ; तस्य चराचरस्य। (३) चरं च अचरं (न चर) च तयोः
सहितं सचराचरम् । 12. अचल-अचलप्रतिष्ठम्-अचला (न चला ) प्रतिष्ठा यस्य सः भचलप्रतिष्ठः, तम । 13. अचिन्त्य-अचिन्त्यरूपम्-अचिन्त्यं (न चिन्त्यं) रूपं यस्य सः अचिन्त्यरूपः, तम् । 14. अजय-जयाजयो-जयः च अजयः ( न जयः ) च । 15. अजिन-(१) चेलाजिनकुशोत्तरम्। (२) चैलाजिनकुशोत्तरम् ।-(१-२) चेलं चैलं वा
अजिनं कुशाश्च उत्तरोत्तरं यस्मिन् (आसने) तत् (आसन) चैलाजिनकुशोत्तरम् , तम् । 16. अज्ञान-(१) अज्ञानजम् । (२) अज्ञानविमोहिताः। (३) अज्ञानसम्भूतम्। (४) अज्ञान
सम्मोहः।-१) अज्ञानाजातम अज्ञानजम तम अज्ञानजम। (२) अज्ञानेन विमोहिताः अज्ञानविमोहिताः। (३) अज्ञानात्सम्भूतम् अज्ञानसम्भूतम् , तम्
अज्ञानसम्भूतम् । (४) अज्ञानाजातः सम्मोहः अज्ञानसम्मोहः । 17. अञ्जलि-- कृताञ्जलिः-कृता अञ्जलिः येन सः । 18. अति-(१) अतिनीचम्। (२) अतिस्वप्नशीलस्य। (३) अतीतः। (४) अतीन्द्रियम् ।
(५) अत्यद्भुतम्। (६) अत्यन्तम् । (७) अत्यर्थम् । (८) अत्यनतः। (९) अत्युच्छ्रितम् ।-(१) अतिशयेन नोचम् अतिनीचम्। (२) अतिशयेन स्वप्नशीलः (स्वप्नं शीलं यस्य सः) अतिस्वप्नशीलः, तस्य अतिस्वप्नशीलस्य । (३) अतिक्रम्य ईतः अतीतः । (४) इन्द्रियाणि अतिक्रम्य यद्ववर्तते तत् अतीन्द्रियम् । (५) अतिशयेन अद्भुतम् अत्यद्भुतम् । (६) अन्तमतिक्रम्य यद्वर्तते तत् अत्यन्तम् । (७) अतिक्रम्य अर्थम् अत्यर्थम् । (८) अतिशयमश्नातीति अत्यश्नत् , तस्य अत्यश्नतः ।
(९) अतिशयेन उच्छ्रितम् अत्युच्छ्रितम् । 19. अतिमानिता-नातिमानिता-अतिमानितायाः अभावः।
226

Page #265

Secondary Word-Units
20. अतीत - ( १ ) गुणातीतः । (२) द्वन्द्वातीतः । -- ( १ ) गुणानतीतः ( अतिक्रम्य ईतः ) गुणातीतः । (२) द्वन्द्वान् ( रागद्वोषौ, सुखदुःखे इत्यादीन् ) अतीतः द्वन्द्वातीतः ।
21. अत्या - दुरत्यया - दुःखेन अत्या दुरत्या, तथा ।
22. अत्युष्ण - कट्वम्ललवणात्युष्णतीक्ष्णरूक्षविदाहिनः । कटवः, अम्लाः, लवणाः, अत्युष्णाः, तीक्ष्णाः, रूक्षाः, विदाहिनश्च (आहारा : ) ।
23. अद्भुत - अत्यद्भुतम् - [ विग्रहपद्धत्यै 'अति' (५) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
24. अद्भुतदर्शन - अनेकाद्भुतदर्शनम् -- अनेकानि अद्भुतदर्शनानि ( अद्भुतानि दर्शनानि ) यस्य सः अनेकाद्भुतदर्शनः तम् ।
25.
अधम - ( १ ) नराधमान् । ( २ ) नराधमाः । - ( १ - २ ) नरेषु नराणां वा अधमाः नराधमाः, तान् नराधमान् ।
26. अधर्म - अधर्माभिभवात् - अधर्मस्य (न धर्मः अधर्मः, तस्य) अभिभवः अधर्माभिभवः,
तस्मात् ।
27. अधस् -- अधः शाखम् अधः प्रसृताः यस्य शाखाः सः अधः शाखः, तम् ।
28.
29. अधिदैव - साधिभूताधिदैवम् - अधिभूतेन (भूतानि अधिकृत्य तिष्ठतीति अधिभूतम् तेन) अधिदैवेन (देवमधिकृत्य तिष्ठतीति अधिदैवम्, तेन) च सहितः साधिभूताधिदैवः; तम् ।
33.
अधि - ( 1 ) अधिदैवतम् । (२) अधिदैवम् । (३) अधिभूतम् । ( ४ ) अधियज्ञः । (५) अध्यात्मम् । -- (१-२ ) देवताम् देवम् वा अधिकृत्य तिष्ठतीति अधिदैवतम् अधिदैवम् वा । ( ३ ) भूतानि अधिकृत्य तिष्ठतीति अधिभूतम् । ( ४ ) यज्ञान् अधिकृत्य तिष्ठतीति अधियज्ञः । ( ५ ) आत्मनि इति, आत्मानं (देह) अधिकृत्य तिष्ठतीति वा, अध्यात्मम् ।
30. अधिप - ( १ ) जनाधिपाः । ( २ ) नराधिपम् । - ( १ ) जनानां अधिपाः (अधिपातीति अधिपः; अधिपाः इति बहुवचनम् ) जनाधिपाः । ( २ ) नराणां अधिपः (अधिपातीति) नराधिपः, तं नराधिपम् ।
31. अधिभूत - साधिभूताधिदैवम् - (विग्रहपद्धत्यै 'अधिदैव' शब्दो दृष्टव्यः) ।
32. अधियज्ञ - साधियज्ञम् - अधियज्ञेन (यज्ञान् अधिकृत्य तिष्ठतीति अधियज्ञः, तेन) सहितः साधियज्ञः तम् ।
35.
अध्यात्म - ( १ ) अध्यात्मचेतसा । ( २ ) अध्यात्मनित्याः । ( ३ ) अध्यात्मविद्या । ( ४ ) अध्यात्मसंज्ञितम् । – ( १ ) अध्यात्मं ( आत्मनि इति ) चेतस अध्यात्मचेतस्, तेन अध्यात्मचेतसा । ( २ ) अध्यात्मं (आत्मनि) नित्याः (अहोनिशं लग्नाः) अध्यात्मनित्याः । ( ३ ) आत्मनि तात्पर्यं यस्याः सा विद्या अध्यात्मविद्या । ( ४ ) 'अध्यात्म' इति संज्ञा यस्य भवति तत् अध्यात्मसंज्ञितम् तम् अध्यात्मसंज्ञितम् ।
34. अध्यात्मज्ञान - अध्यात्मज्ञाननित्यत्वम् । - अध्यात्मज्ञानस्य ( आत्मविषयकं ज्ञानम् अध्यात्मज्ञानम्, तस्य ) नित्यत्वम् ।
;
अनन्त - ( १ ) अनन्त बाहुम् । (२) अनन्तरूप । (३) अनन्तरूपम् । ( ४ ) अनन्तविजयम् । (५) अनन्तवीर्य । (६) अनन्तवीर्यम् । - ( १ ) अनन्ताः ( न विद्यते अन्तः येषां ते)
227

Page #266

Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A(a)
बाहवः यस्य सः अनन्तन्याहुः, तम् । ( २-३ ) अनन्तानि (न विद्यते अन्तः येषां तानि) रूपाणि यस्य सः अनन्तरूपः, तम् अनन्तरूपम; संबोधने च विसर्गलोपः । (४) अनन्तः (न विद्यते अन्तः यस्य सः) विजयः यस्य सः अनन्तविजयः, तम् अनन्तविजयम् । (५-६) अनन्तं (न विद्यते अन्तः यस्य तम् ) वार्य यस्य सः
अनन्तवीर्यः, तम् अनन्तर्यम् ; संबोधने च विसर्गलोपः।। 36. अनन्तर-तदनन्तरम्-तस्मात् अनन्तरम् (अन्तरं विना)। 37. अनन्तरूप-सर्वतोऽनन्तरूम-सर्वतः (सर्वासु दिक्षु) अनन्तरूपः अनन्तानि (न विद्यते
अन्तः येषां तानि) रूपाणि यस्य सः सर्वतोऽनन्तरूपः, तम् । 38. अनन्य-अनन्ययोगेन-अनन्यः (न विद्यते अन्यः लक्ष्यः यस्मिन् सः) योगः अनन्य
योगः, तेन । 39. अनिष्ट-इटानिष्टोपपत्तिपु-इष्टा च अनिष्टा (न इष्टा) च उपपत्तयः इष्टानिष्टोपपत्तयः,
सासु । 40. अनीक-(१) पाण्डवानीकम्। (२) प्रत्यनीकेषु ।-(१) पाण्डवानां अनीकं (सैन्यं)
पाण्डवानीकम् ; तम् पाण्डवानीकम् । (२) अनीकं अनीकं प्रत्यनीकम् ; तस्य बहवः
प्रत्यनोकानि, तेषु प्रत्यनीकेषु । 41. अनुकस्पा-अनुकम्पार्थम्-अनुकम्पायै इदमिति । 42. अनुग्रह-सदनुग्रहाय-मम (मपि) अनुग्रहः मदनुग्रहः, तस्मै । 43. अनुदर्शन- जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोषानुदर्शनम् ।- जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोषस्य
[जन्म...व्याधिदुःखानि (जन्म.. व्याधय एव दुःखानि) एव दोषः जन्म...दुःखदोषः, तस्य अनुदर्शनम् । श्रीशङ्करमते वैकल्पिको विग्रहस्तु-जन्म...च व्याधयश्च दुःखानि
च तेषु दोषस्य अनुदर्शनम्। +4. अनुद्विग्न-अनुद्विग्नमनाः-अनुद्विग्नं (न उद्विग्नं) मनः यस्य सः । 45. अनुबन्ध-कर्मानुबन्धीनि-कर्मभिः अनुबन्धानि। 46. अनुभाव-महानुभावान्-महाननुभावः येषां ते महानुभावाः, तान् । +7. अनुरूप-सत्त्वानुरूपा-सत्त्वस्य, सत्त्वं, वा अनुरूपा (यस्याः रूपं सत्त्वस्य रूपं
अनुसरति)। 48. अनुलेपन-दिव्यगन्धानुलेपनम्-दिव्यगन्धेन (दिव्यः गन्धः दिव्यगन्धः, तेन) अनुलेपनं
येन कृतं (स्वशरीरे) सः दिव्यगन्धानुलेपनः, तम् । 49. अनुष्ठित-स्वनुष्टितात्-मुष्ठु अनुष्ठितम् स्वनुष्ठितम् , तस्मात् । 50, अनेक-(१) अनेकदिव्याभरणम् । (२) अनेकबाहदरवक्त्रनेत्रम् । (३) अनेकवक्त्रनयनम् ।
(४) अनेकवर्णम्। (५) अनेकाद्भुतदर्शनम्। (६) दिव्यानेकोद्यतायुधम् ।-(१) अनेकानि (न एकम् अनेकम् , तस्य बहूनि) दिव्यानि आभरणानि यस्य (शरीरे) स अनेकदिव्याभरणः, तम् अनेकदिव्याभरणम्। (२) अनेकानि (विग्रहः पूर्ववत् ) बाहवा, उदराणि, वक्त्राणि नेत्रयुगलानि यस्य सः अनेकबाहूदरवक्त्रनेत्रः, तम् अनेक... वक्त्रनेत्रम। (३) अनेकानि (विग्रहः पूर्ववत् ) वक्त्राणि नयनयुगलानि यस्य
228

Page #267

53.
"
51. अनेक चित्त- अनेक चित्तविभ्रान्ताः - अनेकैः (न एकम्, अनेकम् तस्य बहूनि अनेकानि तैः) चित्तैः (चित्तवृत्तिभिः, कल्पनाभिः वा ) विभ्रान्ताः ।
54.
Secondary Word-Units
सः अनेकवक्त्रनयनः तम् अनेकवक्त्रनयनम् । ( ४ ) अनेकानि (विग्रहः पूर्ववत् ) वर्णानि यस्य (शरीरस्य) सः अनेकवर्णः तम् अनेकवर्णम् । ( ५ ) (विग्रहपद्धत्यै 'अद्भुतदर्शन' शब्दो दृष्टव्यः) । ( ६ ) अनेकानि (विग्रहः प्रथमवत् ) उद्यतायुधानि (उद्यान आयुधानि ) यस्य सः दिव्यानेकोद्यतायुधः तम् दिव्याने कोद्यतायुधम् ।
52. अनेकजन्म - अनेकजन्मसंसिद्धः -- अनेकेषां (न एकम् अनेकम् तस्य बहूनि अनेकानि तेषां जन्मनां अन्ते यः संसिद्धिं आप्नोति सः ।
"
अन्त -- ( १ ) अत्यन्तम् । (२) अनन्त । (३) अनन्तम् । ( ४ ) अनन्तः । ( ५ ) अनन्ताः । (६) अन्तकाले । (७) अन्तगतम् । (८) आद्यन्तवन्तः । ( ९ ) एकान्तम् । (१०) कृतान्ते । ( ११ ) दुःखान्तम् । ( १२ ) प्रलयान्ताम् । (१३) युगसहस्रान्ताम् ।( १ ) (विग्रहपद्धत्यै 'अति' (६) शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ - ५ ) न अन्तः विद्यते यस्य, सः अनन्तः, तत् अनन्तम् संबोधने प्रथमात् विसर्ग लोपः; तदेव प्रथमाबहुवचने अनन्ताः । ( ६ ) अन्तस्य (मृत्योः) कालः अन्तकालः, तस्मिन् अन्तकाले । (७) अन्तं गतम् अन्तगतम् । ( ८ ) आदिः अन्तः च येषां भवतः ते आद्यन्तवन्तः । ( ९ ) एकः एव अन्तः यस्य तत् एकान्तम् । ( १० ) कृतस्य ( कर्मणः ) अन्तः यस्य परिशीलनात् भवति तत् (साङ्ख्यम्) कृतान्तम्, तस्मिन् कृतान्ते । ( ११ ) दुःखानां अन्तं दुःखान्तम । ( १२ ) प्रलये यस्याः अन्तः आगच्छति सा प्रलयान्ता, ताम् प्रलयान्ताम् । (१३) युगसहस्रैः ( युगानां सहस्रैः ) यस्याः अन्तः आगच्छति सा युगसहस्रान्ता, ताम् युगसहस्रान्ताम् ।
अन्तर- ( १ ) अनन्तरम् । (२) दशनान्तरेषु । - ( १ ) अन्तरं विना अनन्तरम् । ( २ ) दशनानां अन्तराणि दशनान्तराणि तेषु दशनान्तरेषु ।
55. अन्तरात्मन् — प्रव्यथितान्तरात्मा - प्रव्यथितः अन्तरात्मा [ अन्तः (हृदये ) यः स्थितः स आत्मा) यस्य सः ।
56. अन्तर् - ( १ ) अन्तरात्मना । (२) अन्तरारामः । (३) अन्तर्ज्योतिः । ( ४ ) अन्तःशरीरस्थम् । ( ५ ) अन्तःसुखः । ( ६ ) अन्तःस्थानि । -- ( १ ) अन्तः (हृदये ) यः स्थितः स आत्मा अन्तरात्मा, तेन अन्तरात्मना । ( २ ) अन्तः (हृदये ) यः आरामं (विश्रान्ति) अनुभवति सः अन्तरारामः । ( ३ ) अन्तः (हृदये ) यस्य ज्योतिः (प्रकाशः ) प्रकटिता आविर्भूता वा सः अन्तर्ज्योतिः । ( ४ ) शरीरस्य अन्तर्यः स्थितः सः अन्तःशरीरस्थः, तम् अन्तःशरीरस्थम् ।, (५) अन्तः (हृदये ) यः सुखं अनुभवति सः अन्तः सुखः । ( ६ ) अन्तः (हृदये ) स्थितानि अन्तःस्थानि ।
57.
अन्न – अन्नसम्भवः अन्नस्य सम्भवः (उत्पत्तिः ) ।
58. अन्य - ( १ ) अनन्यया । (२) अनन्येन । (३) अनन्याः । (४) अन्यदेवताः । ( ५ ) त्वदन्यः । (६) त्वदन्येन । - ( १ - ३ ) न अन्यः लक्ष्य: विद्यते यस्याः सा अनन्या, तया
229

Page #268

Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A(a)
अनन्यया; न विद्यते......सः अनन्यः, तेन अनन्येन; अनन्याः इति प्रथमाबहुवचनम् । (४) देवतानां अन्याः अन्यदेवताः। (५-१) तुभ्यमन्यः त्वदन्यः, तेन
त्वदन्येन । 59. अन्यगामिन् नान्यगामिना-- अन्यगामिन् (अन्य प्रति यत् गच्छति तत् ) नान्य
गामिन् , तेन । 60. अन्यचेतस्-अनन्यचेताः-न, अन्यचेताः [अन्यः यस्य चेतसि विद्यते सः], अनन्य
__ (न अन्यस्मिन्गतं) चेतः यस्य वा। 61. अन्यदेवता-अन्यदेवताभक्ताः--अन्यदेवतानां (देवतानां अन्याः अन्यदेवताः, तेषां)
भक्ताः । 62. अन्यभाक्-अनन्यभाक्-न अन्य भाक (अन्यं भजति इति)। 63. अन्यमनस्-अनन्यमनसः-न अन्यमनसः (अन्यः येषां चेतःसु विद्यते ते)। 64. अन्वित-(१) कामरागवलान्विताः। (२) गुणान्वितम्। (३) दम्भमानमदान्विताः ।
(४) धनमानमदान्विताः। (५) हर्षशोकान्वितः।-(१) कामरागवलेन [(कामेषु रागः कामरागः) तस्य बलम् कामरागवलम् , तेन ] अन्विताः। (२) गुणैः अन्वितम् गुणान्वितम्। (३) दम्भेन मानेन मदेन च अन्विताः दम्भमानमदान्विताः। (४) धनप्रयुक्ताभ्यां मानमदाभ्याम् (मानश्च मदश्च ताभ्याम् ) अन्विताः धनमानमदा
न्विताः । (५) हर्षेण शोकेण वा अन्विताः हर्षशोकान्विताः । 65. अपमान-मानापमानयोः-मानश्च अपमानश्च मानापमानौ, तयोः । 66. अपर-अपरस्परसम्भूतम्-अपरः (न परः) परश्च तयोः सम्भूतम् । 67. अपहृत-(१) अपहृतचेतसाम। (२) अपहृतज्ञानाः।-(१) अपहृतानि चेतांसि
येषां ते अपहृतचेतसः, तेषाम् अपहृतचेतसाम्। (२) अपहृतं ज्ञानं येषां ते
अपहृतज्ञानाः। 68. अपान–(१) प्राणापानगती। (२) प्राणापानसमायुक्तः। (३) प्राणापानौ।-(१)
प्राणापानयोः (प्राणश्च अपानश्च प्राणापानौ, तयोः) गती प्राणापानगती। (२) प्राणापानाभ्याम् (प्राणश्च अपानश्च प्राणापानौ, ताभ्याम् ) समायुक्तः प्राणापान
समायुक्तः । (३) [विग्रहपद्धत्य अत्रैव (१) शब्दो दृष्टव्यः] । 69. अपाय-आगमापायिनः-आगमश्च असौ अपायश्च आगमापायौ, तद्वन्तः, तच्छीलाः वा। 70. अपि-तथापि-तथा सति अपि । 71. अपेक्षा ईक्ष + अप-अनपेक्षः-अपेक्षां यो न सेवते करोति वा सः । 72. अपेक्ष्य ईक्ष + अप-अनपेक्ष्य-अपेक्षा न सेवन् कुर्वन् वा । 73. अप्यय-भवाप्ययौ-भवश्व असौ अप्ययश्च (सर्गविसर्गी)। 74. अप्रतिम-अप्रतिमप्रभावः-अप्रतिमः (न प्रतिमा विद्यते अस्य इति) प्रभावः यस्य सः । 75. अप्रिय-तुल्यप्रियाप्रियः-तुल्ये प्रियं अप्रियं (न प्रियं) च यस्य दृष्टया सः। 76. अभय-भयाभये-भयं च अभयं (भयस्य अभावः) च ।
230

Page #269

77. 78.
Secondary Word-Units
अभिक्रम/क्रम + अभि- अभिक्रमनाशः - अभिक्रमस्य नाशः ।
अभिभव / भू ( भव्) + अभि - अधर्माभिभवात् - ( विग्रहपद्धत्यै ' अधर्म' शब्दो दृष्टव्यः) ।
79. अभियुक्त युज् + अभि - नित्याभियुक्तानाम् - नित्यं ये अभियुक्ताः ते नित्याभियुक्ताः, तेषाम् ।
80. अभिरक्षित / रक्ष + अभि - (१) भीमाभिरक्षितम् । (२) भीष्माभिरक्षितम् |-- ( १ ) भीमेन अभिरक्षितम् । ( २ ) भीष्मेन अभिरक्षितम् ।
81. अभिष्वङ्ग अनभिष्वङ्गः - अभिष्वङ्गस्य अभावः ।
82. अभिसंधाय /धा + सम् and अभि- अनभिसंधाय - न अभिसंधाय ।
83. अभिस्नेह - अनभिस्नेहः - अभिस्नेहस्य अभावः ।
84. अभ्यन्तर— नासाभ्यन्तरचारिणी - नासायाः अभ्यन्तरं यौ चरतः तौ ।
85. अभ्यसन – स्वाध्यायाभ्यसनम् — स्वाध्यायस्य ( बेदस्य ) अभ्यसनम् ।
86. अभ्यास - (१) अभ्यासयोगेन । ( २ ) पूर्वाभ्यासेन । - ( १ ) अभ्यासः (योगविशिष्टः ) एव, अभ्यासेन वा, योगः अभ्यासयोगः, तेन अभ्यासयोगेन । ( २ ) पूर्वं (पूर्वजन्मनि ) कृतः अभ्यासः पूर्वाभ्यासः, तेन पूर्वाभ्यासेन ।
87. अभ्यासयोग — अभ्यासयोगयुक्तेन – अभ्यासयोगेन [विग्रहपद्धत्यै ' अभ्यास ' ( १ ) शब्दो दृष्टव्यः] युक्तः अभ्यासयोगयुक्तः, तेन ।
92.
93.
94.
95.
88. अभ्र - छिन्नाभ्रम् - छिन्नं अभ्रम् ।
89. अमर्ष – हर्षामर्षभयोद्वेगैः - हर्षामर्षभयैः (हर्षश्च अमर्षश्च भयं च हर्षामर्षभयानि, तैः ) कृताः उद्वेगाः हर्षामर्षभयोद्वेगाः, तैः ।
90. अमित- अमितविक्रमः - अमितः (न मितः ) विक्रमः यस्य सः ।
91. अमृत ( Nectar ) - ( १ ) अमृतोद्भवम् । ( २ ) अमृतोपमम् । (३) धर्म्यामृतम् । - (१) अमृतात् (समुद्रात् ) उद्भवः यस्य सः अमृतोद्भवः, तम् अमृतोद्भवम् । ( २ ) अमृतेन (मृत्युं वारयति अपहरति वा इति अमृतम् तेन) यत् उपमीयते तत् अमृतोपमम् । ( ३ ) धर्म्यं च तत् अमृतं च धर्म्यामृतम् ।
"
अम्बु – अम्बुवेगाः - अम्बूनां वेगाः ।
अम्ल — कटुम्ललवणात्युष्णतीक्ष्णरूक्षविदाहिनः । - (विग्रहपद्धत्यै ' अत्युष्ण' शब्दो दृष्टव्यः । ) अंश - एकांशेन - एक एव अंशः एकांशः, तेन ।
-
अयन – (१) उत्तरायणम् । (२) दक्षिणायनम् । - ( १ ) उत्तरे स्थितं अयनम् ( मार्गः ) उत्तरायणम् । (२) दक्षिणे स्थितं अयनम् दक्षिणायनम् ।
96. अरि - ( १ ) अरिसूदन । ( २ ) मित्रारिपक्षयोः । (३) सुहृन्मित्रार्युदासीनमध्यस्थद्वेष्यबन्धुषु । -- ( १ ) अरीणां सूदनः ( संहर्ता) अरिसूदनः; संबोधने विसर्गलोपः । ( २ ) मित्रस्य पक्षः अरेश्च पक्ष मित्रारिपक्षी, तयोः मित्रारिपक्षयोः । ( ३ ) सुहृदश्च
231

Page #270

Bhagavadgitā Word-Index Pt. II-A (a)
मित्राणि च अरयश्च उदासीनाश्च मध्यस्थाश्च द्वेष्याश्च बन्धवश्च सुहृन्मित्रायुदासीन
मध्यस्थद्वेष्यबन्धवः, तेषु सुहृन्मित्रायुदासीन...बन्धुषु। 97. अर्जुन-(१) केशवार्जुनयोः। (२) भीमार्जुनसमाः।-(१) केशवश्च असा अर्जुनश्च
केशवार्जुनो, तयोः केशवार्जुनयोः। (२) भीमश्च असौ अर्जुनश्च तयोः (एकतरस्य)
समाः भीमार्जुनसमाः। 98. अर्थ-(१) अत्यर्थम्। (२) अनुकम्पार्थम् । (३) अर्थकामान् । (४) अर्थव्यपाश्रयः ।
(५) अर्थसंचयान् । (६) अर्थार्थी । (७) अवहासार्थम् । (८) इन्द्रियार्थान् । (९) इन्द्रियार्थेभ्यः। (१०) इन्द्रियार्थेषु । (११) उत्सादनार्थम्। (१२) कामभोगार्थम् । (१३) तदर्थम् । (१४) दम्भार्थम् । (१५) धर्मकामार्थान् । (१६) प्रत्युपकारार्थम् । (१७) मदर्थम् । (१८) मदर्थे । (१९) यज्ञार्थात् । (२०) संज्ञार्थम् । (२१) सत्कारमानपूजार्थम्। (२२) सर्वार्थान् । -(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अति' (७), 'अनुकम्पा' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । (३) अर्थान् कामयन्ति इति अर्थकामाः, तान् अर्थकामान्। (४) अर्थानां व्यपाश्रयः अर्थव्यपाश्रयः। (५) अर्थानां संचयाः अर्थसंचपाः, तान् अर्थसंचयान्। (६) अर्थानां अर्थी अर्थार्थी। (७) अवहासाय इदं इति अवहासार्थम् । (८-१०) इन्द्रियाणां अर्थाः इन्द्रियार्थाः, तान् इन्द्रियार्थान् ; तेभ्यः इन्द्रियार्थभ्यः; तेषु इन्द्रियार्थेषु । (११) उत्सादनाय इदं इति उत्सादनार्थस् । (१२) कामभोगाय (कामानां भोगः कामभोगः तस्मैः) इदं इति कामभोगार्थम् । (१३) तस्मै इदं इति तदर्थम् । (१४) दम्भाय इदं इति दम्भार्थम् । (१५) धर्मश्च असो कामश्च असौ अर्थश्च धर्मकामार्थाः, तान् धर्मकामार्थान् । (१६) प्रत्युपकाराय इदं इति प्रत्युपकारार्थम् । (१७-१८) मह्यं इदं इति मदर्थम् , मदर्थे वा। (१९) यज्ञाय इदं इति यज्ञार्थम् , तस्मात् यज्ञार्थात् । (२०) संज्ञाय इदं इति संज्ञार्थम् । (२१) सत्कारमानपूजाभ्यः (सत्कारश्च भानश्च पूजा च सत्कारमानपूजा, ताभ्यः) इदं इति सत्कारमानपूजार्थम् । (२२) सर्वाः अर्थाः (पदार्थाः,
इन्द्रियविषयाः वा) सर्वार्थाः, तान् सर्वार्थान् । 99. आर्थिन्-अर्थार्थी-विग्रहपद्धत्यै 'अर्थ' (६) शब्दो दृष्टव्यः । 100. अर्थीय-तदर्थीयम् तस्मै (तत्प्राप्त्यै तदर्थे वा) यत्कृतम् तत् । 101. अर्दन-जनार्दन-जनानां अर्दनः जनार्दनः; संबोधने विसर्गलोपः । 102. अर्पण-मदर्पणम्-मह्यं अर्पणम् । 103. अर्पित-मय्यर्पितमनोबुद्धिः-मयि अर्पिते मनोबुद्धी (मनश्च बुद्धिश्च) येन सः । 104. अर्ह-पूजाहौं-पूजां अर्हतः इति । 105. अलाभ-लाभालाभौ-लाभश्च असौ अलाभः (लाभस्य अभावः) च। 106. अल्प-(१) अल्पबुद्धयः (२) अल्पमेधसाम् (३) स्वल्पम् ।-(१) अल्पा बुद्धिः
येषां ते अल्पबुद्धयः (२) अल्पा मेधा येषां ते अल्पमेधसः, तेषां अल्पमेधसाम् ।
(३) सुतरां अल्पम् स्वल्पम् । 107. अवगम-प्रत्यक्षावगमम्-प्रत्यक्षं अवगमः यस्य भवति तत् ।
232

Page #271

Secondary Word-Units
108. अवनिपाल-अवनिपालस-अवनिपालानां (अवनि पालयन्ति इति अवनिपालाः,
तेषाम्) सङ्गाः अवनिपालसङ्गाः, तैः ।। 109. अवमान-मानावमानयोः-मानश्च अवमानश्च तयोः । 110. अवलोकयन् लोक् + अव-अनवलोकयन्-न अवलोकयन् । 111. अवस्थित स्था+ अव-ज्ञानावस्थितचेतसः-ज्ञाने ज्ञानेन वा अवस्थितं चतः यस्य
सः ज्ञानावस्थित चेताः तस्य । 112. अबहास--अवहासार्थम्-(विग्रहपद्धत्यै 'अर्थ' (१) शब्दो दृष्टव्यः)। 113. अमक्ष आए with अब-याप्तम्-न अवाप्तम् । 114. अविरुद्धं-धर्माविरुद्धः-धर्मात् अविरुद्धः (न विरुद्धः)। 115. अ -(१) अव्यक्त निधनानि । (२) अव्यक्तमा । (३) अव्यक्तसंज्ञके । (४)
अव्यनादानि । (५) अव्यक्तासत्तचेतसाम् ।-(१) अन्यले निधनं येषां तानि अव्यक्तानिानानि । (२) अव्य की, अव्यक्ता, वा, मूर्तिः यस्य स अव्यक्तमूर्तिः, तेन अव्यक्तमूर्तिना। (३) अव्यक्तं यस्य संज्ञा भवति सः अव्यक्तसंज्ञकः, तस्मिन् अव्यक्तसंज्ञके। ( ४ ) अव्यक्तं आदिः येषां तानि अव्यक्तादीनि । (५) अव्यक्ते
आसक्तानि चेतांसि येषां ते अव्यकासक्तचेतसः, तेषां अव्यक्तासक्तचेतसाम् । 116. अव्यय-अव्ययात्मा-अव्ययः (न व्ययशीलः) आत्मा यस्य सः । 117. अशन-महाशनः~-महान् अशनः (अशनशीलः)। 118. अशिन् अश.-(१) यज्ञशिष्टाशिनः । (२) लघ्वाशी।-(१) यज्ञशिष्टं (यज्ञे यत् शिष्टं
___ तत्) ये अनन्ति ते यज्ञशिष्टाशिनः । (२) लघु (अल्प) यः अनाति सः लध्वाशी। 119. अशुधि-अशुचित्रताः-अशुचीनि व्रतानि ये अनुतिष्ठन्ति ते। 120. अभ-गुभाशुभम्-शुभं च अशुभं च तयोः समाहारः । 121. अनत् अश.-(१) अत्यश्नतः (२) अनश्नतः।-( १ ) [ विग्रहाद्धयै 'अति' (८)
___ शब्दो दृष्टव्यः ] । (२) न किमपि यः अनाति सः अनश्नत् , तस्य अनन्नतः । 122. अश्रुपूर्ण-अश्रुपूर्णाकुलेक्षणम्-अश्रुपूर्ण (अश्रुभिः पूर्णम् ) आकुलं च ईक्षणं यस्य सः
अश्रुपूर्णाकुलेक्षणः, तम् । 123. अष्ट-अष्टधा-अष्टभिः प्रकारैः । 124. असक्त-(1) असक्तबुद्धिः । (२) असक्तात्मा।-( १ ) असक्ता (न सक्ता) बुद्धिः
यस्य सः असक्तबुद्धिः (२.) असक्तः (न सक्तः) आत्मा (अन्तःकरणं) यस्य सः
असक्तात्मा। 125. असङ्ग-असङ्गशस्त्रेण-असङ्गः [न सङ्गः (सङ्गविवर्जनम्)] एव शस्त्रं असङ्गशस्त्रम्, तेन । 126. असत्-संदसत्-सत् च असत् (न सत्) च । 127. असि-ज्ञानासिना-ज्ञानं एव असिः ज्ञानासिः, तेन । 128. असिद्धि-सिद्धयसिद्धयो:-सिद्धिश्च असिद्धिः (न सिद्धिः, सिद्धेः अभावः) च सिद्धय
सिद्धी, तयोः ।
233

Page #272

Bhagavadgitā Word - Index Pt. II - A (a )
129.
असु - गतासून् — गताः असवः येषां ते गतासवः, तान् ।
130. असुर - गन्धर्वयक्षासु र सिद्धसङ्गाः - गन्धर्वाश्च यक्षाच असुराश्च सिद्धाश्च एतेषां सङ्गाः ।
131. असूयत् / असूय् --- अनसूयन्तः -- न असूयन्तः । 132. असूया - अनसूयः - असूर्या यः न करोति सः ।
133. असुयु — अनसूयवे - न असूयुः अनसूयुः, तस्मै ।
134.
अस् (To be)—(१) गन्तासि । ( २ ) जेतासि । - ( १ ) गन्तृ भविष्यसि । ( २ ) जेतृ भविष्यसि ।
135. अस्मद् — अहंकृतः । अहम् इति संविदा कृतः ( जनितः) भावः ।
136. अहङ्कार - ( १ ) अनहङ्कारः । ( २ ) अहंकारविमूढात्मा । (३) दम्भाहङ्कारसंयुक्ताः । (४) निरहङ्कारः । (५) साहङ्कारेण । - ( १ ) न अहङ्कारः ( अहङ्कारस्य अभावः ) अनहङ्कारः । ( २ ) अहङ्कारेण विमूढः आत्मा यस्य सः अहङ्कारविमूढात्मा । ( ३ ) दम्भेन अहङ्कारेण च संयुक्ताः दम्भाहङ्कारसंयुक्ताः । ( ४ ) निर्गतः अहङ्कारः यस्मात् सः निरहङ्कारः । ( ५ ) अहङ्कारेण सहितः साहङ्कारः, तेन साहङ्कारेण ।
137. अन्— अह्नरागमे — अहः आगमे ।
147.
138. अहंवादिन्- अनहंवादी - न अहं वादी ( अहं अहं इति यः पुनः पुनः वदति सः ) । 139. अहोरात्र - अहोरात्रविदः - अहश्च रात्रिश्च ते यः वेत्ति सः ।
140. आकर कुसुमाकरः
141
आ
कुसुमानां आकरः ।
आकाक्षिन् — फलाकाङ्क्षी - फलं आकाङ्क्षति इति ।
142.
आकाश -- आकाशस्थितः - आकाशे स्थितः ।
143. आकुल- अश्रुपूर्णाकुलेक्षणम् - ( विग्रहपद्धत्यै ' अश्रुपूर्ण' शब्दो दृष्टव्यः) ।
144. आकृति - नानावर्णाकृतीनि नाना वर्णाः आकृतयश्च येषां तानि । आगत- गतागतम् — गतं च आगतं च ( गमनागमनम् ) ।
145.
146. आगम - (१) अहरागमे । (२) आगमापायिनः । ( ३ ) रात्र्यागमे । - ( १-२ ) ( विग्रहपद्धतिभ्यां 'अहन्', 'अपाय' शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यों) । ( ३ ) रात्र्याः आगमः रात्र्यागमः, तस्मिन् रात्र्यागमे ।
आचार - (१) किमाचारः । (२) मिथ्याचारः । - ( १ ) कः ( कीदृशः ) आचारः अस्य इति किमाचारः । ( २ ) मिथ्या (पापः ) आचारः यस्य सः मिथ्याचारः । 148. आचार्य - आचार्योपासनम् - आचार्यस्य उपासनम् (सेवा, सुश्रुषा वा ) ।
149.
आत्मक - (१) परिचर्यात्मकम् । ( २ ) रसात्मकः । ( ३ ) रागात्जकम् । ( ४ ) व्यवसायात्मिका । (५) हिंसात्मकः । - ( १ ) परिचर्या आत्मा (रूपं ) यस्य तत् परिचर्या - त्मकम् । ( २ ) रसः आत्मा (सत्त्वं ) यस्य सः रसात्मकः । ( ३ ) रागः आत्मा (स्वभावः) यस्य तत् रागात्मकम् । ( ४ ) व्यवसायः आत्मा (जातिः प्रकारः वा ) यस्याः सा व्यवसायात्मिका । (५) हिंसा आत्मा (स्वभावः) यस्य सः हिंसात्मकः ।
234

Page #273

Secondary Word-Units
150.
आत्मन्-(१) अध्यात्मम् । (२) अनात्मनः। (३) अन्तरात्मना । (४) अव्ययात्मा। (५) असक्तात्मा। (६) आत्मकारणात् । (७) आत्मतृप्तः (८) आत्मपरदेहेषु। (९) आत्ममायया। (१०) आत्मयोगात् । (५१) आत्मरतिः। (१२) आत्मवश्यः । (१३) आत्मविनिग्रहः । (१४) आत्मविभूतयः । (१५) आत्मविशुद्धये । (१६) आत्मशुद्धये । (१५) आत्मसंगविताः । (१८) आत्मसंस्थम् । (१९) आत्मौपम्येन । (२०) कामात्मानः । (२१) जितात्मनः। (२२) जितात्मा। (२३) ज्ञानविज्ञानतृप्तात्मा। (२४) तदात्मानः। (२५) धर्मात्मा। (२६) नष्टात्मानः। (२७) नियतात्मभिः । (२८) परमात्मा। (२९) प्रयतात्मनः । (३०) प्रशान्तात्मा। (३१) प्रसन्नात्मा। (३२) ब्रह्मयोगयुक्तात्मा । (३३) महात्मनः। (३४) महात्मन् । (३५) महात्मा। (३६) महात्मानः । (३७) यतचित्तात्मा। (३८) यतात्मवान् । (३९) यतात्मा। (४०) यतात्मानः । (४१) युक्तात्मा। (४२) योगयुक्तात्मा। (४३) वश्यात्मना। (४४) विजितात्मनाम् । (४५) विजितात्मा। (४६) विदितात्मनाम् । (४७) विधेयात्मा । (४८) विमूढात्मा। (४९) विशुद्धात्मा । (५०) सन्न्यासयोगयुक्तात्मा । (५१) संशयात्मनः । (५२) संशयात्मा । (५३) सर्वभूतात्मभूतात्मा।-(१)[विग्रहपद्धत्ये 'अधि' (५) शब्दो दृष्टव्यः]। (२) न आत्मा अनात्मा, तस्य अनास्मनः। (३-५) [ विग्रहपद्धतिभ्यः 'अन्तर्' (१), 'अव्यय', 'असक्त' (२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । (६) आत्मनः कारणम् आत्मकारणम् , तस्मात् आत्मकारणात् । (७) आत्मनि (हृदये) यः तृप्तः सः आत्मतृप्तः। (८) आत्मनः परेषां च देहाः आत्मपरदेहाः, तेषु आत्मपरदेहेषु। (९) आत्मनः (स्वस्य) माया आत्ममाया, तया आत्ममायया। (१०) आत्मनः (स्वस्य) योगः आत्मयोगः, तस्मात् आत्मयोगात् । (११) आत्मनि (स्वस्मिन् ) रतिः यस्य सः आत्मरतिः। (१२) आत्मानं वश्यामि आत्मवश्यानि, तैः आत्मवश्यैः । ( १३ ) आत्मनः (मनसः इन्द्रियाणां च) विनिग्रहः आत्मविनिग्रहः । (१४) आत्मनः (स्वस्य) विभूतयः आत्मविभूतयः। (१५) आत्मनः (स्वस्य अन्तःकरणस्य) विशुद्धिः आत्मविशुद्धिः, तस्यै आत्मविशुद्धये। (१६) आत्मनः (स्वस्य अन्तःकरणस्य) शुद्धिः आत्मशुद्धिः, तस्यै आत्मशुद्धये। (१७) आत्मना (स्वेन) एव संभाविताः आत्मसंभाविताः। (१८) आत्मनि (हृदये) संस्थितम् आत्मसंस्थम् । (१९) आत्मना औपम्यम् (उपमायाः भावः) आत्मौपम्यम् , तेन आत्मौपम्येन । (२०) कामः आत्मा (स्वभावः) येषां ते कामात्मानः। (२१-२२) जितः आत्मा (स्वभावः), येन सः जितात्मा; तस्य जितात्मनः । (२३) ज्ञानेन विज्ञानेन च तृप्तः आत्मा (हृदयं) यस्य सः ज्ञानविज्ञानतृप्तात्मा। (२४) तदेव (तदभिन्नः) आत्मा (अन्तःकरणं) येषां ते तदात्मानः। (२५) धर्मः एव आत्मा (स्वभावः) यस्य सः धर्मात्मा। (२६) नष्टः आत्मा (विवेकबुद्धिः) येषां ते नष्टात्मानः। (२७) नियतः आत्मा (स्वभावः, इन्द्रियसंघातः वा) यैः ते नियतात्मानः, तैः नियतात्मभिः । (२८) परमः (सर्वश्रेष्ठः) आत्मा परमात्मा। (२९) प्रयतः (प्रकर्षेण यतः, नियन्त्रितः) आत्मा (चित्तं स्वभावः वा) येन सः प्रयतात्मा, तस्य प्रयतात्मनः। (३०) प्रशान्तः आत्मा (चित्तं स्वभावः वा) यस्य सः प्रशान्तात्मा। (३१) प्रसन्नः आत्मा (अन्तःकरणं) यस्य सः प्रसन्नात्मा। (३२) ब्रह्मयोगयुक्तः [ब्रह्मयोगेन (ब्रह्मणः योगः
235
HTHHTHHTHHHHI

Page #274

Bhagavadgitā Word-Index Pt. II-A (a)
ब्रह्मयोगः, तेन) युक्तः] आत्मा (अन्तःकरणं) यस्य सः ब्रह्मयोगयुक्तात्मा । (३३-३६) महान् आत्मा (अन्तःकरणं) यस्य सः महात्मा; महात्मनः इति षष्ठीएकवचनम्; महात्मन् इति संबोधनम् ; महात्मानः इति प्रथमाबहुवचनम् । (३७) यतं चित्तं (अन्तःकरणं) आत्मा (बाह्य करणं, इन्द्रियसंघातः वा) च येन सः यतचित्तात्मा । (३८) यतः आत्मा (इन्द्रियसंघातः) यतात्मा, तद्वान् यतात्मवान् । (३९-४० ) यतात्मा (विग्रहः पूर्ववत् ); यतात्मानः इति प्रथमाबहुवचनम्। (४१) युक्तः आत्मा (चित्तं इन्द्रियसंघातश्च) येन सः युक्तात्मा। (४२) योगेन योगे वा युक्तः, आत्मा (चित्तं इन्द्रियसंघातश्च) येन सः योगयुक्तात्मा। (४३) वश्यत्वं आपादितः आत्मा (चित्तं इन्द्रियसंघातश्च) येन सः वश्यात्मा, तेन वश्यात्मना । ( ४४-४५) विजितः आत्मा (चित्तं इन्द्रियसंधातश्च) येन सः विजितात्मा; विजितः......यैः ते विजितात्मनः, तेषां विजितात्मनाम्। (४६) विदितः आत्मा (स्वभावः, आत्मतत्त्वम् वा) यैः ते विदितात्मनः, तेषां विदितात्मनाम् । (४७ ) (इच्छातः) विधेयः आत्मा (अन्तःकरणं) यस्य सः विधेयात्मा। (४८) विमूढः (अज्ञानावृतः) आत्मा (अन्तःकरणं) यस्य सः विमूढात्मा । (४९) विशुद्धः (मलरहितः) आत्मा (अन्तःकरणं) यस्य सः विशुद्धात्मा। (५०) सन्न्यासयोगयुक्तः [ सन्न्यासयोगेन (सन्न्यासः एव, सन्न्यासेन, वा, योगः सन्यासयोगः, तेन) युक्तः सन्न्यासयोगयुक्तः ] आत्मा (अन्तःकरणं बाह्यकरणं च) यस्य सः सन्न्यासयोगयुक्तात्मा। (५१-५२ ) संशययुक्तः आत्मा (चित्त) यस्य सः संशयात्मा; तस्य संशयात्मनः। (५३) सर्वभूतात्मभूतः [ सर्वभूतानां (सर्वेषां भूतानां) आत्मभूतः (आत्मा भूतः, आत्मत्वेन अवस्थितः)] आत्मा यस्य सः सर्व' भूतात्मभूतात्मा। ('परिचयात्मकम्' इत्यादि पञ्च। 'आत्मक' शब्दान्ताः समासाः अपि 'आत्मन्
शब्दान्तर्गतत्त्वेन 'आत्मन्' शब्दसमासाः एव इति अवगन्तव्यम् । ) 151. आत्मबुद्धिप्रसाद-आत्मबुद्धिप्रसादजम्-आत्मबुद्धिप्रसादेन [आत्मबुद्धयाः (आत्मनः
बुद्धिः आत्मबुद्धिः; तस्याः) प्रसादः आत्मबुद्धिप्रसादः, तेन] जातम् । 152. आत्मभाव-आत्मभावस्थः-आत्मभावे (आत्मनः भावः आत्मभावः, स्वभावः,
___ तस्मिन् ) स्थितः। 153. आत्मभूत-सर्वभूतात्मभूतात्मा-विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (५३) शब्दो दृष्टव्यः] । 154. आत्मसंयमयोग-आत्मसंयमयोगानौ-विग्रहपद्धत्यै 'अग्नि' (१) शब्दो दृष्टव्यः । 155. आत्मसंस्तुति-तुल्यनिन्दात्मसंस्तुतिः-तुल्ये निन्दा आत्मसंस्तुतिः [आत्मनः, (स्वस्य)
संस्तुतिः] च यस्य (मनसा) सः । 156. आदि-(१) अनादि। (२) अनादिम्। (३) अनादी। (४) अव्यक्तादीनि। (५)
___ आदिकत्रे । (६) आदिदेवम् । (७) आदिदेवः । (८) आद्यन्तवन्तः। (९) कल्पादौ ।
(१०) जनकादयः। (११) पुत्रदारगृहादिषु । (१२) भूतादिम् । (१३) शब्दादीन्। (१४) श्रोत्रादीनि।-(१-३) न आदिः विद्यते यस्य सः अनादिः, तत् अनादि, तम् अनादिम् ; अनादी इति प्रथमाद्विवचनम्। (४) [विग्रहपद्धत्यै 'अव्यक्त' (४) शन्दो दृष्टव्यः । (५) आदिः कर्ता आदिकर्ता, तस्मै आदिकर्ने ।
236

Page #275

Secondary Word-Units
(६-७) आदिः (प्रथमं आविर्भूतः) देवः आदिदेवः, तम् आदिदेवम्। (८) [विग्रहपद्धत्यै 'अन्त' (८) शब्दो दृष्टव्यः] । ( ९) कल्पस्य आदिः कल्पादिः, तस्मिन् कल्पादौ । (१०) जनकः आदिः येषां ते जनकादयः । (११) पुत्राः दाराः गृहाणि च आदौ येषां तानि पुत्रदारगृहादीनि, तेषु पुत्रदारगृहादिषु। (१२) भूतानां (सत्त्वानां) आदिः भूतादिः, तम् भूतादिम् । (१३) शब्दः आदिः, आदी वा, येषां ते शब्दादयः, तान् शब्दादीन् । (१४) श्रोत्रं आदिः, आदौ वा, येषां तानि
श्रोत्रादीनि। 157. आदित्य-(१) आदित्यगतम् । (२) आदित्यवर्णम्। (३) रुद्रादित्याः।-(१)
आदित्ये गतम् (तदन्तः स्थितम् ) आदित्यगतम् । (२) आदित्यस्य इव वर्णः यस्य सः आदित्यवर्णः, तम् आदित्यवर्णम् । ( ३ ) (एकादश) रुद्राश्च (द्वादश) आदित्याश्च
रुदादित्याः। 158. आदित्व-अनादित्वात्-न आदित्वम् अनादित्वम्, तस्मात् । 159. आदिमत्-अनादिमत्-आदिः अस्य विद्यते इति आदिमत् ; न आदिमत् अनादिमत् । 160. आदिमध्यान्त-अनादिमध्यान्तम्-आदिश्च मध्यं च अन्तश्च आदिमध्यान्ताः, ते
यस्य विद्यन्ते सः आदिमध्यान्तः, तम् आदिमध्यान्तम् ; न आदिमध्यान्तम् अनादि
मध्यान्तम् । 161. आनन-व्यात्ताननम्-व्यात्तं आननं यस्य सः व्यात्ताननः, तम् । 162. आमय-अनामयम्-न आमयः विद्यते यस्मिन् तत् । 163. आयास-बहुलायासम्-बहुल: आयासः बहुलायासः, तत्पूर्वकम् । 164. आयुस्-अघायुः-[विग्रहपद्धत्यै 'अघ' (१) शब्दो दृष्टव्यः । 165. आयुःसत्वबलारोग्यसुखप्रीति-आयुःसत्त्वबलारोग्यसुखप्रीतिविवर्धना:- आयु :
सत्त्वबलारोग्यप्रीतिन् (आयुश्च सत्त्वं च बलं च आरोग्यं च प्रीतिश्च आयुःसत्त्व...
प्रीतयः, ताः) विवर्धयन्ति इति । 166. आ(रम्य)-(१) आब्रह्मभवनात् । (२) आब्रह्मभुवनात् ।-(१-२) ब्रह्मभवनं,..भुवनं
वा आरभ्य। 167. आरम्भ-(१) अनारम्भात् । (२) सर्वारम्भाः।-(१) न आरम्भः (तस्य अभावः)
__ अनारम्भः, तस्मात् अनारम्भात् । (२) सर्वे आरम्भाः सर्वारम्भाः। 168. आराम-(१) अन्तरारामः। (२) इन्द्रियारामः।-(१) [विग्रहपद्धत्यै ‘अन्तर्' (२)
शब्दो दृष्टव्यः] । (२) इन्द्रियेषु यः आरामं प्राप्नोति सः इन्द्रियारामः। 169. आरूढ-(१ यन्त्रारूढानि। (२) योगारूढस्य। (३) योगारूढः।-(१) यन्त्राणि
(शरीराणि) आरूढानि (अधिष्ठितानि इव) यन्त्रारूढानि (इव सर्वभूतान्स्वमायया भ्रामयन्तिष्ठति हृद्देशे ईश्वरः)। (२-३) योगं आरूढः (तस्य पारंगतः, तस्मिन्
सिद्धि प्राप्तः वा) योगारूढः, तस्य योगारूढस्य । 170. आर्यजुष्ट-अनार्यजुष्टम्-न आर्यजुष्टम् (आर्यस्य जुष्टम् )।
.
237

Page #276

Bhagavad gita Word-Index Pt. II-A (a)
171. आलय-(१) दुःखालयम्। (२) हिमालयः।-(१) दुःखानां आलयम् (नपुंसक
लिङ्गम्) दुःखालयम्, तम् दुःखालयम्। (२) हिमस्य आलयः (पुंलिंगम् ,
हिमालयः। 172. आलस्य-(१) निद्रालस्यप्रमादोत्थम् । (२) प्रमादालस्यनिद्राभिः।-(१) निद्रायाः,
. आलस्यात् , प्रमादात् वा उत्थितम् निद्रालस्यप्रमादोत्थम् । (२) प्रमादश्च आलस्यं
च निद्रा च प्रमालस्यनिद्राः, ताभिः प्रमादालस्यनिद्राभिः।। 173. आवर्तिन्-पुनरावर्तिनः-पुनः ये आवर्तयन्ति (प्रत्यागच्छन्ति) ते। 174. आवह-भयावहः-भयं आवहति इति । 175. आविष्ट विश् + आ-विस्मयाविष्टः-विस्मयेन आविष्टः । 176. आवृत्ति-अनावृत्तिम्-न आवृत्तिः (तस्याः अभावः) अनावृत्तिः, ताम् । 177. आवेशित विश् + आ-मय्यावेशितचेतसाम्-मयि आवेशितानि चेतांसि, यैः, येषां
वा, ते मय्यावेशितचेतसः, तेषाम् । 178. आशा-(१) निराशीः । (२) मोघाशाः-(१) निर्गताः आशाः यस्मात् सः निराशीः ।
(२) मोघाः (वृथा) आशाः येषां ते मोघाशाः। 179. आशापाश-आशापाशशतैः-आशापाशानां (आशाः एव पाशाः, आशानां पाशाः वा,
___ आशापाशाः, तेषां) शताः आशापाशशताः, तैः आशापाशशतैः । 180. आश्चर्य-सर्वाश्चर्यमयम्-सर्वासु वस्तुषु सर्वतः वा आश्चर्यमयम् (आश्चर्ययुक्तम्)। 181. आश्रय-(१) निराश्रयः। (२) मदाश्रयः।-(१) निर्गतः आश्रयः यस्मात् (यः
कस्याप्यश्रयो न गृह्णाति) सः निराश्रयः। (२) अहं आश्रयः यस्य सः मदाश्रयः । 182. आश्रित-अनाश्रितः-न कस्मिन्नपि आश्रितः। 183. आसक्त-(१) अव्यक्तासक्तचेतसाम्। (२) मय्यासक्तमनाः।-(१) [विग्रहपद्धत्यै
'अव्यक्त' (५) शब्दो दृष्टव्यः] । (२) मयि आसक्तं मनः यस्य सः मय्यासक्तमनाः । 184. आसङ्ग-कर्मफलासङ्गम्-कर्मफलेषु (कर्मणां फलानि कर्मफलानि, तेषु) आसङ्गः
कर्मफलासङ्गः, तम् कर्मफलासङ्गम् । श्रीशङ्करानुमतविग्रहस्तु:-कर्मणि तत्फले च असङ्गः
कर्मफलासङ्गः, तम् कर्मफलासङ्गम् । 185. आसद-दुरासदम्-दुःखेन आसादः (आसादनं प्राप्तिः वा) यस्य (भवति) सः
दुरासदः, तम् । 186. आसन-विहारशय्यासनभोजनेषु-विहारश्च शय्या च आसनं च भोजनं च विहार
शय्यासनभोजनानि, तेषु । 187. आसुर-आसुरनिश्चयान्-आसुराः (आसुरीप्रकृत्यनुरूपाः) निश्चयाः येषां ते आसुर
निश्चयाः, तान् । 188. आहार-(१) नियताहाराः। (२) निराहारस्य ।-(१) निमताः आहाराः येषां ते
नियताहाराः। (२) निर्गतः आहारः यस्मात् (यः न आहरति, उपभुक्ते) सः
निराहारः, तस्य निराहारस्य । 189. आहारविहार-युक्ताहारविहारस्य–युक्तौ आहारविहारौ (आहारश्च विहारश्च) यस्य
सः युक्ताहारविहारः, तस्य ।
238

Page #277

Secondary Word-Units
190. इच्छन् इच्छ्-अनिच्छन्-न इच्छन् । 191. इच्छाद्वेष-इच्छाद्वेषसमुत्थेन-इच्छाद्वेषयोः (इच्छा च द्वेषश्च इच्छाद्वेषौ, तयोः)
___ समुत्थितः इच्छाद्वेषसमुत्थितः, तेन । 192. ·इच्छाभयक्रोध-विगतेच्छाभयक्रोधः-विगताः इच्छाभय क्रोधाः (इच्छा च भयं च
__ क्रोधश्च) यस्मात् सः। 193. इज्या-भूतेज्याः-भूतेषु (विनायकमातृकादिषु) इज्या (भक्तिः) येषां ते। 191. इन्द्र-(१) गजेन्द्राणाम्। (२) मृगेन्द्रः।-(१) गजानां इन्द्राः गजेन्द्राः (हस्ति
विशेषाः); तेषां गजेन्द्राणाम्। (२) मृगाणां (वनपशूनां) इन्द्रः (राजा) मृगेन्द्रः
(सिंहः)। 195. इन्द्रिय-(१) अतीन्द्रियम्। (२) इन्द्रियकर्माणि। (३) इन्द्रियगोचराः । (४) इन्द्रिय
ग्रामम् । (५) इन्द्रियाग्निषु। (६) इन्द्रियारामः। (७) इन्द्रियार्थान्। () इन्द्रियार्थेभ्यः। (९) इन्द्रियार्थेषु । (१०) कर्मेन्द्रियाणि । (११) कर्मेन्द्रियैः । (१२) जितेन्द्रियः। (१३) मनःप्राणेन्द्रियक्रियाः। (१४) यतेन्द्रियमनोबुद्धिः। (१५) विजितेन्द्रियः। (१६) विषयेन्द्रियसंयोगात्। (१७) संयतेन्द्रियः।-(१) [विग्रहपद्धत्यै 'अति' (४) शब्दो दृष्टव्यः । (२) इन्द्रियाणां कर्माणि इन्द्रियकर्माणि। (३) इन्द्रियैः गोचराः (गम्याः) इन्द्रियगोचराः (पदार्थाः) (४) इन्द्रियाणां प्रामः इन्द्रियग्रामः, तम् इन्द्रियग्रामम् । (५-९) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अग्नि' (२), 'आराम' (२), 'अर्थ' (८-१०) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। (१०-११) कर्माणि कर्तुं योग्यानि इन्द्रियाणि कर्मेन्द्रियाणि; तैः कर्मेन्द्रियैः। (१२) जितानि इन्द्रियाणि येन सः जितेन्द्रियः। (१३) मनसः, प्राणानां, इन्द्रियाणां च क्रियाः मनःप्राणेन्द्रियक्रियाः । (१४) यतानि इन्द्रियाणि मनः बुद्धिश्च येन सः यतेन्द्रियमनोबुद्धिः। (१५) विजितानि इन्द्रियाणि येन सः विजितेन्द्रियः । (१६) विषयाणां इन्द्रियाणां च संयोगः विषयेन्द्रियसंयोगः; तस्मात् विषयेन्द्रियसंयोगात्। (१७) संयतानि इन्द्रियाणि येन
सः संयतेन्द्रियः। 196. इष्ट-(१) अनिष्टम् । (२) इष्टानिष्टोपपत्तिषु। (३) इष्टकामधुक् ।-(१) न इष्टम्
___ अनिष्टम्। (२) (विग्रहपद्धत्यै ‘अनिष्ट' शब्दो दृष्टव्यः)। (३) इष्टान् कामान्
दुह्यति इति इष्टकामधुक । 197. इष्वास-(१) परमेष्वासः। (२) महेष्वासाः।-(१) इष्वासानां [इषवः अस्यन्ते
__ एभिः इति इध्वासाः (धनुर्धारिणो योधाः), तेषां] परमः परमेष्वासः । ( २ ) इष्वासानां
(विग्रहः पूर्ववत् ) महान्तः महेष्वासाः।
198. ईक्षण-अश्रुपूर्णाकुलेक्षणम्-(विग्रहपद्धत्यै 'अश्रुपूर्ण' शब्दो दृष्टव्यः)। 199. ईत/ई-अतीतः-[विग्रहपद्धत्यै 'अति' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 200. ईप्सु-कामेप्सुना-कामेभ्यः (भोगविषयेभ्यः) ईप्सा अस्य अस्ति इति कामेप्सुः, तेन ।
239

Page #278

Bhagavad gita Word-Index Pt. II-A (a)
201, ईश-(१) गुडाकेश। (२) गुडाकेशः। (३) गुडाकेशेन । (४) देवेश। (५) भूतेश ।
(६) वित्तेशः। (७) हृषीकेश। (८) हृषीकेशम्। (९) हृषीकेशः।-(१-३) गुडकायाः (निद्रायाः) ईशः गुडाकेशः, तेन गुडाकेशेन; संबोधने विसर्गलोपः। (४)
देवानां ईशः देवेशः; संबोधने विसर्गलोपः। (५) भूतानां ईशः भूतेशः; संबोधने . विसर्गलोपः। (६) वित्तस्य ईशः वित्तेशः (धनपतिः, कुबेरः)। ( ७-९) हृषीकाणां
(इन्द्रियाणां) ईशः हृषीकेशः; तम् हृषीकेशम् ; संबोधने विसर्गलोपः। 202. ईश्वर-(१) अनीश्वरम्। (२) ईश्वरभावः। (३) परमेश्वर। (४) परमेश्वरम्। (५)
महेश्वरः । (६) योगेश्वर। (७) योगेश्वरः। (८) योगेश्वरात् । (९) विश्वेश्वर ।(१) न ईश्वरः विद्यते अस्मिन् (विश्वे) इति अनीश्वरम् । (२) ईश्वरस्य (संपत्तिवतः) भावः ईश्वरभावः। (३-४) परमः ईश्वरः परमेश्वरः, तम् परमेश्वरम् ; संबोधने विसर्गलोपः। (५) महान् ईश्वरः महेश्वरः । (६-८) योगस्य, योगानां वा, ईश्वरः योगेश्वरः; तस्मात् योगेश्वरात् ; संबोधने विसर्गलोपः। (९) विश्वस्य ईश्वरः विश्वेश्वरः; संबोधने विसर्गलोपः ।
203. उक्त-(१) यथोक्तम् । (२) विधानोक्ताः । (३) शास्त्रविधानोक्तम् ।-(१) यथा उक्तं
___तथैव यथोक्तम्। (२) विधानः (विधिवाक्यैः) उक्ताः विधानोक्ताः। (३) शास्त्र
विधानेन तस्मिन् वा (शास्त्रे अन्तर्गतं विधानं तेन तस्मिन् वा) उक्तम शास्त्र
विधानोक्तम्। 204. उग्र-(१) उग्रकर्माणः। (२) उग्ररूपः।-(१) उग्राणि कर्माणि येषां ते उग्रकर्माणः ।
उग्रं रूपं यस्य सः उग्ररूपः। 205. उच्छ्रित-अत्युच्छ्रितम्-[विग्रहपद्धत्यै 'अति' (९) शब्दो दृष्टव्यः] । 206. उत्तम-(१) अनुत्तमम्। (२) अनुत्तमाम् । (३) उत्तमविदाम् । (४) उत्तमाङ्गैः।
(५) उत्तमौजाः। (६) द्विजोत्तम। (७) पुरुषोत्तम । (८) पुरुषोत्तमम् । (९) पुरुषोत्तमः । (१०) रथोत्तमम् । (१-२) न उत्तमतरं यस्मात् कश्चित् तत् अनुत्तमम् , न उत्तमतरा यस्मात्काचित् सा अनुत्तमा, ताम् अनुत्तमाम् । (३) उत्तमं (आत्मतत्त्व) ये विदन्ति ते उत्तमविदः, तेषाम् उत्तमविदाम् । (४) उत्तमैः अझैः (शिरोभिः) उत्तमाः । (५) उत्तमम् ओजः यस्य सः उत्तमौजाः। (६) द्विजेषु उत्तमः द्विजोत्तमः; संबोधने विसर्गलोपः । (७-९) पुरुषाणां, पुरुषेषु वा, उत्तमः पुरुषोत्तमः;
तम् पुरुषोत्तमम् ; संबोधने विसर्गलोपः। (१०) रथानां रथेषु वा उत्तमः रथोत्तमः । 207. उत्तर-(१) उत्तरायणम्। (२) चेलाजिनकुशोत्तरम्। (३) चैलाजिनकुशोत्तरम् ।
(१) [विग्रहपद्धत्य 'अयन' (१) शब्दो दृष्टव्यः]। (२-३) [विग्रहपद्धतिभ्यां
_ 'अजिन' (१-२) शब्दो दृष्टव्यो । 208. उत्थित-निद्रालस्थप्रमादोत्थम्--[विग्रहपद्धत्य 'आलस्य' (१) शब्दो दृष्टव्यः । 209. उत्सन्न-उत्सन्नकुलधर्माणाम्---उत्सन्नाः कुलधर्माः (कुलेषु परम्परागताः ये धर्माः ते)
येषां ते उत्सन्नकुलधर्माः, तेषाम् । 210. उत्सादन-उत्सादनार्थम्-[विग्रहपद्धत्यै 'अर्थ' (११) शब्दो दृष्टव्यः] ।
240

Page #279

Secondary Word-Units
211. उत्साह - मृत्युत्साहसमन्वितः धृत्युत्साहाभ्यां (धृतिश्च उत्साहश्च धृत्युत्साही, ताभ्यां )
समन्वितः ।
212.
उदन् -- उदपाने -- उदन् (जलं) तस्य पानम् उदपानम् (सरः), तस्मिन् । 213. उदर - - ( १ ) बहूदरम् । ( २ ) वृकोदरः । - - ( १ ) बहूनि उदराणि यस्य सः बहूदरः, तम् बहूदरम् । ( २ ) वृकस्य इव उदरं यस्य सः वृकोदरः ( भीमः) ।
214. उदासीन - - सुहृन्मित्रार्युदासीनमध्यस्थद्वेष्यबन्धुषु । - - [ विग्रहपद्धत्यै 'अरि' (३) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
215. उद्भव -- (१) अमृतोद्भवम् । (२) कामक्रोधोद्भवम् । (३) ब्रह्मोद्भवम् ।-- ( १ ) [विग्रहपद्धत्यै अमृत ' (२) शब्दो दृष्टव्यः ] । ( २ ) कामक्रोधाभ्यां (कामश्व क्रोधश्व कामक्रोधौ, ताभ्यांः) उद्भवः यस्य स कामक्रोधोद्भवः, तम् कामक्रोधोद्भवम् । ( ३ ) ब्रह्म उद्भवः (उत्पत्तिस्थानं ) यस्य तत् ब्रह्मोद्भवम्, तमपि ब्रह्मोद्भवम् ।
216. उद्भवकर — भूतभावोद्भवकरः - भूतभावस्य (भूतानां भावः भूतभावः, तस्य ) उद्भवकरः ( उद्भवं करोति इति ) ।
217. उद्यतायुध - दिव्याने कोद्यतायुधम् - [ विग्रहपद्धत्यै ' अनेक ' ( ६ ) शब्दो दृष्टव्यः ] । 218. उद्वेग - हर्षामर्षभयेोद्वेगैः - (विग्रहपद्धत्यै ' अमर्ष ' शब्दो दृष्टव्यः) ।
219. उद्वेगकर - अनुद्वेगकरम् न उद्वेगकरम् (उद्वेगं कारयति इति ) 220. उपकारिन् - अनुपकारिणेन उपकारी अनुपकारी, तस्मै । 221. उपपत्ति - इष्टानिष्टोपपत्तिषु - ( विग्रहपद्धत्यै : अनिष्ट' शब्दो दृष्टव्यः) । 222. उपमा - अमृतोपमम् – [विग्रहपद्धत्यै 'अमृत' (२) शब्दो दृष्टव्यः ] । 223. उपस्थ — रथोपस्थे -- रथस्य उपस्थः (मध्यभागः ) तस्मिन् ।
-
224. उपहत - (१) लोभोपहतचेतसः । (२) कार्पण्यदोषोपहतस्वभावः । - ( १ ) लोभेन उपहृतानि चेतांसि येषां ते । ( २ ) कार्पण्यदोषेन (कार्पण्यं एव दोषः कार्पण्यदोषः, तेन) उपहतः स्वभावः यस्य सः कार्पण्यदोषोपहतस्वभावः ।
225. उपहृत — भक्त्युपहृतम् - भक्त्या उपहृतम् ।
226. उपाश्रित - मामुपाश्रिताः -- मामेव उपाश्रिताः (आश्रयं मत्वा स्थिताः) । 227. उपासन — आचार्योपासनम् - विग्रहपद्धत्यै 'आचार्य' शब्दो दृष्टव्यम् । 228. उभय- उभय विभ्रष्टः उभयोः, उभयतः वा, विभ्रष्टः ।
229.
उरु — बहुबाहूरुपादम् — बहवः बाहवः उरवः पादाः च यस्य शरीरे सन्ति सः बहुबाहूकपादः, तम् ।
ऊ
230. ऊर्ध्व ऊर्ध्वमूलम् - ऊर्ध्वं मूलं यस्य सः ऊर्ध्वमूलः, तम् । 231. ऊष्म - ऊष्मपाः -- ऊष्म ये पिवन्ति ते ( पितरः ) ।
B.G.I.16
241

Page #280

Bhagavadgitā Word-Index Pt. II-A (a)
232. ऋषभ-(१) पुरुषर्षभ । (२) भरतर्षभ-(१) पुरुषेषु ऋषभः इव पुरुषर्षभः । संयो
धने विसर्गलोपः। (२) भरतेषु (भरतवंशीयेषु) ऋषभः इव भरतर्षभः । संबोधने
विसर्गलोपः। 233. ऋषि-(१) देवर्षिः। (२) देवर्षीणाम्। (३) महर्षयः । (४) महर्षीणाम् । (५)
राजर्षयः ।-(१-२) देवेषु ऋषिः, देव इव ऋषिः वा, देवर्षिः, देवर्षीणाम् इति षष्ठीबहुवचनम् । ( ३-४) महान्तः ऋषयः महर्षयः; तेषां महर्षीणाम् । (५) राजसु ऋषयः, राजानः एव ऋषयः वा, राजर्षयः ।
23 4. एक-(१) एकभक्तिः । (२) एकस्थम् । (३) एकाक्षरम् (४) एकाग्रम् । (५) एकाप्रेण ।
(६) एकान्तम् । (७) एकांशेन ।-(१) एकस्मिन् एव भक्तिः यस्य सः एकभक्तिः । (२) एकस्मिन् स्थितम् एकस्थम् । (३-७) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अक्षर' (२),
'अग्र' (१-२), 'अन्त' (९), 'अंश', शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ।। 235. एकधा-अनेकधा-न एकधा (एकया रीत्या)। 236. एतद्-एतद्योनीनि-एताः योनयः येषां तानि । 237. एवम्-(१) एवरूपः । (२) एवंविधः ।-(१) एवं (एतादृशं) रूपं यस्य सः एवंरूपः ।
(२) एवं (एतादृशा) विधा यस्य सः एवंविधः ।
238. ऐश्वयं-(१) भोगैश्वर्यगतिम् । (२) भोगैश्वर्यप्रसक्तानाम् ।-(१) भोगाः ऐश्वर्य च
यस्यां सा भोगैश्वर्यगतिः, ताम् भोगैश्वर्यगतिम् । (२) भोगेषु ऐश्वर्ये च ये प्रसक्ताः ते भोगैश्वर्यप्रसक्ताः, तेषाम् भोगैश्वर्यप्रसक्तानाम् ।
ओ 239. ओजस्–उत्तमौजा:-[विग्रहपद्धत्यै 'उत्तम' (५) शब्दो दृष्टव्यः । 240. ओम्-ओंकार:--'ओम् ' इति रवः क्रियते यस्योचारणेन सः वर्णविशेषः ।
241. औपम्य-आत्मौपम्येन-[विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन् ' (१९) शब्दो दृष्टव्यः ।
242. कटु-कटुम्ललवणात्युष्णतीक्ष्णरूक्षविदाहिनः-(विग्रहपद्धत्यै 'अत्युष्ण' शब्दो दृष्टव्यः) । 243. कपि- कपिध्वजः-कपिः (कपिचिन्ह) ध्वजे यस्य सः। 244. कमलपत्र-कमलपत्राक्ष-(विग्रहपद्धत्यै 'अक्ष' शब्दो दृष्टव्यः)। 245. कमलासन-कमलासनस्थम्-कमलासने (कमलं एव आसनं कमलासनं, तस्मिन् )
स्थितः कमलासनस्थः, तम्। 246. कराल-(१) दंष्ट्राकरालानि। (२) बहुदंष्ट्राकरालम् ।-(१) दंष्ट्राभिः करालानि ___दंष्ट्राकरालानि । (२) बहुदंष्ट्राभिः (बहुभिः दंष्ट्राभिः) करालम् बहुदंष्ट्राकरालम् ।
242

Page #281

Secondary Word-Units
247. कर्तु - (१ ) अकर्तारम् । (२) आदिकर्त्री । - ( १ ) न कर्तृ अकर्तृ, तम् अकर्तारम् । ( २ ) [विग्रहपद्धत्यै 'आदि' (५) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
,
248. कर्तृत्व — कार्यकारणकर्तृत्वे - कार्यकारणयोः (कार्य च कारणं च कार्यकारणे, तयोः) कर्तृत्वम् कार्यकारणकर्तृत्वम् तस्मिन् ।
,
249. कर्मकृत् - अकर्मकृत् न कर्मकृत् ( कर्म करोति इति ) ।
250. कर्मन् - ( १ ) अकर्म । (२) अकर्मणः । (३) अकर्मणि । ( ४ ) इन्द्रियकर्माणि । (५) उग्रकर्माणः । (६) कर्मचोदना । (७) कर्मजम् । (८) कर्मजा । ( ९ ) कर्मजान् । (१०) कर्मफलम् । (११) कर्मफले । ( १२ ) कर्मबन्धनः । (१३) कर्मबन्धम् । (१४) कर्मबन्धनैः । (१५) कर्मयोगम् । (१६) कर्मयोगः । ( १७ ) कर्मयोगेन । (१८) कर्मसङ्गिनाम् । (१९) कर्मसङ्गिषु । ( २० ) कर्मसङ्गेन । (२१) कर्मसमुद्भवः । (२२) कर्मसङ्ग्रहः । ( २३ ) कर्मसंज्ञितः । ( २० ) कर्मसन्न्यासात् । (२५) कर्मानुबन्धीनि । (२६) कर्मेन्द्रियाणि । (२७) कर्मेन्द्रियैः । ( २८ ) क्षत्रकर्म । ( २९) गुणकर्मविभागयोः । (३०) गुणकर्मविभागशः । (३१) गुणकर्मसु । ( ३२ ) पुण्यकर्मणाम् । (३३) प्राणकर्माणि । ( ३४) ब्रह्मकर्म । (३५) भीमकर्मा । (३६) मोधकर्माणः । (३७) यज्ञदानतपः कर्म । (३८) वैश्यकर्म । ( ३९ ) सर्वकर्मणाम् । (४०) सर्वकर्माणि । ( ४१ ) स्वकर्मणा । - ( १ - ३ ) न कर्म (कर्मण: व्यावृत्तिः) अकर्म तस्य अकर्मणः; तस्मिन् अकर्मणि । ( ४-५ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'इन्द्रिय' (२), 'उग्र' (१) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ ] । ( ६ ) कर्मणां चोदना कर्मचोदना । ( ७-९ ) कर्मणा जातम् कर्मजम् ; तान् कर्मजान् ; सा कर्मजा । ( १०-११ ) कर्मणः फलम् कर्मफलम्; तस्मिन् कर्मफले । ( १२ ) कर्माणि बन्धनं यस्य सः कर्मबन्धनः । (१३) कर्मणा उत्पादितः बन्धः कर्मबन्धः, तम् कर्मबन्धम् । ( १४ ) कर्मणा उत्पादितानि बन्धनानि कर्मबन्धनानि, तैः कर्मबन्धनैः । ( १५-१७ ) कर्मणा योगः, कर्म एव योगः वा, कर्मयोगः; तम् कर्मयोगम् ; तेन कर्मयोगेन । ( १८ - १९ ) कर्मभिः येषां सङ्गः भवति ते कर्मसङ्गिनः; तेषाम् कर्मसङ्गिनाम् ; तेषु कर्मसङ्गिषु । ( २० ) कर्मभिः सङ्गः कर्मसङ्गः तेन कर्मसङ्गेन । ( २१ ) कर्मणः समुद्भवः यस्य सः कर्मसमुद्भवः । ( २२ ) कर्मणां सङ्ग्रहः (कर्मसु आवश्यकानि तत्त्वानि ) कर्मसङ्ग्रहः । ( २३ ) कर्मशब्देन यः संज्ञितः सः कर्मसंज्ञितः । ( २४ ) कर्मणां सन्न्यासः कर्मसन्न्यासः, तस्मात् कर्मसन्न्यासात् । (२५) (विग्रहपद्धत्यै 'अनुबन्ध' शब्दो दृष्टव्यः) । शङ्करानुमतं विवरणं तु कर्म (धर्माधर्मलक्षणम् ) अनुबन्धः (पश्चाद्भावी उद्भूतिः) येषां तानि कर्मानुबन्धीनि । ( २६ - २७ ) [ विग्रहपद्धत्यै 'इन्द्रिय' ( १०-११ ) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ ] । ( २८ ) क्षत्रस्य (स्वाभाविक) कर्रा क्षत्रकर्म । ( २९-३०) गुणकर्मणा (गुणाश्च कर्माणि च गुणकर्माणि तेषां विभागौ गुणकर्मविभागौ तयोः गुणकर्मविभागयोः; तत्पूर्वकम् गुणकर्मविभागशः । (३१) गुणप्रेरितानि कर्माणि गुणकर्माणि तेषु गुणकर्मसु । ( ३२ ) पुण्यानि कर्माणि येन कृतानि ते पुण्यकर्माणः तेषां पुण्यकर्मणाम् । ( ३३ ) प्राणानां कर्माणि प्राणकर्माणि । ( ३४ ) ब्रह्मणः (ब्राह्मणजातेः ) कर्म ब्रह्मकर्म । (३५) भीमानि कर्माणि यः कुरुते सः भीमकर्मा । ( ३६ ) मोघानि (निरर्थकानि )
243

Page #282

Bhagavadgită Word-Index Pt. II-A (a) कर्माणि ये कुर्वन्ति ते मोधकर्माणः । (३७) यज्ञदानतपः (यज्ञः दान, तपः एतेषां समाहार:) एव कर्म यज्ञदानतपः कर्म । (३८) वैश्याणां (स्वाभाविकं) कर्म वैश्यकर्म । (३९-४० ) सर्वाणि कर्माणि सर्वकर्माणि; तेषां सर्वकर्मणाम्। (४१) स्वस्य
(आत्मनः) कर्म खकर्म, तेन स्वकर्मणा। । 251. कर्मफल-(१) कर्मफलत्यागः । (२) कर्मफलत्यागी । (३) कर्मफलप्रेप्सुः । (४) कर्म
फलसंयोगम् । (५) कर्मफलहेतुः। (६) कर्मफलासङ्गम् । -(१) कर्मफलस्य (कर्मणः फलं कर्मफलम् , तस्य) त्यागः कर्मफलत्यागः । (२) कर्मफलं (कर्मणः फलं) यः त्यजति सः कर्मफलत्यागी। (३) कर्मफलं (कर्मणः फलं) यः प्रेप्सति सः कर्मफलप्रेप्सुः ( ४ ) कर्मफलयोः (कर्म च फलं च कर्मफले, तयोः) संयोगः कर्मफलसंयोगः, तम् कर्मफलसंयोगम् । (५) कर्मफले (कर्मणः फले) हेतुः यस्य सः कर्मफलहेतुः । ( ६ )
(विग्रहपद्धत्यै 'आसङ्गः' शब्दो दृष्टव्यः)। 252. कलिल-मोहकलिलम्-मोहस्य कलिलम् (राशिः)। 253. कल्प-(१) कल्पक्षये । (२) कल्पादौ ।-(1) कल्पस्य क्षयः कल्पक्षयः, तस्मिन्
कल्पक्षये । (२) कल्पस्य आदिः कल्पादिः तस्मिन् कल्पादौ । 254. कल्मष-(१) अकल्मषम् । (२) क्षीणकल्मषाः (३) विगतकल्मषः।-(१) न कल्मषं
विद्यते यस्मिन् तत् अकल्मषम्। (२) क्षीणं कल्मषं येभ्यः ते क्षीणकल्मषाः ।
(३) विगत कल्मषं यस्मात् सः विगतकल्मषः । 255. कल्याण-कल्याणकृत्-कल्याणं करोति इति । 256. कानिक्षन्-(१) दर्शनकाक्षिणः । (२) मोक्षकाङ्क्षिभिः।-(१) दर्शनं ये काङ्क्षन्ति
ते दर्शनकाक्षिणः । (२) मोक्षं ये काक्षन्ति ते मोक्षकाडिक्षणः; ते मोक्षकाक्षिभिः । 257. काम-(१) अर्थकामान् । (२) इष्टकामधुक । (३) कामकामाः। (४) कामकामी ।
(५) कामकारतः । (६) कामकारेण । (७) कामक्रोधपरायणाः । (८) कामक्रोधवियुक्तानाम् । (९) कामक्रोधोद्भवम् । (१०) कामधुक । (११) कामभोगेषु । (१२) कामरूपम् । (१३) कामरूपेण । (१४) कामहैतुकम् । (१५) कामात्मानः। (१६) कामे सुना। (१५) धर्मकामार्थान् । (१८) विनिवृत्तकामाः । (१९) सर्वकामेभ्यः।(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अर्थ ' (३), 'इष्ट' (३) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । (३) कामान् (विषयान्) कामयन्ते इति कामकामाः । (४) कामान् कामयितुं शीलं अस्य इति कामकामी। (५-६ ) कामस्य कृतिः इयं इति कामकारः, तस्मात् कामकारतः तेन कामकारेण । (७) कामक्रोधौ (कामश्च क्रोधश्च तौ) परायणाः (तनिष्ठाः) कामक्रोधपरायणाः। (८) कामक्रोधाभ्यां (कामश्च क्रोधश्च कामक्रोधौ, ताभ्यां) वियुक्ताः कामक्रोधवियुक्ताः, तेषां कामक्रोधवियुक्तानाम्। (९) [विग्रहपद्धत्यै 'उद्भवः' (२) शब्दो दृष्टव्यः । (१०) कामान् दुहयति इति कामधुक । (११) कामानां (विषयाणां) भोगाः कामभोगाः, तेषु कामभोगेषु । (१२-१३ ) कामः एव रूपं यस्य सः कामरूपः, तम् कामरूपम् , तेन कामरूपेण । (१४) कामः हेतुः अस्य इति कामहेतुकम् । (१५) [विप्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (२०) शब्दो दृष्टव्यः]। (१६)
244

Page #283

Secondary Word-Units
(विग्रहपद्धत्यै 'इप्सु' शब्दो दृष्टव्यः) (१७) [विप्रहपद्धत्यै 'अर्थ' (१५) शन्दो दृष्टव्यः । (१८) विनिवृत्ताः कामाः येभ्यः ते विनिवृत्तकामाः। (१९) सर्वे
कामाः सर्वकामाः, तेभ्यः सर्वकामेभ्यः । 258. कामभोग-कामभोगार्थम्-[विग्रहपद्धत्यै 'अर्थ' (१२) शब्दो दृष्टव्यः] । 259. कामराग-कामरागविवर्जितम्-कामरागात् (कामेषु रागः कामरागः, तस्मात् )
विवर्जितम। 260. कामरागबल-कामरागबलान्विताः-[विग्रहपद्धत्यै 'अन्वित' (१) शब्दो दृष्टव्यः । 261. कामसङ्कल्प-कामसकल्पवर्जिताः-कामसङ्कल्पाः [कामेभ्यः, कामार्थे वा, कृताः
___ सङ्कल्पाः] वर्जिताः यैः ते। 262. काम् (इच्छ)-(१) कामकामाः। (२) योद्धकामान् ।-(१) [विप्रहपद्धत्यै 'काम'
___ (३) शब्दो दृष्टव्यः] । (२) योद्धं ये कामयन्ति ते योद्धकामाः तान् । 263. कामिन् कामकामी-[विप्रहपद्धत्यै 'काम' (४) शब्दो दृष्टव्यः] । 264. कामोपभोग-कामोपभोगपरमाः-कामोपभोगः (कामानां उपभोगः) एष परम श्रेयः
ये मन्यन्ते ते। 265. काम्या-हितकाम्यया-हितस्य काम्या (इच्छा) हितकाम्या, तया । 266. काय-कायशिरोप्रीवम्-कायः (कबन्धः), शिरः, प्रीवा च एतेषां समाहारः कायशिरो
प्रीवम् , तम् । 267. कायक्लेश-कायक्लेशभयात्-कायक्लेशस्य (कार्य, कायस्य वा, क्लेशः कायक्लेशः, तस्य)
___भयम् कायक्लेशभयम्, तस्मात् । 268. कारण-(१) आत्मकारणात् । (२) कार्यकारणकर्तृत्वे ।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां
___ 'आत्मन्' (6), 'कर्तृत्व' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । 269. कार्पण्यदोष-कार्पण्यदोषोपहतस्वभावः ।- [विग्रहपद्धत्यै 'उपहत' (२) शब्दः
दृष्टव्यः । 270. कार्य-(१) अकार्यम्। (२) कार्यकारणकर्तृत्वे। (३) कार्याकार्यव्यवस्थितो। (४)
कार्याकार्ये ।-(१) न कार्यम् अकार्यम् (कर्तुं अयोग्यम्)। (२-४) [विग्रह
पद्धतिभ्यः 'कर्तृत्व', 'अकार्य', (१-२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । 271. काल-(१) अन्तकाले। (२) प्रयाणकाले।-(१) [विग्रहपद्धत्यै 'अन्त' (६) शब्दो
____ दृष्टव्यः । (२) प्रयाणस्य (मृत्योः) कालः प्रयाणकालः, तस्मिन् प्रयाणकाले। 272. कालानलकालानलसन्निभानि-कालनलस्य [काले (प्रलयकाले) यः अनलः आविर्भ
वति सः कालानलः, तस्य] सन्निभानि (सदृशानि)। 273. काशि-काशिराजः-काश्याः राजः ('राज' शब्दस्य प्रथमाएकवचनम )। 274. किम्-किमाचार:-[विग्रहपद्धत्य 'आचार' (१) शब्दो दृष्टव्यः]। . 275. किल्बिष-(१) संशुद्धकिल्बिषः । (२) सर्वकिल्बिषैः ।-(1) संशुद्धः किल्बिषेभ्यः संशुद्धकिल्विषः । (२) सर्वैः किल्मिषैः सर्वकिल्बिषैः ।
245

Page #284

Bhagavadgitā Word-Index Pt. II-A(a) 276. कीर्ति-(१) अकीर्तिम् । (२) अकीर्तिः।-(१-२) न कीर्तिः अकीर्तिः (अपकीर्तिः);
ताम् अकीर्तिम् । 277. कुन्ति-कुन्तिपुत्रः--कुन्त्याः पुत्रः । 278. कुरु-(१) कुरुक्षेत्रे । (२) कुरुनन्दन । (३) कुरुप्रवीर । (४) कुरुवृद्धः । (५) कुरुश्रेष्ठ ।
(६) कुरुसत्तम ।-(१) कुरुदेशे स्थितं क्षेत्रम् (रणभूमिः) कुरुक्षेत्रम् ; तस्मिन् कुरुक्षेत्रे । (२) कुरुवंशीयानां नन्दनः कुरुनन्दनः; संबोधने विसर्गलोपः। (३). कुरुषु (कुरुवंशीयेषु) प्रवीरः कुरुप्रवीरः। संबोधने विसर्गलोपः। (४) कुरुषु वृद्धः कुरुवृद्धः । (५) कुरुषु श्रेष्टः कुरु श्रेष्टः। संबोधने विसर्गलोपः । (६) कुरुषु सत्तमः
(ये सत्पुरुषाः तेषु उत्तमः) कुरुसत्तमः । संबोधने विसर्गलोपः । 279. कुल-(१) कुलक्षये । (२) कुलघ्नानाम् । (३) कुलधर्माः । (४) कुलस्त्रियः ।-(१)
कुलस्य क्षयः कुलक्षयः, तस्मिन् कुलक्षये। (२) कुलं (स्वकीयं कुलं) ये प्रन्ति ते कुलनाः, तेषाम् कुलघ्नानाम् । (३) कुले (परम्परया प्रचलिताः ये) धर्माः ते कुल
धर्माः । ( ४ ) कुले समाविष्टाः याः स्त्रियः ताः; कुलस्त्रियः । 280. कुलक्षय-कुलक्षयकृतम्-कुलक्षयस्य (कुलस्य क्षयः कुलक्षयः, तस्य) करणेन यत्कृतं तत् ,
तनिमित्तं वा। 281. कुलधर्म-उत्सन्नकुलधर्माणाम्-(विग्रहपद्धत्यै ' उत्सन्न' शब्दो दृष्टव्यः)। 282. कुश-(१) चेलाजिनकुशोत्तरम् । (२) चैलाजिनकुशोत्तरम्-(१-२)[विग्रहपद्धतिभ्यां
'अजिन ' (१-२) शब्दौ दृष्टन्यौ । 283. कुशल-अकुशलम्-न कुशलम् (अनिष्टम्)। 284. कुसुम-कुसुमाकरः (वसन्तः)-(विग्रहपद्धत्यै 'आकर' शब्दो दृष्टव्यः) । 285. कूट-(१) कूटस्थम् । (२) कूटस्थः-(१-२) कूटे स्थितः कूटस्थः (उपाधिभिः
अलिप्तः प्रत्यगात्मा); तम् कूटस्थम् । 286. कृ-(१) अकारः। (२) अकीर्तिकरम् । (३) अहङ्कृतः। (४) ओंकारः। (५)
कल्याणकृत् (६) कामकारतः । (७) कामकारेण; (4) कुलक्षयकृतम् । (९) कृतकृत्यः । (१०) कृतनिश्चयः । (११) कृताञ्जलिः । (१२) कृत्स्नकर्मकृत् । (१३) दुष्कृताम् । (१४) निःश्रेयसकरौ । (१५) पापकृत्तमः । (१६) पुण्यकृतान् (१७) पुण्यकृताम् । (१८) प्रियकृत्तमः । (१९) मत्कर्मकृत् । (२०) लोकक्षयकृत् । (२१) वर्णसङ्करकारकैः। . (२२) वेदान्तकृत् (२३) सुकृतस्य । (२४) सुकृतम् ।-(१-८) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अ', 'अकीर्ति', "अस्मद् ', 'ओम् ', 'कल्याण', 'काम' (५-६), 'कुलक्षय', शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। (९) कृत्यं (कर्तव्यं) येन कृतं सः कृतकृत्यः । (१०) निश्चयः येन कृतः सः कृतनिश्चयः। (११) (विग्रहपद्धत्यै ' अजलि' शब्दो दृष्टव्यः)। (१२) कृत्स्नकर्म (कृत्स्नं कर्तव्यं यत्कर्म तत्) यः करोति सः कृत्स्नकर्मकृत् । (१३) दुष्कृतानि (दुष्टानि कर्माणि) ये कुर्वन्ति ते दुष्कृताः; तेषाम् दुष्कृताम् । (१४) निःश्रेयसं एते कुरुतः इति निःश्रेयसकरौ। (१५) पापानि ये कुर्वन्ति ते पापकृतः, तेषां अधमः पापकृत्तमः । (१६) पुण्यकृद्भिः ये प्राप्यन्ते ते पुण्यकृताः (लोकाः)
246

Page #285

Secondary Word-Units
तान् पुण्यकृतान् । (१७) पुण्यानि यैः कृतानि ते पुण्यकृतः, तेषां पुण्यकृताम् । (१८) प्रियं ये कुर्वन्ति ते प्रियकृतः तेषां उत्तमः प्रियकृत्तमः । ( १९ ) मत्कर्म (मम प्रीत्यै, मदर्थं वा, मत्कृतं कर्म ) यः कुरुते सः मत्कर्मकृत् । ( २० ) लोकक्षयं ( लोकानां क्षयः लोकक्षयः, तम् ) यः कुरुते सः लोकक्षयकृत् । ( २१ ) वर्णसङ्करान् (वर्णानां सङ्कराः वर्णसङ्कराः, तान् ) कुर्वन्ति ( उत्पादन्ति ) इति वर्णसङ्करकारकाः, तैः वर्णसङ्करकारकैः । ( २२ ) वेदान्ताः (वेदानां अन्ताः अन्तिमभागाः) येन कृताः सः वेदान्तकृत् । ' वेदान्तार्थसंप्रदायकृत् ' इति शङ्करः । ( २३ - २४) सुष्ठु कृतम् सुकृतम्; तस्य सुकृतस्य ।
287. कृत (noun)—– (१) अकृतेन । (२) कृतान्ते । - ( १ ) न कृतम् (कर्म) अकृतम्, तेन अकृतेन । ( २ ) [विग्रहपद्धत्यै 'अन्त' (१०) शब्दो दृष्टःय ] ।
"
288. कृतबुद्धित्व - अकृतबुद्धित्वात् न कृताबुद्धिः (असंस्कृता बुद्धिः) अकृतबुद्धिः, तस्याः भावः अकृतबुद्धित्वम् तस्मात् ।
289. कृतात्मन् — अकृतात्मानः --- [कृतः (संस्कृतः ) आत्मा येषां ते कृतात्मानः ] न कृतात्मानः
अकृतात्मानः ।
290. कृतिन् - ( १ ) दुष्कृतिनः । (२) सुकृतिनः । - ( १ ) दुष्टानि कृतानि ( कर्माणि येषां ते दुष्कृतिनः । ( २ ) सुष्टु कृतानि ( कर्माणि) येषां ते सुकृतिनः ।
291. कृते - महीकृते - मही पृथिवी, तस्याः कृते ( अर्थे) ।
292.
कृत्य—कृतकृत्यः— [विग्रहपद्धत्यै 'कृ' (९) शब्दो दृष्टव्यः] ।
293. कृत्व——सहस्रकृत्वः -- सहस्र कृत्वः (सहस्रधा, सहस्रवारं वा ) । 294. कृत्स्न - कृत्स्नवित् — कृत्स्नं वेत्ति इति ।
295. कृत्स्नकर्म - कृत्स्नकर्मकृत् - [ विग्रहपद्धत्यै 'कृ' (१२) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
296. कृत्स्नविद् - अकृत्स्नविदः -- ( कृत्स्नं विदन्ति इति कृत्स्नविदः); न कृत्स्त्रविदः अकृत्स्नविदः । 297. कृषि — कृषिगोरक्ष्यवाणिज्यम् - कृषिः (कृषिकर्म ), गोरक्ष्यं ( गवां रक्षणम्), वाणिज्यं च, एतेषां समाहारः कृषिगोरक्ष्यवाणिज्यम् ।
298.
कृष्ण - शुक्लकृष्णे - शुक्ला च कृष्णा च ।
299. केशव – केशवार्जुनयो: - [ विग्रहपद्धत्यै 'अर्जुन' (१) शब्दो दृष्टव्यः] ।
300. केशि-केशिनिषूदन --- केशिनामकस्य राक्षसस्य निषूदनः ( संहर्ता) केशिनिषूदनः । संबोधने विसर्ग लोपः ।
301. क्रिया - (१) अक्रियः । (२) दान कियाः । ( ३ ) मनःप्राणेन्द्रियक्रियाः । ( ४ ) यज्ञतप, क्रियाः । ( ५ ) यज्ञदानतपः क्रियाः । - ( १ ) क्रियाभ्यः व्यावृत्तः इति अक्रियः । ( २ ) दानरूपाः क्रियाः दानक्रियाः । ( ३ ) [ विग्रहपद्धत्यै 'इन्द्रिय' (१३) शब्दो दृष्टव्यः ] । ( ४ ) यज्ञाः तपांसि च तद्रूपाः क्रियाः यज्ञतपःक्रियाः । ( ५ ) यज्ञाः दानानि तपांसि च तद्रूपाः क्रियाः यज्ञदानतपःक्रियाः ।
247

Page #286

:: Bhagavadgită Word-Index Pt. II-A (a) 302. क्रियाविशेष-क्रियाविशेषबहुलाम्-क्रियाविशेषाः (विशिष्टाः क्रियाः) बहुलाः (बहवः)
यस्यां सा क्रियाविशेषबहुला, ताम् ।। 303. क्रोध-(१) अक्रोधः। (२) कामक्रोधपरायणाः। (३) कामक्रोधवियुक्तानाम्। (४)
कामक्रोधोद्भवम् ।-(१) न क्रोधः (क्रोधस्य अभावः) अक्रोधः। (२-४)
[विग्रहपद्धतिभ्यः 'काम' (७-९) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । 304. क्लेघ-अक्लेद्यः-न क्लेद्यः (क्लेदनशीलः)। 305. अत्र-क्षत्रकर्म-[विग्रहपद्धत्य 'कर्मन्' (२८) शब्दो दृष्टव्यः । 306. क्षत्रिय-ब्राह्मणक्षत्रियविशाम्-ब्राह्मणानां, क्षत्रियाणां विशां (वैश्यानां) च। 307. क्षपितकल्मष-यज्ञक्ष पितकल्मषाः-यज्ञैः क्षपितकल्मषाः (क्षपितं कल्मषं येषां ते )। 308. क्षय-(१) अक्षयम्। (२) अक्षयः। (३) कल्पक्षये। (४) कुलक्षये।-(१-२)
यस्य क्षयः न भवति, सः अक्षयः, तत् अक्षयम् । ( ३-५) [विग्रहपद्धतिभ्या 'कल्प'
(१), 'कुल' (१) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो । 309. भय्य-अक्षय्यम-यन्न क्षीयते तदक्षय्यम् , तम् । 310. क्षर-(१) अक्षरम् । (२) अक्षरः। (३) अक्षराणाम् । (४) अक्षरात् ।-(१-४)
यः न क्षरति सः अक्षरः, तम अक्षरम्; यन्न क्षरति तदपि अक्षरम ; 'अक्षराणाम्'
इति षष्टचाः बहुवचनम् ; 'अक्षरात्' इति पञ्चभ्याः एकवचनम् । 311. मित्-महीक्षिताम्-मयाः क्षितः (शासकोः) महीक्षितः, तेषाम् । 312. क्षीण-क्षीणकल्मषाः-[विग्रहपद्धत्यः 'कल्मष' (२) शब्दो दृष्टव्यः । 313. क्षेत्र-(१) कुरुक्षेत्रे । (२) क्षेत्रक्षेत्रज्ञयोः । (३) क्षेत्रक्षेत्रज्ञसंयोगात् । (४) क्षेत्रशम् । (५)
क्षेत्रज्ञः । (६) धर्मक्षेत्रे । (७) सर्वक्षेत्रेषु ।-(१) [विग्रहपद्धत्यै 'कुरु' (१) शब्दो दृष्टव्यः । (२) क्षेत्रस्य क्षेत्रज्ञस्य क्षेत्रं य जानाति सः क्षेत्रज्ञः, तस्य च क्षेत्रक्षेत्रज्ञयोः। (३) क्षेत्रं च क्षेत्रज्ञः (क्षेत्रं यः जानाति सः) च, तयोः संयोगः क्षेत्रक्षेत्रजसंयोगः, तस्मात् क्षेत्रक्षेत्रजसंयोगात् । (४-५) क्षेत्रं यः जानाति सः क्षेत्रज्ञः; तम् क्षेत्रज्ञम् । (६)
धर्मस्य (निर्णायक) क्षेत्रम् धर्मक्षेत्रम् , तस्मिन् धर्मक्षेत्रे । ( . ) सर्वेषु क्षेत्रेषु सर्वक्षेत्रेषु । 314. क्षेषज्ञ-(१) क्षेत्रक्षेत्रज्ञयोः। (२) क्षेत्रक्षेत्रज्ञसंयोगात् ।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां
'क्षेत्र' (२-३) शब्दो क्रमेण दृष्टन्यौ । 315. क्षेम-योगक्षेमम्-योगः (अप्राप्तस्य प्रापणम्) च क्षेमं (प्राप्तस्य रक्षणम् ) च, एतयोः
समाहारः, योगक्षेमम्, तम्।
316. गज-गजेन्द्राणाम्-[विग्रहपद्धत्य — इन्द्र ' (१) शब्दो दृष्टव्यः] . 317. गण-(१) भूतगणान् । (२) मणिगणाः। (३) सुरगणाः ।-(१) भूतानां गणाः
(समूहाः) भूतगणाः, तान् भूतगणान् । (२) मणिनां गणाः मणिगणाः । (३)
सुराणां गणाः सुरगणाः । 318. गत-(१) अन्तगतम् । (२) आदित्यातम । (३) गतरसम् । (४) गतव्यथः । (५) गतसङ्गस्य । (६) गतसंदेहः । (५) गतागत म। (८) गतासन् । (९) मद्गतेन ।
248

Page #287

Secondary Word-Units
(१०) मनोगतान् । (११) सर्वगतम् । ( १२ ) सर्वगतः । (१३) सर्वश्रगम् । (१४) सर्वत्रगः । - ( १-२ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'अन्त' (७), 'आदित्य' (१) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । ( ३ ) गतः रसः यस्मात् तत् गतरसम् । ( ४ ) गता व्यथा यस्मात् (यस्य हृदयात्) सः गतव्यथः । ( ५ ) गतः सङ्गः (सतिः ) यस्मात् (यस्य हृदयात् ) सः गतसङ्गः, तस्य गतसङ्गस्य । ( ६ ) गताः (निवृत्ताः ) संदेहाः यस्मात् (यस्य मनसः) सः गतसंदेह । ( ७ ) ( विग्रहपद्धत्यै ' आगत ' शब्दो दृष्टव्यः) । (c) (विग्रहपद्धत्यै 'असु' शब्दो दृष्टव्यः) । (९) मयि गतं (निवेशितं) मद्गतम्, तेन मद्गतेन । (१०) मनसि गताः (प्रविष्टाः स्थिताः षा) मनोगताः, तान् मनोगतान् । ( ११-१२ ) सर्वेषु (वस्तुषु स्थलेषु च ) यत् गतं तत् सर्वगतम् ; सर्वेषु .. ..... यः गतः सः सर्वगतः । ( १३-१४ ) सर्वत्र गतम् (प्रविष्टम् ) सर्वत्रगम् सर्वत्र गतः (प्रविष्टः ) सर्वश्रगः ।
319. गतासु - अगतासून् -- [ गताः (व्यावृत्ताः ) असवः येषां ते गतासवः ] न गतासवः
अगतासवः, तान् अगतासून् ।
320. गति - ( १ ) दुर्गतिम् । (२) प्राणापानगती । (३) भोगैश्वर्यगतिम् । (४) स्वर्गतिम् । - ( १ ) दुष्टा गतिः दुर्गतिः, ताम् दुर्गतिम् । ( २ ) [ विग्रहपद्धत्यै ' अपान ' (१) शब्दो दृष्टव्यः ] । ( ३ ) [विग्रहपद्धत्यै 'ऐश्वर्य' ( १ ) शब्दो दृष्टव्यः ] । ( ४ ) स्वर (स्वर्ग प्रति गतिः) स्वर्गतिः, ताम् स्वर्गतिम् ।
321. गद्गद - सगद्गदम् — गद्गदेन (गद्गदितेन स्वरेण ) सहितम् ।
322. गन्तु — गन्तासि [विग्रहपद्धत्यै 'अस् ' (१) शब्दो दृष्टव्यः] ।
323. गन्धर्व - गन्धर्वयक्षा सुर सिद्धसङ्गाः । - ( विग्रहपद्धत्यै 'असुर' शब्दो दृष्टव्यः) ।. गम्य – ज्ञानगम्यम् - ज्ञानेन गम्यम् (प्राप्यम्) |
324.
325. गुडाका – (१) गुडाकेश । ( २ ) गुडाकेशः । (३) गुडाकेशेन । - (१ - ३ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यः 'ईश ' (१-३) शब्दाः दृष्टव्याः ] |
326. गुण – (१) गुणकर्मविभागयोः । (२) गुणकर्मविभागशः । (३) गुणकर्मसु । (४) गुणवृद्धा: । (५) गुणभेदतः । (६) गुणभोक्तृ । (७) गुणसङ्ख्याने । (८) गुणसङ्गः । (९) गुणसंमूढाः । (१०) गुणातीतः । (११) गुणान्वितम् । ( १२ ) निर्गुणम् । (१३) विगुणः । - (१-३) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'कर्मन् ' (२९-३१) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ] । (४) गुणैः प्रवृद्धाः गुणप्रवृद्धाः । (५) गुणानां भेदः गुणभेदः, तस्मात् गुणभेदतः । (६) गुणानां भोक्तृ गुणभोक्तृ । (७) गुणानां सङ्खधानम् गुणसङ्क्षयानम, तस्मिन् गुण । (८) गुणनां, गुणैः वा, सङ्गः गुणसङ्गः । (९) गुणैः संमूढाः गुणसंमूढाः । ( १०-११ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां ' अतीत ' (१), 'अम्बित ' (२) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो] । ( १२ ) निर्गताः गुणाः यस्मात् तत् निर्गुणम् । (१३) विगताः गुणाः यस्मात् सः विगुणः ।
327. गुणरव - निर्गुणत्वात् निर्गतः गुणाः यस्मात् सः निर्गुणः, तस्य भावः निर्गुणत्वम् । 328. गुणाभास - सर्वेन्द्रियगुणाभासम् - सर्वेन्द्रियाणां (सर्वेषां इन्द्रियाणां ) गुणाभासम् ( गुणाना आभासम्, तेषां आभासात्मकम् ) ।
249

Page #288

Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (a)
329. गुरु (Noun)-देवद्विजगुरुप्राज्ञपूजनम्-देवानां, द्विजानां, गुरूणां, प्राज्ञानां च
पूजनम् । 330. गुह्य-राजगुह्यम्-राजभिः गुह्यम् (गूहनीयम् ), गुह्यानां राजा वा। 331. गुह्यतम-सर्वगुह्यतमम्-सर्वेभ्यः गुह्येभ्यः अधिकतमम् । 332. गृह-पुत्रदारगृहादिषु-[विग्रहपद्धत्यै 'आदि' (११) शब्दो दृष्टव्यः] । 333. गृहीत-धृतिगृहीतया-धृत्या या गृहीता सा धृतिगृहीता, तया। 334. गोचर-इन्द्रियगोचराः-[विग्रहपद्धत्यै 'इन्द्रिय' (३) शब्दो दृष्टव्यः । 335. गोप्तृ-शाश्वतधर्मगोप्ता-शाश्वतधर्मस्य (शाश्वतः यः धर्मः सः शाश्वतधर्मः, तस्य)
___ गोप्ता (रक्षयिता)। 336. गोमुख-पणवानकगोमुखाः-पणवानकाच गोमुखाश्च (वादिनविशेषाः), अथवा पण
वानकजातिविशेषाः गोमुखाः। 337. गोरस्य:-कृषिगोरक्ष्यवाणिज्यम्-(विग्रहपद्धत्यै 'कृषि' शब्दो दृष्टव्यः)। 338. प्राम-(१) इन्द्रियग्रामम् । (२) भूतप्रामम् । (३) भूतग्रामः।-(१) [विग्रहपद्धत्यै
'इन्द्रिय' (४) शब्दो दृष्टव्यः । (२-३) भूतानां ग्रामः (समूहः) भूतप्रामः; तम्
भूतग्रामम् । 339. ग्राह-मूढप्राहेण-मूढस्य (मूढपुरुषस्य) इव प्राहः मूढग्राहः, तेन । 340. ग्राह्य-बुद्धिग्राह्यम्-बुद्धया प्राह्यम् (बुद्धया एव न इन्द्रियैः इति भावः)। 341. ग्रीवा-कायशिरोप्रीवम्-(विग्रहपद्धत्यै 'काय' शब्दो दृष्टव्यः)।
342. चक्र-चक्रहस्तम्-चक्रं हस्ते यस्य सः चक्रहस्तः, तम् । 343. चक्षुष्-(१) ज्ञानचक्षुषः । (२) ज्ञानचक्षुषा। (३) स्वचक्षुषा।-(१) ज्ञान (बुद्धिः)
एव चक्षुः येषां ते ज्ञानचक्षुषः। (२) ज्ञानं (बुद्धिः) एव चक्षुः ज्ञानचक्षुः, तेन
ज्ञानचक्षुषा । (३) स्वस्य (आत्मनः) चक्षुः स्वचक्षुः, तेन स्वचक्षुषा। 344. चतुस्-(१) चतुर्भुजेन। (२) चतुर्विधम् । (३) चतुर्विधाः। (४) चातुर्वर्ण्यम् ।
(१) चतुः भुजाः यस्य, यस्मिन् वा, तत् चतुर्भुजम् ; तेन चतुर्भुजेन । (२) चतुः विधाः यस्य तत् चतुर्विधम् , तम् चतुर्विधम् । (३) चतुः विधाः येषां ते चतुर्विधाः ।
(४) चतुः वर्णाः यस्मिन् (तन्त्रे) तत् चातुर्वर्ण्यम्, तम् चातुर्वर्ण्यम् । 345. चर-(१) अचरम् । (२) चराचरम्। (३) चराचरस्य । (४) सचराचरम् ।-(१)
. (चरति इति चरम् ); न चरम् अचरम् । (२-४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अचर' (१-३)
शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। 346. चर्या-ब्रह्मचर्यम्-ब्रह्मणः कृते (वेदाध्ययनाय) विहिता या चर्या सा ब्रह्मचर्या,
तस्याः भावः ब्रह्मचर्यम् (उर्ध्वरेतसत्वम् )। 347. चल-(१) अचलम् । (२) अचलः । (३) अचला । (४) अचलाम् । (५) अचलेन।
(१-५) न चलम् (चलनशीलम् ) अचलम् ; न चलः अचल:; तमपि अचलम् । तेन अचलेन । न चला अचला, ताम् अचलाम् ।
250

Page #289

Secondary Word-Units
348. चलित-चलितमानसः-चलितं मानसं यस्य सः । 349. चापल-अचापलम्-न चापलम् (चापलस्य अभावः)। 350. चारिन्-नासाभ्यन्तरचारिणी-(विग्रहपद्धत्यै 'अभ्यन्तर' शन्दो दृष्टव्यः)। 351. चिकीर्षु-प्रियचिकीर्षवः-प्रियं कर्तुं ये इच्छन्ति ते। 352. चित्त-(१) मञ्चित्तः। (२) मच्चित्ताः। (३) यतचित्तस्य। (४) यतचित्तात्मा।
(१-२) मयि चित्तं, यस्य सः मचित्तः; येषां ते मच्चित्ताः। (३) यतं चित्तं यस्य सः यतचित्तः, तस्य यतचित्तस्य। (४) [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (३५) शब्दो
दृष्टव्यः । 353. चित्तत्व-समचित्तत्वम्-समं (संकल्पविकल्परहितं) चित्तम् समचित्तम् , तस्य भावः
समचित्तत्वम्। 354. चित्तेन्द्रियक्रिया--यतचित्तेन्द्रियक्रियः-यताः चित्तेन्द्रियक्रियाः (चित्तस्य इन्द्रियाणां
च क्रियाः) येन सः। 355. चिन्त्य-(१) अचिन्त्यम् । (२) अचिन्त्यः ।-(-२) न चिन्त्यम् (चिन्तनाय
___ अयोग्यम्) अचिन्त्यम् ; न चिन्त्यः अचिन्त्यः, तमपि अचिन्त्यम् । 356. चिर-अचिरेण न चिरेण (विना बिलम्बेन)। 357. चेतस्-(१) अचेतसः। (२) अपहृतचेतसाम्। (३) अव्यक्तासक्तचेतसाम् । (४)
ज्ञानावस्थितचेतसः। (५) निर्विण्णचेतसा । (६) प्रसन्नचेतसः। (७) मय्यावेशित
चेतसाम् । (८) यतचेतसाम् । (९) युक्तचेतसः । (१०) लोभोपहतचेतसः । (११) विचेतसः । (१२) सचेताः।-(१) चेतः न विद्यते येषु ते अचेतसः (मूढाः अस्थिरचित्ताः वा)। (२-४ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अपहृत' (१), 'अव्यक्त' (५), 'अवस्थित' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । (५) निर्विणं चेतः यस्य सः निर्विण्णचेताः, तेन निविण्णचेतसा। (६) प्रसन्नानि चेतांसि येषां ते प्रसन्नचेतसः। () (विग्रहपद्धत्यै 'आवेशित' शब्दो दृष्टव्यः)। (८) यतानि चेतांसि येषां ते यतचेतसः, तेषां यतचेतसाम् । (९) युक्तानि चेतांसि येषां ते युक्तचेतसः। (१०) [विग्रहपद्धत्यै 'उपहत' (१) शब्दो दृष्टव्यः । (११) विगतानि चेतांसि येषां, येभ्यः वा, ते
विचेतसः (विमूढाः)। (१२) चेतसा सहितः सचेताः (प्रसन्नचित्तः संभूत्वा)। 358. चेष्टा-युक्तचेष्टस्य–युक्ताः चेष्टाः (कर्मेन्द्रियाणां व्यापाराः) यस्य सः युक्तचेष्टः, तस्य । 359. चेल-चेलाजिनकुशोत्तरम्-विग्रहपद्धत्यै 'अजिन' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । 360. चैल-चैलाजिनकुशोत्तरम्-[विग्रहपद्धत्यै 'अजिन' (२) शब्दो दृष्टव्यः । 361. चोदना-कर्मचोदना-[विग्रहपद्धत्यै 'कर्म' (६) शब्दो दृष्टव्यः ।। 362. व्युत उयु-अच्युत-च्युतिः यस्य न भवति सः अच्युतः । संबोधने विसर्गलोपः ।
363. छिन्न छिद्-(१) छिन्नद्वैधाः । (२) छिन्नसंशयः । (३) छिन्नाभ्रम् ।-(१) छिन्नः
द्विधाभावः येषां ते छिन्नद्वैधाः । (२) छिन्नाः संशयाः यस्य सः छिन्नसंशयः। (३) छिन अभ्रम् छिनाभ्रम् ।
251

Page #290

Bhagavadgitā Word - Index Pt. II - A (a )
365. जगत् - ( १ ) जगत्पते ।
364. छेद्य / छिदू - अच्छेधः न छेद्यः (छेदनशीलः) ।
ज
(२) जगन्निवास । - (१) जगतः पतिः जगत्पतिः । संबोधने विसर्ग लोपः । ( २ ) जगतः निवासः ( निवासस्थानम् ) जगन्निवासः । संबोधने विसर्गलोपः ।
366. जघन्यगुणवृत्त - जघन्यगुणवृत्तस्थाः - जघन्यगुणवृत्ते जघन्यगुणनिर्मितं वृत्तं ( जघन्यः गुणः जघन्यगुणः तेन निर्मितं ) वृत्तम् जघन्यगुणवृत्तम्; तस्मिन् ये स्थिताः ( तमोगुणप्रेरितं येषां चारित्र्यं ते) ।
367. जघन्यगुणवृत्ति - जघन्यगुणवृत्तिस्था: - जघन्यगुणवृत्ती [ जघन्यगुणस्य ( जघन्यः गुणः जघन्यगुणः तस्य) वृत्तिः जघन्यगुणवृत्तिः, तस्यां] ये स्थिताः ते ( तमोगुणवृत्तिः येषां स्वभावः ते, तमोगुणप्रकृतयः इति यावत् ) ।
368. जङ्गम-स्थावरजङ्गमम् -- स्थावरं च जङ्गमं च।
369.
जन- (१) जनसंसदि । (२) जनाधिपाः । (३) जनार्दन । ( ४ ) स्वजनम् । - (9) जनानां संसद् जनसंसद्, तस्याम् जनसंसदि । ( २ ) जनानां अधिपाः जनाधिपाः । ( ३ ) (विग्रहपद्धत्यै 'अर्दन' शब्दो दृष्टव्यः) । ( ४ ) स्वस्य (आत्मनः ) जनः स्वजनः, तम् स्वजनम् ।
370. जनक - जनकादयः -- जनकः आदिः येषां ते ।
371.
जन्म - (१) पुनर्जन्म । (२) सदसद्यो निजन्मसु । -- ( १ ) पुनः जन्म पुनर्जन्म । ( २ ) सदसयोनिषु (सद: असदश्च योनयः सदसद्योनयः, तासु ) जन्मानि सदसद्योनिजन्मानि तेषु सदसद्योनिजन्मसु ।
372. जन्मकर्मफल- जन्मकर्मफलप्रदाम् - जन्मकर्मफलं [ जन्म एवं कर्मफल ( कर्मणः फलं ) ] या प्रददाति सा जन्मकर्मफलप्रदा, ताम् अथवा या जन्मकर्मफलं ( जन्म येन भवति तादृशं कर्म यस्य फलं) या प्रददाति सा जन्मकर्मफलप्रदा, ताम् जन्मकर्मफलप्रदाम् ।
373. जन्मबन्ध – जन्मबन्धविनिर्मुक्ताः । - जन्मबन्धात् (जन्म एवं बन्धः तस्मात् ) विनिर्मुक्ताः। 374. जन्ममृत्युजरा – जन्ममृत्युजरादुःखैः - जन्ममृत्युजराः (जन्म च मृत्युश्च जरा च ) एव दुःखानि जन्ममृत्युजरादुःखानि तैः । श्रीशङ्करानुमतविग्रहस्तु जन्म च मृत्युश्च जरा च दुःखानि च, जन्ममृत्युजरादुःखानि, तैः इति ।
375. जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोष - जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोषानुदर्शनम् - - (विप्रहपद्धयै 'अनुदर्शन' शब्दों दृष्टव्यः) ।
376. जप -- जपयज्ञः -- जपात्मकः यज्ञः 377. जय-जयाजय -
-- जयः च अजयः (न जयः, पराजयः) च । 378. जरामरण - जरामरणमोक्षाय - जरामरणयोः (जरा च मरणं च तयोः) मोक्षः जरामरणमोक्षः, तस्मै ।
379. जस्र - अजस्त्रम्--न जस्रं ( अन्तरं ) यस्मिन् तत् ( निरन्तरम् ) ।
252

Page #291

Secondary Word-Units
380. जात-(१) अजम् । (२) अजः । (३) अज्ञानजम् । (४) आत्मबुद्धिप्रसादजम् । (५)
कर्मजम् । (६) कर्मजा। (७) कर्मजान् । (८) नित्यजातम् । (९) प्रकृतिजान् । (१०) प्रकृतिजैः । (११) संस्पर्शजाः। (१२) सहजम् । (१३) स्वभावजम् । (१४) स्वभावजा । (१५) स्वभावजेन ।-(१-२) न क्वचित् जातः इति अजः; तम् अजम् । ( ३-७ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अज्ञान' (१), 'आत्मबुद्धिप्रसाद', 'कर्मन्' (७-९) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । (८) नित्यं जातम् नित्यजातम् । (९-१०) प्रकृतेः जाताः प्रकृतिजाः, तान् प्रकृतिजान; तैः प्रकृतिजैः । (११) संस्पर्शात् जाताः संस्पर्शजाः । (१२) सह (जन्मना सह) जातम् सहजम् । ( १३-१५) स्वभावात् जातम् स्वभाव
जम् ; तेन स्वभावजेन; स्वभावात् जाता स्वभावजा। 381. जाति-जातिधर्माः-जातीनां (वर्णानां) धर्माः। 382. जानत्-(१) अजानता । (२) अजानन्तः ।-(१) न जानाति इति अजानत्; तेन
__ अजानता । (२) न जानन्ति इति अजानन्तः । 383, जि (जय)-(१) धनञ्जय । (२) धनञ्जयः। (३) समितिंजयः।-(१-२) धनं
येन् जितम् सः धनञ्जयः (अर्जुनः);। संबोधने विसर्गलोपः। (३) समिति जयति
इति समितिंजयः। 384. जित-(१) जितसङ्गदोषाः । (२) जितात्मनः। (३) जितात्मा । (४) जितेन्द्रियः ।
(५) पुरुजित् ।-(१) जिताः सङ्गदोषाः (सङ्गात् ये जायन्ते ते दोषाः) थैः ते जितसङ्गदोषाः । (२-४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'आत्मन्' (२१-२२), 'इन्द्रिय' (१२)
शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । (५) पुरवः जिताः येन (पूर्वस्मिन् सङ्गामे) सः पुरुजित् । 385. जीव-(१) जीवभूतः। (२) जीवभूताम् । (३) जीवलोके ।-(१-२) जीवः भूतः
(जीवत्वं येन स्वीकृतम् सः) जीवभूतः; जीवभूता जीवस्वरूपा, ताम् जीवभूताम् ।
(३) जीवाः (प्राणिनः) यस्मिन् लोके वसन्ति सः जीवलोकः, तस्मिन् जीवलोके। 386. जीवित-त्यक्तीविताः-त्यक्तं जीवितं यैः ते। 387. जेतृ-जेतासि-[विग्रहपद्धत्यै 'अस्' (२) शब्दो दृष्टव्यः । 388. श-(१) अज्ञः । (२) अज्ञानाम् ।-(१-२) न जानाति इति अज्ञः; 'अज्ञानाम्'
___ इति षष्ठयाः बहुवचनम् । 389. शा-(१) क्षेत्रम् (२) क्षेत्रज्ञः- (१-२) [विग्रहपद्धत्यै 'क्षेत्र' (४-५) शब्दो दृष्टव्या] । 390. ज्ञान-(१) अज्ञानम् । (२) अज्ञानेन । (३) अपहृतज्ञानाः । (४) ज्ञानगम्यम् । (५)
ज्ञानचक्षुषः । (६) ज्ञानचक्षुषा । (७) ज्ञानतपसा । (८) ज्ञानदीपिते । (९) ज्ञानदीपेन । (१०) ज्ञाननिधूतकल्मषाः । (११) ज्ञानप्लवेन । (१२) ज्ञानयज्ञः । (१३) ज्ञानयज्ञेन । (१४) ज्ञानयोगेन । (१५) ज्ञानसङ्गेन । (१६) ज्ञानसंछिन्नसंशयम् । (१५) ज्ञानाग्निः । (१८) ज्ञानावस्थितचेतसः। (१९) ज्ञानासिना। (२०) मोघज्ञानाः। (२१) हृतज्ञानाः।-(१-२) न ज्ञानम् अज्ञानम्; तेन अज्ञानेन । ( ३-६ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अपहृत' (२), 'गम्य', 'चक्षुष' (१-२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ] । (७) ज्ञानं एव तपः ज्ञानतपः, तेन ज्ञानतपसा। (८) ज्ञानेन दीपितः (प्रज्वालितः) ज्ञानदीपितः,
253

Page #292

Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (a)
तस्मिन् ज्ञानदीपिते । (९) ज्ञानं एव दीपः ज्ञानदीपः, तेन ज्ञानदीपेन । (१०) ज्ञानेन निघृतकल्मषाः (निघूतं कल्मषं यैः ते)। (११) ज्ञान एव प्लवः ज्ञानप्लवः, तेन ज्ञानप्लवेन । (१२-१३) ज्ञानं एव यज्ञः ज्ञानयज्ञः, तेन ज्ञानयज्ञेन । ( १४ ) ज्ञान एव योगः, ज्ञानेन योगः वा, ज्ञानयोगः; तेन ज्ञानयोगेन । (१५) ज्ञानस्य सङ्गः ज्ञानसङ्गः, तेन ज्ञानसङ्गेन । (१६) ज्ञानेन संछिन्नसंशयः (संछिन्नाः संशयाः यस्य सः) ज्ञानसंछिन्नसंशयः, तम् ज्ञानसंछिन्नसंशयम् । (१७-१९) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अग्नि' (३), 'अवस्थित', 'असि' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । (२०) मोघ (निरर्थक) ज्ञान
येषां ते मोघज्ञानाः । (२१) हृतं ज्ञानं येषा ते हृतज्ञानाः । 391. ज्ञानयोग-ज्ञानयोगव्यवस्थितिः ।-ज्ञानयोगे (ज्ञानं एव योगः, ज्ञानेन योगः वा,
__ ज्ञानयोगः, तस्मिन्) व्यवस्थितिः। 392. शानविज्ञान-ज्ञानविज्ञाननाशनम् -ज्ञानविज्ञानयोः (ज्ञानं च विज्ञानं च तयोः) नाशनम्
__(नाशकारणम्)। 393. ज्ञानविज्ञानतृप्त-ज्ञानविज्ञानतृप्तात्मा-विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (२३) शब्दो दृष्टव्यः]। 394. ज्ञानाग्नि-ज्ञानाग्निदग्धकर्माणम्-ज्ञानाग्निना (ज्ञानं एव अग्निः ज्ञानानिः, तेन) दग्ध
___ कर्मा (दग्ध कर्म यस्य सः) ज्ञानामिदग्धकर्मा, तम् । 395. ज्योतिस्-अन्तज्योतिः-[विग्रहपद्धत्यै 'अन्तर्' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 396. ज्वर-विगतज्वरः-विगतः ज्वरः यस्मात् सः ।
397. तस्व-(१) तत्त्वदर्शिनः। (२) तत्त्वदर्शिभिः। (३) तत्त्ववित् ।-(१-२) तत्त्वं यैः
___ दृश्यते ते तत्त्वदर्शिनः, तैः तत्त्वदर्शिभिः। (३) तत्त्वं यः वेत्ति सः तत्त्ववित् । 398. तत्वज्ञानार्थ-तत्त्वज्ञानार्थदर्शनम्-तत्त्वज्ञानार्थस्य तत्त्वज्ञानस्य (तत्त्वस्य ज्ञानम्
__ तत्त्वज्ञानम् , तस्य) अर्थः (फलं, प्रयोजन वा) तत्त्वज्ञानार्थः, तस्य] दर्शनम्
(आलोचनम्)। 399. तस्वार्थ-अतत्त्वार्थवत्-न तत्त्वार्थवत् (तत्त्वमयः यः अर्थः तद्वत् )। 400. तथा-तथापि तथा सति अपि। 401. तद्-(१) तत्परम् । (२) तत्परः। (३) तत्परायणाः। (४) तत्प्रसादात् । (५) तत्स
मक्षम्। (६) तदनन्तरम् । (७) तदर्थम् । (८) तदर्थीयम्। (९) तदात्मानः। (१०) तबुद्धयः। (११) तद्विदः। (१२) तन्निष्ठाः।-(१-२) तस्य परम् , परः वा, तत्परम् , तत्परः, वा। (३) तदेव परायणं (परं अयन) येषां भवति ते तत्परायणाः। (४) तस्य प्रसादः तत्प्रसादः, तस्मात् तत्प्रसादात्। (५) तस्य (१) समक्षम् तत्समक्षम्। (श्रीशङ्करस्तु 'तत्' शब्दः क्रियाविशेषणार्थः 'तथा' शब्दस्य अर्थेन प्रयुक्तः इति मनुते)। (६-९) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अनन्तर', 'अर्थ' (१३), 'अर्थीय', 'आत्मन्' (२४) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] ) (१०) तस्मिन् (गता अनुस्यूता
254

Page #293

Secondary Word-Units वा) येषां बुद्धयः ते तबुद्धयः। (११) तौ (क्षेत्रक्षेत्रज्ञी) ये विदन्ति ते तद्विदः।
(१२) तस्मिन् निष्ठा (अभिनिवेशः) येषां ते तनिष्ठाः। 402. तद्भाव-तद्भावभावितः-तद्भावः (तस्मिन्भावः) भावितः (स्मर्यमाणतया अभ्यस्तः)
येन सः। 403. तन्द्रित-अतन्द्रितः-न तन्द्रितः (तन्द्रया अभिभूतः)। 404. तपसू-(१) ज्ञानतपसा। (२) तपोयज्ञाः। (३) यज्ञतपसाम् । (४) यज्ञतपःक्रियाः।
(५) यज्ञदानतपःकर्मः। (६) यज्ञदानतपःक्रियाः।-(१) [विग्रहपद्धत्यै 'ज्ञान' (७) शब्दो दृष्टव्यः । (२) तपांसि यज्ञाः येषां ते तपोयज्ञाः। (३) यज्ञाना तपसां च यज्ञतपसाम्। (४-६)[विग्रहपद्धतिभ्यः 'क्रिया' (४), 'कर्मन्' (३७),
'क्रिया' (५) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । 405. तपस्क-अतपस्काय-न तपस्कः (तपःपरायणः) अतपस्कः, तस्मै। 406. तप-(१) परंतप; (२) परंतपः-(१-२) परान (विपक्षीभूतान् ) तापयति इति
परंतपः। संबोधने विसर्गलोपः। 407. तमस्-तमोद्वारैः–तमसः (नरकस्य, दुःखमोहात्मकस्य) द्वाराणि तमोद्वाराणि, तैः। 408. तामस तामसप्रियम्-तामसस्य (तमःप्रधानप्रकृतेः) प्रियम् । 409. तीक्ष्ण-कट्रम्ललवणात्युष्णतीक्ष्णरूक्षविदाहिनः ।-(विग्रहपद्धत्यै 'अत्युष्ण' शब्दो
दृष्टव्यः)। 410. तुल्य-(१) तुल्यनिन्दात्मसंस्तुतिः । (२) तुल्यनिन्दास्तुतिः। (३) तुल्यप्रियाप्रियः।
(१) (विग्रहपद्धत्यै 'आत्मसंस्तुति' शब्दो दृष्टव्यः)। (२) तुल्ये निन्दा च स्तुतिश्च
यस्य दृष्ट्या सः तुल्यनिन्दास्तुतिः । ( ३ ) (विग्रहपद्धत्यै 'अप्रिय' शब्दो दृष्टव्यः)। 411. तृप्त-(१) आत्मतृप्तः। (२) नित्यतृप्तः।-(१) [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (७) शब्दो
दृष्टव्यः । (२) नित्य (सर्वकाले) तृप्तः नित्यतृप्तः।। 412. तृष्णासङ्ग-तृष्णासङ्गसमुद्भवम्-तृष्णासङ्गात् (तृष्णायाः, तृष्णया वा, सङ्गः तृष्णासङ्गः,
तस्मात् ) समुद्भवः यस्य तत् । 413. तेजस-(१) तेजोराशिम् । (२) खतेजसा । -तेजसः राशिः तेजोराशिः, तम् तेनो
राशिम् । (२) स्वस्य (आत्मनः) तेजः स्वतेजः, तेन स्वतेजसा । 414. तेजोश-तेजोंशसम्भवम्-तेजोंशात् (तेजसः अंश तेजोशः, तस्मात् ) सम्भवः यस्य तत् । 415. त्यक्त-(१) त्यक्तजीविताः (२) त्यक्तसर्वपरिग्रहः .-(१) (विग्रहपद्धत्यै ‘जीवित' ___शब्दो दृष्टव्यः)। (२) त्यक्तः सर्वपरिग्रहः (सर्वेषां वस्तूनो परिग्रहः) येन सः त्यक्त
सर्वपरिग्रहः। 416. त्याग-(१) कर्मफलत्यागः । (२) त्यागफलम् । (३) सर्वकर्मफलत्यागम् ।-(१)
[विग्रहपद्धत्यै 'कर्मफल' (१) शब्दः दृष्टव्यः । (२) त्यागस्य (त्यागात् संभवनीयम्) फलम् त्यागफलम् । (३) सर्वकर्मफलानां (सर्वेषां कर्मणां फलानि सर्वकर्मफलानि, तेषां) त्यागः सर्वकर्मफलत्यागः, तम् सर्वकर्मफलत्यागम् ।
255

Page #294

Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (a)
417. त्यागिन्-(१) अत्यागिनाम् । (२) कर्मफलत्यागी।-(१) न त्यागिनः अत्यागिनः,
तेषाम् अत्यागिनाम् । (२) [विग्रहपद्धत्यै 'कर्मफल' (२) शब्दः दृष्टव्यः । 418. चय-(१) लोकत्रयम् । (२) लोकत्रये ।-(१-२) त्रयाणां लोकानां समाहारः
लोकत्रयम् । तस्मिन् लोकत्रये । 419. त्रयी-त्रयीधर्मम्-त्रय्या (वेदत्रयेन) विहितः धर्मः श्रयीधर्मः (कर्मानुष्ठानम् ), तम्
त्रयीधर्मम् । 420. षि-(१) त्रिधा । (२) त्रिविधम् । (३) त्रिविधः। (४) त्रिविधा । (५) धर्म्यम् ।
(६) त्रैविद्याः-(१) त्रिभिः रीतिभिः त्रिधा। (२-४) त्रयो विधाः यस्य, सः त्रिविधः; तत् त्रिविधम् ; त्रयः विधाः यस्याः सा त्रिविधा । (५) त्रयीषु ये धर्माः तद्वत्त्वम् त्रैधर्म्यम् । त्रयाणां होत्रादीनां वेदत्रयविहितानां धर्माणां समाहारः त्रिधर्मम् , तदेव त्रैधर्म्यम् इति तु आनन्दगिरिः। (६) तिस्रः विद्याः (ऋग्यजुःसामाः) ये अधीयन्ते,
विदन्तीति वा, ते त्रैविद्याः। 421. चैगुण्य-(१) त्रैगुण्यविषयाः, (२) निस्तैगुण्यः-(१) त्रैगुण्यं (त्रयाणां गुणानां
कर्मफलसम्बन्धलक्षणः समाहारः) विषयः येषां ते त्रैगुण्यविषयाः। (२) निर्गत
त्रैगुण्य (त्रिभिः गुणैः सम्बन्धः) यस्मात् सः निस्त्रैगुण्यः (निष्कामः)। 422. चैलोक्य-त्रैलोक्यराज्यस्य-त्रैलोक्यस्य (त्रयाणां लोकानां समाहारः त्रैलोक्यम् ,
तस्य) राज्यम् त्रैलोक्यराज्यम् , तस्य । 423. त्वत् (युष्मद)-(१) त्वत्प्रसादात् । (२) त्वत्समः । (३) त्वदन्यः । (४) त्वदन्येन । -
(१) तव प्रसादः त्वत्प्रसादः, तस्मात् त्वत्प्रसादात् । (२) तव समः त्वत्समः । (३-४ ) त्वत्तः अन्यः त्वदन्यः; तेन त्वदन्येन ।
424. दक्षिण-(१) अदक्षिणम् । (२) दक्षिणायनम् ।-(१) न दीयते दक्षिणा यस्मिन् सः
____ अदक्षिणः, तम् अदक्षिणम् । (२) [विग्रहपद्धत्यै 'अयन' (२) शब्दो दृष्टव्यः । 425. दग्धकर्मन्-ज्ञानाग्निदग्धकर्माणम्-(विग्रहपद्धत्यै 'ज्ञानाग्नि' शब्दो दृष्टव्यः)। 426. दम्भ-(१) दम्भमानमदान्विताः, (२) दम्भार्थम् (३) दम्भाहकारसंयुक्ताः-(१)
[विग्रहपद्धत्यै 'अन्वित' शब्दो (३) दृष्टव्यः] । (२) [विग्रहपद्धत्यै 'अर्थ' (१४) शब्दो
___दृष्टव्यः । (३) [विग्रहपद्धत्यै 'अहङ्कार' (३) शब्दो दृष्टव्यः । 427. दम्भित्व-अदम्भित्वन् ।-न दम्भित्वम् (दम्भित्वस्य अभावः)। 428. दंष्ट्रा-दंष्ट्राकरालानि-[विग्रहपद्धत्यै 'कराल' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । 429. दर्शन-(१) तत्त्वज्ञानार्थदर्शनम् । (२) दर्शनकाक्षिणः ।-(१) (विग्रहपद्धत्यै 'तत्त्व
ज्ञानार्थ' शब्दो दृष्टव्यः) । (२) [विग्रहपद्धत्यै 'काक्षिन्' (१) शब्दो दृष्टव्यः ] । 430. दर्शिन्-(१) तत्त्वदर्शिनः। (२) तत्त्वदर्शिभिः। (३) समदर्शिनः । -(१-२)
[विग्रहपद्धत्यै 'तत्त्व' (१-२) शब्दौ दृष्टव्यौ) । (३) समं ये पश्यन्ति ते समदर्शिनः । 431. दशन-दशनान्तरेषु ।-विग्रहपद्धत्यै 'अन्तर' (२) शब्दो दृष्टव्यः ।
256

Page #295

Secondary Word-Units 432. दा-शीतोष्णसुखदुःखदाः-शीतोष्णसुखदुःखानि [शीतोष्णैः (शीतैश्च उष्णैश्च पशैंः)
(जन्यमानानि) सुखदुःखानि (सुखानि च दुःखानि च) ये प्रयच्छन्ति ते। 433. दान-(१) दानक्रियाः । (२) यज्ञदानतपः कर्म । (३) यज्ञदानतपः क्रियाः।-(१)
[विग्रहपद्धत्यै 'क्रिया' शब्दो (२) दृष्टव्यः] । (२) [विग्रहपद्धत्यै 'कर्मन्' शब्दो (३५)
दृष्टव्यः । (३) [विग्रहपद्धत्यै 'क्रिया' शब्दो (५) दृष्टव्यः । 434. दारा-पुत्रदारगृहादिषु-विग्रहपद्धत्यै 'आदि' (११) शब्दो दृष्टव्यः] । 435. दाह्य-अदाह्यः-न दाह्यः (दहनयोग्यः)। 436. दिव्य-दिव्यानेकोद्यतायुधम्-[विग्रहपद्धत्यै ‘अनेक' (६) शब्दो दृष्टव्यः । 437. दिव्यगन्ध-दिव्यगन्धानुलेपनम्-(विग्रहपद्धत्यै 'अनुलेपन' शब्दो दृष्टव्यः)। 438. दिव्यमाल्याम्बर-दिव्यमाल्याम्बरधरम्-दिव्यमाल्याम्बराणि (दिव्यानि माल्यानि
अम्बराणि च) येन धृतानि सः दिव्यमाल्याम्बरधरः, तम् । 439. दिव्याभरण-अनेकदिव्याभरणम्-[विग्रहपद्धत्यै ‘अनेक' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । 440. दीप-ज्ञानदीपेन-विग्रहपद्धत्यै 'ज्ञान' शब्दो (१) दृष्टव्यः] । 441. दीपित-ज्ञानदीपिते-विग्रहपद्धत्यै 'ज्ञान' (८) शब्दो दृष्टव्यः । 442. दीप्त-दीप्तविशालनेत्रम्-दीप्तानि विशालानि नेत्राणि यस्य सः दप्तिविशालनेत्रः, तम् । 443. दीप्तहुताश-दीप्तहुताशवक्तम्-दीप्तहुताशवत् (दीप्तश्चासौ हुताशश्च दीप्तहु ताशः
__ तद्वत्) वक्तं यस्य सः दीप्तहुताशवक्तः, तम् । 444. दीप्तानलार्क–दीप्तानलार्कद्युतिम्-दीप्तानलार्कयोः (अनलश्च अर्कश्च अनलाओं; दीप्तौ
___ अनलाकों दीप्तानलार्को; तयोः) इव द्युतिः यस्य सः दीप्तानलार्कद्युतिः, तम् । 445. दीप्तिमत्-सर्वतोदीप्तिमन्तम्-सर्वतः दीप्तिमान् सर्वतोदीप्तिमान् , तम् । 446. दीर्घ-दीर्घसूत्री-दीर्घ सूत्रयितुं शीलं अस्य इति दर्घिसूत्री। 447. दुराचार-सुदुराचारः-सुतरां दुराचारः (दुष्ट आचरणं यस्य सः)। 448. दुर्ग-सर्वदुर्गाणि-सर्वाणि दुर्गाणि (विषमस्थानानि, संकटानि वा)। 449. दुर्दर्श-सुदुर्दर्शम्-सुतरां दुर्दर्शम् (दुःखेन दृश्यते, दृष्टिपथं याति, इति वा)। 450. दुर्लभ-सुदुर्लभ:--सुतरां दुर्लभः (दुःखेन लभ्यते इति)। 451. दुष्कर-सुदुष्करम्-सुतरां दुष्करम् (दुःखेन क्रीयते इति)। 452. दुष्कृत-सुकृतदुष्कृते-सुकृतं [सुष्टु कृतं (सत्कर्म)] च दुष्कृतं [दुष्टं कृतं (दुष्कर्म)] च । 453. दुष्ट-(१) दुर्गतिम् ; (२) दुर्बुद्धेः; (३) दुर्मतिः; (४) दुर्मेधाः; (५) दुर्योधनः;
___ (६) दुष्कृताम्; (५) दुष्कृतिनः-(१)[विग्रहपद्धत्यै 'गति' (१) शब्दो दृष्टव्यः ।
(२) दुष्टा बुद्धिः यस्य सः दुर्बुद्धिः, तस्य दुर्बुद्धेः । ( ३) दुष्टा मतिः यस्य सः दुर्मतिः । (४) दुष्टा मेधा येषां ते दुमधाः। (५) दुष्टा युद्धनीतिः यस्य सः दुर्योधनः ।
(६-७ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'कृ' (१३), 'कृतिन्' (१) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 454. दुइ-(१) इष्टकामधुक । (२) कामधुक ।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'इष्ट' (३),
____ 'काम' (१०) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । B.G. I. 17
257

Page #296

Bhagavadgitā Word-Index Pl. II-A(a) 455. दुःख-(१) जन्ममृत्युजरादुःखैः। (२) दुरत्यया। (३) दुरासदम् । (४) दुर्निग्रहम् ।
(५) दुर्निरीक्ष्यम् । (६) दुर्लभतरम् । (७) दुष्पूरम्। (८) दुष्पूरेण । (९) दुष्प्रापः । (१०) दुःखयोनयः। (११) दुःखसंयोगवियोगम् । (१२) दुःखहा। (१३) दुःखान्तम् । (१४) दुःखालयम्। (१५) सर्वदुःखानाम् । (१६) सुखदुःखानाम्। (१५) सुखदुःखे।-(१-३) विग्रहपद्धतिभ्यः 'जन्ममृत्युजरा', 'अत्या', 'आसद' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । (४) दुःखेन निग्रहः क्रियते यस्य तत् दुर्निग्रहम् । (५) दुःखेन यत् निरीक्ष्यते तत् दुर्निरीक्ष्यम् । (६) दुःखेन लभ्यम् दुर्लभम्, दुर्लभस्य अन्यस्य अपेक्षया दुर्लभम् , दुर्लभतरम्। (७-८) दुःखेन यः पूर्यते सः दुष्पूरः, तम् दुष्पूरम् । तेन दुःपूरेण। (९) दुःखेन यः प्राप्यते सः दुष्प्रापः। (१०) दुःखानां योनयः (उत्पत्तिस्थानानि) दुःखयोनयः। (११) दुःखेन यस्य संयोगवियोगी (संयोगश्च वियोगश्च) भवतः तत् दुःखसंयोगवियोगम्। (१२) दुःखान् हन्तीति दुःखहा। (१३-१४) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अन्त' (११), 'आलय' (१) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । (१५) सर्वेषां दुःखानाम् सर्वदुःखानाम् । (१६) सुखानि च दुःखानि च सुखदुःखानि,
तेषां सुखदुःखानाम् । (१७) सुखं च दुःखं च सुखदुःखे। 456. दुःखशोकामय–दुःखशोकामयप्रदाः-दुःखशोकामयान् [दुःखशोकाः (दुःखानि च
शोकाश्च) एव आमयाः दुःखशोकामयाः, तान् ] ये प्रयच्छन्ति ते। 457. दुःखसुख-(१) समदुःखसुखम् । (२) समदुःखसुखः ।-(१-२) समानि दुःख
सुखानि (दुःखानि च सुखानि च) यस्य (मनसि) सः समदुःखसुखः, तम्
समदुःखसुखम्। 458. दूर-दूरस्थम्-दूरे स्थितम् । 459. दृढ-(१) दृढनिश्चयः । (२) दृढव्रताः।-(१) दृढः निश्चयः यस्य सः दृढनिश्चयः ।
(२) दृढानि व्रतानि येषां ते दृढव्रताः। 460. दृष्ट-(१) दृष्टपूर्वम् । (२) विधिदृष्टः ।-(१) पूर्व दृष्टम् दृष्टपूर्वम् । (२) विधिना
दृष्टः विधिदृष्टः (विधिवाक्यैः निर्दिष्टः)। 461. दृष्टपूर्व-(१) अदृष्टपूर्वम् । (२) अदृष्टपूर्वाणि ।-(१-२) यत् पूर्व न दृष्टं तत्
__ अदृष्टपूर्वम् । यानि...न दृष्टानि तानि अदृष्टपूर्वाणि । 462. देव-(१) अधिदैवम् । (२) आदिदेवम् । (३) आदिदेवः । (४) देवदेव । (५) देव.
देवस्य । (6) देवद्विजगुरुप्राज्ञपूजनम् । (५) देवभोगान् । (6) देवयजः । (९) देवर्षिः । (१०) देवर्षीणाम् । (११) देववर । (१२) देवत्रताः। (१३) देवेश ।-- (१-३) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अधि' (२), 'आदि' (६-७) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ] । (४-५) देवानां देवः देवदेवः; तस्य देवदेवस्य । संबोधने विसर्गलोपः। (६) (विप्रहपद्धत्यै 'गुरु' शब्दो दृष्टव्यः)। (७) देवानां भोगाः देवभोगाः, तान् देव. भोगान् । (८) देवान् ये यजन्ति ते देवयजः । (९-१०) [विग्रहपद्धतिभ्यो 'ऋषि' (१-२) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो] । (११) देवानां वरः देववरः; संबोधने विसर्गलोपः । (१२) देवानां तुष्टये ये प्रतानि आचरन्ति ते देवव्रताः। (१३) [विप्रहपद्धत्य 'ईश' (४) शब्दो दृष्टव्यः
258

Page #297

Secondary Word-Units 463. देवता-(१) अधिदैवतम् (२) अन्यदेवताः--[विग्रहपद्धतिभ्यां 'भधि' (१), 'अन्य'
(४) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 464. देश-होशे-हत् एव देशः, हृदः देशः वा, हृद्देशः, तस्मिन् । 465. देशकाल-अदेशकाले-(देशश्च कालश्च एतयोः समाहारः देशकालः), न देशकालः
___ अदेशकालः (अविहितदेशकालः), तस्मिन् । 466. देह-(१) आत्मपरदेहेषु । (२) देहभृत् । (३) देहमृता । (४) देहमृताम् । (५) देह
समुद्भवान् ।-(१) [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (८) शब्दो दृष्टव्यः] । (२-४) देहं बिभर्ति इति देहभृत् ; तेन देहभृता; 'देहभृताम्' इति षष्ठयाः बहुवचनम् । (५)
देहात् समुद्भवः येषां ते देहसमुद्भवाः, तान् देहसमुद्भवान् । 467. देहान्तर-देहान्तरमाप्तिः-देहान्तरस्य (अन्यः देहः देहान्तरः, तस्य) प्राप्तिः । 468. देहिक-पौर्वदेहिकम्-पूर्वदेहेन (पूर्वो देहः पूर्वदेहः, तेन) यस्य सम्बन्धः तत् । 469. देहिन-सर्वदेहिनाम्-सर्वेषां देहिनाम् । 470. दोष-(१) निर्दोषम् । (२) सदोषम् ।-(१) निर्गतः दोषः यस्मात्, न विद्यते दोषः
___ यस्मिन् वा, तत् निर्दोषम् । (२) दोषेण सहितम् सदोषम् । 471. दौर्बल्य हृदयदौर्बल्यम्-हृदयस्य, हृदये स्थितं वा, दौर्बल्यम् (दूषितं बलं यस्य सः
दुर्यलः, तस्य भावः) 472. हुति-दीप्तानलार्कद्युतिम्-(विग्रहपद्धत्यै 'दीप्तानलार्क' शब्दो दृष्टव्यः)। 473. द्यौ-यावापृथिव्योः-द्यौः पृथिवी च द्यावापृथिव्यौ, तयोः । 474. द्रव्य-द्रव्ययज्ञाः-द्रव्यमयाः (द्रव्याणि येषु ह्रयन्ते ते) यज्ञाः । 475. दुपद-द्रुपदपुत्रेण-द्रुपदस्य पुत्रः द्रुपदपुत्रः, तेन । 476. द्रोण-भीष्मद्रोणप्रमुखतः-भीष्मः द्रोणश्च येषु प्रमुखत्वेन स्थितौ (तान्कुरुन् पश्य)। 477. द्रोह-(१) अद्रोहः। (२) मित्रद्रोहे ।-(१) न द्रोहः (द्रोहस्य अभावः)। (२)
मित्रस्य द्रोहः मित्रद्रोहः, तस्मिन् मित्रद्रोहे। 478. द्वन्द्व-(१) द्वन्द्वमोहेन । (२) द्वन्द्वातीतः। (३) निर्द्वन्द्वः।-(१) द्वन्द्वाजातः मोहः
द्वन्द्वमोहः, तेन द्वन्द्वमोहेन। (२) [विग्रहपद्धत्यै ‘अतीत' (२) शब्दः दृष्टव्यः ।
(३) निर्गताः द्वन्द्वाः यस्मात् सः निर्द्वन्द्वः । 479. द्वन्धमोह-द्वन्द्वमोहनिर्मुक्ताः-द्वन्द्वमोहात् (द्वन्द्वाजातः मोहः द्वन्द्वमोहः, तस्मात् )
निर्मुक्ताः। 480. द्वार-(१) तमोद्वारैः । (२) नवद्वारे। (३) सर्वद्वाराणि । (४) सर्वद्वारेषु । (५) स्वर्ग
___ द्वारम् ।-(१) तमसः द्वाराणि तमोद्वाराणि, तैः तमोद्वारैः। (२) नवद्वाराणि
यस्य, यस्मिन् वा, सः नवद्वारः, तस्मिन् नवद्वारे। (३-४) सर्वाणि द्वाराणि सर्व
द्वाराणि; तेषु सर्वद्वारेषु । (५) स्वर्गस्य द्वारम् स्वर्गद्वारम् । 481. द्वि-द्विविधा-द्वे विधे यस्याः सा ।
259

Page #298

487.
Bhagavadgitā Word-Index Pt. II-A ( a )
482. द्विज - ( १ ) देव द्विजगुरु प्राज्ञपूजनम् । (२) द्विजोत्तम । - ( १-२ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'गुरु', 'उत्तम' (६) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ ] ।
483. द्विधाभाव - छिन्नद्वैधाः - छिन्नः द्विधाभावः येभ्यः, 484. द्वेष – रागद्वेषी - रामश्च असौ द्वेषश्च ।
485. द्वेष्ट - अद्वेष्टा- - न द्वेष्टा (अन्यस्य द्वेषं करोति इति ) ।
486. द्वेष्य - सुहृन्मित्रार्युदासीनमध्यस्थद्वेष्यबन्धुषु - [ विग्रहपद्धत्ये 'अरि' (३) शब्दो
दृष्टव्यः ] ।
488. धनुस् - धनुर्धरः - धनुः धारयतीति ।
489.
यैः वा,
ध
धन - ( १ ) धनञ्जय । ( २ ) धनञ्जयः । ( ३ ) धनमानमदान्विताः । -- ( १-२ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां ‘जि(जय्)' (१-२ ) शब्दो दृष्टव्यौ ] । ( ३ ) [ विप्रहपद्धत्यै 'अन्वित' (४) शब्दो दृष्टव्यः] ।
ते I
धर्म - ( 1 ) अधर्मस्य । (२) अधर्मम् । (३) अधर्मः । (४) कुलधर्माः । (५) जातिधर्माः । (६) त्रयीधर्मम् । (७) त्रैधर्म्यम् । (८) धर्मकामार्थान् । ( ९ ) धर्मक्षेत्रे । (१०) धर्मसंमूढचेताः । (११) धर्मसंस्थापनार्थाय । ( १२ ) धर्मात्मा । (१३) धर्माविरुद्धः । (१४) परधर्मः । (१५) परधर्मात् । (१६) सर्वधर्मान् । ( १७ ) साधर्म्यम् । (१८) स्वधर्मम् । (१९) स्वधर्मः । (२०) स्वधर्मे । - ( १ - ३ ) न धर्मः अधर्मः तम् अधर्मम्; तस्य अधर्मस्य । ( ४-९ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'कुल' (३), 'जाति', 'त्रयी', 'त्रि' (५), 'अर्थ' (१५), 'क्षेत्र' (६), शब्दाः अनुक्रमेण दृष्टव्याः ] । ( १० ) धर्मेण संमूढचेताः (संमूढं चेतः यस्य सः) धर्मसंमूढचेताः । ( ११ ) धर्मस्य संस्थापनं (एव) अर्थ: धर्मसंस्थापनार्थः, तस्मै धर्मसंस्थापनार्थाय । ( १२-१३ ) [ विग्रहपद्धत्ये 'आत्मन् ' (२५) ‘अविरुद्ध' शब्दौ अनुक्रमेण दृष्टव्यौ ] । ( १४ - १५ ) परेषां धर्मः परधर्मः तस्मात् परधर्मात् । ( १६ ) सर्वे धर्माः सर्वधर्माः, तान् सर्वधर्मान् । ( १७ ) समानाः धर्माः समानधर्माः, तेषां भावः साधर्म्यम् । ( १८ - २० ) स्वस्य ( आत्मनः, कुलस्य, जातेः वा) धर्मः खधर्मः; तम् खधर्मम्; तस्मिन् स्वधर्मे ।
490. ध - धर्म्यामृतम् -- [ विग्रहपद्धत्यै 'अमृत' (३) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
491.
धा - ( १ ) अष्टधा । (२) त्रिधा । (३) बहुधा । - ( १-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अष्ट' 'त्रि' (१) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ] । ( ३ ) बहुभिः रीतिभिः प्रकारैः वा, बहुधा ।
492. धारणा - योगधारणाम् – योगाय कृता, योगस्य अङ्गीभूता वा, धारणा योगधारणा,
ताम् ।
493. धी - स्थितधीः - स्थिता (दृढीभूता) धी : (प्रज्ञा) यस्य सः ।
494. धृ - ( १ ) दिव्यमाल्याम्बरधरम् । ( २ ) धनुर्धरः । -- ( १ - २ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'दिव्यमाल्याम्बर', 'धनुस्', शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ ] ।
495. धृति - ( १ ) धृतिगृहीतया । ( २ ) धृत्युत्साहसमन्वितः । - ( १ - २ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'गृहीत', 'उत्साह' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ ] ।
260

Page #299

Secondary Word-Units 496. ध्यानयोग-ध्यानयोगपरः-(ध्यानं एव योगः, ध्यानेन वा योगः) ध्यानयोगः, तस्मिन्
तत्परः (तत्परत्वेन कर्तव्यं यस्य सः) ध्यानयोगपरः। श्रीशङ्करस्तु ध्यान (आत्मस्वरूपचिन्तन) योगः (आत्मस्वरूपविषये एव एकाग्रीकरणं) च, तो ध्यानयोगी परत्वेन कर्तव्यो
यस्य सः इति । 497. ध्वज-कपिध्वजः-(विग्रहपद्धत्यै ‘कपि' शब्दो दृष्टव्यः)। 498. ध्रुव-अध्रुवम्-न ध्रुवम् (अस्थिरम् )।
न
499. म-Nos. of the Primary Compound Word-Units having this as
one of its component parts :-1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 25, 26, 27, 28, 30, 37, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 53,54,55,56,57, 62, 63,64,67,68,69,85,92,93,94, 95, 96, 97, 100, 101, 103, 104, 105, 128, 129, 130, 132, 138. 139.140.141. 142,143, 144, 145, 147, 148, 149. 150, 151, 152, 156, 157, 158, 159, 160, 161, 162, 163, 164, 165, 166, 167, 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 178, 179, 180, 181, 182, 183, 187, 188, 189, 190, 191, 216, 252, 259, 261, 262, 263, 264, 265, 266, 267, 268, 269, 270, 274, 279, 280, 282, 284,285, 286, 287, 288, 289, 290, 291, 292,294, 295,296,298, 299, 301, 302, 303, 338, 339, 343, 344, 345, 346,349, 355, 356, 357, 359, 361, 362, 363, 364, 365, 383, 392, 394, 395, 396, 406, 414, 415, 416, 417, 418, 419, 420, 421, 422, 423, 429, 430, 431, 432, 435, 436, 437, 438, 439, 440, 442, 443, 444, 445, 446, 447, 448, 449, 450, 451, 452, 453, 454, 455, 456, 457, 458,459,465,466, 467, 477, 478, 480, 482, 483, 486,488, 489, 490, 491, 492, 493, 494, 495, 498, 499, 500, 504, 514, 515, 524,
525,526, 1779, 1784. 500. नन्दन-कुरुनन्दन-विग्रहपद्धत्यै 'कुरु' (२) शब्दो दृष्टव्यः । 501. नमस्-नभःस्पृशम्-नभः स्पृशति इति नभःस्पृशः, तम् ।
• In the case of this secondary word-unit, the entry Nos. of the primary com. pound word-units, of which it forms a part, are alone cited here, as no useful purpose would be served by repeating more than 200 units. Their methods of dissolution have been shown as against the respective other members of the compound word, forming those units because I consider those places more appropriate for doing so.
261

Page #300

Bhagavad gitā Word-Index Pt. II-A (a) 502. नमस्-नमोनमः-नमः नमः (पुनः पुनर्नमनम्)। 503. नर-(१) नरपुङ्गव । (२) नराधमान् । (३) नराधमाः (४) नराधिपम् ।-(1) नरेषु,
नराणां वा, पुश्वः (श्रेष्ठः) नरपुङ्गवः । (२-४),[विग्रहपद्धतिभ्यः 'अधम' (१-२)
'अधिप' (२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । 504. नरलोक-नरलोकवीराः-नरलोके (नराणां लोकः नरलोकः, तस्मिन् ) वीराः (वीर
पुरुषाः )। 505. नव-नवद्वारे-[विग्रहपद्धत्यै 'द्वार' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 506. नष्ट-नटात्मानः-[विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (२६) शब्दो दृष्टव्यः । 507. नाद-सिंहनादम्-सिंहस्य इव नादः सिंहनादः, तम् । 508. नाना-(१) नानाभावान् । (२) नानावर्णाकृतीनि। (३) नानाविधानि ।-(१)
नाना (विविधाः) भावाः नानाभावाः; तान् नानाभावान् । (२) (विप्रहपद्धत्यै
'आकृति' शब्दो दृष्टव्यः) । (३) नाना (विविधाः) विधाः येषां तानि नानाविधानि । 509. नानाशस्त्र-नानाशस्त्र प्रहरणाः-नानाशस्त्राणि [नाना (विविधानि) शस्त्राणि] प्रहरन्ति
इति। 510. नाम-नामयज्ञैः-नाम्ना एव ये यज्ञाः (न वस्तुतः) ते नामयज्ञाः, तैः । 511. नाश-(१) अभिक्रमनाशः। (२) बुद्धिनाशः । (३) बुद्धिनाशात् ।-(१) अभि
__ क्रमस्य नाशः अभिक्रमनाशः । (२-३ ) बुद्धेः (विवेकबुद्धेः) नाशः बुद्धिनाशः; तस्मात्
बुद्धिनाशात् । 512. नाशन-ज्ञानविज्ञाननाशनम्-(विप्रहपद्धत्यै 'ज्ञानविज्ञान' शब्दो दृष्टव्यः)। 513. नाशिन-अनाशिनः-न नाशिनः (नाशवन्तः, नाशशीलाः वा)। 514. नासा-नासाभ्यन्तरचारिणौ-(विग्रहपद्धस्यै 'अभ्यन्तर' शब्दो दृष्टव्यः)। 515. नासिका-नासिकाग्रम्-(विग्रहपद्धत्यै 'अप्र' (३) शब्दो दृष्टव्यः)। 516. निकेत-अनिकेतः-निकेतं न विद्यते यस्य सः । 517. निग्रह-दुर्निग्रहम्-(विग्रहपद्धत्यै 'दुःख' (४) शब्दो दृष्टव्यः)। 518. नित्य-(१) अध्यात्मनित्याः। (२) अनित्यम् । (३) अनित्याः । (४) नित्यजातम् ।
(५) नित्यतृप्तः । (६) नित्ययुक्तस्य । (७) नित्ययुक्तः । (८) नित्ययुक्ताः । (९) नित्यवैरिणा। (१०) नित्यसत्त्वस्थः। (११) नित्यसन्न्यासी। (१२) नित्यसर्वगतस्थाणुः । (१३) नित्याभियुक्तानाम् ।-(१) [विग्रहपद्धत्यै 'अध्यात्म' (२) शब्दो दृष्टव्यः । (२-३) न नित्यम् अनित्यम्; न नित्याः अनित्याः। (४-५) [विप्रहपद्धतिभ्यां 'जात' (८), 'तृप्त' (२) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । (६-८) नित्यं (सदा) युक्तः नित्ययुक्तः; तस्य नित्ययुक्तस्य; ते नित्ययुक्ताः। (९) नित्यं (सर्वकालस्य) वैरिन् नित्यवैरिन् , तेन नित्यवैरिणा। (१०) नित्यं सत्त्वे स्थिताः नित्यसत्त्वस्थाः । (१) नित्य (सर्वकालस्य) सन्न्यासी नित्यसन्न्यासी। (१२) नित्यः सर्वगतः स्थाणुक्ष
नित्यसर्वगतस्थाणुः । (१३) (विग्रहपद्धत्य 'आभियुक्त' शब्दो दृष्टव्यः)। 519. नित्यत्व-अध्यात्मज्ञाननित्यत्वम्-(विप्रहपद्धत्यै 'अध्यात्मज्ञान' शब्दो दृष्टन्यः)।
262

Page #301

Secondary Word-Units
520. निद्रा-(१) निद्रालस्यप्रमादोत्थम्। (२) प्रमादालस्यनिद्राभिः।-(१-२) [विग्रह
पद्धतिभ्यां 'आलस्य' (१-२) शब्दौ दृष्टव्यौ । 521. निधन-अव्यक्तनिधनानि-[विग्रहपद्धत्यै 'अव्यक्त' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । 522. निन्दात्मसंस्तुति- तुल्यनिन्दास्मसंस्तुतिः- (विग्रहपद्धत्यै 'आत्मसंस्तुति' शब्दो
दृष्टव्यः)। 523. निन्दास्तुति-तुल्यनिन्दास्तुतिः-विग्रहपद्धत्यै 'तुल्य' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 524. निमित्त-निमित्तमात्रम्-निमित्तं मात्रम् (निमित्तं एव)। 525. नियत-(१) नियतमानसः। (२) नियतात्मभिः। (३) नियताहाराः। (४) स्वभाव
नियतम्-(१) नियतं मानसं यस्य सः नियतमानसः। (२-३ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'आत्मन्' (२७) 'आहार' (१) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो] । (४) स्वभावेन (स्वस्य भावः
स्वभावः, तेन, स्वप्रकृतिना) नियतम् स्वभावनियतम् । 526. निरत-स्वकर्मनिरतः-स्वकर्मे (स्वस्य कर्म स्वकर्म, तस्मिन् ) निरतः। 527. निरीश् ईम् + नि-दुर्निरीक्ष्यम्-विग्रहपद्धत्यै 'दुःख' शब्दो (५) दृष्टव्यः ।। 528. निर्गत-(१) निरग्निः। (२) निरहङ्कारः। (३) निराशीः। (४) निराश्रयः। (५)
निराहारस्य । (6) निर्गुणत्वात् । (७) निर्गुणम्। (८) निर्दोषम्। (९) निन्द्रः । (१०) निर्ममः। (११) निर्मलत्वात् ।। (१२) निर्मलम् । (१३) निर्मानमोहाः । (१४) निर्योगक्षेमः। (१५) निर्विकारः। (१६) निर्वैः। (१७) निस्वैगुण्यः । (१८) निःस्पृहः।-(१-९) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अमि' (४), 'अहङ्कार' (४), 'आशा' (१), 'आश्रय' (१) 'आहार' (२) 'गुणत्व', 'गुण' (१२), 'दोष' (१), 'द्वन्द' (३) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । (१०) निगतं ममत्वं यस्मात् सः निर्ममः। (११-१२) निर्गतः भलः यस्मात् तत् निर्मलम् , तस्य भावः निर्मलत्वम् ; तस्मात् निर्मलत्वात् । (१३) निर्गतौ मानमोहभावौं येभ्यः ते निर्मानमाहाः । (१४) निर्गता योगक्षेमस्य (अप्राप्तस्य प्रापणं योगः, प्राप्तस्य रक्षणं क्षेमम्, तयोः समाहारः योगक्षेमम् , तस्य) स्पृहा यस्मात् (यस्य हृदयात् ) सः निर्योगक्षेमः। (१५) निर्गतः विकारः यस्मात्सः निर्विकारः। (१६) निर्गतः वैरभावः यस्मात् (यस्य हृदयात् ) सः निर्वैरः । (१७) [विग्रहपद्धत्यै ‘त्रैगुण्य' (२) शब्दो दृष्टव्यः । (१८) निर्गता
स्पृहा यस्मात् (यस्य हृदयात् ) सः निःस्पृहः। 529. निर्देश्य-अनिर्देश्यम्-न निर्देश्यम् (निर्देशयोग्यम् )। 530. निर्धूतकल्मष-ज्ञाननिषूतकल्मषाः-[विग्रहपद्धत्य 'ज्ञान' शब्दो (१०) दृष्टव्यः] । 531. निर्मुक्त-द्वन्द्वमोहनिर्मुक्ताः-(विग्रहपद्धत्यै 'द्वन्द्वमोह' शब्दो दृष्टव्यः)। 532. निर्वाण-(१) निर्वाणपरमाम् । (२) ब्रह्मनिर्वाणम् ।-(१) निर्वाणं (मोक्षः) परमा
___ निष्ठा यस्याः सा निर्वाणपरमा, ताम्। (२) ब्रह्मणि निर्वाणम् ब्रह्मनिर्वाणम् ; तम्
__ब्रह्मनिर्वाणम् (ब्रह्मणि शान्तिः, ताम् )। 533. निर्विण्ण-निर्विण्णचेतसा-[विग्रहपद्धत्यै 'चेतस्' (५) शब्दो दृष्टव्यः] । 534. निवात-निवातस्थ:-निवाते (निर्गतः वातः यस्मात् सः निवातः, तस्मिन् देशे) स्थितः।
263

Page #302

Bhagavad gita Word-Index Pt. II-A (a) 535. निवास-जगन्निवास-[विग्रहपद्धत्यै 'जगत्' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 536. निश्चय-(१) आसुरनिश्चयान् । (२) कृतनिश्चयः । (३) दृढनिश्चयः।-(१-३)
[विग्रहपद्धतिभ्यः 'आसुर', 'कृ' (१०), 'दृढ' (२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । 537. निश्चित-सुनिश्चितम्-सुष्टनिश्चितम् (दृढत्वेन अभिप्रेतम्)। 538. निषूदन केशिनिषूदन—केशिनामदैत्यविशेषः, तस्य निषूदनः (संहर्ता) केशिनिषूदनः;
___ संबोधने विसर्गलोपः। 539. निष्ठ-तन्निष्टाः-[विग्रहपद्धत्यै 'तद्' (१२) शब्दो दृष्टव्यः । 540. निःश्रेयस्-निःश्रेयसकरी-[विग्रहपद्धत्यै 'कृ' (१४) शब्दो दृष्टव्यः] । 541. नीच-अतिनीचम्-[विग्रहपद्धत्य 'अति' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । 542. नृ-नृलोके-नृणां लोकः नृलोकः, तस्मिन् । 543. नेव-(१) दीप्तविशालनेत्रम् । (२) बहुवक्त्रनेत्रम्। (३) शशिसूर्यनेत्रम् ।-(१)
विग्रहपद्धत्यै 'दीप्त' शब्दो दृष्टव्यः । (२) बहुनि वक्त्रानि नेत्राणि च यस्य सः बहुवक्त्रनेत्रः, तम् बहुवक्त्रनेत्रम् । (३) शशिसूर्यो (शशी च सूर्यः च) यस्य नेत्रे
भवतः सः शशिसूर्यनेत्रः, तम् शशिसूर्यनेत्रम् । 544. नैष्कर्म्य-नैष्कर्म्यसिद्धिम्-नैष्कर्म्यस्य (निर्गतं कर्म यस्याः (स्थितः सा स्थितिः नैष्कर्म्य
तस्य) सिद्धिः नेष्कर्म्यसिद्धिः, ताम् । 545. न्याय-अन्यायेन-न न्यायः अन्यायः (न्यायस्य विपर्यासः) तेन ।
546. पक्ष-मित्रारिपक्षयोः-विग्रहपद्धत्यै 'अरि' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 547. पणवानक–पणवानकगोमुखाः-(विग्रहपद्धत्यै 'गोमुख' शब्दो दृष्टव्यः)। 548. पति-(१) जगत्पते। (२) पृथिवीपते। (३) प्रजापतिः। (४) महीपते।-(१)
[विग्रह पद्धत्यै 'जगत्' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । ( २ ) पृथिव्याः पतिः पृथिवीपतिः; पृथिवीपते इति संबोधने । ( ३) प्रजानां पतिः प्रजापतिः। (४) मद्याः पतिः महीपतिः;
महीपते इति संबोधने। 549. पत्र-पद्मपत्रम्-पद्मस्य पत्रम् । 550. पद-ब्रह्मसूत्रपदैः-ब्रह्मसूत्रागां (ब्रह्मप्रतिपादकानि, ब्रह्मणः सूचकानि वा, सूत्राणि
(वेदवाक्यानि) तेषां) पदैः (शब्दैः)। 551. पम-पद्मपत्रम्-(विग्रहपद्धत्यै 'पत्र' शब्दो दृष्टव्यः)। 552. पर-(१) अपरम् । (२) अपरस्परसम्भूतम् । (३) अपरा । (४) अपराणि । (५) अपरान्।
(६) अपरे । (७) आत्मपरदेहेषु । (८) तत्परम् । (९) तत्परः । (१०) ध्यानयोगपरः । (११) परधर्मः । (१२) परधर्मात् । (१३) परंतप । (१४) परंतपः । (१५) मत्परम् । (१६) मत्परः । (१७) मत्पराः । (१८ स्वर्गपराः।-(१,३,४-१) न परम् अपरम्; न परा अपरा; न पराणि अपराणि; न पराः अपरे; तान् अपरान्। (२,७-१४) [विग्रहपतिभ्यः 'अपर', 'आत्मन्' (6), 'तद्' (१-२), 'ध्यानयोग', 'धर्म'
264

Page #303

Secondary Word-Units (१४-१५), 'तप्' (१-२) शब्दाः अनुक्रमेण दृष्टव्याः ] । (१५-१७) अहमेव यस्य परं (परा शक्तिः) तत् मत्परम् (अनादि ब्रह्म) इति रामानुजः; अहं परः (पुरुषार्थः) यस्य सः मत्परः; अहं...येषां ते मत्पराः। (१८) स्वर्ग एव परः (पुरुषार्थः)
येषां ते स्वर्गपराः। 553. परम-(१) कामोपभोगपरमाः । (२) निर्वाणपरमाम् । (३) परमात्मा । (४) परमेश्वर ।
(५) परमेश्वरम् । (६) परमेष्वासः । (७) मत्कर्मपरमः । (८) मत्परमः । (९) मत्परमाः ।-(१-६) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'कामोपभोग', 'निर्वाण' (१), 'आत्मन्' (२८), 'ईश्वर' (३-४), 'इष्वास' (१) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । (७) मत्कर्म (मदर्थं कर्म) यस्य परमः पुरुषार्थः सः मत्कर्मपरमः। (८-९) अहं परमः
(परा गतिः) यस्य सः मत्परमः । मत्परमाः इति प्रथमाबहुवचनम्। 554. परम्परा–परम्पराप्राप्तम्-परम्परया प्राप्तम् । 555. पराजित-अपराजितः-न पराजितः (कदापि)। 556. परायण-(१) कामक्रोधपरायणाः। (२) तत्परायणाः। (३) प्राणायामपरायणाः ।
(४) मत्परायणः । (५) मोक्षपरायणः। (६) श्रुतिपरायणाः।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'काम' (१), 'तद्' (३) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । (३) प्राणायाम [प्राणानां आयामे (निरोधे)] ये परायणाः (तत्परं अयनं मन्यन्ते, तस्मिन् आसक्तिपूर्वकं प्रवृत्ताः) ते प्राणायामपरायणाः। (४) मयि (मां प्राप्तुं) यः परायणः सः मत्परायणः। (५) मोक्षे यःपरायणः सः मोक्षपरायणः। (६) श्रुत्या (श्रवणे)
ये परायणाः ते श्रुतिपरायणाः। 557. परिग्रह-अपरिग्रहः-न परिग्रहः (परिग्रहस्य अभावः)। 558. परिचर्या–परिचर्यात्मकम् -[विग्रहपद्धत्य 'आत्मक' (१) शब्दो दृष्टव्यः । 559. परित्यागिन्-(१) शुभाशुभपरित्यागी। (२) सर्वारम्भपरित्यागी।-(१) शुभाशुभे
(शुभं अशुभं च) येन परित्यक्ते सः शुभाशुभपरित्यागी; (२) सर्वारम्भाः (सर्वाः
आरम्भाः) येन परित्यक्ताः सः सर्वारम्भपरित्यागी। 560. परिमेय-अपरिमेयाम्-न परिमेया अपरिमेया, ताम् । 561. परिहार्य-अपरिहार्ये-न परिहार्यः अपरिहार्यः, तस्मिन् । 562. पर्यन्त-सहस्रयुगपर्यन्तम्-सहस्रयुगानां (युगानां सहस्रम् सहस्रयुगाः, तेषाम् )
यावदन्तो भवति तावत्। 563. पर्याप्त-अपर्याप्तम्-न पर्याप्तम् । 564. पलायन-अपलायनम्-न पलायनम् (स्थैर्यम् )। 565. पा(पिब्)-(१) ऊष्मपाः। (२) सोमपाः।-(१) (विग्रहपद्धत्यै 'ऊष्म' शब्दो
___ दृष्टव्यः)। (२) सोमं (सोमरसं) पिबन्ति इति सोमपाः । 566. पाणि-शस्त्रपाणयः-शस्त्राणि पाणिषु येषां ते । 567. पाणिपाद-सर्वतःपाणिपादम्-सर्वतः पाणिपादौ (पाणी व पादौ च) यस्य (शरीरे) सः सर्वतःपाणिपादः, तम् ।
265

Page #304

Bhagavad gita Word-Index Pt. II-A (a)
568. पाण्डव-पाण्डवानीकम्-पाण्डवानां अनीकम् (सैन्यम् )। 569. पाण्डु-पाण्डुपुत्राणाम्–पाण्डोः (धृतराष्ट्रस्य ज्येष्टभ्राता पाण्डनामकः, तस्य) पुत्राः
पाण्डुपुत्राः, तेषाम्। 570. पात्र-अपात्रेभ्यः-न पात्राणि अपात्राणि, तेभ्यः । 571. पाद-बहुबाहरुपादम्-(विग्रहपद्धत्यै 'उस' शब्दो दृष्टव्यः)। 572. पान-उदपाने-(विप्रहपद्धत्यै 'उदन्' शब्दो दृष्टव्यः)। 573. पाप-(१) पापकृत्तमः। (२) पापयोनयः। (३) पूतपापाः। (४) सर्वपापेभ्यः ।
(५) सर्वपापैः।-(१) (विग्रहपद्धत्यै 'कृ' (१५) शब्दो दृष्टव्यः)। (२) पापाः (अधमाः) योनयः (उत्पत्तिस्थानानि) यषां ते पापयोनयः। (३) पापेभ्यः पूताः
- पूतपापाः । (४-५) सर्वाणि पापानि सर्वपापानि, तेभ्यः सर्वपापेभ्यः; तैः सर्वपापैः। 574. पाप्मन्-महापाप्मा-महान् पाप्मा (पापकर्मकृत् )। 575. पिण्डोदकक्रिया-लुप्तपिण्डोदकक्रियाः-लुप्ताः पिण्डोदकक्रियाः [पिण्ड क्रियाः (पिण्डैः
___ याः क्रियन्ते साः क्रियाः) उदकक्रियाः (उदकेन याः क्रियन्ते साः क्रियाः) च] येषां ते। 576. पितृ-पितृव्रताः-पितॄणां तुष्टये ये व्रतानि कुर्वन्ति, अनुतिष्टन्ति वा, ते । 577. पुण्य-(१) पुण्यकर्मणाम् । (२) पुण्यकृतान् । (३) पुण्यकृताम् । (४) पुण्यफलम् ।
(१-३) [विग्रहपद्धतिभ्यः कर्मन् (३२), 'कृ' (१६-१७) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ।
(४) पुण्यस्य फलम् पुण्यफलम् । 578. पुत्र-(१) कुन्तिपुत्रः । (२) दुपदपुत्रेण । (३) पाण्डुपुत्राणाम् । (४) पुत्रदारगृहादिषु ।
(५) सूतपुत्रः।-(१-४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'कुन्ति', 'द्रुपद', 'पाण्डु', 'आदि' (११) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः। (५) सूतस्य (ब्राह्मण्यां क्षत्रियेन उत्पादितः पुरुषः
सूतः, तस्य) पुत्रः सूतपुत्रः। 579. पुनरावृत्ति-अपुनरावृत्तिम्-न पुनरावृत्तिः (पुनः आवृत्तिः) अपुनरावृत्तिः, ताम् । 580. पुनर्-(१) पुनर्जन्म। (२) पुनरावर्तिनः।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'जन्म' (१),
'आवर्तिन्' शब्दो दृष्टव्यौ । 581. पुङ्गव-नरपुङ्गवः-[विग्रहपद्धत्यै 'नर' (१) शब्दो दृष्टव्यः । 582. पुरु-पुरुजित्-[विग्रहपद्धत्यै 'जित' (५) शब्दो दृष्टव्यः)। 583. पुरुष-(१) पुरुषर्षभ । (२) पुरुषव्याघ्र। (३) पुरुषोत्तम । (४) पुरुषोत्तमम् । (५)
पुरुषोत्तमः।-(१)[विप्रहपद्धत्यै 'ऋषभ' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । (२) पुरुषेषु व्याघ्रः इव पुरष व्याघ्रः; संबोधने विसर्गलोपः। (३-५) [विग्रहपद्धत्यै 'उत्तम'
(७-९) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । 584. पूजन-देवद्विजगुरुप्राज्ञपूजनम्-(विग्रहपद्धत्यै 'गुरु' शब्दो दृष्टव्यः)। •585. पूजा-पूजा हौं-(विग्रहपद्धत्यै 'अर्ह' शब्दो दृष्टव्यः)। 586. पूत-पूतपापाः-[विप्रहपद्धत्यै 'पाप' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 587. पूर-(२) दुष्पूरम् । (२) दुष्पूरेण ।-(१-२) विग्रहपदत्यै दुःख (-४) शब्दो दृष्टन्योः ।
266

Page #305

Secondary Word-Units
588 पूर्व – (१) दृष्टपूर्वम्; (२) पूर्वाभ्यासेन (३) पौर्वदेहिकम् - (१ - ३) [विप्रहपद्धतिभ्यः ‘दृष्ट' (१), ‘अभ्यास' (२), 'देहिक' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] ।
589 पूर्वक - प्रीतिपूर्वकम् - प्रीतिः पूर्वभूमिका यस्यां क्रियापद्धत्यां तया पद्धत्या ।
590.
पृथक् – (१) पृथग्विधम् ; ( २ ) पृथग्विधान् (३) पृथग्विधाः - (१ - ३ ) पृथक् विधा यस्य तत् पृथग्विधम् ; पृथक् विधाः येषां ते पृथग्विधाः; तान् पृथग्विधान् ।
591 पृथग्भाव — भूतपृथग्भावम्भूतानां पृथग्भावः [ पृथक् भावः (व्यक्तित्वेन अस्तित्वं ) ] भूतपृथग्भावः, तम् ।
592. पृथिवी - (१) द्यावापृथिव्योः । ( २ ) पृथिवीपते । - ( १ - २ ) [ विप्रहपद्धतिभ्यां 'बौ’ 'पति' (२) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ ] ।
593. पैशुन - अपैशुनम् न पैशुनम् (पररम्भस्य प्रकटीकरणम् )
594.
प्रकाश - अप्रकाशः न प्रकाशः (प्रकाशस्य अभावः ) ।
595. प्रकृति - ( १ ) प्रकृतिजान् । (२) प्रकृतिजै: । (३) प्रकृतिसंभवान् । ( ४ ) प्रकृतिसंभवाः; (५) प्रकृतिस्थः; (६) प्रकृतिस्थानि - ( १ - २ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'जात' (९-१० ) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ ] । ( ३-४ ) प्रकृतेः येषां संभवः (उत्पत्तिः) भवति ते प्रकृतिसंभवाः, तान् प्रकृतिसंभवान् । ( ५-६ ) प्रकृत्यां स्थितः प्रकृतिस्थः तस्यां च स्थितानि प्रकृतिस्थानि ।
596. प्रजा - प्रजापतिः - [ विग्रहपद्धत्यै 'पति' (३) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
597.
प्रज्ञा - ( १ ) प्रज्ञावादान् । (२) स्थितप्रज्ञस्य । (३) स्थितप्रज्ञः । - ( १ ) प्रज्ञाप्रेरिताः वादाः प्रज्ञावादाः, तान् प्रज्ञावादान् । ( २-३ ) स्थिता प्रज्ञा यस्य सः स्थितप्रज्ञः; तस्य स्थितप्रज्ञस्य ।
598. प्रतिकार - अप्रतिकारम् । न प्रतिकारं यः करोति सः अप्रतिकारः, तम् । 599 प्रतिष्ठा - ( १ ) अचलप्रतिष्टम् । (२) अप्रतिष्ठम् । (३) अप्रतिष्ठः । - (१) (विग्रहपद्धत्यै 'अचल' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २-३ ) न प्रतिष्ठा विद्यते यस्य सः अप्रतिष्ठः; न प्रतिष्ठा... यस्य तत् अप्रतिष्ठम् ।
600. प्रत्यक्ष - प्रत्यक्षावगमम् । - प्रत्यक्षं यस्य अवगमो भवति तत् । -
601. प्रत्युपकार - प्रत्युपकारार्थम् - [ विग्रहपद्धत्यै 'अर्थ' (१६) शब्दो दृष्टव्यः ] । 602. प्रद / दा + प्र - (१) जन्मकर्मफलप्रदाम् । (२) दुःखशोकामयप्रदाः । (३) बीजप्रदः । - ( १-२ ) (विग्रहपद्धतिभ्यां 'जन्मकर्मफल', 'दुःखशोकामय' शब्दौ दृष्टव्यौ ) । ( ३) बीजं यः प्रददाति (निवेशयति ) सः ।
603, प्रदाय Vदा + प्र - अप्रदाय न प्रदाय ।
604. प्रदिग्ध - रुधिरप्रदिग्धः न्– दधिरेण प्रदिग्धाः ( कलुषीकृताः) रुधिरमदिग्धाः, तान् ।
605. प्रभव - (१) सङ्कल्पप्रभवान् । (२) स्वभावप्रभवैः । -- (१) सङ्कल्पेभ्यः प्रभवः (उत्पत्तिः) येषां ते सङ्कल्पप्रभावाः, तान् सङ्कल्पप्रभवान् । ( २ ) स्वभावात् प्रभवः (उत्पत्तिः) येषा ते स्वभावप्रभवाः, तैः स्वभावप्रभवैः ।
267

Page #306

Bhagavad gita Word-Index Pt. II-A (a)
606. प्रभाव-(१) अप्रतिमप्रभावः। (२) यत्प्रभावः।-(१) (विग्रहपद्धत्यै 'अप्रतिम'
शब्दो दृष्टव्यः)। (२) ये प्रभावाः (उपाधिकृता शक्त्यः) यस्य सः (कीदृशाः प्रभावाः
अस्य इति भावः)। 607. प्रमाद-(१) निन्द्रालस्यप्रमादोत्थम्; (२) प्रमादमोही। (३) प्रमादालस्यनिद्राभिः।
(१) विग्रहपद्धत्यै 'आलस्य' (१) शब्दो दृष्टव्यः । (२) प्रमादश्च असौ मोहश्च
__ प्रमादमोहौ। (३) [विग्रहपद्धत्य 'आलस्य' (२) शब्दो दृष्टव्यः । 608. प्रमुख-भीष्मद्रोणप्रमुखतः-(विग्रह पद्धत्यै 'द्रोण' शब्दो दृष्टव्यः)। 609. प्रमेय-(१) अप्रमेयस्य। (२) आमेयम् ।-(१-२) न प्रमेयम् (प्रमायाः विषयः
भवितुमयोग्यम् ) अप्रमेयम् ; न प्रमेयः अप्रमेयः, तस्य अप्रमेयस्य । 610. प्रयत-प्रयतात्मनः।- [विग्रह पद्धत्यै 'आत्मन्' (२९) शब्दो दृदव्यः । 611. प्रयाण-प्रयाणकाले-[विग्रहपद्धत्य 'काल' (२) शब्दो दृष्टव्यः । 612. प्रलय-प्रलयान्ताम्-[विग्रहपद्धत्यै 'अन्त' (१२) शब्दो दृष्टव्यः । 613. प्रवाल-विषयप्रवाला:-विषयाः प्रवालाः (बालपत्राणि) यासाम् ताः । 614. प्रवीर-कुरुपवार-[विग्रहपद्धयै 'कुरु' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 615. प्रवृत्ति-अप्रवृत्तिः-न प्रवृत्तिः (प्रवृत्त्याः अभावः)। 616. प्रवृद्ध-गुणप्रवृद्धाः-[विग्रहपद्धत्ये 'गुण' (४) शब्दो दृष्टव्यः] । 617. प्रव्यथित-प्रव्यथितान्तरात्मा-(विग्रहपद्धत्यै 'अन्तरात्मन्' शब्दो दृष्टव्यः)। 618. प्रशान्त-(१) प्रशान्तमनसम्। (२) प्रशान्तात्मा।-(१) प्रशान्तं मनः यस्य सः
प्रशान्तमनाः, तम् प्रशान्तमनसम् । (२) [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (३०) शब्दो दृष्टव्यः] । 619. प्रसक्त-भोगैश्वर्यप्रसक्तानाम्-[विग्रहपद्धत्य 'ऐश्वर्य' (२) शब्दो दृष्टव्यः । 620. प्रसन्न-(१) प्रसन्नचेतसः। (२) प्रसन्नात्मा।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्या 'चेतस'
(६), 'आत्मन्' (३१) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो] । 621. प्रसाद-(१) तत्प्रसादात् । (२) स्वत्मसात् । (३) मत्प्रसादात् । (४) मनःप्रसादः ।
(५) व्यासप्रसादात् ।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'तद्' (४), 'स्वत्' (१) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो] । (३) मम प्रसादः मत्प्रसादः, तस्मात् मत्प्रसादात् । (४) मनसः प्रसादः । (प्रसन्नत्वम् ) मनःप्रसादः। (५) व्यासस्य (महाभारतकर्तुः) प्रसादः
व्यासप्रसादः, तस्मात् व्यासप्रसादात् । 622. प्रहरण-नानाशस्त्रप्रहरणाः-(विग्रहपद्धत्यै 'नानाशस्त्र' शब्दो दृष्टव्यः)। 623. प्राश-देवद्विजगुरुप्राज्ञपूजनम्--(विग्रहपद्धत्यै 'गुरु' शब्दो दृष्टव्यः) 624. प्राण-(१) प्राणकर्माणि । (२) प्राणापानगती। (३) प्राणापानसमायुक्तः । (४) प्राणा
पानी । (५) मद्गतप्राणाः । (६) मनः प्राणेन्द्रियक्रियाः।-(१-४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'कर्मन्' (३३), अपान (१, २, ३) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । (५) मद्गताः मयि (वासुदेवे परमात्मनि वा) गताः (आवेशिताः) प्राणाः येषां ते। (६) [विग्रहपद्धत्यै 'इन्द्रिय' (१३) शब्दो दृष्टव्यः] ।
268

Page #307

Secondary Word-Units
625.
प्राणायाम - प्राणायामपरायणाः - [ विग्रहपद्धत्यै 'परायण' (३) शब्दो दृटव्यः ] । 626. प्राप् (आप् + प्र ) - दुष्पाप : - [ विग्रहपद्धत्यै 'दुःख' (९) शब्दों दृष्टव्यः ] । 627. प्राप्त / आप् + प्र — परम्पराप्राप्तम् - ( विग्रहपद्धत्यै 'परम्परा' शब्दो दृष्टव्यः) । 628. प्राप्य आप् + - अप्राप्य न प्राप्य ।
629. प्राप्ति – देहान्तरप्राप्तिः -- ( विग्रहपद्धत्यै 'देहान्तर' शब्दो दृष्टव्यः) ।
630. प्रिय – (१) अप्रियम् । (२) तामसप्रियम् । ( ३ ) तुल्यप्रियाप्रियः । ( ४ ) प्रियकृत्तमः । (५) प्रियचिकीर्षवः । ( ६ ) प्रियहितम् । (७) सात्त्विकप्रियाः । - ( १ ) न प्रियम् अप्रियम् । ( २-५ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'तामस', 'अप्रिय', 'कृ' (१८), 'चिकीर्षु' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । ( ६ ) प्रियं हितं ( हितकरं ) च तयोः समाहारः प्रियहितम् । ( ७ ) सात्त्विकानां (सत्त्वप्रधानप्रकृतीनां ) प्रियाः साविकप्रियाः । 631. प्रीत - प्रीतमनाः --- प्रीतं मनः यस्य सः ।
632. प्रीति - प्रीतिपूर्वकम् - ( विग्रहपद्धत्यै 'पूर्वक' शब्दो दृष्टव्यः) ।
633. प्रेप्सु - कर्मफलप्रेप्सुः - [ विग्रहपद्धत्यै 'कर्मफल' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 634. प्लव - ज्ञानप्लवेन - [ विग्रहपद्धत्यै 'ज्ञान' ( ११ ) शब्दो दृष्टव्यः ] |
1 फ
635. फल – (१) कर्मफलम् । (२) कर्मफले । ( ३ ) त्यागफलम् । ( ४ ) पुण्यफलम् । (५) फलहेतवः । ( ६ ) फलाकाङ्क्षी । (७) शुभाशुभफलैः । - ( १ - ४ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यः ‘कर्मन्' (१०-११) ‘त्याग' (२), 'पुण्य' (४) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ] । ( ५ ) फले हेतुः येषां ते फलहेतवः । ( ६ ) ( विग्रहपद्धत्यै 'आकाङ्क्षिन्' शब्दो दृष्टव्यः) । (७) शुभाशुभ: [शुभानि अशुभानि (न शुभानि च शुभाशुभानि तैः ] फलैः शुभाशुभफलैः । 636. फलप्रेप्सु - अफलप्रेप्सुना -न फलप्रेप्सुः ( फलं प्रेप्सते इति) अफलप्रेप्सुः तेन ।
637. फलाकाङ्क्षिन् - अफलाकाङ्क्षिभिः -- न फलाकाङ्क्षिणः ( फलानि आकाङ्क्षन्ति इति ) अफलाकाङ्क्षिणः, तैः ।
ब
638. बन्ध— कर्मबन्धम् - [ विग्रहपद्धत्ये 'कर्मन् ' (१३) शब्दो दृष्टव्यः ] |
639.
बन्धन - (१) कर्मबन्धनः । (२) कर्मबन्धनैः । - ( १-२ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'कर्मन् ' ( १२, १४) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ ] ।
640. बन्धु - सुहृन्मित्रार्युदासीनमध्यस्थद्वेष्यबन्धुषु - [ विग्रहपद्धत्यै 'अरि' (३) शब्दो दृष्टव्यः] ।
641. बल -- योगबलेन - योगेन प्राप्तं बलम् योगबलम्, तेन ।
642. बहु - (१) बहुधा । (२) बहुबाहूरुपादम् । ( ३ ) बहुमतः । ( ४ ) बहुवक्त्रनेत्रम् | (५) बहुविधा: । (६) बहुशाखाः । ( ७ ) बहूदरम् । - ( १-२ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यः 'धा' (३), ‘उरु’शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यो] । ( ३ ) बहुमतः [ बहु मतः (मानदृष्ट्या अवलोकितः)]। ( ४ ) [ विग्रहपद्धत्यै 'नेत्र' ( २ ) शब्दो दृष्टव्यः ] । ( ५ ) बहवः विधाः येषां ते
269

Page #308

Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A(a)
बहुविधाः । (६) बहवः शाखाः यासां ताः बहुशाखाः। (.) [विग्रहपद्धत्यै 'उदर'
(१) शब्दो दृष्टव्यः । 643. बहुदंष्ट्रा-बहुदंष्ट्राकरालम्-विग्रहपद्धत्यै 'कराल' (२) शब्दः दृष्टव्यः । 644. बहुल-(१) क्रियाविशेषबहुलाम् । (२) बहुलायासम् ।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां
क्रियाविशेष', 'आयास' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 645. बान्धव-स्वबान्धवान्-स्वस्य (आत्मनः) बान्धवाः स्वबान्धवाः, तान् । 646. बाहु-(१) अनन्तबाहुम्। (२) बहुबाहूरुपादम्। (३) महाबाहुः। (४) महाबाहो।
(५) सहस्रबाहो।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अनन्त' (१), 'उर' शब्दो क्रमेण ___ दृष्टव्यो]। (३-४) महान्तौ बाहू यस्य सः महाबाहुः; महाबाहो इति संबोधने ।
(५) सहस्राः (असंख्येयाः) बाहवः यस्य सः सहस्रबाहुः; सहस्रबाहो इति संबोधने । 647. बाहूदरवक्वनेत्र-अनेकबाहूदरवक्त्रनेत्रम्-[विप्रहपद्धत्यै 'अनेक' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 648. बाह्य-बाह्यस्पर्शेषु-बाह्याश्च ते स्पर्शाश्च (शब्दादयो विषयाः) बाह्यस्पर्शाः तेष 649. बीज-बीजप्रदः-[विग्रहपद्धत्यै 'प्रद' (३) शब्दो दृष्टव्यः । 650. बुद्धि-(१) अबुद्धयः। (२) अल्पबुद्धयः। (३) असक्तबुद्धिः। (४) तबुद्धयः ।
(५) दुर्बुद्धेः। (6) बुद्धिग्राह्यम् । (५) बुद्धिनाशः। (८) बुद्धिनाशात् । (९) बुद्धिभेदम् । (१०) बुद्धियुक्तः। (११) बुद्धियुक्ताः। (१२) बुद्धियोगम्। (१३) बुद्धियोगात् । (१४) बुद्धिसंयोगम् । (१५) मय्यर्पितमनोबुद्धिः । (१६) यतेन्द्रियमनोबुद्धिः । (१५) समबुद्धयः। (१८) समबुद्धिः। (१९) स्थिरबुद्धिः।-(१)बुद्धिः येषु न विद्यते ते अबुद्धयः। (२-८) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अल्प' (१), 'असक्त' (१), 'तद्' (१०), 'दुष्ट' (२), 'ग्राह्य', 'नाश' (२-३) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। (९) बुद्धेः (निश्चयस्य, भावनायाः वा) भेदः बुद्धिभेदः, तम् बुद्धिभेदम्। (१०-११) बुद्धया (ज्ञानेन) युक्तः बुद्धियुक्तः; तस्य अनेकाः बुद्धियुक्ताः। (१२-१३) बुद्धेः (ज्ञानस्य) योगः बुद्धियोगः; तस्मात् बुद्धियोगात्। (१४) बुद्धेः (विवेकबुद्धेः) संयोग, (पुनराप्तिः) बुद्धिसंयोगः, तम् बुद्धिसंयोगम् । (१५) विग्रहपद्धत्यै 'अर्पित' शब्दो दृष्टव्यः)। (१६) [विग्रहपद्धत्यै 'इन्द्रिय' (१४) शब्दो दृष्टव्यः । (१७-१८) समा (समाना) बुद्धिः येषां ते समबुद्धयः; समबुद्धिः इति प्रथमायाः एकवचनम् ।
(१९) स्थिरा बुद्धिः यस्य सः स्थिरबुद्धिः । 651. बृहत्-बृहत्साम–'बृहत्' इति संज्ञितः (मोक्षप्रतिपादकः) सामविशेषः । 652. ब्रह्मकर्मन्-ब्रह्मकर्मसमाधिना-ब्रह्मकर्मणि (ब्रह्मैव कर्म, तस्मिन् ) समाधिः (सम्यक्
आधान) यस्य सः ब्रह्मकर्मसमाधिः, तेन । 653. ब्रह्मचारिन्-ब्रह्मचारिव्रते-ब्रह्मचारिणः [ब्रह्मणः चर्या (गुरुगृहे वासः, भिक्षाटनं,
वेदाभ्यासः, भूमिशयन, स्त्रीसंगवर्जनं इत्यादिकात्मिकां) यः आचरति सः ब्रह्मचारिन् ,
तस्य] व्रतम् ब्रह्मचारिणतम् , तस्मिन् । 654. ब्रह्मन् (१) ब्रह्मकर्म । (२) ब्रह्मचर्यम् । (३) ब्रह्मनिर्वाणम् । (४) ब्रह्मभूतम् । (५) __ब्रह्मभूतः । (6) ब्रह्मभूयाय । (७) ब्रह्मवादिनाम् । (८) ब्रह्मवित् । (९) ब्रह्मविदः ।
270

Page #309

Secondary Word-Units (१०) ब्रह्मसंस्पर्शम् ; (११) ब्रह्मामी। (१२) ब्रह्मोद्भवम्। (१३) महद्ब्रह्म । (१४) शब्दब्रह्म ।-(१-३) [विग्रहपद्धतिभ्यः ‘कर्मन्' (३४) 'चर्या', 'निर्वाण' (२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । (४-५) ब्रह्मभूतः (ब्रह्मणः स्थितिं प्राप्तः) ब्रह्मभूतः; तम् ब्रह्मभूतम्। (६) ब्रह्मणः भूयः (भवन) ब्रह्मभूयः, तस्मैः ब्रह्मभूयाय । (७) ब्रह्मणः (वेदस्य) वदनं (पाठः) तत् शीलं येषां ते ब्रह्मवादिनः (श्रोत्रियाः), तेषां ब्रह्मवादिनाम् । (८-९) ब्रह्म यः वेत्ति सः ब्रह्मवित् ; ब्रह्मविदः इति प्रथमाबहुवचनम्। (१०) ब्रह्मणा संस्पर्शः यस्य तत् ब्रह्मसंस्पर्शम्, तम् ब्रह्मसंस्पर्शम् । (११-१२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अग्नि' (५), 'उद्भव' (३) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । (१३) महत् ( देशतः कालतश्च अविच्छिन्नत्वात् , सर्वकार्ये महत्त्वाद्वा, महत् ) च ब्रह्म (बृंहणात् , सर्वेषां वस्तूनां वृद्धिहेतुत्वात् , स्वविकाराणां भरणाद्वा, ब्रह्म) च महद्ब्रह्म ।
(१४) शब्दात्मकं, शब्दरूपं वा, ब्रह्म शब्दब्रह्म (वेदः)। 655. ब्रह्मभवन-आब्रह्मभवनात्-विग्रहपद्धत्यै 'आ(रभ्य)' (१) शब्दो दृष्टव्यः । 656. ब्रह्मभुवन-आब्रह्मभुवनात्-[विग्रहपद्धत्यै 'आ(रभ्य)' (२) शब्दो दृष्टव्यः)। 657. ब्रह्मयोगयुक्त-ब्रह्मयोगयुक्तात्मा-विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (३२) शब्दो दृष्टव्यः । 658. ब्रह्मसूब-ब्रह्मसूत्रपदैः-(विग्रहपद्धत्यै 'पद' शब्दो दृष्टव्यः)। 659. ब्राह्मण-ब्राह्मणक्षत्रियविशाम्-(विग्रहपद्धत्यै 'क्षत्रिय' शब्दो दृष्टव्यः)।
660. भक्त-(१) अन्यदेवताभक्ताः । (२) अभक्ताय। (३) मद्भक्तः । (४) मद्भक्ताः। (५)
मद्भक्तेषु ।-(१) (विग्रहपद्धत्यै ‘अन्यदेवता' शब्दो दृष्टव्यः)। (२) न भक्तः, अभक्तः, तस्मै अभक्ताय । (३-५) मम भक्तः मद्भक्तः; मद्भक्ताः इति प्रथमायाः
बहुवचनम् ; तेषु मद्भक्तेषु । 661. भाक्ति-(१) एकभाक्तः। (२) भक्तियोगेन । (३) भक्त्युपहृतम् । (४) भद्भक्तिम्।
(१) [विग्रहपद्धत्यै 'एक' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । ( २ ) भक्तिः एव योगः, भक्त्यात्मको योगः, भक्त्या योगः वा, भक्तियोगः, तेन भक्तियोगेन। (३) (विग्रहपद्धत्यै 'उपहृत'
शब्दो दृष्टव्यः)। (४) मम भाक्तिः मद्भक्तिः, ताम् मद्भाक्तम् । 662. भगवत्-श्रीभगवान्-श्रीयुक्तः, श्रीमान् वा, भगवान् । 663. भय-(१) अभयम् । (२) कायकेशभयात् । (३) भयाभये। (४) भयावहः। (५)
हषामर्षभयोद्वेगैः।-(१) न भयम् अभयम् (भयस्य अभावः)। (२-५)
[विग्रहपद्धतिभ्यः 'कायक्लेश', 'अभय', 'आवह', 'अमर्ष' राब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। 664. भरत-(१) भरतर्षभ। (२) भरतश्रेष्ठ । (३) भरतसत्तम ।-(१) [विग्रहपद्धत्यै
'ऋषभ' (२) शब्दो दृष्टव्यः । (२) भरतेषु भरतवंशीयेषु श्रेष्ठः भरतश्रेष्ठः; संबोधने विसर्गलोपः। (३) भरतेषु (भरतवंशीयेषु) ये सन्तः तेषु उत्तमः भरतसत्तमः;
संबोधने विसर्गलोपः। 665. भर्तृ-भूतभर्तृ-भूतानां भर्तृ (पालयित)। 666. भव-भवाप्ययौ-(विग्रहपद्धत्यै 'अप्यय' शब्दो दृष्टव्यः) ।
271

Page #310

Bhagavad gita Word-Index Pt. II-A (a)
667. भवित-अभविता-न भविता। 668. भाग--यथाभागम्-यथा यथा भागेषु नियुक्ताः तथा तथा (अवस्थिताः)। 669. भाव-(१) अभावः। (२) ईश्वरभावः। (३) नानाभावान् । (४) भावसमन्विताः।
(५) भावसंशुद्धिः । (६) मद्भावम् । (५) मद्भावाय । (८) मद्भावाः। (९) विमूढभावः । (१०) सद्भावे । (११) सर्वभावेन । (१२) साधुभावे। (१३) स्वभावः।(१) न भावः अभावः (नास्तित्वम्)। (२-३) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'ईश्वर' (२), 'नाना' (१) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । (४) भावेन समन्विताः भावसमन्विताः। (५) भावानां संशुद्धिः भावसंशुद्धिः। (६-८) मम भावः मद्भावः, तम् मद्भावम् : तस्मै मद्भावाय; मम भावाः मद्भावाः ।. (९) विमूढत्वस्य भावः विमूढभावः । (१०) सतः (सद्वस्तुनः) भावः सद्भावः, तस्मिन् सद्भावे। (११) (तत्) सर्वः इति भावः सर्वभावः, तेन सर्वभावेन । (१२) साधुत्वस्य भावः साधुभावः, तस्मिन्
साधुभावे । (१३) स्वस्य (आत्मनः) भावः स्वभावः । 670. भावन-(१) भूतभावन। (२) भूतभावनः ।-(१-२) भूतानां भावनः (उत्पत्ति
स्थानं, कारणं वा) भूतभावनः; संबोधने विसर्गलोपः। 671. भावयत्-अभावयतः-न भावयन् अभावयन् , तस्य अभावयतः । 672. भावित भाव-(१) तद्भावभावितः। (२) यज्ञभाविताः।-(१) (विग्रहपद्धत्यै
___ 'तद्भाव' शब्दो दृष्टव्यः)। (२) यज्ञेन भाविताः (स्मर्यमाणतया अभ्यस्ताः)
. यज्ञभाविताः। 673. भी-(१) विगतभीः । (२) व्यपेतभीः।-(१) विगता भीः यस्मात् (यस्य हृदयात् )
सः विगतभीः; (२) व्यपेता (निर्गता) भीः यस्मात् (यस्य हृदयात् ) सः
व्यपेतभीः। 674. भीत-भीतभीतः-यः पूर्वं भीतः स पुनः भीतः (भयाविष्टचेताः बभूव)। 675. भीम-(१) भीमकर्मा। (२) भीमाभिरक्षितम् । (३) भीमार्जुनसमाः।-(१-३)
[विग्रहपद्धतिभ्यः ‘कर्मन्' (३५), 'अभिरक्षित' (१), 'अर्जुन' (२) शब्दाः क्रमेण ___दृष्टव्याः । 676. भीष्म-(१) भीष्मद्रोणप्रमुखतः। (२) भीष्माभिरक्षितम् ।- (१-२) [विग्रह
पद्धतिभ्यां 'द्रोण', 'अभिरक्षित' (२) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 677. भुज-चतुर्भुजेन-[विग्रहपद्धत्यै 'चतुस्' (१) शब्दो दृष्टव्यः] ।। 678. भुज-यज्ञशिष्टामृतभुजः । यज्ञशिष्टामृतं (यज्ञे शिष्टं अमृत) ये भुञ्जन्ति ते यज्ञ
शिष्टामृतभुजः । 679. भूत-(१) अधिभूतम् । (२) जीवभूतः। (३) जीवभूताम्। (४) ब्रह्मभूतम् । (५)
ब्रह्मभूतः । (६) भूतगणान् । (७) भूतग्रामम् । (८) भूतग्रामः । (९) भूतपृथग्भावम्। (१०) भूतभर्तृ । (११) भूतभावन । (१२) भूतभावनः । (१३) भूतभृत् । (१४) भूतमहेश्वरम् । (१५) भूतसर्गी । (१६) भूतस्थः । (१५) भूतादिम् । (१८) भूतेज्याः । (१९) भूतेश। (२०) महाभूतानि । (२१) सर्वभूतानाम् । (२२) सर्वभूतानि ।
272

Page #311

Secondary Word-Units
(२३) सर्वभूतेषु ।-(१-१२) [विग्रहपद्धतिभ्यः ‘अधि' (३), 'जीव' (१-२), 'ब्रह्मन्' (४-५), 'गण' (१), 'ग्राम' (२-३), 'पृथग्भाव', 'भर्तृ', 'भावन' (१-२), शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । (१३) भूतानि बिभतींति भूतभृत्। (१४ ) भूतानां महेश्वरः (महान् ईश्वरः) भूतमहेश्वरः, तम् भूतमहेश्वरम्। (१५) भूतानां सगौ भूतसौँ। (१६) भूतेषु स्थितः भूतस्थः। (१७-१९) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'आदि' (१२), 'इज्या', 'ईश' (५) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। (२०) महन्ति भूतानि महाभूतानि । ( २१-२३) सर्वाणि भूतानि सर्वभूतानि; तेषां सर्वभूतानाम् ;
तेषु सर्वभूतेषु । 680. भूतप्रकृति-भूतप्रकृतिमोक्षम्-भूतप्रकृतेः (भूतानां प्रकृतिः भूतप्रकृतिः, तस्मात् )
___मोक्षः भूतप्रकृतिमोक्षः, तम् । 681. भूतभाव-भूतभावोद्भवकर:-(विग्रहपद्धत्यै 'उद्भवकर' शब्दो दृष्टव्यः)। 682. भूतविशेष-भूतविशेषसङ्गान्-भूतविशेषानां (विशिष्टानि भूतानि भूतविशेषानि,
तेषां) सङ्काः भूतविशेषसङ्घाः, तान् । 683. भूय-ब्रह्मभूयाय-विग्रहपद्धत्यै ‘ब्रह्मन्' (६) शब्दो दृष्टव्यः । 684. भृत्-(१) देहभृत् । (२) देहभृता। (३) देहभृताम् । (४) भूतभृत् ; (५) शस्त्रभृताम् ।
(६) सर्वभृत् । -(१-४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'देह' (२-४) 'भूत' (१३) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । (५) शस्त्राणि विभ्रन्तीति शस्त्रभृतः, तेषाम् शस्त्रभृताम् । (६)
सर्वं बिभतांति सर्वभृत् । 685. भेद-(१) गुणभेदतः। (२) बुद्धिभेदम् ।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'गुण' (५),
'बुद्धि' (९) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 686. भोक्तृ-गुणभोक्तृ-[विग्रहपद्धत्यै 'गुण' (६) शब्दो दृष्टव्यः । 687. भोग-(१) कामभोगेषु। (२) देवभोगान् । (३) भोगैश्वर्यगतिम् । (४) भोगैश्वर्य
प्रराक्तानाम् । -(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'काम' (११), 'देव' (७) शब्दो क्रमेण
दृष्टव्यो] । (३-४) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'ऐश्वर्य' (१-२) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । 688. भोजन-विहारशय्यासनभोजनेषु-(विग्रहपद्धत्य 'आसन' शब्दो दृष्टव्यः)। 689. भ्रंश-स्मृतिभ्रंशात्-स्मृतेः भ्रंशः स्मृप्तिभ्रंशः, तस्मात् । 690. भ्रष्ट-योगभ्रष्टः-योगात् (योगमार्गात्) भ्रष्टः ।
691. मणि-मणिगणाः-मणिनां गणाः। 692. मणिपुष्पक-सुघोषमणिपुष्पकौ-मुघोषश्च असौ मणिपुष्पकश्च । 693. मत-बहुमतः-[विग्रहपद्धत्यै 'बहु' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 694. भति-(१) दुर्मतिः। (२) स्थिरमतिः।-(१) [विग्रहपद्धत्यै ‘दुष्ट' (३) शब्दो
दृष्टव्यः । (२) स्थिरा (दृढा, सङ्कल्पविकल्परहिता) मतिः यस्य सः
स्थिरमतिः । B.G. I. 18
273

Page #312

Bhagavad gita Word-Index Pt. II-A(a) 695. मत् ( अहम्, मम, मयि, एतेषां वैकल्पिक रूपम्)-(१) मच्चित्तः । (१)
मच्चित्ताः । (३) मत्परमः । (४) मत्परमाः। (५) मत्परम् । (१) मत्परः। (७) मत्परा. यणः । (८) मत्पराः । (९) मत्प्रसादात् । (१०) मत्संस्थाम् । (११) मत्स्थानि । (१२) मदनुग्रहाय । (१३) मदर्थम् । (१४) मदर्थे । (१५) मदर्पणम् । (१६) मदाश्रयः । (१७) मद्गतेन । (१८) मद्भक्तः । (१९) मद्भक्ताः । (२०) मद्भक्तिम् । (२१) मद्भक्तेषु । (२२) मद्भावम् । (२३) मद्भावाय । (२४) मद्भावाः । (२५) मद्याजिनः । (२१) मद्याजी। (२७) मद्योगम्। (२८) मद्यपाश्रयः। (२९) मन्मनाः।-(१-९) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'चित्त' (१-२), 'परम' (८-९), 'पर' (१५-१६), 'परायण' (४), 'पर' (१७) 'प्रसाद' (३) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] (१०) मयि संस्थिता मत्संस्था, ताम् मत्संस्थाम् । (११) मयि स्थितानि मत्स्थानि । (१२-२४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अनुग्रह', 'अर्थ' (१७-१८), 'अर्पण', 'आश्रय' (२), 'गत' (९), 'भक्त' (३-४), 'भक्ति' (४), 'भक्त' (५), 'भाव' (६-८), शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ]। (२५-२६ ) मह्यम् (मत्कृते) यजतीति मयाजी; मह्यम् यजन्तीति मद्याजिनः। (२७) मम योगः मद्योगः, तम् मद्योगम्। (२८) मम व्यपाश्रये (स्थितः) मद्यपाश्रयः। (२९)
मयि मनः यस्य सः मन्मनाः। 696. मत्कर्मन्-(१) मत्कर्मकृत् ; (२) मत्कर्मपरमः।-[विप्रहपद्धतिभ्यां 'कृ' (१९) 'परम'
(७) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 697. मत्सर-विमत्सरः-विगतः मत्सरः यस्मात् सः। 698. मद-(१) दम्भमानमदान्विताः; (२) धनमानमदान्विताः-[विग्रहपद्धतिभ्या 'अन्वित'
(३-४) शब्दो दृष्टव्यौ । 699. मद्त-मद्गतप्राणाः-[विग्रहपद्धत्यै 'प्राण' (५) शब्दो दृष्टव्यः] । 700. मधु-(१) मधुसूदन। (२) मधुसूदनः-(१-२) मधुदैत्यस्य सूदनः (संहर्ता) मधु.
सूदनः; संबोधने विसर्गलोपः। 701. मध्य-व्यक्तमध्यानि-मध्ये एव व्यक्तानि ये ते। '702. मध्यस्थ-सुहृन्मित्रायुदासीनमध्यस्थद्वेष्यबन्धुषु-[विग्रहपद्धत्यै 'अरि' (३) शब्दो
दृष्टव्यः । 703. मनस-(१) अनुद्विममनाः। (२) प्रशान्तमनसम् । (३) प्रीतमनाः। (४) मनः
प्रसादः। (५) मनःप्राणेन्द्रिय क्रियाः। (६) मनःषष्ठानि। (५) मनोगतान् । (८) मन्मनाः । (९) मय्यर्पितमनोबुद्धिः। (१०) मय्यासक्तमनाः। (११) यतेन्द्रिय. मनोबुद्धिः। (१२) शरीरवाड्मनोभिः ।-(१) विप्रहपद्धत्यै 'अनुद्विग्न' शब्दो दृष्टव्यः । (२) प्रशान्तं मनः यस्य सः प्रशान्तमनाः, तम् प्रशान्तमनसम् । (३-५) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'प्रीत', 'प्रसाद' (४), 'इन्द्रिय' (१३) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] (६) मनः षष्ठं येषां मध्ये तानि मनःषष्टानि; द्वितीयाः बहुवचनम् । (७-११) विग्रहपद्धतिभ्यः 'गत' (१०), 'मत्' (२९), 'अर्पित', 'आसक्त' (२), 'इन्द्रिय' (१४) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। (१२) शरीरं वाक् मनश्च शरीरवाड्मनांसि, तेः शरीरवाड्मनोभिः।
274

Page #313

Secondary Word-Units
704. मनुष्य-मनुष्यलोके-मनुष्याणां लोकः (यस्मिन् मनुष्याः वसन्ति सः लोकः) मनुष्य
लोकः, तस्मिन् । 705. मन्त्र-मन्त्रहीनम्-मन्त्रेभ्यो हीनः (रहितः) मन्त्रहीनः, तम् । 706. ममत्व-निर्ममः--ममत्वं निर्गतं यस्मात् (यस्य हृदयात् ) सः। 707. मयि (अस्मद)-(१) मय्यर्पितमनोबुद्धिः। (२) मय्यावेशितचेतसाम् । (३) मथ्या
सक्तमनाः।-(१) (विग्रहपद्धत्यै 'अर्पित' शब्दो दृष्टव्यः)। (२) (विग्रहपद्धत्यै
'आवेशित' शब्दो दृष्टव्यः) । ( ३ ) [विग्रहपद्धत्यै 'आसक्त' (२) शब्दो दृष्टव्यः । 708. मर्त्य-मर्त्यलोकम्-मांना लोकः मर्त्यलोकः, तम् ।। 709. मल-(१) अमलान् । (२) निर्मलत्वात् । (३) निर्मलम् ।-(१) न मलः विद्यते येषु
ते अमलाः, तान् अमलान् । (२-३) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'निर्गत' (११-१२) शब्दो
दृष्टव्यौ । 710. महत्-(१) महद्ब्रह्म । (२) महद्योनिः। (३) महर्षयः। (४) महर्षीणाम् । (५)
महात्मनः । (६) महात्मन् । (७) महात्मा। (८) महात्मानः। (९) महानुभावान् । (१०).महापाप्मा। (११) महाबाहुः। (१२) महाबाहो। (१३) महाभूतानि । (१४) महायोगेश्वरः। (१५) महारथः। (१६) महारथाः। (१७) महाशङ्खम् । (१८) महाशनः । (१९) महेश्वरः । (२०) महेश्वासाः।-(१)[विग्रहपद्धत्यै 'ब्रह्मन्' (१३) शब्दो दृष्टव्यः । (२) महती योनिः महद्योनिः । (३-१३) [विग्रहपद्धतिभ्यः "ऋषि' (३-४), 'आत्मन्' (३३-३६) 'अनुभाव', 'पाप्मन्', 'बाहु' (३-४), 'भूत' (२०) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। (१४) महान् योगेश्वरः (योगस्य, योगानां वा, ईश्वरः) महायोगेश्वरः। (१५-१६) महान् रथः, यस्य सः महारथः, येषां ते महारथाः; (महारथः, अतिरथः इत्यादयो योधानां कक्षाः)। (१७) महान् शसः महाशङ्खः, तम् महाशङ्खम्। (१८-२०) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अशन', 'ईश्वर' (५)
'इध्वास' (२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ] । 711. महर्षि-महर्षिसिद्धसङ्गाः-महर्षीणां (महान्तः ऋषयः महर्षयः, तेषां) सिद्धानां च
सङ्गाः । 712. मही-(१) महीकृते । (२) महीक्षिताम् । (३) महीपते ।-(१-३) [विग्रहपद्धतिभ्यः
___ 'कृते', 'क्षित्', 'पति' (४) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । 713. महेश्वर-(१) भूतमहेश्वरम् । (२) लोकमहेश्वरम्। (३) सर्वलोकमहेश्वरम् ।
(१) [विग्रहपद्धत्यै 'भूत' (१४) शब्दो दृष्टव्यः । (२) लोकानां महेश्वरम् (महान् ईश्वरः महेश्वरः, तम् ) लोकमहेश्वरम्। (३) सर्वलोकानां (सर्वेषां लोकानां) महे.
श्वरम् (महान् ईश्वरः महेश्वरः, तम्) सर्वलोकमहेश्वरम् । 714. मा (Noun)-(१) माधव। (२) माधवः ।-(१-२) मा (लक्ष्मीः ), तस्याः धवः
पतिः (विष्णुः); संबोधने विसर्गलोपः । 715. माव-निमित्तमात्रम्-विग्रहपद्धत्यै 'निमित्त' शब्दो दृष्टव्यः] ।
275

Page #314

Bhagavad gită Word-Index Pt. 11-A(a)
716. माषा-मात्रास्पर्शाः-मात्राणां (इन्द्रियाणां) स्पर्शाः (शब्दादिभिः संयोगाः), मात्राच
स्पर्शाश्च (शब्दादयो विषयाश्च) वा।। 717. मान-(१) दम्भमानमदान्विताः। (२) धनमानमदान्विताः। (३) मानापमानयोः ।
(४) मानावमानयोः।-(१-४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अन्वित' (३-४) 'अपमान',
'अवमान' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । 718. मानमोह-निर्मानमोहाः-[विग्रहपद्धत्यै 'निर्गत' (१३) शब्दो दृष्टव्यः । 719. मानस-(१) चलितमानसः। (२) नियतमानसः। (३) शोकसंविनमानसः।
(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'चलित' 'नियत' (१) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । (३)
शोकसंविनं (शोकेन संविग्नं) मानसं यस्य सः शोकसंविनमानसः । 720. मानित्व-अमानित्वम्-न मानित्वम् (मानित्वस्य अभावः)। 721. माम-मामुपाश्रिताः--[विग्रहपद्धत्यै 'उपाश्रित' शब्दो दृष्टव्यः । 722. माया--आत्ममायया-[विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (९) शब्दो दृष्टव्यः] । 723. मास-षण्मासाः-षट् मासाः। 724. मित्र-(१) मित्रद्रोहे। (२) मित्रारिपक्षयोः। (३) सुहृन्मित्रायुदासीनमध्यस्थद्वेष्य
___ बन्धुषु ।-[विग्रहपद्धतिभ्यः 'द्रोह' (२), 'अरि' (२-३) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । 725. मिथ्या-मिथ्याचारः--[विग्रहपद्धत्यै 'आचार' (२) शब्दो दृष्टव्यः । 726. मुक्त-मुक्तसङ्गः-मुक्तः सङ्गात् (कर्मफलसङ्गात्) यः सः । 727. मुख-(१) विश्वतोमुखम् । (२) विश्वतोमुखः।-(१-२) विश्वतः (सर्वासु दिक्षु)
मुखानि यस्य सः विश्वतोमुखः तम् विश्वतोमुखम् । 728. मुख्य-योधमुख्यैः-योधानां मुख्याः योधमुख्याः, तैः । 729. मूढ-(१) अमूढाः। (२) मूढग्राहेण ! (३) मूढयोनिषु ।-(१)न मूढाः (विचक्षणाः
"पुरुषाः)। (२) (विग्रहपद्धत्यै 'ग्राह' शब्दो दृष्टव्यः)। (३) मूढाः (बुद्धिवागिन्द्रि
__ यादिभिः रहिताः) योनयः मूढयोनयः, तासु । 730. मूर्ति-(१) अव्यक्तमूर्तिना। (२) विश्वमूर्ते।-(१) [विग्रहपद्धत्यै 'अव्यक्त' (२)
शब्दो दृष्टव्यः । (२) विश्वमेव मूर्तिः यस्य सः विश्वमूर्तिः; विश्वमूर्ते इति संबोधने । 731. मूल-ऊर्ध्वमूलम्-(विग्रहपद्धत्यै 'ऊर्ध्व' शब्दो दृष्टव्यः)। 732. मृग-मृगेन्द्रः-विग्रहपद्धत्यै 'इन्द्र' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 733. मृत-(१) अमृतस्य । (२) अमृतम् ।-(१-२) न मृतम् अमृतम् (मोक्षः); तस्य
अमृतस्य। 734. मृतत्व-अमृतत्वाय-मृतस्य भावः मृतत्वम् ; न मृतत्वम् अमृतत्वम् (मोक्षः), तस्मै । 735. मृत्युसंसार-(१) मृत्युसंसारवमनि। (२) मृत्युसंसारसागरात् । -(१) मृत्युसंसारः
(मृत्युयुक्तः संसारः) तस्य वर्त्म मृत्युसंसारवर्ती, तस्मिन् मृत्युसंसारवमनि। (२) मृत्युसंसारः (मृत्युयुक्तः संसारः) स एव सागरः (दुस्तरत्वात् ), मृत्युसंसारसागरः, तस्मात् मृत्युसंसारसागरात् ।
276

Page #315

Secondary Word-Units 736. मेधा-(१) अल्पमेधसाम् । (२) दुर्मेधाः।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अल्प', (२),
_ 'दुष्ट' (४) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 737. मेध्य-अमेध्यम्-न मेध्यम् । (यजनविधौ अनुपयुक्तम् )। 738. मोक्ष-(१) जरामरणमोक्षाय। (२) भूतप्रकृतिमोक्षम्। (३) मोक्षकासिभिः। (४)
__ मोक्षपरायणः।-(१-४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'जरामरण', 'भूतप्रकृति', 'कालिन्'
(२), 'परायण' (५) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ] । 739. मोघ-(१) मोघकर्माणः । (२) मोघज्ञानाः। (३) मोघाशाः।-(१-३) [विग्रह
पद्धतिभ्यः 'कर्मन्' (३६), 'ज्ञान' (२०), 'आशा' (२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ।। 740. मोह-(१) द्वन्द्वमोहेन। (२) प्रमादमोहौ। (३) मोहकलिलम् ।-(१-३) [विग्रह
__ पद्धतिभ्यः 'द्वन्द्व' (१), 'प्रमाद' (२), 'कलिल' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] 741. मोहजाल-मोहजालसमावृताः-मोहजालेन (मोहेन प्रसृतं जालम् मोहजालम् , तेन)
समावृताः (समन्तात् आवृताः)।
742. यक्ष-(१) गन्धर्वयक्षासुरसिद्धसङ्काः। (२) यक्षरक्षसाम् । (३) यक्षरक्षांसि ।-(१)
[विग्रहपद्धत्यै 'असुर' शब्दो दृष्टव्यः । (२-३ ) यक्षाः रक्षांसि च यक्षरक्षांसि;
तेषां यक्षरक्षसाम् । 743. यज्-देवयजः-[विग्रहपद्धत्यै 'देव' (८) शब्दो दृष्टव्यः । 744. यश-(१) अधियज्ञः। (२) अयज्ञस्य। (३) जपयज्ञः। (४) ज्ञानयज्ञः। (५) ज्ञान
यज्ञेन । (६) तपोयज्ञाः । (७) द्रव्ययज्ञाः । (८) नामयज्ञैः। (९) यज्ञक्षपितकल्मषाः । (१०) यज्ञतपसाम् । (११) यज्ञतपःक्रियाः। (१२) यज्ञदानतपःकर्म। (१३) यज्ञदानतपःक्रियाः। (१४) यज्ञभाविताः। (१५) यज्ञविदः। (१६) यज्ञार्थात् । (१७) योगयज्ञाः। (१८) सर्वयज्ञानाम्। (१९) सहयज्ञाः। (२०) सहयज्ञैः । (२१) स्वाध्यायज्ञानयज्ञाः।-(१) [विग्रहपद्धत्यै 'अधि' (४) शब्दो दृष्टव्यः । (२) यज्ञान् न करोति इति अयज्ञः; तस्य अवज्ञस्य । (३-१४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'जप', 'ज्ञान' (१२-१३), 'तपस्' (२), 'द्रव्य' 'नाम', 'क्षपितकल्मष', 'तपस्' (३), क्रिया (४), 'कर्मन्' (३७), क्रिया (५), 'भावित' (२), शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ] । (१५) यज्ञान् (यज्ञरहस्यम् ) ये विदन्ति ते यज्ञविदः। (१६) [विग्रहपद्धत्यै 'अर्थ' (१९) शब्दो दृष्टव्यः । (१७) योगः एव यज्ञः, योगात्मकः यज्ञः वा, येषां ते योगयज्ञाः; (१८) सर्वेयज्ञाः सर्वयज्ञाः, तेषां सर्वयज्ञानाम् । (१९-२०) यज्ञैः सहिताः सहयज्ञाः, तैः सहयज्ञैः । (२१) स्वाध्यायज्ञानं (स्वाध्यायस्य, वेदस्य,
ज्ञान) एव यज्ञः येषां ते स्वाध्यायज्ञानयज्ञाः। 745. यक्षशिष्ट-यज्ञशिष्टाशिनः-[विग्रहपद्धत्यै 'अशिन्' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । 746. यशशिष्टामृत-यज्ञशिष्टामृतभुजः-(विग्रहपद्धत्यै 'भुज्' शब्दः दृष्टव्यः)। 747. यशाध्ययन-वेदयज्ञाध्ययनैः-वेदाध्ययनैर्यज्ञाध्ययनैश्च। यज्ञाध्ययनमत्र यज्ञविज्ञानोपलक्षणार्थमिति श्रीशङ्कराचार्याः ।।
277

Page #316

Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (a)
748. यत यम्-(१) यतचित्तस्य । (२) यतचित्तात्मा। (३) यतचित्तेन्द्रियक्रियः । (४) यत
चेतसाम् । (५) यतवाकायमानसः। (6) यतात्मवान् । (७) यतात्मा । (८) यतात्मानः । (९) यतेन्द्रियमनोबुद्धिः।-(१-४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'चित्त' (३), 'भात्मन्' (३७), 'चित्तेन्द्रियाक्रिया', 'चेतस्' (८), शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। (५) यतानि वाहायमानसानि (वाक् च कायश्च मानसं च) येन सः यतवाक्कायमानसः। (६-९)[विग्रह.
पद्धतिभ्यः 'आत्मन्' (३८-४०), 'इन्द्रिय' (१४) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः) । 749. यति-अयतिः-यमान् आचरति इति यतिः, न यतिः, अयतिः। 750. यथा-(१) यथाभागम् । (२) यथोक्तम् ।-(१-३) [विप्रहपद्धतिभ्यां 'भाग', 'उक्त'
(१) शब्दो क्रमेण दृष्ठन्यौ। 751. यथावत्-अयथावत्-न यथावत् (यादृशं किश्चिद्वस्तु भस्ति तादृशं तस्य ज्ञान यथावत्
ज्ञानम् )। 752. यद्-(१) यच्छ्रद्धः। (२) यत्प्रभावः। (३) यद्विकारि ।-(१) यस्मिन् अस्य श्रद्धा
अस्ति सः यच्छ्रद्धः। (२) [विग्रहपद्धत्यै 'प्रभाव' (२) शब्दो दृष्टव्यः]। (३)
यस्मात् अयं विकारः, ये विकाराः वा अस्मात् संभवन्ति, तत् यद्विकारि। 753. यहच्छालाभ-यदृच्छालामसंतुष्टः-यहछालामेन (यदृच्छया प्राप्तः लाभः यहच्छा.
लाभः, तेन) संतुष्टः। 754. यन्त्र-यन्त्रारूढानि-यन्त्राणि (दास्मयपुरुषार्दानि) आरूढानि (अधिष्ठितानि) इव । 755. यश-अयशः-न यशः अयशः (अपकीर्तिः)। 756. याजिन्-(१) मद्याजिनः। (२) मद्याजी।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'मत्'
(२५-२६) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 757. यात या-यातयामम्--यातो यामो (प्रहरो) यस्य (पाचनानन्तरं) तत् । 758. याषा-शरीरयात्रा-शरीरस्य यात्रा (निर्वाहः)। 759. याम-यातयामम्-(विग्रहपद्धत्यै 'यात' शब्दो दृष्टव्यः)। 760. युक्त-(१) अभ्यासयोगयुक्तेन। (२) अयुक्तस्य । (३) अयुक्तः। (४) नित्ययुक्तस्य ।
(५) नित्ययुक्तः । (६) नित्ययुक्ताः । (७बुद्धियुक्तः। (८) बुद्धियुक्ताः। (९) युक्त. चेतसः। (१०) युक्तचेष्टस्य । (११) युक्तस्वप्नावबोधस्य । (१२) युक्ताल्मा। (१३) युक्ताहारविहारस्य । (१४) योगयुक्तः । (१५) सततयुक्तानाम् । (१६) सततयुक्ताः।(१) (विग्रहपद्धत्यै 'अभ्यासयोग' शब्दो दृष्टव्यः)। (२-३) न युक्तः अयुक्त, तस्य अयुक्तस्य । (४-१०) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'नित्य' (1-८), 'बुद्धि' (१०-११), 'चेतस्' (९), 'चेष्टा' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। (११) युक्तौ स्वप्नावबोधौ [स्वमं, अवयोधः (जागरित) च] यस्य सः स्वभावबोधः, तस्य युक्तस्वमावबोधस्य । (१२-१३) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'आत्मन्' (४१), 'आहारविहार' शब्दो क्रोण दृष्टव्यौ । (१४) योगेन युक्तः योगयुक्तः। (१५-१६) सततं युक्ताः सततयुक्ताः;
तेषां सततयुक्तानाम्। 761. युगसहस्र-युगसहस्रान्ताम्-[विप्रहपद्धत्यै 'अन्त' (१३) शब्दो रष्टव्यः] ।
278

Page #317

Secondary Word-Units
762. युद्ध-युद्धविशारदाः-युद्धे विशारदाः । 763. युध (Verb)-योद्धुकामान्---[विग्रहपद्धत्य 'काम् (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 764. योग-(१) अनन्ययोगेन। (२) अभ्यासयोगेन। (३) अयोगतः। (४) आत्मयोगात् ।
(५) कर्मयोगम् । (६) कर्मयोगः। (५) कर्मयोगेन। (८) ज्ञानयोगेन। (९) बुद्धियोगम् । (१०) बुद्धियोगात् । (११) भक्तियोगेन । (१२) मद्योगम् । (१३) योगक्षेमम्। (१४) योगधारणाम् । (१५) योगबलेन। (१६) योगभ्रष्टः। (१७) योगयज्ञाः । (१८) योगयुक्तः । (१९) योगवित्तमाः। (२०) योगसंज्ञितम् । (२१) योगसन्न्यस्तकर्माणम् । (२२) योगसंसिद्धः। (२३) योगसंसिद्धिम्। (२४) योगसेवया। (२५) योगस्थः। (२६) योगारूढस्य । (२७) योगारूढः। (२८) योगेश्वर । (२९) योगेश्वरः। (३०) योगेश्वरात्। (३१) साङ्ख्ययोगौ।--(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अनन्य', 'अभ्यास' (१) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । (३) न योगः अयोगः, तस्मात् अयोगतः (योगं विना)। (४-१८) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'आत्मन्' (१०), 'कर्मन्' (१५-१५), 'ज्ञान' (१४), 'बुद्धि' (१२-१३), 'भक्ति' (२), 'मत्' (२७), 'क्षेम', 'धारणा', 'बल', 'भ्रष्ट', 'यज्ञ' (१४), 'बुक' (१४) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । ( १९) योगं ये विदन्ति ते योगविदः, तेषां, तेषु वा, ये उत्तमाः ते योगवित्तमाः। (२०) योगशब्देन यत् संज्ञितम् तत् योगसंज्ञितम् । (२१) योगेन सन्यस्तकर्मा (सन्यस्तं कर्म येन सः), योगसन्न्यस्तकर्मा, तम् योगसान्यस्तकर्माणम् । (२२) योगेन संसिद्धः (समन्तात् सिद्धः) योगसंसिद्धः। (२३) (योगेन प्रापणीया संसिद्धिः) योगसंसिद्धिः, ताम् योगसंसिद्धिम् । (२४) [योगस्य सेवा (सेवनम्)] योगसेवा, तया योगसेवया । (२५) योगे स्थितः योगस्थः । (२६-३०) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'आरूढ' (२-३), 'ईश्वर (६-८) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ] ।
(३१) साङ्खधं च योगश्च साङ्ख्ययोगों। 765. योगक्षेम-निर्योगक्षेमः--विग्रहपद्धत्यै 'निर्गत' (१४) शब्दो दृष्टव्यः । 766. योगमाया योगमायासमावृतः योगमायया (योगेन प्रवर्तिता माया योगमाया,
___तया) समावृतः (समन्तात् आवृतः)। 767. योगयुक्त-योगयुक्तात्मा-[विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (४२) शब्दो दृष्टव्यः । 768. योगेश्वर-महायोगेश्वरः-[विग्रहपद्धत्यै ‘महत्' (१४) शब्दो दृष्टव्यः] । 769. योध-(१) योधमुख्यैः। (२) योधवीरान् ।-(१) (विग्रहपद्धत्यै 'मुख्य' शब्दो
___दृष्टव्यः)। (२) योधेषु वीराः योधवीराः, तान् योधवीरान् ।। 770. योधन-दुर्योधनः-[विग्रहपद्धत्य 'दुष्ट' (५) शब्दो दृष्टव्यः] । 771. योनि-(१) एतद्योनीनि। (२) दुःखयोनयः। (३) पापयोनयः। (४) महद्योनिः।
(५) मूढयोनिषु । (६) सर्वयोनिषु।-(१) एताः योनयः येषां तानि एतद्योनीनि । (२-५) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'दुःख' (१०), 'पाप' (२), 'महत्' (२), 'मूढ' (३) शन्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । (६) सर्वाः योनयः सर्वयोनयः, तासु सर्वयोनिषु ।
279

Page #318

Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A (a)
772. रक्षस्-(१) यक्षरक्षसाम्। (२) यक्षरक्षांसि । -[विग्रहपद्धतिभ्यां 'यक्ष' (२-३)
शब्दौ दृष्टव्यौ। 773. रजस्-शान्तरजसम्–शान्तः (प्रक्षीणः) रजः (मोहादिक्लेशः) यस्मात् तत् । 774. रजोगुण-रजोगुणसमुद्भवः-रजोगुणात् समुद्भवः यस्य सः। 775. रण-रणसमुद्यमे-रणस्य (युद्धस्य) समुद्यमः रणसमुद्यमः; तस्मिन् । 776. रत-वेदवादरताः–वेदवादे [ वेदानां, वेदनिमित्तको वा, वादः वेदवादः (वेदवाक्याना
बह्वर्थफलसाधनप्रकाशकत्वमिति वादः) तस्मिन् ] रताः। 777. रति-(१) अरतिः । (२) आत्मरतिः।-(१) न रतिः (रतेरभावः)। (२) [विग्रह
पद्धत्यै 'आत्मन्' (११) शब्दो दृष्टव्यः । 778. रथ-(१) महारथः। (२) महारथाः; (३) रथोत्तमम्। (४) रथोपस्थे ।-(१-४)
[विग्रहपद्धतिभ्यः ‘महत्' (१५-१६), 'उत्तम' (१०) 'उपस्थ' शब्दाः क्रमेण
दृष्टव्याः । 779. रस-(१) गतरसम् । (२) रसवर्जम् । (३) रसात्मकः ।-(१) [विग्रहपद्धत्यै 'गत'
(३) शब्दो दृष्टव्यः । (२) (विषयेषु यो रागः सः) रसः, तं वर्जयित्वा इति
रसवर्जम् । (३) [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मक' (२) शब्दो दृष्टव्यः ।। 780. रहित-सङ्गरहितम्-सङ्गात् रहितम् (फलासङ्ग विना)। 781. राग-(१) रागद्वेषौ। (२) रागात्मकम् । (३) वीतरागाः।-(१-२) [विग्रह
पद्धतिभ्यां 'द्वेष', 'आत्मक' (३) शब्दौ दृष्टव्यौ। (३) वीतः रागः येषां ते
वीतरागाः। 782. रागद्वेष-(१) अरागद्वेषतः । (२) रागद्वेषवियुक्तैः।-(१) (रागश्च द्वेषश्च रागद्वेषौ,
ताभ्यां रागद्वेषतः), न रागद्वेषतः अरागद्वेषतः। (२) रागद्वेषाभ्यां (रागश्च द्वेषश्च
रागद्वेषौ, ताभ्यां) वियुक्ताः रागद्वेषवियुक्ताः, तैः। 783. रागभयक्रोध-(१) वीतरागभयक्रोधः। (२) वीतरागभयक्रोधाः।-(१-२) वीताः
रागभयक्रोधाः (रागः, भयं, क्रोधश्च, एतेषां समाहारः), यस्मात् सः वीतरागभयक्रोधः,
येभ्यः ते वीतरागभयक्रोधाः । 784. राज-(१) काशिराजः। (२) राजगुह्यम्। (३) राजर्षयः। (४) राजविद्या। (५)
सिन्धुराजः।-(१-३) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'काशि', 'गुह्य', 'ऋषि' (५) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । ( ४ ) राज्ञां विद्या, विद्यानां राजा वा, राजविद्या । (५) सिन्धु
नामकदेशस्थः राजः सिन्धुराजः। 785. राज्य-त्रैलोक्यराज्यस्य-(विग्रहपद्धत्यै 'त्रैलोक्य' शब्दो दृष्टव्यः)। 786. राज्यसुख-राज्यसुखलोभेन-राज्यसुखस्य (राज्यस्य प्राप्त्या अनुभूयमानं सुखम्
राज्यसुखम्, तस्य) लोभः राज्यसुखलोभः, तेन ।
280

Page #319

Secondary Word-Units 787. राषि-रात्र्यागमे-[विग्रहपद्धत्यै 'आगम' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 788. राशि-तेजोराशिम्-[विग्रहपद्धत्यै 'तेजस्' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । 789. रुद्र-द्रादित्याः-[विग्रहपद्धत्यै 'आदित्य' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 790. रुधिर-बधिरप्रदिग्धान्-[विग्रहपद्धत्यै 'प्रदिग्ध' शब्दो दृष्टव्यः] । 791. रुक्ष-कटुम्ललवणात्युष्णतीक्ष्णरूक्षविदाहिनः ।-(विग्रहपद्धत्यै 'अत्युष्ण' शब्दो
दृष्टव्यः)। 792. रूप-(१) अचिन्त्यरूपम्। (२) अनन्तरूप। (३) अनन्तरूपम्। (४) उग्ररूपः ।
(५) एवंरूपः। (६) कामरूपम् । (७) कामरूपेण। (८) विश्वरूप। (९) विश्वरूपम् ।-(१-५) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अचिन्त्य', 'अनन्त' (२-३), 'उप्र' (२), एवम् (१), 'काम' (१२-१३) शब्दाः अनुक्रमेण दृष्टव्याः] । ( ८-९) विश्वं रूपं यस्य
सः विश्वरूपः; संबोधने विसर्गलोपः; तम् विश्वरूपम् । 793. रोमन्-(१) रोमहर्षणम् । (२) रोमहर्षः। (३) हृष्टरोमा ।-(१-२) रोम्णा हर्षः
रोमहर्षः; तत् जायते अस्मादिति रोमहर्षणम् (रोमान्चकरम् )। (३) हृष्टानि (पुलकितानि) रोमाणि यस्य सः हृटरोमा।
794. लघु-लघ्वाशी-[विग्रहपद्धत्यै 'अशिन्' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 795. लभ्य-(१) दुर्लभतरम्। (२) सुलभः।-(१) [विग्रहपद्धत्यै 'दुःख' (६) शब्दो
___दृष्टव्यः] । (२) सुतरां यः लभ्यते सः सुलभः । 796. लवण-कटुम्ललवणात्युष्णतीक्ष्णरूक्षविदाहिनः-(विग्रहपद्धत्य 'अत्युष्ण' शब्दो दृष्टव्यः)। 797. लाभ-लाभालाभौ-(विग्रहपद्धत्यै 'अलाभ' शब्दो दृष्टव्यः)। 798. लुप्त-लुप्तपिण्डोदकक्रियाः-(विग्रहपद्धत्य 'पिण्डोदकक्रिया' शब्दो दृष्टव्यः)। 799. लोक-(१) जीवलोके । (२) नृलोके । (३) मनुष्यलोके । (४) मर्त्यलोकम् । (५) लोक
त्रयम् । (६) लोकत्रये । (७) लोकमहेश्वरम् । (८) लोकसंग्रहम् । (९) सुरेन्द्रलोकम् । (१०) स्वर्गलोकम् ।-(१-७) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'जीव' (३), 'नृ', 'मनुष्य', 'मर्त्य', 'त्रय' (१-२), 'महेश्वर' (२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। (८) लोकानां संग्रहः (भूतिः) लोकसंग्रहः, तम् लोकसंग्रहम् । (९) सुरेन्द्रस्य (सुराणां इन्द्रः सुरेन्द्रः, तस्य) लोकः सुरेन्द्रलोकः, तम् सुरेन्द्रलोकम्। (१०) स्वर्ग एव लोकः स्वर्गलोकः,
तम् स्वर्गलोकम् । 800. लोकक्षय-लोकक्षयकृत्-[विग्रहपद्धत्यै 'कृ' (२०) शब्दो दृष्टव्यः] । 801. लोभ-(१) राज्यसुखलोभेन। (२) लोभोपहतचेतसः।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यः
_ 'राज्यसुख', 'उपहत' (१) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । 802. लोलुप्त्व-अलोलुप्त्वम्-न लोलुप्त्वम् (लोलुप्त्वस्य अभावः)। 803. लोष्टाश्मकाञ्चन-समलोष्टाश्मकाञ्चनः-समानि लोष्टाश्मकाञ्चनानि (लोष्टः, अश्म काधनं च, एतेषां समाहारः) यस्य (दृष्ट्या) सः।
281

Page #320

Bhagavadgitā Word-Index Pt. II - A ( a )
व
804. वक्त्र - ( १ ) दीप्तहुताशवक्त्रम् । (२) बहुवक्त्रनेत्रम् । - (१ - २ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां ' दीप्तहुताश', 'बहु' (४) शब्दों क्रमेण दृष्टव्यौ ] |
वक्वनयन - अनेकवक्त्रनयनम् – [विग्रहपद्धत्यै 'अनेक' (३) शब्दो दृष्टव्यः] ।
वध्य — अवध्यः —— न वध्यः । ( वधाय अनर्हः ) ।
805.
806.
807. वपुस् – सौम्यवपुः – सौम्यं वपुः यस्य सः ।
808. वर - ( १ ) अवरम् । (२) देववर । - ( १ ) न वरम् अवरम् । ( २ ) [ विग्रहपद्धत्ये 'देव' (११) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
815.
809. वर्ज - रसवर्जम् - [ विग्रहपद्धत्यै 'रस' ( २ ) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
810. वर्जित - ( १ ) कामसङ्कल्पवर्जिताः । ( २ ) सङ्गवर्जितः । - ( १ ) ( विग्रहपद्धत्यं 'कामसङ्कल्प' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ ) सङ्गः वर्जितः येन सः सङ्गवर्जितः ।
811. वर्ण - ( १ ) अनेकवर्णम् । (२) आदित्यवर्णम् । (३) चातुर्वर्ण्यम् । (४) नानावर्णाकृतीनि । (५) वर्णसङ्करः । - (१ - ४ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यः 'अनेक' (४), 'आदित्य' ( २ ) ‘चतुस्’ (४), ‘आकृति' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ] । ( ५ ) वर्णानां सङ्करः वर्णसङ्करः । 812. वर्णसङ्कर - वर्णसंकरकार के : - [ विग्रहपद्धत्यै 'कृ' (२१) शब्दो दृष्टव्यः ] । 813. वर्त्मन् — मृत्युसंसारवर्त्मनि - [ विग्रहपद्धत्ये 'मृत्युसंसार' ( १ ) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
814.
बश - ( १ ) अवशम् । (२) अवशः । - (१ - २ ) न कस्यचित् वशः अवशः; तम अवशम् ।
बश्य – (१) आत्मवश्यैः । ( २ ) वश्यात्मना । -- ( १-२ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'आत्मन्’ ( १२, ४३ ) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ ] ।
1
816. वाक् — शरीग्वाङ्मनोभिः - [ विग्रहपद्धत्यै 'मनस' (१२) शब्दो दृष्टव्यः ] । 817. वाक्काय मानस - यतवाक्कायमानसः -- [ विग्रहपद्धत्यै 'यत' (५) शब्दो दृष्टव्यः ] । 818. वाच्यवाद - अवाच्यवादान् - न वाच्यवादाः (वाच्याः वादाः ) अवाच्यवादाः तान् । 819. वाणिज्य - कृषिगोरक्ष्यवाणिज्यम् - (विग्रहपद्धत्यै 'कृषि' शब्दो दृष्टव्यः ) । 820. वाद - प्रज्ञावादान् — [विग्रहपत्ये 'प्रज्ञा' ( १ ) शब्दो दृटव्यः ] |
821. वादिन् - ब्रह्मवादिनाम् - [ विग्रहपद्धत्यै 'ब्रह्मन्' (७) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
822. विकम्प - अविकम्पेन - न विकम्पः (च्युतिः) यस्मात् भवति सः अविक्रम्पः तेन । 823. बिकार - (१) निर्विकारः । ( २ ) सविकारम् । - ( १ ) [ विप्रहृपद्धत्ये 'निर्गत ' (१५) शब्दो दृष्टव्यः ] । ( २ ) विकारेण सहितम् सविकारम् ।
824. विकारिन् - यद्विकारि - [ विग्रहपद्धत्यै 'यद्' (३) शब्दो दृष्टव्यः ] । 825. विकार्य - अविकार्यः - न विकार्यः (विकारशीलः) ।
826. विक्रम -अमितविक्रम - [ विग्रहपद्धत्यै 'अमित' शब्दो दृष्टव्यः ] | 827. विगत - ( १ ) विगतकल्मषः । (५) विगतेच्छाभयक्रोधः ।
(२) विगतज्वरः; (३) विगतभीः; (४) विगतस्पृहः; (६) विगुणः । (७) विचेतसः । (८) विमत्सरः
282

Page #321

Secondary Word-Units (1-1) विप्रहपद्धतिभ्यः 'कल्मष' (३), 'ज्वर', 'भी' (१) शब्दाः क्रमेण रष्टव्या]। (४) विगता स्पृहा यस्मात् (यस्य हृदयात् ) सः विगतस्पृहः । (५-८) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'इच्छाभयक्रोध', 'गुण' (१३), 'चेतस्' (११), 'मत्सर'
शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । 828. विजय-अनन्तविजयम् । - [विग्रहपद्धत्यै 'अनन्त' (४) शब्दो दृष्टव्यः] । 829. विजित-(१) विजितात्मनाम् । (२) विजितात्मा। (३) विजितेन्द्रियः।-(-३)
[विग्रहपद्धतिभ्यः 'आत्मन्' (४४.४५), 'इन्द्रिय' (१५) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । 830. विज्ञान-(१) विज्ञानसहितम् । (२) सविज्ञानम् ।-(१) विज्ञानेन सहितम् विज्ञान
___ सहितम् । (२) विज्ञानेन सह सविज्ञानम्। 831. विशेय-अविज्ञेयम्-न विज्ञेयम् । (विज्ञान विषयो भवितुं अनर्हम् )। 832. विद-ब्राह्मणक्षत्रियविशाम्-(विग्रहपद्धत्यै 'क्षत्रिय' शब्दो दृष्टव्यः)। 833. वित्त-वित्तेश:-[विग्रहपद्धत्यै 'ईश' (6) शब्दो दृष्टव्यः । 834. वित्तम-योगवित्तमाः-विग्रहपद्धत्यै 'योग' (१९) शब्दो दृष्टव्यः] । 835. विदाहिन्-कटम्ललवणात्युष्णतोष्णरूक्षविदाहिनः- (विग्रहपद्धत्यै ‘अत्युष्ण' शब्दो
____दृष्टव्यः )। 836. विदित-विदितात्मनाम्-विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (४६) शब्दो दृष्टव्यः] । 837. विद् (To knov)-(१) अहोरात्रिीवदः । (२) उत्तमविदाम् । (३) कृत्ववित् ।
(४) तत्त्ववित् । (५) तांद्वेदः। (६) ब्रह्मवित् । (७) ब्रह्मविदः । (८) यशविदः । (९) योगवित्तमः। (१०) वेदवित् । (११) वेदविदः। (१२) सर्ववित् । - (१-९) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अहोरात्रि', 'उत्तम', (३), 'कृत्स्न', 'तत्त्व' (३), 'तद्' (११), 'ब्रह्मन्' (८-९), 'यज्ञ' (१५), 'योग' (१९) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । (१०-११) वेदं, वेत्ताति वेदवित् ; त विदन्तीति वेदविदः। (१२) सर्व (सर्वस्य
आत्मानं) वेत्तीति सर्ववित् ।। 838. विद्या-(१) अध्यात्मविद्या। (२) त्रैविद्याः। (३) राजविद्या ।-(१-३) [विप्रह
पद्धतिभ्यः 'अध्यात्म' (३), 'त्रि' (), 'राज्' (४) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । 839. विद्याविनय-विद्याविनयसंपन्ने-विद्याविनयाभ्यां (विद्या च विनयश्च विद्याविनयौ,
ताभ्यां) संपन्नः विद्याविनयसंपनः, तस्मिन् । 840. विद्वस्-अविद्वांसः-न विद्वांसः (विद्याहीनाः)। 841. विधा-(१) एवंविधः। (२) चतुर्विधम् । (३) चतुर्विधाः। (४) त्रिविधम् । (५)
त्रिविधः। (6) त्रिविधा। (५) द्विविधा। (८) नानाविधानि। (९) पृथग्विधम् ।
(१०) पृथग्विधान् । (११) पृथग्विधाः। (१२) बहुविधाः ।-(१-१२) [विग्रह- पद्धतिभ्यः 'एवम्' (२), 'चतुस्' (२-३), 'त्रि' (२-४), 'द्वि', 'नाना' (१), 'पृषक'
(१-३), 'बहु' (५) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । 842. विधान-विधानोक्ताः-[विप्रहपद्धत्यै 'उक्त' (२) शब्दो दृष्टव्यः] ।
283

Page #322

Bhagavad gită Word-Index Pt. 11-A (a) 843. विधि-(१) विधिदृष्टः । (२) विधिहीनम्। (३) शास्त्रविधिम् ।-(१) [विप्रहपद्धत्यै ___ 'दृष्ट' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । ( २ ) विधेः, विधिना वा, हीनम् (रहितम् ) विधिहीनम् ।
(३) शास्त्रे यः उक्तः सः विधिः शास्त्रविधिः, तम् शास्त्रविधिम् । 844. विधिपूर्वक-अविधिपूर्वकम्-न विधिपूर्वकम् (यथाविधिः)। 845. विधेय-विधेयात्मा-[विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (४७) शब्दो दृष्टव्यः । 846. विनश्यत्-अविनश्यन्तम्-न विनश्यत् अविनश्यत , तम् अविश्यन्तम् । 847. विनाशिन्-(१) अविनाशि। (२) अविनाशिनम् ।--(१-२) न विनाशिन् अविना
शिन् ; सः अविनाशि; तम् अविनाशिनम् । 848. विनिग्रह-आत्मविनिग्रहः-[विग्रहपद्धत्य 'आत्मन्' (१३) शब्दो दृष्टव्यः । 849. विनिर्मुक्त-जन्मबन्धविनिर्मुक्ताः-[विग्रहपद्धत्यै 'जन्मबन्ध' शब्दो दृष्टव्यः] । 850. विनिवृत्त-विनिवृत्तकामाः-[विग्रहपद्धत्यै 'काम' (१८) शब्दो दृष्टव्यः] । 851. विपश्चित्-अविपश्चितः-न विपश्चितः । (अज्ञानिनः)। 852. विप्रतिपन्न-श्रुतिविप्रतिपन्ना-श्रुतिभिः (नानावादश्रवणेन) विप्रतिपक्षा (विशेषेण
भेदग्रस्ता)। 853. विभक्त-अविभक्तम्-न विभक्तम् (अखण्डम् )। 854. विभाग-(१) गुणकर्मविभागयोः। (२) गुणकर्मविभागशः।-(६-२) [विग्रहपद्ध
___तिभ्यां 'कर्मन्' (२९-३०) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 855. विभूति-आत्मविभूतयः-[विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन' (१४) शब्दो दृष्टव्यः । 856. विश्रम-स्मृतिविभ्रमः-स्मृतेः विभ्रमः ।। 857. विभ्रष्ट-उभयविभ्रष्टः- [विग्रहपद्धत्यै 'उभय' शब्दो दृष्टव्यः] ' 858. विभ्रान्त-अनेकचित्तविभ्रान्ताः-[विग्रहपद्धत्यै 'अनेकचित्त' शब्दो दृष्टव्यः । 859. विमूढ-(१) विमूढभावः। (२) विमूढात्मा। (३) सर्वज्ञानविमूढान् ।-(१-२)
[विग्रहपद्धतिभ्या 'भाव' (९), 'आत्मन्' (४८) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । (३) सर्वज्ञानेभ्यः (सर्वाणि ज्ञानानि सर्वज्ञानानि, तेभ्यः) विमूढाः सर्वज्ञानविमूढाः,
तान् सर्वज्ञानविमूढान् । 860. विमूढात्मन्-अहङ्कारविमूढात्मा-विग्रहपद्धत्यै 'अहङ्कार' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 861. विमोक्षण-शरीरविमोक्षणात्-शरीरस्य विमोक्षणम् शरीरविमोक्षणम् , तस्मात् । 862. विमोहित-अज्ञाननिमोहिता:-[विग्रहपद्धत्यै 'अज्ञान' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 863. वियुक्त-(१) कामक्रोधवियुक्तानाम् । (२) रागद्वेषवियुक्तैः।-(१-२) [विप्रह
पद्धतिभ्यां 'काम' (८), 'रागद्वेष' (२) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 864. वियोग-दुःखसंयोगवियोगम्-विग्रहपद्धत्यै 'दुःख' (११) शब्दो दृष्टव्यः । 865. विरहित-श्रद्धाविरहितम्-श्रद्धायाः विरहितः, श्रद्धाविरहितः, तम् ।। 866. विरूढमूल-सुविरूढमूलम्-सुतरां विरूढमूलः [विशेषेण रूढं (दृढीभूत) मूलं यस्य
सः] सुविरूढमूलः, तम् ।
284

Page #323

Secondary Word-Units
867. विवर्जित - ( १ ) कामरागविवर्जितम् । (२) सङ्गविवर्जितः । (३) सर्वेन्द्रियविवर्जितम् ।— (१) (विग्रहपद्धत्यै 'कामराग' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ ) सङ्गाः विवर्जिताः येन सः सङ्गविवर्जितः । ( ३ ) सर्वेन्द्रियाणि (सर्वाणि इन्द्रियाणि) विवर्जितानि येन तत् सर्वेन्द्रियविवर्जितम् (सर्वेषामिन्द्रियाणां यन्न विषयो भवति तथाविधम् ) ।
868. विवर्धन / वृध् + वि - आयुः सत्त्वबलारोग्यसुखप्रीतिविवर्धनाः - ( विग्रहपद्धत्ये 'आयुः सत्त्व...प्रति' शब्दो दृष्टव्यः) ।
869. विविक्त- विविक्तसेवी - विविक्तं (निर्जनं देशं ) यः सेवते सः ।
870. विविक्त देश - विविक्त देश सेवित्वम् - विविक्तदेशस्य ( विविक्तो देशः विविक्तदेशः, तस्य ) सेवित्वम् (सेविनः भावः ) ।
871 विशारद - युद्धविशारदाः - युद्धे विशारदाः ( कुशलाः ) ।
872. विशाल - दीप्तविशालनेत्रम् - (विग्रहपद्धत्यै 'दीप्त' शब्दो दृष्टव्यः) ।
873 विशुद्ध - विशुद्धात्मा - [ विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन् ' (४९) शब्दो दृष्टव्यः ] । 874. विशुद्धि - आत्मविशुद्धये - [ विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन् ' (१५) शब्दो दृष्टव्यः] ।
875. विश्व - ( १ ) विश्वमूर्ते । (२) विश्वरूप। (३) विश्वरूपम् । ( ४ ) विश्वेश्वर । - (१-४ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'मूर्ति', (२), 'रूप' (८-९), 'ईश्वर' (९) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ] ।
876. विश्वतः - ( १ ) विश्वतोमुखम् । (२) विश्वतोमुखः । - ( १ - २ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां ' मुख' (१-२) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यो] ।
877. विषय - ( १ ) त्रैगुण्यविषयाः । (२) विषयप्रवालाः । (३) विषयेन्द्रियसंयोगात् ।( १ - ३ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यः 'त्रैगुण्य' (१), 'प्रवाल', 'इन्द्रिय' (१६) शब्दाः कमेण दृष्टव्याः] ।
878. विस्मय - विस्मयाविष्टः - ( विग्रहपद्धत्ये 'आविष्ट' शब्दो दृष्टव्यः) । 879 विहार- विहारशय्यासनभोजनेषु (विग्रहपद्धत्यै 'आसन' शब्दो दृष्टव्यः ) । 880. वीत - ( १ ) वीतरागभयक्रोधः । ( २ ) वीतरागभयक्रोधाः । (३) वीतरागाः । -- (१ - ३ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'रागभयक्रोध' (१-२), 'राग' (३) शब्दः क्रमेण दृष्टव्याः] |
881. वीर - ( १ ) नरलोकवीराः । (२) योधवीरान् । - ( १-२ ) [ विग्रहपद्धतिभ्या 'नरलोक', 'यो' (२) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ ] ।
882. वीर्य - ( १ ) अनन्तवीर्य । ( २ ) अनन्तवीर्यम् । (१-२ ) [ विप्रहपद्धतिभ्यां 'अनन्त' (५-६) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यो] ।
883. त्रृक - वृकोदरः - [ विग्रहपद्धत्यै 'उदर' ( २ ) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
884. वृक्ष –— सर्ववृक्षाणाम् — सर्वेषां वृक्षाणाम् ।
885. वृद्ध – कुरुवृद्धः - [ विग्रहपद्धत्यै 'कुरु' (४) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
886. वेग - ( १ ) अम्बुवेगाः । (२) समृद्धवेगाः । - ( १ ) ( विप्रहपद्धत्यै 'अम्बु' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ ) समृद्धः वेगः येषां ते समृद्धवेगाः ।
285

Page #324

Bhagavad gita Word-Index Pt. II-A(a) 887. वेद (Noun)-(१) वेदवित् । (२) वेदविदः । (३) सर्ववेदेषु। (४) सामवेदः।
(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्याम् 'विद्' (१०-११) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्यौ । (३) सर्वेषु
वेदेषु सर्ववेदेषु । (४) सामानि यस्मिन् वेदे सः सामवेदः । 888. वेदवाद-वेदवादरताः-(विग्रहपद्धत्यै 'रत' शब्दो दृष्टव्यः)। 889. वेदाध्ययन-वेदयज्ञाध्ययनैः-(विग्रहपद्धत्यै 'यज्ञाध्ययन' शब्दो दृष्टव्यः)। 890. वेदान्त-वेदान्तकृत्-विग्रहपद्धत्यै 'कृ' (२२) शब्दो दृष्टव्यः] । 891. वैर-निर्वैरः-[विग्रहपद्धत्यै 'निर्गत' (१६) शब्दो दृष्टव्यः । 892. वैरिन्-नित्यवैरिणा-[विग्रहपद्धत्यै 'नित्य' (९) शब्दो दृष्टव्यः] । 893. वैश्य-वैश्यकर्म-[विग्रहपद्धत्यै 'कर्मन्' (३८) शब्दो दृष्टव्यः] । 894. व्यक्त-(१) अव्यक्तम् । (२) अव्यक्तः । (३) अव्यक्ता। (४) अव्यक्तात् । (५) व्यक्त
मध्यानि ।-(१-४) न व्यक्तः अव्यक्तः; तम् अव्यक्तम् , न व्यक्तम् अव्यक्तम् वा; न व्यक्ता अव्यक्ता; 'अव्यक्तात्' इति पुंल्लिग-नपुंसकलिंगयोः पञ्चम्याः एकवचनम् ।
(५) (विग्रहपद्धत्यै 'मध्य' शब्दो दृष्टव्यः)। 895. व्यथा-गतव्यथः-[विग्रहपद्धत्यै ‘गत' (४) शब्दो दृष्टव्यः । 896. व्यपाश्रय-(१) अर्थव्यपाश्रयः। (२) मद्वयपाश्रयः।-(१-२) विग्रहपद्धतिया
___'अर्थ' (४) 'मत्' (२८) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 897. व्यपेत-व्यपेतभी:-विग्रहपद्धत्यै 'भी' (२) शब्दो दृष्टव्यः । 898. व्यभिचार-अव्यभिचारेण-न व्यभिचारः अव्यभिचा : (व्यभिचारस्य अभावः), तेन । 899. व्याभिचारिणी-(१) अव्यभिचारिणी । (२) अव्यभिचारिण्या।-(१-२) या व्यभि
चरति सा व्यभिचारिणी, न व्यभिचारिणी अव्यभिचारिणी; तया अव्यभिचारिण्या। 900. व्यय-(१) अव्ययस्य । (२) अव्ययम् । (३) अव्ययः। (४) अव्ययाम् ।-(१-४)
___ न भवति व्ययो यस्य सः अव्ययः; तम् अव्ययम्; तस्य अव्ययस्य; न व्ययो भवति
यस्याः सा अव्यया, ताम् अव्ययाम् । 901. व्यवसाय-व्यवसायात्मिका-विग्रहपद्धत्यै 'आत्मक' (४) शब्दो दृष्टव्यः] । 902. व्यवसायिन-अव्यवसायिनाम्-न व्यवसायिनः अव्यवसायिनः, तेषाम् । 903. व्यवस्थिति-(१) कार्याकार्यव्यवस्थितौ। (२) ज्ञानयोगव्यद स्थितिः।-(१-२)
विग्रहपद्धतिभ्यां 'अकार्य' (१), 'ज्ञानयोग' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 904. व्याघ्र-पुरुषव्याघ्र-[विग्रहपद्धत्यै 'पुरुष' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 905. व्यात्त-व्यात्ताननम्-(विग्रहपद्धत्यै 'आनन' शब्दो दृष्टव्यः)। 906. व्यास-व्यासप्रसादात्-[विग्रहपद्धत्यै 'प्रसाद' (५) शब्दो दृष्टव्यः] । 907. व्रत(१) अशुचिव्रताः । (२) दृढव्रताः । (३) देवव्रताः। (४) पितृव्रताः। (५) ब्रह्म
चारित्रते। (६) संशितव्रताः।-(१)न शुचीनि व्रतानि येषां ते अशुचिव्रताः। (२-५) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'दृढ' (२), 'देव' (१२), 'पितृ' 'ब्रह्मचारिन्' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । (६ ) संशितानि (परिपूर्णानि) व्रतानि येषां ते संशितव्रताः ।
286 ...

Page #325

Secondary Word-Units
908. शक्तशक-अशक्त:-न शक्तः । 909. शह-महाशङ्खम्-[विग्रहपद्धत्यै 'महत्' (१५) शब्दो दृष्टव्यः । 910. शत-आशापाशशतैः- (विग्रहपद्धत्यै 'आशापाश' शब्दो दृष्टव्यः)। 911. शब्द-(१) शब्दब्रह्म। (२) शब्दादीन् । (३) सच्छब्दः।-(१-२) [विग्रह
पद्धतिभ्यां 'ब्रह्मन्' (१४), 'आदि' (१३) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । (३) सत् इति
शब्दः सच्छब्दः । 912. शम-अशमः-न शमः (शमस्य अभावः)। 913. शय्या-विहारशय्यासनभोजनेषु-(विग्रहपद्धत्यै 'आसन' शब्दो दृष्टव्यः] । 914. शर-सशरम्-शरेण सहितम् । 915. शरीर-(१) शरीरयात्रा। (२) शरीरवाङ्मनोभिः। (३) शरीरविमोक्षणात्। (४)
शरीरस्थम् । (५) शरीरस्थः ।-(१-३) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'यात्रा', 'मनस्' (१२), 'विमोक्षण' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः। (४-५) शरीरे स्थितः शरीरस्थः;
तम् शरीरस्थम् । 916. शरीरस्थ-अन्तःशरीरस्थम्-[विग्रहपद्धत्यै 'अन्तर्' (४) शब्दो दृष्टव्यः] । 917. शशिन्-(१) शशिसूर्यनेत्रम्। (२) शशिसूर्ययोः।-(१)[विग्रहपद्धत्यै 'नेत्र' (१)
शब्दो दृष्टव्यः । (२) शशी च सूर्यश्च शशिसूर्यो, तयोः शशिसूर्ययोः।। 918. शस्त्र-(१) भशस्त्रम्। (२) असङ्गशस्त्रेण । (३) शस्त्रपाणयः। (४) शस्नमृताम् ।
(५) शस्त्रसंपाते।-(१) न शस्त्रं विद्यते यस्य हस्ते सः अशस्त्रः, तम् अशस्त्रम् । (२-४) [विग्रहपद्धतिभ्यः ‘असङ्ग', 'पाणि', 'भृत्' (५) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] ।
(५) शस्त्राणां संपातः (समन्तात् पतनम्) शस्त्रसंपातः, तस्मिन् शस्त्रसंपाते। 919. शाखा-(१) अधःशाखम् । (२) बहुशाखाः।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'अधस्',
'बहु' (६) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 920. शान्त-(१) अशान्तस्य । (२) शान्तरजसम् ।-(१) न विद्यते शान्तिः यस्य हृदये
सः अशान्तः, तस्य अशान्तस्य । (२) (विग्रहपद्धत्यै 'रजस्' शब्दो दृष्टव्यः)। 921. शाश्वत-अशाश्वतम्-न शाश्वतम् । 922. शाश्वतधर्म-शाश्वतधर्मगोप्ता-(विग्रहपद्धत्यै 'गोप्त' शब्दो दृष्टव्यः)। 923. शास्त्र-शास्त्रविधिम्-विग्रहपद्धत्यै 'विधि' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 924. शास्त्रविधान-शास्त्रविधानोक्तम्-[विग्रहपद्धत्यै 'उक्त' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 925. शास्त्रविहित-अशास्त्रविहितम्-न शास्त्रविहितम् (शास्त्रेण विहितम्) अशास्त्र.
विहितम् ; तम् । 926. शिरसू-कायशिरोग्रीवम्-(विग्रहपद्धत्य 'काय' शब्दो स्टव्यः) । 927. शीतोष्ण-शीतोष्णसुखदुःखेषु-शीतोष्णैः [शीताश्च उष्णाश्च (स्पर्शाः) शीतोष्णाः, तैः] (जन्यमानानि) सुखदुःखानि (सुखानि च दुःखानि च) शीतोष्णसुखदुःखानि, तेषु ।
287

Page #326

Bhagavad gita Word-Index Pt. II-A (a) 928. शीतोष्णसुखदुःख-शीतोष्णसुखदुःखदाः-(विग्रहपद्धत्यै 'दा' शब्दो दृष्टव्यः)। 929. शुक्ल-शुक्लकृष्णे--[विग्रहपद्धत्यै 'कृष्ण' शब्दो दृष्टव्यः)। 930. शुचि-(१) अशुचिः। (२) अशुचौ ।-(१-२) न शुचिः अशुचिः (अपवित्रः);
___ तस्मिन् अशुची। 931. शुद्धि-आत्मशुद्धये-[विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (१६) शब्दो दृष्टव्यः । 932. शुभ-(१) अशुभात् । (२) अशुभान् । (३) शुभाशुभम् ।-(१) न शुभम् अशुभम् ,
तस्मात् अशुभात् । (२) न शुभाः अशुभाः, तान् अशुभान् । (३) (विग्रहपद्धत्यै
'अशुभ' शब्दो दृष्टव्यः)। 933. शुभाशुभ-(१) शुभाशुभपरित्यागी। (२) शुभाशुभफलैः।-(१-२) [विग्रह
पद्धतिभ्यां 'परित्यागिन्' (१), 'फल' (७) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 934. शुश्रुषु-अशुश्रुषवे-न शुश्रुषुः अशुश्रुषुः, तस्मै । 935. शेष-(१) अशेषतः। (२) अशेषेण ।-(१-२) न शेषः अवशिष्यते यथा तथा
___ अशेषतः, अशेषेण वा। 936. शोकसंविग्न-[विग्रहपद्धत्यै 'मानस' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 937. शोच्य शुच्-अशोच्यान्-न शोच्याः, (शोचितुमर्हाः), अशोच्याः, तान् । 938. शोग्य शुष्-अशोष्यः-न, शोष्यः (शोषणार्हः)। 939. श्रदृधत्-(१) अश्रद्दधानः। (२) अश्रधानाः।-(१-२) न श्रद्दधानः (श्रद्धा
यः न निवेशयति सः); अश्रद्दधानाः' इति प्रथमायाः बहुवचनम् । 940. श्रद्धा-(१) अश्रद्धया। (२) यच्छ्रद्धः। (३) श्रद्धाविरहितम् । (१) न श्रद्धा
अश्रद्धा, तया अश्रद्धया। (२-३) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'यद्' (१), 'विरहित' शन्दौ
___ क्रमेण दृष्टव्यौ । 941. श्री-श्रीभगवान्-(विग्रहपद्धयै 'भगवत्' शब्दो दृष्टव्यः)। 942. श्रुति-(१) श्रुतिपरायणाः। (२) श्रुतिविप्रतिपन्ना। -[विग्रहपद्धत्यै 'परायण' (6),
__'विप्रतिपन्न' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 943. श्रुतिमत्-सर्वतःश्रुतिमत्--सर्वतः (सर्वासु दिक्षु) श्रुतिमत् (श्रोत्रेन्द्रियं यस्यास्ति
तादृशः] । 944. श्रेष्ठ-(१) कुरुश्रेष्ठ। (२) भरतश्रेष्ठ ।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यो 'कुर' (५),
___ 'भरत' (२) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 945. श्रोत्र-श्रोत्रादीनि-विग्रहपद्धत्यै 'आदि' (१४) शब्दो दृष्टव्यः] । ..
946. षट्-षण्मासाः-षट् मासाः । 947. षष्ठ-मनःषष्ठानि-[विग्रहपद्धत्यै ‘मनस्' (६) शब्दो दृष्टव्यः] ।
288

Page #327

Secondary Word-Units
स 948. सक्त-(१) असक्तम् । (२) असक्तः ।-(१-२) न सक्तः असक्तः; तम् असक्तम् । 949. सक्ति-असक्तिः-न सक्तिः । (अरागः)। 950. सङ्कर-वर्णसङ्करः-[विग्रहपद्धत्यै 'वर्ण' (५) शब्दो दृष्टव्यः । 951. सङ्कल्प-सङ्कल्पप्रभवान्–[विग्रहपद्धत्यै 'प्रभव' (१) शब्दो दृष्टव्यः । 952. सयान-गुणसङ्ख्याने-[विग्रहपद्धत्यै 'गुण' (७) शब्दो दृष्टव्यः । 953. सङ्ग-(१) कर्मसजिनाम्। (२) कर्मसङ्गिषु। (३) कर्मसङ्गेन। (४) गतसङ्गस्य। (५)
गुणसङ्गः । (६) ज्ञानसङ्गेन। (७) मुक्तसङ्गः। (८) सङ्गरहितम्। (९) सङ्गवर्जितः। (१०) सङ्गविवर्जितः। (११) सुखसङ्गेन।-(१-१०) [विप्रहपद्धतिभ्यः 'कर्मन्' (१८-२०), 'गत' (५), 'गुण' (८), 'ज्ञान' (१५), 'मुक्त', 'रहित', 'वर्जित' (२), 'विवर्जित' (२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । (११) सुखरय सङ्गः सुखसङ्गः,
तेन सुखसङ्गेन । 954. सदोष-जितसङ्गदोषाः-[विग्रहपद्धत्यै 'जित' (१) शब्दो दृष्टव्यः । 955. सङ्ग्रह-(१) कर्मसङ्ग्रहः। (२) लोकसङ्ग्रहम् ।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'कर्मन्'
(२२), 'लोक' (८) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 956. सा-(१) अवनिपालसझैः। (२) गन्धर्वयक्षासुरसिद्धसङ्काः। (३) भूतविशेषसङ्गान् ।
(४) महर्षिसिद्धसङ्गाः। (५) सिद्धसङ्गाः। (६) सुरसङ्काः।-(१-४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अवनिपाल', 'असुर', 'भूतविशेष', 'महर्षि' शब्दाः क्रमेण रष्टव्याः] ।
(५) सिद्धानां सङ्गाः सिद्धसङ्गाः । (६) सुराणां सङ्काः सुरसङ्गाः । 957. सतत-(१) सततयुक्तानाम् । (२) सततयुक्ताः-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'युक्त'
(१५-१६) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो] । 958. सत् (Adj.)-(१) असतः। (२) असत् । (३) सच्छन्दः। (४) सदसत् । (५)
सद्भावे ।-(१-२)न सत् असत् (न विद्यमानम्): तस्य असतः। (३-५)
[विग्रहपद्धतिभ्यः 'शब्द' (३), 'असत्', 'भाव' (१०) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । 959. सत्कारमानपूजा-सत्कारमानपूजार्थम्--[विग्रहपद्धत्यै 'अर्थ' (२१) शब्दो दृष्टव्यः] । 960. सत्कृत-(१) असत्कृतम् । (२) असत्कृतः।-(१) न सत्कृतम् असत्कृतम् [यस्य ____शिष्टः सत्कारो (स्वीकारो) न भवति तत् ]। (२) न सत्कृतः असत्कृतः (मानपूर्वकं
न आह्वाहितः)। 961. सत्तम-(१) कुरुसत्तम । (२) भरतसत्तम ।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'कुरु' (६),
___ 'भरत' (३) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 962. सत्य-असत्यम्-न सत्यम् (मिथ्या, अलीकम् वा)। 963. सत्त्व-(१) नित्यसत्त्वस्थः । (२) सत्त्वसमाविष्टः । (३) सत्त्वसंशुद्धिः । (४) सत्त्वस्थाः।
(५) सत्त्वानुरूपाः।-(१) [विग्रहपद्धत्य 'नित्य' (१०) शब्दो दृष्टव्यः । (२) सत्त्वेन समाविष्टः सत्त्वसमाविष्टः। (३) सत्त्वस्य संशुद्धिः सत्त्वसंशुद्धिः। (४)
सत्त्वे स्थिताः सत्त्वस्थाः । (५) (विग्रहपद्धत्यै 'अनुरूप' शब्दो दृष्टव्यः)। B.G.I.19
289

Page #328

Bhagavad gita Word-Index Pt. II-A (a) 964. सदसद्योनि-सदसद्योनिजन्मसु-[विग्रहपद्धत्यै ‘जन्म' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 965. सद्ग्राह-असद्ग्राहान्-न सद्ग्राहाः (सत्यानुरूपाः प्राहाः) असद्ग्राहाः, तान् । 966. सन्देह-गतसन्देहः-[विग्रहपद्धत्यै 'गत' (6) शब्दो दृष्टव्यः । 967. सन्निभ-कालानलसन्निभानि-(विग्रहपद्धत्यै 'कालानल' शब्दो दृष्टव्यः)। 968. सन्यस्तकर्मन्-योगसन्न्यस्तकर्माणम्-[विग्रहपद्धत्यै 'योग' (२१) शब्दो दृष्टव्यः । 969. सन्यस्तसङ्कल्प-असन्न्यस्तसङ्कल्पः-सन्न्यस्ताः सङ्कल्पाः येन सः सन्न्यस्तसङ्कल्पः;
न सन्न्यस्तसङ्कल्पः असन्न्यस्तसङ्कल्पः। 970. सन्यास-कर्मसन्न्यासात्-[विग्रहंपद्धत्यै 'कर्मन्' (२४) शब्दो दृष्टव्यः] । 971. सन्न्यासयोगयुक्त-सन्न्यासयोगयुक्तात्मा-[विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (५०) शन्दो
दृष्टव्यः । 972. सन्न्यासिन्–(१) नित्यसन्न्यासी। (२) सर्वसङ्कल्पसन्न्यासी।-(१)[विप्रहपद्धत्यै
'नित्य' (११) शब्दो दृष्टव्यः । (२) सर्वसङ्कल्पाः (सर्वे सङ्कल्पाः) सन्न्यस्ताः येन
सः सर्वसङ्कल्पसन्यासी। 973. सपत्न-असपत्नम्-न सपत्नः विद्यते यस्य तत् सपत्नम्, न सपत्नम् असपलम् । 974. सम-(१) त्वत्समः। (२) भीमार्जुनसमाः। (३) समचित्तत्वम्। (४) समदर्शिनः ।
(५) समदुःखसुखम्। (६) समदुःखसुखः। (७) समबुद्धयः। (८) समबुद्धिः । (९) समलोष्टाश्मकाञ्चनः।-(१-९) विग्रहपद्धतिभ्यः 'स्वत्' (२), 'अर्जुन' (२), 'चित्तत्व', 'दर्शिन्' (३), 'दुःखसुख' (१-२), 'बुद्धि' (१७-१८), 'लोष्टारमकाञ्चन'
शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। 975. समक्ष-तत्समक्षम्-[विग्रहपद्धत्यै 'तद्' (५) शब्दो दृष्टव्यः । 976. समदर्शन-सर्वत्रसमदर्शनः-सर्वत्र (सर्वेषु प्राणिषु) समदर्शनाः (समं दर्शनं येषां ते)। 977. समन्वित-(१) धृत्युत्साहसमन्वितः; (२) भावसमन्विताः।-(1-२) [विग्रह
पद्धतिभ्यां 'उत्साह', 'भाव' (४) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो] । 978. समर्थ-असमर्थः-न समर्थः । (न शक्तः)। 979. समाधि-(१) ब्रह्मकर्मसमाधिना । (२) समाधिस्थस्य ।-(१) (विप्रहपत्यै
ब्रह्मकर्म' शब्दो दृष्टव्यः)। (२) समाधौ स्थितः समाधिस्थः, तस्य समाधिस्थस्य । 980. समान-साधर्म्यम्-विग्रहपद्धत्यै 'धर्म' (१७) शब्दो दृष्टव्यः] । 981. समायुक्त-प्राणापानसमायुक्तः-[विग्रहपद्धत्यै 'प्राण' (३) शब्दो दृष्टव्यः । 982. समावृत-(१) मोहजालसमावृताः। (२) योगमायासमावृतः।-(१-२) विग्रह
पद्धतिभ्या 'मोहजाल', 'योगमाया' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 983. समाविष्टः-सत्त्वसमाविष्टः-विग्रहपद्धत्यै 'सत्त्व' (२) शब्दो दृष्टव्यः । 984. समिति-समितिजयः-[विप्रहपद्धत्यै 'जि(जय) (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 985. समुत्थित-इच्छाद्वेषसमुत्थेन-(विग्रहपद्धत्यै 'इच्छाद्वेष' शब्दो दृष्टव्यः)।
290

Page #329

Secondary Word-Units
986. समुङ्गव - ( १ ) अक्षरसमुद्भवम् । (२) कर्मसमुद्भवः । ( ३ ) तृष्णासङ्गसमुद्भवम् । (४) देहसमुद्भवान् । (५) रजोगुणसमुद्भवः । - (१ - ५ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यः 'अक्षर' (१), कर्मन् ' (२१), ' तृष्णासङ्ग', 'देह' (५), 'रजोगुण' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । समुद्यम- रणसमुद्यमे - ( विप्रहपद्धत्यै 'रण' शब्दो दृष्टव्यः) ।
987
988. समृद्ध – समृद्धवेगाः - [ विग्रहपद्धत्ये 'वेग' ( २ ) शब्दो दृष्टव्यः ] । 989. संचय -- अर्थ संचयान् [विप्रहपद्धत्ये 'अर्थ' (५) शब्दो दृष्टव्यः ] । 990. संछिन्नसंशय - ज्ञानसं छिन्नसंशयम् - [ विग्रहपद्धत्यै 'ज्ञान' (१६) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
991. संज्ञा – (१) अव्यक्तसंज्ञके । ( २ ) संज्ञार्थम् । (३) सुखदुःखसंज्ञैः । - ( १-२ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'अव्यक्त' (३), अर्थ' (२०) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ ] । ( ३ ) सुखदुःखानि ( अयं सुखम्, अयं दुःखम् इति ) इति संज्ञाः येषां तानि सुखदुःखसंज्ञानि तैः सुखदुःखसंज्ञैः ।
,
992. संशित- (१) अध्यात्मसंज्ञितम् । (२) कर्मसंज्ञितः । ( ३ ) योगसंज्ञितम् । - (१-३ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अध्यात्म' ( ४ ), 'कर्मन् ' (२३), 'योग' (२०) शब्दाः क्रमेण व्याः] ।
993. संतुष्ट - यदृच्छालाभसंतुष्टः -- ( विग्रहपद्धत्यै 'यदृच्छालाभ' शब्दो दृष्टव्यः) । 994. संपन्न - विद्याविनयसंपन्ने - ( विग्रहपद्धत्यै 'विद्याविनय' शब्दो दृष्टव्यः) । 995. संपात - शस्त्रसंपाते - [ विप्रहपद्धत्यै 'शस्त्र' ( ५ ) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
996. संप्लुतोदक - सर्वतः संप्लुतोदके —— सर्वतः (सर्वासु दिक्षु) संप्लुतं (अपरिच्छिन्नं) उदक यस्मिन् सः सर्वतः संप्लुतोदकः (समुद्रः, महाहदः वा ), तस्मिन् ।
997. संभव - ( १ ) अन्नसंभवः । (२) तेजोशसंभवम् । ( ३ ) प्रकृतिसंभवान् । ( ४ ) प्रकृतिसंभवाः ।– ( १–४ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अन्न', 'तेजोश', 'प्रकृति' (३-४) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ] ।
998. संभावित - आत्मसंभाविताः । - [ विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन् ' (१७) शब्दो दृष्टव्यः ] । 999. संभूत- (१) अज्ञानसंभूतम् । ( २ ) अपरस्परसंभूतम् । - (१ - २ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'अज्ञान' (३), 'अपर' शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ ] ।
1001
1002
1000. संमूढ -- (१) असंमूढः । (२) गुणसंमूढाः । - ( १ ) न संमूढः । ( न विवेकशून्यो-भूतः) । ( २ ) [ विग्रहपद्धत्ये 'गुण' (९) शब्दो दृष्टव्यः ] |
संमूढचेतस् — धर्मसंमूढचेताः - [ विग्रहपद्धत्यै 'धर्म' (१०) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
संमोह - ( १ ) अज्ञानसंमोहः । (२) असंमोहः । - ( १ ) [ विग्रहपद्धत्यै 'अज्ञान' ( ४ ) शब्दो दृष्टव्यः ] । ( २ ) न संमोहः । ( न विवेकशून्यता ) ।
1003 संयत - संयतेन्द्रियः --- [ विग्रहपद्धत्यै 'इन्द्रिय' (१७) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
1004. संयतात्मन् - असंयतात्मनान संयतात्मा [ संयतः आत्मा (हृदयं ) येन सः ] असंयतात्मा, तेन ।
1005. संयम-संयमाभिषु - [ विग्रहपद्धत्ये 'अग्नि' (६) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
291

Page #330

Bhagavadgita Word=Index Pt. II-A(a)
1006. संयुक्त-दम्भाहङ्कारसंयुक्ताः-विग्रहपद्धत्यै 'अहङ्कार' (३) शब्दो दृष्टव्यः । 1007. संयोग-(१) कर्मफलसंयोगम् । (२) क्षेत्रक्षेत्रज्ञसंयोगात् । (३) दुःखसंयोगवियोगम् ।
(४) बुद्धिसंयोगम्। (५) विषयेन्द्रियसंयोगात् ।-(१-५) विग्रहपद्धतिभ्यः 'कर्मफल' (४), 'क्षेत्र' (३), 'दुःख' (११), 'बुद्धि' (१४), 'इन्द्रिय' (११) शब्दाः
झमेण दृष्टव्याः। 1008. संशय-(१) असंशयम्। (२) असंशयः। (३) छिन्नसंशयः। (४) संशयात्मनः ।
(५) संशयात्मा।-(१) संशयाय अवकाशः यस्मिन् न. विद्यते ताहक असंशयम् । (२) न संशयः असंशयः (संशयस्य अभावः)। (३-५) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'छिन्न'
(२) 'आत्मन्' (५१-५२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । 1009. • संशित-संशितव्रताः-विग्रहपद्धत्यै 'व्रत' (६) शब्दो दृष्टव्यः] । 1010. संशुद्ध-संशुद्धकिल्बिषः-[विग्रहपद्धत्यै 'किल्बिष' (१) शब्दो दृष्टव्यः । 1011. संशुद्धि-(१) भावसंशुद्धिः। (२) सत्त्वसंशुद्धिः।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां
- 'भाव' (५), 'सत्त्व' (३) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 1012. संसद्-जनसंसदि-विग्रहपद्धत्यै 'जन' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । 1013. संसिद्ध-(१) अनेकजन्मसंसिद्धः। (२) योगसंसिद्धः।-(१-२) [विप्रहपद्धतिभ्यां
'अनेकजन्म', 'योग' (२२) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । 1014. संसिद्धि योगसंसिद्धिम्-[विग्रहपद्धत्य 'योग' (२३) शब्दो दृष्टव्यः । 1015. संस्थापन-धर्मसंस्थापनार्थाय-[विग्रहपद्धत्यै 'धर्म' (११) शब्दो दृष्टव्यः । 1016. संस्थित-(१) आत्मसंस्थम्। (२) मत्संस्थाम् ।-(१-२) [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन् '
(१८), 'मत्' (१०) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौः] । 1017. संस्पर्श-(१) ब्रह्मसंस्पर्शम् । (२) संस्पर्शजा।-(१-२) [विप्रहपद्धतिभ्यां 'ब्रह्मन्'
__(१०), 'जात' (११) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ] । 1018. सर्ग-भूतसर्गौ-विग्रहपद्धत्यै 'भूत' (१५) शब्दो दृष्टव्यः] । 1019. सर्व-(१) सर्वकर्मणाम् । (२) सर्वकर्माणि। (३) सर्वकामेभ्यः । (४) सर्वकिल्बिषैः ।
(५) सर्वक्षेत्रेषु । (६) सर्वगतम्। (७) सर्वगतः। (८) सर्वगुह्यतमम् । (९) सर्वदुर्गाणि । (१०) सर्वदुःखानाम् । (११) सर्वदेहिनाम् । (१२) सर्वद्वाराणि । (१३) सर्वद्वारेषु । (१४) सर्वधर्मान् । (१५) सर्वपापेभ्यः। (१६) सर्वपापैः। (१७) सर्वभावेन । (१८) सर्वभूतानाम् । (१९) सर्वभूतानि । (२०) सर्वभूतेषु । (२१) सर्वभृत् । (२२) सर्वयज्ञानाम्। (२३) सर्वयोनिषु । (२४) सर्ववित् । (२५) सर्ववृक्षाणाम् । (२६) सर्ववेदेषु । (२७) सर्वहरः। (२८) सर्वारम्भाः । (२९) सर्वार्थान् । (३०) सर्वाश्चर्यमयम् ।-(१-२६) [विग्रहपद्धतिभ्यः ‘कर्मन्' (३९-४०), 'काम' (१९), 'किल्बिष' (२), 'क्षेत्र' (७), 'गत' (११-१२), 'गुह्यतम', 'दुर्ग', 'दुःख' (१५), 'देहिन्', 'द्वार' (३-४), 'धर्म' (१६), 'पाप' (४-५), 'भाव' (११), 'भूत' (२१-२३), 'भृत्' (६), 'यज्ञ' (१८), 'योनि' (६), 'विद्' (१२), 'वृक्ष', 'वेद'
292

Page #331

Secondary Word-Units (३) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] | (२७) सर्वान् हरतीति सर्वहः। (२८-३०)
[विग्रहपद्धतिभ्यो 'आरम्भ' (२), 'अर्थ' (२२) 'आश्चर्य' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । 1020. सर्वकर्मफल-सर्वकर्मफलत्यागम्-[विग्रहपद्धत्यै 'त्याग' (३) शब्दो दृष्टव्यः । 1021. सर्वगत-नित्यसर्वगतस्थाणुः- [विग्रहपद्धत्य 'नित्य' (१२) शब्दो दृष्टव्यः] । 1022. सर्वशान-सर्वज्ञानविमूढान्-[विग्रहपद्धत्यै 'विमूढ' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 1023. सर्वतः-(१) सर्वतःपाणिपादम्। (२) सर्वतःश्रुतिमत् । (३) सर्वतःसंप्लुतोदके ।
(४) सर्वतोऽक्षिरोमुखम् । (५) सर्वतोऽनन्तरूपम्। (६) सर्वतोदीप्तिमन्तम् ।(१-६) [विग्रहपद्धतिभ्यः पाणिपाद', 'श्रुतिमत्', 'संप्लुतोदक', 'अक्षिशिरोमुख',
'अनन्तरूप', 'दीप्तिमत्' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । 1024. सर्वत्र-(१) सर्वत्रगम् । (२) सर्वत्रगः । (३) सर्वत्रसमदर्शनः।-(१-३) [विप्रह
पद्धतिभ्यः ‘गत' (१३-१४), 'समदर्शन' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । 1025, सर्वपरिग्रह-त्यक्तसर्वपरिग्रहः--[विग्रहपद्धत्यै 'त्यक्त' (२) शब्दो दृष्टव्यः । 1026. सर्वभूत-(१) सर्वभूतस्थम्। (२) सर्वभूतस्थितम्। (३) सर्वभूतहिते।-(१)
सर्वभूतेषु (सर्वेषु भूतेषु) स्थितः सर्वभूतस्थः, तम् सर्वभूतस्थम्; (२) सर्वभूतेषु (सर्वेषु भूतेषु) स्थितः सर्वभूतस्थितः, तम् सर्वभूतस्थितम्। (३) सर्वभूतानां (सर्वेषां
भूतानां) हितम् सर्वभूतहितम्, तस्मिन् सर्वभूतहिते। 1027. सर्वभूतात्मभूत-सर्वभूतात्मभूतात्मा-विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (५३) शब्दो
दृष्टव्यः । 1028. सर्वभूताशय-सर्वभूताशयस्थितः---सर्वभूताशये [सर्वभूतानां (सर्वेषां भूतानां) आशये
(अन्तर्दृदि)] स्थितः। 1029. सर्वलोक-सर्वलोकमहेश्वरम्-[विग्रहपद्धत्य 'महेश्वर' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 1030. सर्वसङ्कल्प-सर्वसङ्कल्पसन्न्यासी-[विग्रहपद्धत्यै ‘सन्न्यासिन्' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 1031 सर्वारम्भ--सर्वारम्भपरित्यागी-विग्रहपद्धत्यै 'परित्यागिन्' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 1032. सर्वेन्द्रिय-(१) सर्वेन्द्रियगुणाभासम्। (२) सर्वेन्द्रियविवर्जितम् ।-(१-२)
[विप्रहपद्धतिभ्यां 'गुणाभास', 'विवर्जित' (३) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो] । 1033. सव्य-सव्यसाचिन्-यः सव्येन (वामेन) हस्तेन अपि साची करोति (गांडिवं) सः। 1034. सह-(१) सहयज्ञाः । (२) सहयज्ञैः । -[विग्रहपद्धतिभ्यां 'यज्ञ' (१९-२०) शब्दी
दृष्टन्यौः ] । 1035. सहन-(१) सहस्रकृत्वः। (२) सहस्रबाहो। (३) सूर्यसहस्रस्य ।-(१-१)
[विग्रहपद्धतिभ्यां 'कृत्व', 'बाहु' (५) शब्दो दृष्टव्यौ । (३) सूर्याणां सहस्रम्
सूर्यसहस्रम् , तस्य सूर्यसहस्रस्य ।। 1036. सहस्रयुग-सहस्रयुगपर्यन्तम्-(विग्रहपद्धत्यै गर्यन्त' शब्दो दृष्टव्यः)। 1037. सहित-(१) विज्ञानसहितम् । (२) सगद्गदम्। (३) सचेताः । (४) सचराचरम् । (५) सदोषम् । (६) सविकारम् । (५) सविज्ञानम् । (८) सशरम् । (९) सहजम् ।
293

Page #332

Bhagavad gita Word-Index Pt. 11-A (a)
(१०) सहयज्ञाः। (११) सहयज्ञैः। (१२) साधिभूताधिदेवम् । (१३) साधियज्ञम् ; (१४) माहारेण (१-१४) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'विज्ञान' (१), 'गद्गद', 'चेतस्' (१२), 'अचर' (३), 'दोष' (२), 'विकार' (२), 'विज्ञान' (२), 'शर', 'जात' (१२), 'यज्ञ' (१९.२०), 'अधिदैव', 'अधियज्ञ', 'अहङ्कार' (५) शब्दाः क्रमेण
दृष्टव्याः ] । 1038. सागर-मृत्युसंसारसागरात्-[विप्रहपद्धत्यै 'मृत्युसंसार' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 1039. साचिन्-सव्यसाचिन्-[विग्रहपद्धत्यै 'सव्य' शब्दो दृष्टव्यः] । 1040. सात्त्विक-सात्त्विकप्रियाः-[विग्रहपद्धत्यै 'प्रिय' (७) शब्दो दृष्टव्यः । 1041. साधु-साधुभावे-[विप्रहपद्धत्यै 'भाव' (१२) शब्दो दृष्टव्यः । 1042. सामन्-(१) बृहत्साम। (२) सामवेदः।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्या 'बृहत्',
___ 'वेद' (४) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 1043. सांख्य-सांख्ययोगौ-[विग्रहपद्धत्यै 'योग' (३१) शब्दो दृष्टव्यः] । 1044. सिद्ध-(१) गन्धर्वयक्षासुरसिद्धसङ्गाः; (२) महर्षिसिद्धसलाः; (३) सिद्धसङ्गाः
(१-३) [विप्रहपद्धतिभ्यः 'असुर', 'महर्षि', 'सङ्ग' (५) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । 1045. सिद्धि-(१) असिद्धौ। (२) नैश्कसिद्धिम्। (३) सिद्धयसिद्धयोः।-(१) न
सिद्धिः असिद्धिः, तस्याम् असिद्धौ । (२-३) [विप्रहपद्धतिभ्यां 'नैष्कर्म्य', 'असिद्धि'
शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 1046. सिन्धु-सिन्धुराजः-[विग्रहपद्धत्यै 'राज्' (५) शन्दो दृष्टव्यः] । 1047. सिंह-सिंहनादम्-(विग्रहपद्धत्यै 'नाद' शब्दो दृष्टव्यः)। 1048. सुकृत-सुकृतदुष्कृते-(विप्रहपद्धत्यै 'दुष्कृत' शब्दो दृष्टव्यः)। 1049. सुख-(१) अन्तःसुखः। (२) असुखम्। (३) सुखदुःखानाम्। (४) सुखदुःखे ।
(५) सुखसङ्गेन । (६) सुसुखम् ।-(१)[विग्रहपद्धत्यै 'अन्तर्' (५) शब्दो दृष्टव्यः । (२) सुखं न विद्यते यस्मिन् सः असुखः, तम् असुखम् । ( ३-५).[विग्रहपद्धतिभ्यः 'दुःख' (१६-१७), 'सङ्ग' (११) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। (६) सुतरां सुखम्
सुसुखम्। 1050. सुखदुःख-(१) शीतोष्णसुखदुःखेषु। (२) सुखदुःखसंज्ञैः ।-(१-३)[विग्रह
पद्धतिभ्यां 'शीतोष्ण', 'संज्ञा' (३) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 1051. सुघोष-सुघोषमणिपुष्पको-(विप्रहपद्धत्यै 'मणिपुष्पक' शब्दो दृष्टव्यः)। 1052. सुतराम्-(१) सुदुराचारः । (२) सुदुदर्शम् । (३) सुदुर्लभः । (४) सुदुष्करम् । (५)
सुनिश्चितम् । (६) सुलभः । (५) सुविरूढमूलम् । (८) सुसुखम् । (९) स्वल्पम् ।(१-९) [विग्रहपद्धतिभ्यःदु 'राचार', 'दुर्दर्श', 'दुर्लभ', 'दुष्कर', 'निश्चित',
'लभ्य' (२), 'विरूढमूल', 'सुख' (6), 'अल्प' (३), शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । 1053. सुर-(१) सुरगणाः। (२) सुरसङ्गाः।-(१-२) [विप्रहपद्धतिभ्यो 'गण' (३),
_ 'सङ्घ' (६) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 1054. सुरेन्द्र-सुरेन्द्रलोकम्-[विग्रहपद्धत्य 'लोक' (९) शब्दो दृष्टव्यः] ।
294

Page #333

Secondary Word-Units
1055. सुष्ठु-(१) सुकृतस्य । (२) सुकृतम् । (३) सुकृतिनः । (४) स्वनुष्टितात्।-(1-४)
[विग्रहपद्धतिभ्यः 'कृ' (२२-२३), 'कृतिन्' (२), 'अनुष्टित' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । 1056. सुहृत्-सुहृन्मित्रायुदासीनमध्यस्थद्वेष्यबन्धुषु ।-[विग्रहपद्धत्यै 'भरि' (३) शब्दो
__ दृष्टव्यः । 1057. सूत-सूतपुत्रः-[विग्रहपद्धत्यै 'पुत्र' (५) शब्दो दृष्टव्यः । 1058. सूविन्-दीर्घसूत्री-(विग्रहपद्धत्यै 'दीर्घ' शब्दो दृष्टव्यः)। 1059. सदन-(१) अरिसूदन । (२) मधुसूदन । (३) मधुसूदनः । - [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अरि'
(१) 'मधु' (१-२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । 1060. सूर्य-(१) शशिसूर्यनेत्रम् ; (२) शशिसूर्ययोः; (३) सूर्यसहन्त्रस्य-(१-३ ) [विग्रह
पद्धतिभ्यः 'शशिन्' (१-२), 'सहस्र' (३) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । 1061. सृष्टान्न-असृष्टान्नम्न सृष्टान्नः (अन्नं सृष्टं भवति यस्मिन् तन ) असृष्टान्नः, तम् । 1062. सेवा-योगसेवया-[विग्रहपद्धत्यै 'योग' (२४ ) शब्दो दृष्टव्यः । 1063. सेवित्व-विविक्तदेशसेवित्वम्-(विग्रहपद्धत्यै 'विविक्तदेश' शब्दो दृष्टव्यः)। 1064. सेविन्-विविक्तसेवी-(विग्रहपद्धत्यै 'विविक्त' शब्दो दृष्टव्यः) । 1065. सोम-सोमपाः-विग्रहपद्धत्यै 'पा (पिब्) (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 1066. सौग्य-सौम्यवपुः-(विप्रहपद्धत्यै 'वपुस' शब्दो दृष्टव्यः)। 1067. स्त्री-कुलस्त्रियः-विग्रहपद्धत्यै 'कुल' (४) शब्दो दृष्टव्यः । 1068. स्थाणु-नित्यसर्वगतस्थाणुः-[विप्रहपद्धत्यै नित्य' (१२) शब्दो दृष्टव्यः । 1069. स्थावर-स्थावरजंगमम्-(विग्रहपद्धत्य 'जगम' शब्दो दृष्टव्यः) । 1070. स्थित-(१) अन्तःस्थानि । (२) आकाशस्थितः। (३) आत्मभावस्थः। (४)
एकस्थम् । (५) कमलासनस्थम् । (६) कूटस्थम् । (५) कूटस्थः। (८) जघन्यगुणवृत्तस्थाः । (९) जघन्यगुणवृत्तिस्थाः । (१०) दूरस्थम् । (११) नित्यसत्त्वस्थः । (१२) निवातस्थः । (१३) प्रकृतिस्थः। (१४) प्रकृतिस्थानि । (१५) भूतस्थः । (१६) मत्स्थानि । (१७) योगस्थः । (१८) शरीरस्थम् । (१९) शरीरस्थः । (२०) सरवस्थाः । (२१) समाधिस्थस्य । (२२) सर्वभूतस्थम् । (२३) सर्वभूतस्थितम् । (२४) सर्वभूताशयस्थितः। (२५) स्थितधीः । (२६) स्थितप्रज्ञस्य । (२७) स्थितप्रज्ञः । (२८) स्वस्थः । (२९) हृत्स्थम् ।-(१-२५) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'अन्तर' (६), 'आकाश', 'आत्मभाव', 'एक' (२), 'कमलासन', 'कूट' (१-२) 'जघन्यगुणवृत्त', 'जधन्यगुणवृत्ति', 'दूर', 'नित्य' (१०), 'निवात', 'प्रकृति' (५.६), 'भूत' (१६), 'मत्' (११), 'योग' (२५), 'शरीर' ( ४-५), 'सत्त्व' (४), 'समाधि' (२), 'सर्वभूत' (१-२), 'सर्वभूताशय', 'धी', 'प्रज्ञा' (२-३) एते शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः ।
(२८) स्वस्मिन् (आत्मनि) स्थितः स्वस्थः । (२९) हृदि स्थितम् हृत्स्थम् ।। 1071. स्थिर-(१) अस्थिरम् । (२) स्थिरबुद्धिः । (३) स्थिरमतिः-(१) न स्थिरम्
अस्थिरम् (चलम्)। (२-३) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'बुद्धि' (१९), 'मति' (२) शब्दो क्रमेण (एव्यौ ।
295

Page #334

Bhagavadgita Word-Index Pt. II-A(a) 1072. स्पर्श-(१) मायस्पर्शेषु । (२) मात्रास्पर्शाः।-(१-२) (विग्रहपद्धतिभ्यो 'बाय',
__ 'मात्रा' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ)।। 1073. स्पश-नभःस्पृशम्-(विग्रहपद्धत्यै 'नमस्' शब्दो दृष्टव्यः)। 1074. स्पृहा-(१) निःस्पृहः । (२) विगतस्पृहः ।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां "निर्गत'
(१८), 'विगत' (४) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 1075. स्मृति-(१) स्मृतिभ्रंशात् । (२) स्मृतिविभ्रमः ।-(१-२) (विग्रहपद्धतिभ्यां
_ 'भ्रंश', 'विभ्रम' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो)। 1076. स्ल-(१) स्वकर्मणा । (२) स्वचक्षुषा । (३) स्वजनम् । (४) स्वतेजसा । (५) स्व
धर्मम् । (६) स्वधर्मः । (७) स्वधर्मे । (८) स्वबान्धवान् । (९) स्वभावः । (१०) स्वस्थः।-(१-१०) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'कर्मन्' (४१), 'चक्षुस्' (३), 'जन' (४), 'तेजस्' (२), 'धर्म' (१८-२०), 'बान्धव', 'भाव' (१३), 'स्थित' (२८) शब्दाः
क्रमेण दृष्टव्याः । 1077. खकर्म-स्वकर्मनिरतः-विग्रहपद्धत्यै 'निरत' शब्दो दृष्टव्यः । 1078. स्वप्नशील-अतिखनशीलस्य-[विग्रहपद्धत्यै 'अति' (२) शब्दो दृष्टव्यः । 1079. स्वप्नावबोध-युक्तस्वप्नावबोधस्य-[विग्रहपद्धत्यै 'युक्त' (११) शब्दो दृष्टव्यः । 1080. स्वभाव-(१) कार्पण्यदोषोपहतस्वभावः । (२) स्वभावजम् । (३) स्वभावना । (४)
खभावजेन । (५) स्वभावनियतम् । (६) स्वभावप्रभवैः ।-(१-५) (विप्रहपद्ध तिभ्यः 'उपहत' (२), 'जात' (१३-१५), 'नियत' (४), 'प्रभव' (२) शब्दाःक्रमेण
दृष्टव्याः ]। 1081. स्वर्-स्वर्गतिम्-[विग्रहपद्धत्यै 'गप्ति' (४) शब्दो दृष्टव्यः] । 1082. स्वर्ग-(१) स्वर्गद्वारम् । (२) स्वर्गपराः । (३) स्वर्गलोकम् ।-(१-३) [विग्रह
पद्धतिभ्यः 'द्वार' (५), 'पर' (१८), 'लोक' (१०) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । 1083. स्वर्ग्य-अस्वय॑म्-स्वय॑म् । (न स्वर्गलोकप्राप्तिकरम् )। 1084. स्वाध्याय-स्वाध्यायाभ्यसनम्-(विग्रहपद्धत्यै 'अभ्यसन' शब्दो दृष्टव्यः)। 1085. स्वाध्यायज्ञान-स्वाध्यायज्ञानयज्ञाः-[विग्रहपद्धत्यै 'यज्ञ' (२१) शन्दो दृष्टव्यः ।
1086. हन्-(१) अहत्वा । (२) कुलम्नानाम् । (३) दुःखहा।-(१)न हत्वा अहावा ।
(२-३) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'कुल' (२), 'दुःख' (१२) शन्दो क्रमेण दृष्टव्यो] । 1087. हर-सर्वहर:-[विग्रहपद्धत्यै 'सर्व' (२७) शन्दो दृष्टव्यः] । 1088. हर्ष-(१) रोमहर्षः। (२) हर्षामर्षभयोद्वेगैः।-(१-२) [विग्रहपतिभ्यां रोमन्'
(२), 'अमर्ष' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 1089. हर्षशोक-हर्षशोकान्वितः-विग्रहपद्धत्यै 'अन्बित' (५) शब्दो दृष्टम्यः] । 1090. हर्षण-रोमहर्षणम्-विग्रहपद्धत्यै 'रोमन्' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । 1091. दस्त-चक्रहस्तम्-(विग्रहपद्धत्यै 'चक्र' शब्दो रटन्यः) ।
296

Page #335

1093. 1094
Secondary Word-Units
1092 हित- (१) अहिताः । (२) प्रियहितम् । (३) सर्वभूतहिते । (४) हितकाम्यया । - (१) [हितं (परहितं) ये कुर्वन्ति, इच्छन्ति वा, ते हिताः ] न हिताः अहिताः । (२-४) [विग्रहपद्धतिभ्यः ‘प्रिय' (६), 'सर्वभूत' (३), 'काम्या' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] । हिम - हिमालयः - [ विग्रहपद्धत्यै 'आलय' (५) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
हिंसा - ( १ ) अहिंसा । (२) हिंसात्मकः -- ( १ ) न हिंसा (हिंसायाः अभावः) । ( २ ) [विग्रहपद्धत्यै 'आत्मक' (५) शब्दो दृष्टव्यः ]
।
1095 हीन - ( १ ) मन्त्रहीनम् । ( २ ) विधिहीनम् । - (१-२ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'मन्त्र', 'विधि' ( २ ) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ ] ।
1096. हृत - हृतेज्ञाना: - [ विग्रहपद्धस्यै 'ज्ञान' (२१) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
1097. हृदय - हृदयदौर्बल्यम् - (विग्रहपद्धत्यै ' दौर्बल्य' शब्दो दृष्टव्यः) ।
1098. हृद् - (१) हृत्स्थम् । (२) हृदेशे । ( १-२ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां ' स्थित ' (२९), 'देश' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो] ।
1099. हृषीक – (१) हृषीकेश । (२) हृषीकेशम् । (३) हृषीकेशः । - (१ - ३ ) [विग्रहपद्धतिभ्यः 'ईश' (७-९) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] ।
1100. हृष्ट- हृष्टरोमा - [ विग्रहपद्धत्यै 'रोमन्' (३) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
1101. हेतु - (१ ) कर्मफलहेतुः । (२) फलहेतवः । - (१ - २ ) [ विग्रहपद्धतिभ्या 'कर्मफल' (५), 'फल' (५) शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ ] ।
1102. हैतुक - (1) अहैतुकम् । (२) काम हैतुकम् । – (१) ( न कश्चिदपि हेतुर्यस्मिन्विद्यते तत् हैतुकम् ) न हेतुकम् अहैतुकम् । (२) [ विग्रहपद्धत्यै 'काम' (१४) शब्दो दृष्टव्यः ]
Sub-Section (b ) - Kāsmir Recension
N.B.-The previous words to which references have been made in this sub-section are those occurring in itself.
अ
1. अति - (1) अतिजागरतः । (२) अत्यद्भुतम् । (३) अत्यन्तम् । (४) अत्यशतः । - ( १ ) अतिशयेन यो जागर्ति स अतिजागरत् (? अतिजाग्रत्), तस्य अतिजागरतः (? अतिजाप्रतः ), । (२) अतिशयेन अद्भुतम् अत्यद्भुतम् । (३) अन्तमतिक्रम्य बत्तिष्ठति तदत्यन्तम् । (४) अतिशयेन अश्नाति स अत्यशत् (? अत्यनत् ), तस्व अत्यशतः (? अत्मश्नतः) ।
2. मतिक्रम - अतिक्रमनाशः -- अतिक्रमस्य नाशः ।
3. अद्भुत - अत्यद्भुतम् - [ विग्रहपद्धत्यै 'अति' ( २ ) शब्दो दृष्टव्यः ] |
4. अध्यात्मज्ञान - अध्यात्मज्ञाननिष्ठत्वम् - अध्यात्मज्ञाने ( आत्मविषयकं ज्ञानं अध्यात्मज्ञानम्, तस्मिन् ) निष्ठा अध्यात्मज्ञाननिष्ठा, तस्याः भावः ।
5. अध्यात्मविद्या - अध्यात्मविद्याविनिदृत्तकामाः - अध्यात्मविद्यया ( आत्मनि तात्पर्य- यस्याः विद्यायाः सा अध्यात्मविद्या, तया ) ( अध्यात्मविद्या परिशीलनेन ) विनिवृत्तकामाः (विनिकृत्ताः कामाः येषां ते) ।
297

Page #336

Bhagavadgitā Word- Index Pt. II-A (b )
6. अनेक - अनेकचित्तः - अनेकेषु (न एकमनेकम्, तस्य बहूनि अनेकानि तेषु) चितं यस्य सः । मन्त - अत्यन्तम् — [ विग्रहपद्धत्यै 'अति' (३) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
7.
8. अन्तर - निरन्तरा - निर्गतमन्तरं यस्याः सा ।
9. अन्तरात्मन् — उपहतान्तरात्मा - उपहतः अन्तरात्मा (योऽन्तर्हृदये तिष्ठति स आत्मा)
यस्य सः ।
10.
अन्न -- अमृष्टान्नम् -- अमृष्टं (न मृष्टं) अन्नं यस्मिन्सः अमृष्टान्नः, तम् ।
11.
अन्य - त्वदन्यः - त्वत् (तुभ्यं ) अन्यः ।
12. अप्रतिम - अप्रतिमप्रभावः - अप्रतिमः (न प्रतिमा विद्यते यस्य सः) प्रभावो यस्य सः ।
13. अभिभव - विषादमोहाभिभवात् – विषादमोहस्य (विषादेन जनितः मोहः विषादमोहः, तस्य) अभिभवः विषादमोहाभिभवः, तस्मात् ।
14. अभिमान – अभिमानात्मा - अभिमानः आत्मा यस्य सः ।
15. अभिलक्षित - अनभिलक्षितः न अभिलक्षितः ।
16. अमृष्ट- अमृष्टान्नम् - ( विग्रहपद्धत्यै 'अन्न' शब्दो दृष्टव्यः) ।
17. अम्बर – दिव्यमालाम्बरधरम् - दिव्यानि मालाम्बराणि ( मालाः अम्बराणि च ) येन धृतानि स दिव्यमालाम्बरधरः, तम् ।
18. अर्थ - गुणार्थे— गुणेभ्यः इदं इति ।
19. अवमान - मानावमानयोः – मानव अवमानश्च मानावमानी, तयोः ।
20. अवेश्य - अनवेक्ष्य —न अवेक्ष्य |
21. अव्यक्त व्यक्ताव्यक्तः व्यक्तश्च अव्यक्तश्च ।
22. अशत् (? अइनत् ) - अत्यशतः - [ विग्रहपद्धत्यै 'अति' (४) शब्दो दृष्टव्यः] ।
23. असद्ग्राह - असद्ग्राहाश्रिताः - असद्द्महान् [ ( न सत् असत्, तस्य बहवः असन्तः ) असन्तः प्राहाः असद्ग्राहाः, तान् ] ये आश्रिताः ते । 24. अस्मद् - See मत्.
आ
25. आक्यात - परस्पराख्यातम् — परम्परया आख्यातम् । 26. आचार - किमाचारः - किं (कीदृशः) आचारोऽस्य । 27. आत्मक- - पर्युत्थानात्मकम् -- पर्युत्थानमात्मा यस्य तत् । 28. आत्मन् – (१) अभिमानात्मा । (२) आत्मसिद्धये ।
(३) किमारमा । ( ४ ) परात्मसु । (५) मोहात्मा । - (१) (विग्रहपद्धत्यै 'अभिमान' शब्दो दृष्टव्यः) । ( २ ) आत्मनः सिद्धिः आत्मसिद्धिः, तस्यै आत्मसिद्धये । ( ३ ) किम् (वस्तु) आत्मा अस्य भवति इति किमात्मा । ( ४ ) परेषामात्मानः परात्मानः, तेषु परात्मसु । ( ५ ) मोह एष, मोहाभिभूतः वा, आत्मा यस्य सः महात्मा ।
29. आदिमत्- अनादिमान् -न आदिमत् अनादिमत् । अनादिमानिति पुंलिङ्गस्यैकवचनम् । 30. भश्रित - (१) असद्माहाश्रिताः । (२) मदाश्रितः - ( १ ) ( विग्रहपद्धत्ये 'असद्ग्राह' शब्दो दृष्टव्यः) । (२) मत् (माम्) आश्रितः मदाश्रितः ।
298

Page #337

Secondary Word-Units 31. मासक्तचेतस्-सर्वत्रासक्तचेतसाम्-सर्वत्र आसक्तचेतसः (आसक्तानि चेतांसि येषां ते)
सर्वत्रासक्तचेतसः, तेषाम्।
32. इच्छमान इच्छ्-अनिच्छमानः-न इच्छमानः । 33. इच्छा-विगतेच्छाभयद्वेषः-विगतानि इच्छा भयं द्वेषश्च यस्मात् (यस्य हृदयात्) सः । 34. इवाल-महेष्वासः-महान् इष्वासः [ इषवः अस्यन्ते अनेन इति (धनुर्धारी योधः)] ।
35. ईसु-जन्मकर्मफलेप्सवः-जन्मकर्मफलानां [जन्मकर्मणां (जन्मकारकाणि कर्माणि जन्म
कर्माणि, तेषां) फलानि जन्मकर्मफलानि, तेषां] ईप्सा येषां ते। 36. ईश्वर-(१) परमेश्वरम्। (२) महायोगीश्वरः। (३) योगीश्वरः। (४) सर्वेश्वरः।
(१) परमः ईश्वरः परमेश्वरः, तम् परमेश्वरम् । (२) महायोगीनां (महान्तः योगिनः महायोगिनः, तेषाम्) ईश्वरः महायोगीश्वरः; महान् योगीश्वरः (योगिनां ईश्वरः) महायोगीश्वरः इति वा। (३) योगिनां ईश्वरः योगीश्वरः; संबोधने विसर्गलोपः। (४) सर्वेषां ईश्वरः सर्वेश्वरः ।
37. उत्तम-अनुत्तमम्-न उत्तमः अनुत्तमः, तम् । 38. उदय-परधर्मोदयात्-परधर्मस्य (परेषां धर्मः परधर्मः, तस्य) उदयः परधर्मोदयः,
तस्मात् । 39. उपमान-कर्मोपमानम्-कर्मणामुपमानम् । 40. उपहत-उपहतान्तरात्मा-(विग्रहपद्धत्यै 'अन्तरात्मन्' शब्दो दृष्टव्यः)।
ऋ
41. ऋषि-महर्षयः-महान्तो ऋषयः।।
12. ऐश्वर्य-भोगैश्वर्यगतीः (? भोगैश्वर्यगतिः or भोगैश्वर्यगती)-भोगश्च ऐश्वर्य च यस्या
सा गतिः; भोगगतिः ऐश्वर्यगतिश्च वा, भोगैश्वर्यगती।
43. कर-रविकरा:--रवेः कराः (रश्मयः)। 44. कर्मन्-(१) कर्मोपमानम् । (२) गुणकर्मविभागतः । (३) पापकर्मभिः । (४) स्वकर्मणि । -
(१) (विग्रहपद्धत्यै 'उपमान' शब्दो दृष्टव्यः)। (२) गुणविभागः कर्मविभागश्च (गुणपरत्वेन विभागः, कर्मपरत्वेन विभागश्च) गुणकर्मविभागौ, तयोः गुणकर्मविभागतः । (३) पापानि कर्माणि ये कुर्वन्ति ते पापकर्माणः, तैः पापकर्मभिः । (४) स्वस्य कर्म
स्वकर्म, तस्मिन् स्वकर्मणि। 45. कर्मबन्ध-कर्मबन्धविनिर्मुक्ताः कर्मणा बन्धाः कर्मबन्धाः, तेभ्यो विनिर्मुक्ताः । 46. कलुष-कलषक्षुद्रः-कलुषःश्च असौ क्षुद्रश्च ।
299

Page #338

Bhagavadgitā Word - Index Pt. II - A (b )
47. काम – (१) कामक्रोधमयः । (२) कामक्रोधविमुक्तानाम् । - ( १ ) कामच असो क्रोध कामक्रोधौ, तन्मयः कामक्रोधमयः । ( २ ) कामक्रोधाभ्यां (कामश्च असौ क्रोधश्चकामक्रोधौ ताभ्यां ) ये विमुक्ताः ते कामक्रोधविमुक्ताः तेषाम् कामक्रोधविमुक्तानाम् ।
48. किम् - ( १ ) किमाचारः । (२) किमात्मा । - (१ - २ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'भाचार', 'आत्मन्' (३) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ ] ।
49. किञ्चित्क - अकिञ्चित्कम् - न किञ्चित्कम् ( किञ्चित् करोतीति ) ।
50. किल्बिष - सर्वकिल्बिषैः सर्वैः किल्बिषैः ।
51. कुरु — कुरुनन्दन –— कुरूणां नन्दनः कुरुनन्दनः; संबोधने विसर्गलोपः ।
1
52. कृ - (१) दुष्करम् । ( २ ) वेदकृत् । - ( १ ) दुःखेन यत्क्रियते तदुष्करम् । ( २ ) वेदाः अनेन कृता इति वेदकृत् ।
53. कृत्स्नवित्-अकृत्स्नवित्- ( कृत्स्नं वेत्तीति कृत्स्नवित्), न कृत्स्नवित् अकृत्स्नवित् । 54. कृपा –— कृपा गृहीतः -- कृपया गृहीतः (अभिभूतः) ।
55. क्रियाविशेष - क्रियाविशेष बहुलाः - क्रियाविशेषाणि [क्रियाणां विशेषाणि ( विशिष्टाः क्रिया:)] बहुलानि ये करणशीलाः (तत् करणे रताः ) ते ।
56. क्रोध - (१) कामक्रोधमयः । ( २ ) कामक्रोधविमुक्तानाम् । (३) हर्षमन्युभयक्रोधैः । - ( १-२ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'काम' ( १-२ ) शब्दों क्रमेण दृष्टव्यो] । ( ३ ) हर्षश्व मन्युश्च भयं च क्रोधश्च एतेषां समाहारः हर्षमन्युभयक्रोधाः, तैः ।
57. क्लेश- क्लेशबहुलम् - बहुलो क्लेशो भवति यत्करणात्तत् । 58. क्षेत्र-क्षेत्रज्ञम् — क्षेत्रं जानातीति क्षेत्रज्ञः, तम् ।
59. क्षुद्र-कलुषक्षुद्रः - ( बिग्रहपडल्यै 'कलुष' शब्दो दृष्टव्यः) ।
ग
60. गति - भोगैश्वर्यगती : - ( विग्रहपद्धत्यै 'ऐश्वर्य' शब्दो दृष्टव्यः) । 61. गान - सर्वगात्राणि - सर्वाणि गात्राणि ।
62. गुण – (१) गुणकर्मविभागतः । (२) गुणार्थे । - ( १-२ ) [ विप्रहृपद्धतिभ्यां 'कर्मन् ' (२), 'अर्थ' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ ] ।
63. गृहीत - कृपा गृहीतः - (विग्रहपद्धत्यै 'कृपा' शब्दो दृष्टव्यः) ।
64. ग्राम - भूतग्रामम् - भूतानां ग्रामः भूतप्रामः तम् ।
च
65.
चल-अचलः - न चलः ।
66. चित्त - अनेक चित्तः -- ( विग्रहपद्धत्यै 'अनेक' शब्दो दृष्टव्यः) ।
67. चिन्त्यकर्मन् -- अचिन्त्यकर्मा - न चिन्त्यकर्मा ( चिन्त्यं चिन्तनयोग्य कर्म यस्य सः) । 68. चिन्त्यरूप - अचिन्त्यरूपम् - न चिन्त्यरूपः (चिन्त्य, चिन्तनयोग्यं रूपं यस्य सः )
"
अचिन्त्यरूपः, तम् ।
300

Page #339

Secondary Word-Units 69. चेतन-अचेतनम्-न चेतनं विद्यते यस्मिन् सोऽचेतनः, तम् ।
70. छिद्र-छिद्रप्रेक्षी-छिद्राणां प्रेक्षणे यस्य (सतत) दृष्टिः सः ।
71. जन-स्वजनान्-स्वान् जनान् । 72. जन्म-पुनर्जन्म-पुनः यजन्म भवति तत् । 73. जम्मकर्मफल-जन्मकर्मफलेप्सवः-(विग्रहपद्धत्यै 'इप्सु' शब्दो दृष्टव्यः)। 74. जागरत् (जाप्रत्)-अतिजागरतः-विग्रहपद्धत्यै 'अति' (१) शब्दो दृष्टव्यः । 75. जात जन (जा)-संसर्गजाः-संसर्गाज्जाताः। 76. जि (जय )--धनञ्जय-धन जित्वा यो तस्य मध्येऽतिष्ठत् सः धनञ्जयः; संबोधने विसर्गलोपः। 77. -१) अज्ञः । (२) क्षेत्रशम् ।-(१) न ज्ञः। (न जानातीति)। (२) (विग्रहपद्धत्यै 'क्षेत्र'
शब्दो दृष्टव्यः)। 78. शान-ज्ञाननिधीतकल्मषाः-ज्ञानेन निधीतकल्मषाः (निःशेषेण धौतानि कल्मषानि
येषां ते)।
79. तम्ब-सुखतन्त्रः-सुखेन तन्त्रं प्रसार्य य आस्ते, सुखेन तन्त्रं प्रसार्यते येन बा, सः । 80. ह-दुस्तरः-दुःखेन यः तीर्यते सः। 81. तेजस्-त्वतेजसा-त्वत् (तव) तेजः त्वत्तेजः, तेन । 82. त्यागिम्-(१) शुभाशुभफलत्यागी। (२) सर्वारम्भफलत्यागी।-(१) शुभाशुभफलानि
शुभफलानि (शुभानि फलानि) अशुभफलानि (अशुभानि फलानि) च यस्त्यजति सः शुभाशुभफलत्यागी । (२) सर्वारम्भफलानि [ सर्वारम्भानां (सर्वेषां आरम्भाणा)
फलानि] यो त्यजति स सर्वारम्भफलत्यागी । 83. बय-लोकत्रये-बयाणां लोकानां समाहारः लोकत्रयम् , तस्मिन् । 84. स्वच्छरीर-स्वच्छरीरप्रविष्टाः-वत् (तव) शरीरे ये प्रविष्टाः ते। . 85. स्वत् (युष्मद्)-(१) त्वत्तेजसा । (२) त्वदन्यः। (१-२) (विग्रहपद्धतिभ्यां 'तेजस्',
'अन्य' शब्दो क्रमेण दृष्टन्यौ)।
86. दिव्य-दिव्यमालाम्बरधरम्-(विग्रहपद्धत्यै 'अम्बर' शब्दो दृष्टव्यः)। 87. दीर्घ-दीर्घसूत्रः-दीर्घ सूत्रं यस्य सः । 88. दुःख-(१) दुष्करम् । (२) दुस्तरः।-(१-२) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'कृ' (१), 'तृ'
__ शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 89. दुःखसुखस्वप्न-समदुःखसुखस्वप्नः-समाः दुःखस्वप्नाः (दुःखानां स्वप्नाः), सुखस्वप्राः
(सुखानां स्वप्राः) च यस्य सः। 90. दुस्स्यज-सुदुस्त्यजान्-सुष्टु दुःखेन ये त्यज्यन्ते ते सुदुस्यजाः, तान् ।
301

Page #340

Bhagavadgita Word-Index Pt. 11-A (6) 91. द्वेष-(१) रागद्वेषविमुक्तैः। (२) विगतेच्छाभयद्वेषः ।-(१) रागात् द्वेषाच ये विमुक्ता
ते रागद्वेषविमुक्ताः, तैः रागद्वेषविमुक्तैः । (२) (विग्रहपद्धत्यै 'इच्छा' शब्दो रष्टम्यः) ।
92. धन-धनञ्जय-(विग्रहपद्धत्यै 'जि (जय)' शब्दो दृष्टव्यः)। 93. धर्म-स्वधर्मे-स्वस्य (स्वकीयः) धर्मः स्वधर्मः, तस्मिन् । 94. धी-स्थिरधीः-स्थिरा धीः यस्य सः। 95. धृ-दिव्यमालाम्बरधरम्-(विग्रहपद्धत्यै 'अम्बर' शब्दो दृष्टव्यः)। 96. ध्रुव-अध्रुवम्-न ध्रुवम् ।
97. न*-(१) अकिञ्चित्कम् । (२) अकृत्स्नवित् । (३) अचलः । (४) अचिन्त्यकर्मा । (५)
अचिन्त्यरूपम् । (६) अचतनम् । (५) अज्ञः । (८) अध्रुवम् । (९) अनभिलक्षितः । (१०) अनवेक्ष्य । (११) अनादिमान् । (१२) अनिच्छमानः । (१३) अनुत्तमम् । (१४) अयतः । (१५) अव्ययम् । (१६) अशुभासु । (१७) अशेषाणि । (१८) अस
ह्यम् । (१९) असंशयम् । (२०) अहेतुकम् । 98. नन्दन-कुरुनन्दन--(विप्रहपद्धत्य 'कुरु' शब्दो दृष्टव्यः)। 99. नाना-नानारूपैः-नाना (विविधैः) रूपैः । 100. नानायुद्ध-नानायुद्धविशारदाः-नानायुद्धेषु [नाना (विविधानि) युद्धानि नानायुद्धानि
तेषु] ये विशारदाः (निष्णाताः)ते। 101. नाश-अतिक्रमनाशः-(विप्रहपद्धत्यै 'अतिक्रम' शब्दो दृष्टव्यः) । 102. नियत-नियतमानस:-नियतं मानसं येन, यस्य वा, सः । 103. निराशी-निराशीर्बन्धनाः-नैराश्यानि (निर्गता आशा येभ्यः तानि) बन्धनानि येषां ते। 104. निर्गत-(१) निरन्तरा । (२) निर्मलत्वात् ।-(१) (विग्रहपद्धत्यै 'अन्तर' शब्दो
___दृष्टव्यः)। निर्गतः मलः यस्मात् तनिर्मलम् , तत्त्वं निर्मलत्वम् , तस्मानिर्मलत्वात् । 105. निधीतकल्मष-ज्ञाननिधीतकल्मषाः-(विग्रहपद्धत्यै 'ज्ञान' शब्दो दृष्टव्यः)। 106. निश्चित-विनिश्चितम्-विशेषण निश्चितम् । 107. निष्ठत्व-अध्यात्मज्ञाननिष्ठत्वम्-(विग्रहपद्धत्यै 'अध्यात्मज्ञान' शब्दो दृष्टव्यः)।
108. पर-(१)परात्मसु । (२)वेदवादपराः।-(१)[विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (४) शब्दो दृष्टव्यः]
(२) वेदवादे (वेदसम्बन्धिनः वादः वेदवादः, तस्मिन् ) पराः (ऐकान्तिकत्वेन रताः)
वेदवादपराः। 109. परधर्म-परधर्मोदयात्-(विग्रहपद्धत्यै 'उदय' शब्दो दृष्टव्यः)।' 110. परम-परमेश्वरम्-[विग्रहपद्धत्यै 'ईश्वर' (१) शब्दो दृष्टव्यः । 111. परम्परा-परम्पराख्यातम्-(विग्रहपद्धत्यै 'आख्यात' शब्दो दृष्टव्यः)।
*For the dissolution of the compounds see the respective other words comprised therein.
302

Page #341

112 113.
Secondary Word-Units
पर्युत्थान - पर्युत्थानात्मकम् – (विग्रहपद्धत्यै 'आत्मक' शब्दो दृष्टव्यः) ।
पाणिपादान्त — सर्वतः पाणिपादान्तम्- सर्वतः पाणिपादान्तम् [ पाणिपादौ (पाणी व पादौ च )] अन्ते यस्य तत् ] ।
114. पाप - पापकर्मभिः - [ विग्रहपद्धत्यै 'कर्मन् ' ( ३ ) शब्दो दृष्टव्यः ] ।
115. पिशाच - भूतप्रेतपिशाचान् — भूतानि मेताः पिशाचाश्व, एतेषां समाहारः भूतप्रेतपिशाचाः, तान् ।
116. पुनर् - पुनर्जन्म - (विग्रहपद्धत्यै 'जन्म' शब्दो दृष्टव्यः) ।
117. प्रकृति - भूतप्रकृतिम् - भूतानां प्रकृतिः भूतप्रकृतिः, ताम् ।
118.
128.
129.
130.
प्रज्ञा - ( १ ) स्थिरप्रज्ञस्य । ( २ ) स्थिरप्रज्ञः । -- ( १-२ ) स्थिरा प्रज्ञा यस्य सः स्थिरप्रज्ञः; तस्य स्थिरप्रज्ञस्य ।
119. प्रभाव - अप्रतिमप्रभावः -- ( विग्रहपद्धत्यै 'अप्रतिम' शब्दो दृष्टव्यः ) । 120 प्रविष्ट – स्वच्छरी र प्रविष्टाः -- ( विग्रहपद्धत्यै 'त्वच्छरीर' शब्दो दृष्टव्यः) । 121. प्रवृत्ति - रजः प्रवृत्तः - रजसः प्रवृत्तिः (उद्भवः) यस्य सः । 122. प्रेक्षिन्- छिद्रप्रेक्षी - ( विग्रहपद्धत्यै 'छिद्र' शब्दो दृष्टव्यः) । 123. प्रेत- भूतप्रेतपिशाचान् - ( विग्रहपद्धत्यै 'पिशाच' शब्दो दृष्टव्यः) ।
ब
124.
बन्धन - निराशीर्बन्धनाः - ( विप्रहपद्धत्यै 'निराशी' शब्दो दृष्टव्यः) । 125. बहुल - (१) क्रियाविशेषबहुलाः । (२) क्लेशबहुलम् । - ( १-२ ) ( विप्रहपद्धतिभ्यां 'क्रिया विशेष', 'क्लेश' शब्दों क्रमेण दृष्टव्यौ ) ।
126.
बान्धव - सबान्धवान् - बान्धवैः सहिताः सबान्धवाः तान् ।
127. ब्रह्मन् — ब्रह्मसंयोगम् - ब्रह्मणः, ब्रह्मणा वा, संयोगः ब्रह्मसंयोगः, तम् ।
भ
भक्त - मद्भक्तः - मत् (मम) भक्तः ।
भगवत् - श्रीभगवान् - श्रीयुक्तः, श्रीमान् वा, भगवान् ।
भय - ( १ ) विगतेच्छाभयद्वेषः । ( २ ) हर्षमन्युभयक्रोधैः । -- ( १-२ ) [ विग्रहपद्धतिभ्यां 'इच्छा', 'क्रोध' (३) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ ] ।
131. भूत - ( १ ) भूतग्रामम् । (२) भूतप्रकृतिम् । (३) भूतप्रेतपिशाचान् । (४) सर्वभूतेषु । - ( १ - ३ ) (विग्रहपद्धतिभ्यः 'ग्राम', 'प्रकृति' 'पिशाच' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्या । ( ४ ) सर्वाणि भूतानि सर्वभूतानि तेषु सर्वभूतेषु ।
132. भोग- भोगैश्वर्यगतीः - ( विग्रहपद्धत्यै 'ऐश्वर्य' शब्दो दृष्टव्यः) ।
म
133. मत् (अस्मद् ) – (१) मदाश्रितः । (२) मद्भक्तः । (३) मद्वयपाश्रयाः । - ( १-२ ) [विग्रहपद्धतिभ्यां 'आश्रित' (२), 'भक्त' शब्दौ क्रमेण दृष्टव्यौ ] । ( ३) मत् (मम) व्यपाश्रयो यैगृहीतस्ते ।
303

Page #342

Bhagavadgita Word-Index Pt. Il-A(6) 134. मन्यु-हर्षमन्युभयकोधैः-[विग्रहपद्धत्यै 'क्रोध' (१) शब्दो दृष्टव्यः । 135. मलत्व-निर्मलत्वात्-[विग्रहपद्धत्यै 'निर्गत' (२) शन्दो दृष्टव्यः] । 136. महत्-(१) महर्षयः। (२) महाराज। (३) महेष्वासः।-(१) (विग्रहपद्धस्यै 'ऋषि'
शब्दो दृष्टव्यः)। (२) महानराजन् महाराज। (३) (विप्रहपस्त्यै 'इन्वास' बम्दो
दृष्टव्यः)। 137. महर्षि-महर्षिसङ्गाः-महषीणां सङ्गाः । 138. महायोगिन्–महायोगीश्वरः-[विग्रहपद्धत्यै 'ईश्वर' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 139. महाविभूति-सर्वमहाविभूते-सर्वेषां (विभूतीनां) महाविभूति। (महती विभूतिः)
सर्वमहाविभूतिः; सर्वमहाविभूते इति संबोधनम् । 140. मान-मानावमानयोः-(विग्रहपद्धत्यै 'अवमान' शब्दो दृष्टव्यः)। 141. मानस-नियतमानसः-(विग्रहपद्धत्यै 'नियत' शब्दो दृष्टव्यः)। 142. माला-दिव्यमालाम्बरधरम्-(विप्रहपद्धत्यै अम्बर' शन्दो दृष्टव्यः)। 143. मुहुस्-मुहुर्मुहुः-मुहुः मुहुः (पुनः पुनः)। 144. मोह-मोहात्मा-विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन् (५) शब्दो दृष्टव्यः] ।
य
145. यत/ यम्-अयतः-न यतः। 146. युष्मद्-See त्वत्. 147. योग-योगसेवनात्-योगस्य सेवनात् । 148. योगिन्-योगीश्वर-[विग्रहपद्धत्यै 'ईश्वर' (३) शब्दो दृष्टव्यः)। 149. योध-वीरयोधान्-वीराः योधाः वीरयोधाः, तान् ।
150. रजस्-रजःप्रवृत्तः-(विग्रहपद्धत्यै 'प्रवृत्ति' शब्दो दृष्टव्यः)। 151. रति-विरक्ताः-विगता रतिः येषां ते 152. रवि-रविकराः-(विग्रहपद्धत्यै 'कर' शब्दो दृष्टव्यः)। 153. राग-रागद्वेषविमुक्तैः-[विग्रहपद्धत्यै 'द्वेष' (१) शब्दो दृष्टव्यः । 154. राजन्-महाराज-[विग्रहपद्धत्यै 'महत्' (२) शन्दो दृष्टव्यः । 155. रूप-१) नानारूपैः । (२) विश्वरूप।-(1) (विग्रहपद्धत्यै 'नाना' शब्दो दृष्टव्यः)।
(२) विश्वमेव रूपं यस्य सः विश्वरूपः; संबोधने विसर्गलोपः।
156. लोक-लोकत्रये-(विग्रहपद्धत्यै ‘त्रय' शब्दो दृष्टव्यः)।
157. विगत-(१) विगतेच्छाभयद्वेषः। (२) विरक्ताः। (३) विसंज्ञः।-(१-२) (विग्रह
पद्धतिभ्यां 'इच्छा', 'रति' शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ)। (३) विगता संज्ञा (संवेदनबुद्धिः) यस्य सः विसंज्ञः।
304

Page #343

Secondary Word-Units 158. विनिर्मुक्त-(१) कर्मबन्धविनिर्मुक्ताः । (२) कामक्रोधविमुक्तानाम् ।-(१-२)
[विग्रहपद्धतिभ्या 'कर्मबन्ध', 'काम' (२) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यो] । 159. विनिवृत्तकाम-अध्यात्मविद्याविनिवृत्तकामाः-(विग्रहपद्धत्यै 'अध्यात्मविद्या' शब्दो
___दृष्टव्यः)। 160. विभाग-गुणकर्मविभागतः--[विग्रहपद्धत्यै 'कर्मन् ' (२) शब्दो दृष्टव्यः । 161. विमुक्त वि + मुच् (मुच)-(१) कामक्रोधविमुक्तानाम् । (२) रागद्वेषविमुक्तैः।
(विग्रहपद्धतिभ्यां 'काम' (२), 'द्वेष' (१) शब्दो क्रमेण दृष्टव्यौ । 162. विशारद-नानायुद्धविशारदाः-(विग्रहपद्धत्यै 'नानायुद्ध' शब्दो दृष्टव्यः । 163. विशेष-(१) विनिश्चितम्। (२) विहताः।-(१) (विग्रहपद्धत्यै 'निश्चित' शब्दो
___दृष्टव्यः)। (२) विशेषेण हताः विहताः।। 164. विश्व-विश्वरूप-[विग्रहपद्धस्यै 'रूप' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 165. विषादमोह-विषादमोहाभिभवात्-(विग्रहपद्धत्यै 'अभिभव' शब्दो दृष्टव्यः) । 166. वीर-वीरयोधान्–(विग्रहपद्धत्यै 'योध' शब्दो दृष्टव्यः)। 167. वेद (Noun)-बेदकृत्-विग्रहपद्धत्यै 'कृ' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 168. वेदवाद-वेदवादपराः--[विग्रहपद्धत्यै, 'पर' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 169. व्यक्त-व्यक्ताव्यक्तः-[विग्रहपद्धत्यै 'अव्यक्त' शब्दो दृष्टव्यः] । 170. व्यपाश्रयः-मद्वयपाश्रयाः-[विग्रहपद्धत्यै ‘मत् ' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 171. व्यय-अन्ययम्-न व्ययो भवति यस्य सः अव्ययः; तत् अव्ययम् । पुंलिले द्वितीयाया
एकवचनमपि अव्ययमेव । 172. व्रत-सिद्धव्रताः-सिद्धानां (कृपा संपादित) ये व्रतानि आचरन्ति ते।
श 173. शुभ-अशुभासु-न शुभा अशुभा, तासु। 174. शुभाशुभफल-शुभाशुभफलत्यागी-[विग्रहपद्धत्यै 'त्यागिन्' (१) शब्दो दृष्टव्यः] । 175. शेष-अशेषाणि-न शेषो यस्मादवशिष्यते तदशेषम् , तस्य बहूनि अशेषाणि । 176. श्री-श्रीभगवान्-(विग्रहपद्धत्यै ‘भगवत्' शब्दो दृष्टव्यः)।
स
177. सा-महर्षिसङ्गाः-(विग्रहपद्धत्यै 'महर्षि' शब्दो दृष्टव्यः)। 178. संशा-विसंज्ञः-[विग्रहपद्धत्यै “विगत' (३) शब्दो दृष्टव्यः] । 179. सम-समदुःखसुखस्वप्नः-(विग्रहपद्धत्यै 'दुःखसुखस्वप्न' शब्दो दृष्टव्यः)। 180. समागम-सर्वक्षत्रसमागमे-सर्वक्षत्राणां (सर्वेषां क्षत्राणी) समागमः सर्वक्षत्रसमागमः
तस्मिन् । 181. समुद्भव-स्तम्भहर्षसमुद्भवः-स्तम्भश्चासौ हर्षश्वस्तम्भहर्षों; एतयोर्यस्य समुद्भवः
(उत्पत्तिः) सः। B.G.I.20
305

Page #344

Bhagavad gita Word-Index Pt. II-A (6) 182. संयोग-ब्रह्मसंयोगम्-(विग्रहपद्धत्यै 'ब्रह्मन्' शब्दो दृष्टव्यः)। 183. संशय-असशयम्-न विद्यते संशयो यस्मिंस्तत् । 184. संसर्ग-संसर्गजाः-(विग्रहपद्धत्यै 'जात' शब्दो दृष्टव्यः] । 185. सर्व-(१) सर्वकिल्बिषैः। (२) सर्वगात्राणि । (३) सर्वभूतेषु। (४) सर्वमहाविभूते।
(५) सर्वेश्वरः ।-(१-५) [विग्रह पद्धतिभ्यः 'किल्बिष', 'गात्र', 'भूत' (४),
'महाविभूति', 'ईश्वर' (४) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः]। 186. सर्वक्षत्र–सर्वक्षत्रसमागमे-(विग्रहपद्धत्यै 'समागम' शब्दो दृष्टव्यः)। 187. सर्वतः-सर्वतःपाणिपादान्तम्-(विग्रहपद्धत्यै 'पाणिपादान्त' शब्दो दृष्टव्यः)। 188. सर्वत्र सर्वत्रासक्तचेतसाम्-(विग्रहपद्धत्वे 'आसक्तचेतस्' शब्दो दृष्टव्यः)। 189. सर्वारम्भफल-सर्वारम्भफलत्यागी-विग्रहपद्धत्यै 'त्यागिन्' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 190. सहित-सबान्धवान्–(विग्रहपद्धत्यै 'बान्धव' शब्दो दृष्टव्यः)। 191. सह्य-असह्यम्-न सह्यम् (सहनयोग्यम् )। 192. सिद्ध-सिद्धव्रताः-(विग्रहपद्धत्यै 'व्रत' शब्दो दृष्टव्यः)। 193. सिद्धि-आत्मसिद्धये-[विग्रहपद्धत्यै 'आत्मन्' (२) शब्दो दृष्टव्यः] । 194.. सुख-सुखतन्त्रः-(विग्रहपद्धत्यै 'तन्त्र' शब्दो दृष्टव्यः)। 195. सुष्ठु-सुदुस्त्यजान्-(विग्रहपद्धत्य 'दुस्त्यज' शब्दो दृष्टव्यः)। 196. सूत्र-दीर्घसूत्रः-(विग्रहपद्धत्यै 'दीर्घ' शब्दो दृष्टव्यः)। 197. सेवन-योगसेवनात्-(विग्रहपद्धत्यै 'योग' शब्दो दृष्टव्यः)। 198. स्तम्भ-स्तम्भहर्षसमुद्भवः-(विग्रहपद्धत्यै 'समुद्भव' शब्दो दृष्टव्यः)। 199. स्थिर-(१) स्थिरधीः। (२) स्थिरप्रज्ञस्य। (३) स्थिरप्रज्ञः।-(१-3 ) [विग्रह
पद्धतिभ्यः “धी', 'प्रज्ञा' (१-२) शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः । 200. स्व-(१) स्वकर्मणि। (२) स्वजनान्। (३) स्वधर्मे ।- (१-३) [विग्रहपद्धतिभ्यः
'कर्मन् (४), 'जन', 'धर्म' शब्दाः क्रमेण दृष्टव्याः] ।
201. हत-विहताः-[विग्रहपद्धत्यै 'विशेष' (२) शब्दो दृष्टव्यः । 202. हर्ष-(१) स्तनहर्षसमुद्भवः। (२) हर्षमन्युभयकोधैः।-(१-२) [विप्रहपद्धतिभ्यां
'समुद्भव', 'क्रोध' (३) शब्दो कमेण दृष्टव्यौ । 203. हेतुक-अहेतुकम-न हेतुकम् ( हेतुना कृतम् )।
306

Page #345

SECTION B
TERTIARY WORD-UNITS
If the Index of the Secondary Word-Units in Section A is examined a little closely it will be apparent that amongst those units also there is a large number of compound words. These must also, for the sake of completeness of the Index, be dissolved and their component parts separated and arranged alphabetically. It is therefore proposed to do so in this section and to give along with them the secondary and primary units from which they are obtained. The method by which the compounds have been dissolved has not been stated in this section but it can be readily ascertained on making a reference to the secondary units in Section A.
1. अक्षि - अक्षिशिरोमुख - सर्वतोऽक्षिशिरोमुखम् ।
अग्नि - ज्ञानाभि - ज्ञानामिदग्धकर्माणम् ।
Sub-section (a ) - Vulgate with Variants
अ
2.
3. अति - ( १ ) अतिमानिता । (२) अतीत । (३) अत्युष्ण । - ( १ ) नातिमानिता । (२) गुणातीत द्वन्द्वातीत । (३) कटुम्ललवणात्युष्णतीक्ष्णरूक्षविदाहिनः ।
4. अद्भुत - अद्भुतदर्शन — अनेकाद्भुतदर्शनम् ।.
5.
11.
12.
6. अध्ययन - ( १ ) यज्ञाध्ययन । ( २ ) वेदाध्ययन । - ( १-२ ) वेदयज्ञाध्ययनैः । 7. अध्यात्म-अध्यात्मज्ञान - अध्यात्मज्ञाननित्यत्वम् ।
8. अनन्त - अनन्तरूप - सर्वतोऽनन्तरूपम् ।
9.
अनल - ( १ ) कालानल । (२) दीप्तानलार्क । - ( १ ) कालानलसन्निभानि । ( २ ) दीप्तानार्कद्युतिम् ।
10. अनेक—(१) अनेकचित्त । (२) अनेकजन्म । - ( १ ) अनेक चित्तविभ्रान्ताः । ( २ ) अनेकजन्मसंसिद्धः ।
अन्त - ( १ ) अनन्त । (२) आदिमध्यान्त । (३) वेदान्त । - ( १ ) अनन्तबाहुम् अनन्तरूप; अनन्तरूपम् ; अनन्तविजयम्; अनन्तवीर्य अनन्तवीर्यम् । ( २ ) अनादिमध्यान्तम् । ( ३ ) वेदान्तकृत् ।
ܚ
अधि – (१) अधिदैव । (२) अधिप । (३) अधिभूत । (४) अधियज्ञ । (५) अध्यात्म |( १ ) साधिभूताधिदैवम् । ( २ ) जनाधिपाः; नराधिपम् । ( ३ ) साधिभूताधिदेवम् । (४) साधियज्ञम् । ( ५ ) अध्यात्मचेतसा; अध्यात्मनित्याः; अध्यात्मविद्या; अध्यात्मसंज्ञितम् ।
अन्तर - ( १ ) अनन्तर । (२) देहान्तर । -- ( १ ) तदनन्तरम् । ( २ ) देहान्तरप्राप्तिः । 13. अन्तर् - अन्तरात्मन् — प्रव्यथितान्तरात्मा ।
307

Page #346

Bhagavad gită Word-Index Pt. 11-B (a)
14. अन्न-सृष्टान-अमृष्टान्नम् । 15. अन्य--(१) अनन्य । (२) अन्यगामिन् । (३) अन्यचेतस् । (४) अन्यदेवता । (५) अन्य
भाक् । (६) अन्यमनस् ।-(१) अनन्ययोगेन । (२) नान्यगामिना। (३) अनन्य
चेताः । (४) अन्यदेवताभक्ताः । (५) अनन्यभाक् । (६) अनन्यमनसः । 16. अभ्यास- अभ्यासयोग-अभ्यासयोगयुक्तेन । 17. अमृत-यज्ञशिष्टामृत-यज्ञशिष्टामृतभुजः । 18. अम्बर-दिव्यमाल्याम्बर-दिव्यमाल्याम्बरधरम् । 19. अंश-तेजोश---तेजोशसम्भवम् । 20. अयन-परायण-कामक्रोधपरायणाः; तत्परायणाः; प्राणायामपरायणाः; मत्परायणः;
मोक्षपरायणः; श्रुतिपरायणाः। 21. अर्क- दीप्तानलार्क- दीप्तानलार्कद्युतिम् । 22. अर्थ-(१) तत्त्वज्ञानार्थ। (२) तत्त्वार्थ ।-(१) तत्त्वज्ञानार्थदर्शनम्। (२)
अतत्त्वार्थवत् । 23. अवनि-भवनिपाल-अवनिपालसङ्गैः । 24. अवबोध-स्वप्नावबोध-युक्तस्वप्नावबोधस्य । 25. अशुभ-शुभाशुभ-शुभाशुभपरित्यागी; शुभाशुभफलैः । 26. अश्मन्-लोटाश्मकाञ्चन–समलोष्टाश्मकाञ्चनः । 27. अश्रु-अश्रुपूर्ण-अश्रुपूर्णाकुलेक्षणम् । 28. असत्-सदसद्योनि-सदसद्योनिजन्मसु । 29. असु-गतासु-अगतासून् । 30. अस्-इष्वास-परमेष्वासः; महेष्वासाः। 31. अस्मद्-(१) अहङ्कारः। (२) अहंवादिन् ।-(१) अनहकारः; अहङ्कारविमूढात्मा;
दम्भाहङ्कारसंयुक्ताः; निरहङ्कारः; साहङ्कारेण । (२) अनहंवादी। 32. अहन्-अहोरात्रि-अहोरात्रिविदः ।
आ 33. आकाक्षिन्-फलाक्षिन्-अफलाकाङ्क्षिभिः । 34. आचार-दुराचार-मुदुराचारः। 35. आत्मन्-(१) अध्यात्म । (२) अन्तरात्मन् । (३) आत्मभाव। (४) आत्मभूत ।
(५) आत्यसंस्तुति। (६) कृतात्मन् । (७) विमूढात्मन् । (८) संयतात्मन् ।(१) अध्यात्मचेतसा; अध्यात्मनित्याः, अध्यात्मविद्या; अध्यात्मसंज्ञितम्। (२) भव्यथितान्तरात्मा। (३) आत्मभावस्थः। (४) सर्वभूतात्मभूतात्मा। (५) तुल्यनिन्दात्ममंस्तुतिः। (६) अकृतात्मानः। (७) अहङ्कारविमूढात्मा। (८)
असंयतात्मना। 36. आत्मबुद्धि-आत्मबुद्धिप्रसाद-आत्मबुद्धिप्रसादजम् ।
308

Page #347

Tertiary Word-Units 37. मात्मभूत-सर्वभूतात्मभूत-सर्वभूतात्मभूतात्मा। 38. भात्मसंयम-आत्मसंयमयोग-आत्मसंयमयोगाप्तौ । 39. आत्मसंस्तुति-निन्दात्मसंस्तुति-तुल्यनिन्दात्मसंस्तुतिः । 40. मादि-आदिमध्यान्त-भनादिमध्यान्तम् । 41. आभरण-दिव्याभरण-अनेकदिव्याभरणम् । 42. भाभास-गुणाभास-सर्वेन्द्रियगुणाभासम् । 43. आमय-दुःखशोकामय-दुःखशोकामयप्रदाः । 44. आयाम-प्राणायाम-प्राणायामपरायणाः। 45. आयुध-उथतायुध-दिव्यानेकोयतायुधम् । 46. आयुस-आयुःसत्त्वबलारोग्यसुखप्रीति ।-आयुःसत्वबलारोग्यसुखप्रीतिविवर्धनाः। 47. आरम्भ-सर्वारम्भ-सर्वारम्भपरित्यागी। 48. आरोग्य-आयुःसत्त्वबलारोग्यसुखप्रीति ।-आयुःसत्वबलारोग्यसुखप्रीतिविवर्धनाः । 49. आर्य-आर्यजुष्ट-अनार्यजुष्ट। 50. मावृत्ति-पुनरावृत्ति-अपुनरावृत्तिम् । 51. आशय-सर्वभूताशय-सर्वभूताशयस्थितः।' 52. आशा-आशापाश-आशापाशशतैः । 53. आसन-कमलासन-कमलासनस्थम् । 54. आहार-आहारविहार-युक्ताहारविहारस्य ।
55. इच्छा-(१) इक्छाद्वेष। (२) इच्छाभयक्रोध ।-(१) इच्छाद्वेषसमुत्थेन । (२)
विगतेच्छामयक्रोधः। 56. इन्द्र-सुरेन्द्र--सुरेन्द्रलोकम् । 57. इन्द्रिय-(१) चित्तेन्द्रिय क्रिय। (२) सर्वेन्द्रिय ।-(१) यतचित्तेन्द्रियक्रियः। (२)
सर्वेन्द्रियगुणाभासम्; सर्वेन्द्रियविवर्जितम् । 58. इषु-इष्वास-परमेष्वासः; महेष्वासाः। 59. इष्ट-अनिष्ट-इष्टानिष्टोपपत्तिषु।
60. ईत-अतीत-गुणातीतः; द्वन्द्वातीतः। 61. ईश्वर-(१) महेश्वर । (२) योगेश्वर ।-(१) भूतमहेश्वरम्; लोकमहेश्वरम् ; सर्वलोक
महेश्वरम् । (२) महायोगेश्वरः ।
62. उदक-(१) पिण्डोदकक्रिया। (२) सप्लुतोदक ।-(१) लुप्तपिण्डोदकक्रियाः। (२)
सर्वतःसंप्लुतोदके।
309

Page #348

Bhagavadgita Word-Index Pt. II-B(a)
63. उदर-बाहृदरवक्तनेत्र-अनेकबाहृदरवक्तनेत्रम् । 64. · उद्भव-उद्भवकर-भूतभावोद्भवकरः। 65. उद्यत-उद्यतायुध-दिव्यानेकोद्यतायुधम् । 66. उद्विग्न-अनुद्विग्न-अनुद्विग्नमनाः । 67. उद्वग-उद्वेगकर–अनुद्वेगकरम् । 68. उपभोग-कामोपभोग-कामोपभोगपरमाः । 69. उष्ण-(१) अत्युष्ण। (२) शीतोष्ण । -(१) कटुमललवणात्युष्णतीक्ष्णरूक्षविदाहिनः ।
(२) शीतोष्णसुखदुःखेषु ।
70. ऋषि-महर्षि-महर्षिसिद्धसङ्गाः।।
ए
71. एक-(१) अनेक। (२) एकधा।-(१) अनेकदिव्याभरणम्; अनेकबाहूदरवक्तूनेत्रम् ;
अनेकवक्तूनयनम्; अनेकवर्णम्; अनेकाद्भुतदर्शनम् ; दिव्यानेकोद्यतायुधम् । (२) अनेकधा।
72. कमल-(१) कमलपत्र। (२) कमलासन । -(१) कमलपत्राक्ष । (२) कमला
सनस्थम् । 73. कर्मन्-(१) कर्मकृत् । (२) कर्मफल । (३) कृत्स्नकर्म । (४) दग्धकर्मन् । (५) नैष्कर्म्य ।
(६) ब्रह्मकर्मन् । (७) मत्कर्मन् । (८) सन्न्यस्तकर्मन् ।-(१) अकर्मकृत् । (२) कर्मफलत्यागः; कर्मफलत्यागी; कर्मफलप्रेप्सु; कर्मफलसंयोगम् ; कर्मफलहेतुः; कर्मफलासङ्गम्। (३) कृत्स्नकर्मकृत् । ( ४ ) ज्ञानाग्निदग्धकर्माणम् । (५) नैष्कर्म्यसिद्धिम् । (६) ब्रह्मकर्मसमाधिना। (७) मत्कर्मकृत् ; मत्कर्मपरमः। (८) योग
सन्न्यस्तकर्माणम्। 74. कर्मफल-जन्मकर्मफल-जन्मकर्मफलप्रदाम् । 75. कल्मष-(१) क्षपितकल्मष । (२) निघूतकल्मष ।-(१) यज्ञक्षपितकल्मषाः । (२)
___ ज्ञाननिघूतकल्मषाः। 76. काञ्चन-लोष्टाश्मकाञ्चन-समलोष्टारमकाञ्चनः । 77. काम-(१) कामभोग। (२) कामराग। (३) कामसङ्कल्प। (४) कामोपभोग। -
(१) कामभोगार्थम्। (२) कामरागविवर्जितम् । ( ३ ) कामसङ्कल्पवर्जिताः ।
(४) कामोपभोगपरमाः। 78. कामराग-कामरागबल-कामरागबलान्विताः। 79. काय-(१) कायक्लेश । (२) वाकायमानस ।-( १ ) कायक्लेशभयात् । (२) यतवाक्कायमानसः।
310

Page #349

Tertiary Word-Units
80. कार्पण्य-कार्पण्यदोष-कार्पण्यदोषोपहतस्वभावः । 81. कार्य-अकार्य-कार्याकार्यव्यवस्थिती; कार्याकार्ये । 82. काल-(१) कालानल । (२) देशकाल।-(१) कालानलसन्निभानि। (२) अदेशकाले। 83. कीर्ति-अकीर्ति-अकीर्तिकरम् । 84. कुल-(१) कुलक्षय। (२) कुलधर्म ।-(१) कुलक्षयकृतम्। (२) उत्सम्मकुल
धर्माणाम् । 85. कृ-(१) अहङ्कार । (२) उद्भवकर। (३) उद्वेगकर । (४) कर्मकृत् । (५) दुष्कर।
(१) अनहङ्कारः; अहङ्कारविमूढाल्मा; दम्भाहकारसंयुक्ताः; निरहङ्कारः; साहङ्कारेण ।
(२) भूतभावोद्भवकरः । ( ३ ) अनुढेगकरम् । (४) अकर्मकृत् । (५) सुदुष्करम् । 86. कृत (Past participal)-(१) कृतबुद्धित्व। (२) कृतात्मन् ।-(१) अकृतबुद्धि
त्वात् । (२) अकृतात्मानः। 87. कृत (Noun)-9) दुष्कृत । (२) सुकृत।-(१-२) सुकृतदुष्कृते। 88. कृत्स्न-(१) कृत्स्नकर्म । (२) कृत्स्नवित् ।-(१) कृत्स्नकर्मकृत् । (२) अकृत्स्नविदः । 89. क्रिया-(१) क्रियाविशेष। (२) चित्तेन्द्रियक्रिय। (३) पिण्डोदकक्रिया।-(१) क्रिया.
विशेषबहुलाम् । (२) यतचित्तेन्द्रिय क्रियः । ( ३ ) लुप्तपिण्डोदकक्रियाः। 90. क्रोध-(१) इच्छाभयक्रोध । (२) रागभयक्रोध ।-(१) विगतेच्छाभयक्रोधः । (२)
वीतरागभयक्रोधः; वीतरागभयक्रोधाः। 91. केश-कायक्लेश-कायक्लेशभयात्।। 92. क्षपित-क्षपितकल्मष-यज्ञक्षपितकल्मषाः । 93. क्षय-(१) कुलक्षय । (२) लोकक्षय । -(१) कुलक्षयकृतम् । (२) लोकक्षयकृत् । 94. भर-भक्षर-अक्षरसमुद्भवम् ; एकाक्षरम् । 95. क्षेत्र-क्षेत्रज्ञ-क्षेत्रक्षेत्रज्ञयोः; क्षेत्रक्षेत्रज्ञसंयोगात् । 96. क्षेम-योगक्षेम-निर्योगक्षेमः ।
97. गत-(१) गतासु। (२) मद्गत । (३) सर्पगत।-(१) अगतासून् । (२)मगतप्राणाः।
(३) नित्यसर्वगतस्थाणुः । 98. गन्ध-दिव्यगन्ध-दिव्यगन्धानुलेपनम् । 99. गामिन् -अन्यगामिन्नान्यगामिना। 100. गुण-(१) गुणाभास। (२) त्रैगुण्य। (३) रजोगुण ।-(१) सर्वेन्द्रियगुणाभासम् ।
(२) त्रैगुण्यविषयाः; निस्त्रैगुण्यः । ( ३) रजोगुणसमुद्भवः । 101. गो-(१) गोचर । (२) गोमुख। (३) गोरक्ष्य ।-(१) इन्द्रियगोचराः। (२) पण
__वानकगोमुखाः । (३) कृषिगोरक्ष्यवाणिज्यम् । 102. ग्राह-सद्राह-असद्राहान् ।
311

Page #350

Bhagavadgitā Word - Index Pt..II-B ( a )
103. चर-अचर - चराचरम् ; चराचरस्य; सचराचरम् । 104. चर्— गोचर - इन्द्रियगोचराः ।
105. चर्या - ब्रह्मचारिन् — ब्रह्मचारित्रते ।
च
106.
चल - अचल - अचलप्रतिष्ठम् ।
107. चित्त - ( १ ) अनेकचित्त । (२) चित्तेन्द्रियक्रिय ! - ( १ ) अनेकचित्तविभ्रान्ताः । ( २ ) यतचित्तेन्द्रियक्रियः ।
108 चिन्त्य -- अचिन्त्य - अचिन्त्यरूपम् ।
109. चेतस् – (१) अन्यचेतस् । ( २ ) संमूढचेतस् । - ( १ ) अनन्यचेताः । ( २ ) धर्मसंमूढचेताः ।
ज
110. जधन्यगुण - ( १ ) जघन्यगुणवृत्त । (२) जघन्यगुणवृप्ति । - ( १ ) जघन्यगुणवृत्तस्थाः । ( २ ) जघन्यगुणवृत्तिस्थाः ।
113. जय - अजय - जयाजयौ ।
114.
111. जन्म - ( १ ) अनेकजन्म । ( २ ) जन्मकर्मफल । (३) जन्मबन्ध । (४) जन्ममृत्युजरा । - ( १ ) अनेकजन्मसंसिद्धः । ( २ ) जन्मकर्मफलप्रदाम् । ( ३ ) जन्मबन्धविनिर्मुक्ताः । (४) जन्ममृत्युजरादुःखैः ।
112. जन्ममृन्युजराव्याधिदुःख - जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोष ।— जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोषानुदर्शनम् ।
जरा-- (१) जन्ममृत्युजरा। ( २ ) जरामरण । -- ( १ ) जन्ममृत्युजरादुःखैः । ( २ ) जरामरणमोक्षाय ।
119.
तद् (--तद्भाव-तद्भावभावितः । 120. तख तत्त्वार्थ - अतस्त्वार्थवत् ।
115. जाल - मोहजाल — मोहजालसमावृताः । 116. जुष्ट - आर्यजुष्ट - अनार्यजुष्टम् ।
117.
ज्ञा - क्षेत्रज्ञ - क्षेत्रक्षेत्रज्ञयोः; क्षेत्रक्षेत्रज्ञसंयोगात् ।
1
118. ज्ञान -- (१) अज्ञान । ( २ ) अध्यात्मज्ञान । ( ३ ) ज्ञानयोग । (४) ज्ञानविज्ञान । ( ५ ) ज्ञानविज्ञानतृप्त । (६) ज्ञानामि । ( ७ ) सर्वज्ञान । ( ८ ) स्वाध्यायज्ञान । - (9) अज्ञानजम्; अज्ञानविमोहिताः; अज्ञानसम्भूतम् अज्ञानसम्मोहः । ( २ ) अध्यात्मज्ञाननित्यत्वम् । ( ३ ) ज्ञानयोगव्यवस्थितिः । ( ४ ) ज्ञानविज्ञाननाशनम् । ( ५ ) ज्ञानविज्ञानतृप्तात्मा । ( ६ ) ज्ञानाग्निदग्धकर्माणम् । ( ७ ) सर्वज्ञानविमूढान् । (6)
स्वाध्यायज्ञानयज्ञाः ।
त
312

Page #351

Tertiary Word-Units 121. तत्वज्ञान-तत्त्वज्ञानार्थ-तत्त्वज्ञानार्थदर्शनम् । 122. तृप्त-ज्ञानविज्ञानतृप्त-ज्ञानविज्ञानतृप्तात्मा । 123. तृष्णा-तृष्णासा-तृष्णासङ्गसमुद्भवम् । 124. तेजस्-तेजोंश-तेजोशसम्भवम् ।। 125. चि-(१) त्रैगुण्य । (२) त्रैलोक्य ।-(१) त्रैगुण्यविषयाः; निस्वैगुण्यः। (२)
त्रैलोक्यराज्यस्य ।
126. दग्ध-दग्धकर्मन्-ज्ञानाग्निदग्धकर्माणम् । 127. दंष्ट्रा-बहुदंष्ट्रा-बहुदंष्ट्राकरालम् । 128. दर्शन-(१) अद्भुतदर्शन । (२) समदर्शन। -(१) अनेकाद्भुतदर्शनम्। (२) सर्वत्र
__ समदर्शनः। 129. दिव्य-(१) दिव्यगन्ध । (२) दिव्यमाल्याम्बर। (३) दिव्याभरण।-(१) दिव्य
गन्धानुलेपनम् । (२) दिव्यमाल्याम्बरधरम् । (३) अनेकदिव्याभरणम् । 130. दीप्त-(१) दीप्तहुताश। (२) दीप्तानलार्क ।-(१) दीप्तहुताशवतम् । (२) दीप्ता
___नलार्कद्युतिम् । 131. दुषित-दौर्बल्यम्-हृदयदौर्बल्यम् । 132. दुष्ट-(१) दुराचार । (२) दुष्कृत।-(१) सुदुराचारः । (२) सुकृतदुष्कृते। 133. दुःख-(१) दुर्दर्श । (२) दुर्लभ। (३) दुष्कर। (४) दुःखसुख । (५) सुखदुःख ।
(१) सुदुर्दर्शम् । (२) सुदुर्लभः। (३) सुदुष्करम्। (४) समदुःखसुखम् ;
समदुःखसुखः । (५) शीतोष्णसुखदुःखेषु; सुखदुःखसंज्ञैः। 134. दुःखशोक-दुःखशोकामय-दुःखशोकामयप्रदाः। 135. दृश-दुर्दर्श-सुदुर्दर्शम् ।। 136. दृष्ट-दृष्टपूर्व-अदृष्टपूर्वम्; अष्टपूर्वाणि । 137. देव-अधिदैव-साधिभूताधिदैवम् । 138. देवता-अन्यदेवता-अन्यदेवताभक्ताः । 139. देश-(१) देशकाल। (२) विविक्तदेश ।-(१) अदेशकाले। (२) विविक्तदेश
सेवित्वम् । 140. देह-देहान्तर-देहान्तरप्राप्तिः । 141. दोष-(१) कार्पण्यदोष। (२) जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोष। (३) सङ्गदोष।-(१)
_ कार्पण्यदोषोपहतस्वभावः। (२) जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोषानुदर्शनम् । (३) जित.
सङ्गदोषाः। 142. द्वन्द्ध-द्वन्द्वमोह-द्वन्द्वमोहविनिर्मुक्ताः । 143. द्विधा-द्विधाभाव-छिनद्वैधाः।
313

Page #352

Bhagavad gita Word-Index Pt. II-B (a) 144. द्वेष-(१) इच्छाद्वेष । (२) रागद्वेष ।-(१) इच्छाद्वेषसमुत्थेन। (२) अरागद्वेषतः;
रागद्वेषवियुक्तैः ।
145. धर्म-(१) अधर्म । (२) कुलधर्म । (३) शाश्वतधर्म ।-(१) अधर्माभिभवात् । (२)
उत्सन्नकुलधर्माणाम् । (३) शाश्वतधर्मगोप्ता। 146. धा-एकधा-अनेकधा । 147. ध्यान-ध्यानयोग-ध्यानयोगपरः।
148. न*-Nos. of the Secondary Word-Units having this as one of
its componant parts :-2, 3, 5, 11, 12, 13, 14, 16, 26, 36, 38, 39, 44, 50, 66,74, 75, 76, 90, 105, 114, 115, 116,
119, 120, 124, 125, 126, 128. 149. नयन-वक्त्रनयन-अनेकवक्त्रनयनम् । 150. नर-नरलोक-नरलोकवीराः। 151. नाना-नानाशस्त्र-नानाशस्त्रप्रहरणाः। 152. निन्दा-(१) निन्दात्मसंस्तुति। (२) निन्दास्तुति ।-(१) तुल्यनिन्दात्मसंस्तुतिः ।
(२) तुल्यनिन्दास्तुतिः।। 153. निर्गत-नैष्कर्म्य नैष्कर्म्यसिद्धिम् । 154. निर्धूत-निर्धूतकल्मष-ज्ञाननिषूतकल्मषाः । 155. नेष-बाहूदरवक्त्रनेत्र-अनेकबाहूदरवक्त्रनेत्रम् ।
156. पब-कमलपत्र-कमलपत्राक्ष । 157. पर-(१) अपर। (२) परायण।-(१) अपरस्परसम्भूतम् । (२) कामक्रोध.
परायणाः; तत्परायणाः; प्राणायामपरायणाः; मत्परायणः; मोक्षपरायणः; श्रुति
परायणाः। 158. परिग्रह-सर्वपरिग्रह-त्यक्तसर्वपरिग्रहः । 159. पा (रक्ष)-अधिप-जनाधिपाः; नराधिपम् । 160. पाणि-पाणिपाद-सर्वतःपाणिपादम् । 161. पाद-पाणिपाद-सर्वतःपाणिपादम् । 162. पाल–अवनिपाल-अवनिपालसझैः ।
For the reason why the other particulars have not been given in the case of this tortinry word-unit see the foot-note under the game unit in the previous section at P.261 supra.
314

Page #353

Tertiary Word-Units
163. पाश-आशापाश-आशापाशशतैः । 164. पिण्ड-पिण्डोदकक्रिया-लुप्तपिण्डोदकक्रियाः । 165. पुनर-पुनरावृत्ति-अपुनरावृत्तिम् । 166. पजा-सत्कारमानपजा-सत्कारमानपजार्थम। 167. पूर्ण-अश्रुपूर्णः-अश्रुपूर्णाकुलेक्षणम् । 168. पूर्व-दृष्टपूर्व-अदृष्टपूर्वम् ; अदृष्टपूर्वाणि । 169. पूर्वक-विधिपूर्वक-अविधिपूर्वकम् । 170. पृथक्-पृथग्भाव-भूतपृथग्भावम् । 171. प्रकृति-भूतप्रकृति-भूतप्रकृतिमोक्षम् । 172. प्रतिमा-अप्रतिम-अप्रतिमप्रभावः । 173. प्रसाद-आत्मबुद्धिप्रसाद-आत्मबुद्धिप्रसादजम् । 174. प्राण-प्राणायाम-प्राणायामपरायणाः । 175. प्रिय-अप्रिय-तुल्यप्रियाप्रियः। 176. प्रीति-आयुःसत्त्वबलारोग्यसुखप्रीति-आयुःसत्त्वबलारोग्यसुखप्रीतिविवर्धनाः । 177. प्रेप्सु-फलप्रेप्सु-अफलप्रेप्सुना। ।
178. फल-(१) कर्मफल। (२) फलपेप्सु। (३) फलाकाक्षिन् । (४) सर्वकर्मफल ।
(1) कर्मफलत्यागः, कर्मफलत्यागी; कर्मफलपेप्सुः, कर्मफलसंयोगम् ; कर्मफलहेतुः; कर्मफलासङ्गम् । (२) अफलप्रेप्सुना। (३) अफलाकाङ्क्षिभिः। (४) सर्वकर्मफलत्यागम्।
179. बन्ध-जन्मबन्ध-जन्मबन्धविनिर्मुक्ताः। 180. बल-(१) आयुःसत्त्वबलारोग्यसुखप्रीति। (२) कामरागबल। (३) दौर्बल्यम् । -
(१) आयुःसत्त्वबलारोग्यसुखप्रीतिविवर्धनाः। (२) कामरागबलान्विताः। (३)
हृदयदौर्बल्यम्। 181. बहु-बहुदंष्ट्रा-बहुदंष्ट्राकरालम् । 182. बाहु-बाहूदरवक्त्रनेत्र-अनेकबाहूदरवक्त्रनेत्रम् । 183. बुद्धित्व-कृतबुद्धित्व-अकृतबुद्धित्वात् । 184. ब्रह्मन्-(१) ब्रह्मकर्मन् । (२) ब्रह्मचारिन्। (३) ब्रह्मभवन। (४) ब्रह्मभुवन ।
(५) ब्रह्मसूत्र ।-(१) ब्रह्मकर्मसमाधिना। (२) ब्रह्मचारिव्रते। (३) आब्रह्म
भवनात् । ( ४ ) आब्रह्मभुवनात् । (५) ब्रह्मसूत्रपदैः। 185. ब्रह्मयोग-ब्रह्मयोगयुक्त-ब्रह्मयोगयुक्तारमा।
186. भज-अन्यभाक-अनन्यभार।
315

Page #354

Bhagavadgita Word-Index Pt. II-B (a)
187. भय-(१) अभय। (२) इच्छाभयकोध। (३) रागभयक्रोध।-(1) भयाभये ।
(२) विगतेच्छाभयक्रोधः। (३) वीतरागभयकोधः; वीतरागभयकोधाः। 188. भवन-ब्रह्मभवन-आब्रह्मभवनात् । 189. भाव-(१) आत्मभाव। (२) तद्भाव। (३) द्विधाभाव । (४) पृथग्भाव। (५)
___ भूतभाव। (६) स्वभाव। -(१) आत्मभावस्थः। (२) तद्भावभावितः। (३)
छिन्नद्वधाः। (४) भूतपृथग्भावम् । (५) भूतभावोद्भबकरः। (.) कार्पण्यदोषोपहतस्वभावः; स्वभावजम् ; स्वभावजा; स्वभावजेन; स्वभावनियतम् ;
स्वभावप्रभवैः। 190. भुवन-ब्रह्मभुवन-आब्रह्मभुवनात् । 191. भूत-(१) अधिभूत । (२) आत्मभूत। (३) भूतप्रकृति। (४) भूतभाव। (५) भूत।
विशेष। (६) सर्वभूत ।-(१) साधिभूताधिदैवम् । (१) सर्वभूतात्मभूतात्मा • (३) भूतप्रकृतिमोक्षम्। (४) भूतभावोद्भवकरः। (५) भूतविशेषसङ्गान् ।
(१) सर्वभूतस्थम्; सर्वभूतस्थितम् ; सर्वभूतहिते। 192. भोग-कामभोग-कामभोगार्थम् ।
193. मत् (मदर्थम् , मयि)-(१) मत्कर्मन् । (२) मद्त ।-(१) मत्कर्मकृत् ; मत्कर्म
परमः। (२) मद्गतप्राणाः । 194. मध्य-(१) आदिमध्यान्त। (२) मध्यस्थ ।-(1) अनादिमध्यान्तम्। (२)
सुहृन्मित्रायुदासीनमध्यस्थद्वेष्यबन्धुषु । 195. मनस-अन्यमनस्-अनन्यमनसः । 196. मरण-जरामरण-जरामरणमोक्षाय । 197. महत्-(१) महर्षि । (२) महेश्वर।-(१) महर्षिसिद्धसङ्गाः। (२) भूतमहेश्वरम्;
लोकमहेश्वरम्; सर्वलोकमहेश्वरम् । 198. मान-(१) मानमोह। (२) सत्कारमानपूजा।-(१) निर्मानमोहाः। (२) सत्कार
मानपूजार्थम् । 199. मानस-वाक्कायमानस-यतवाकायमानसः । 200. मानिता-अतिमानिता-नातिमानिता। 201. माया-योगमाया-योगमायासमावृतः। 202. माल्य-दिव्यमाल्याम्बर-दिव्यमाल्याम्बरधरम् । 203. मित-अमित-अमितविक्रमः। 204. मुख-(१) अक्षिशिरोमुख । (२) गोमुख ।-(१) सर्वतोऽक्षिशिरोमुखम् । (२)
पणवानकगोमुखाः। 205. मूल-विरूढमूल-सुविरूढमूलम् ।
316

Page #355

Tertiary Word-Units 206. मृत्यु-(१) जन्ममृत्युजरा। (२) मृत्युसंसार।-(१) जन्ममृत्युजरादुःखैः। (२)
___मृत्युसंसारवर्त्मनि; मृत्युसंसारसागरात् । 207. मोह-(१) द्वन्द्वमोह । (२) मानमोह। (३) मोहजाल ।-(१) द्वन्द्वमोहनिर्मुक्काः। - (२) निर्मानमोहाः । (३) मोहजालसमावृताः ।
208. यक्ष-(१) अधियज्ञ । (२) यज्ञशिष्ट। (३) यज्ञाध्ययन ।-(१) साधियज्ञम् । (२)
____ यज्ञशिष्टाशिनः । (३) वेदयज्ञाध्ययनैः। 209. यशशिष्ट-यज्ञशिष्टामृत-यज्ञशिष्टामृतभुजः । 210. यहच्छा-यहच्छालाभ-यदृच्छालामसंतुष्टः । 211. युक्त-(१) ब्रह्मयोगयुक्त। (२) योगयुक्त। (३) सन्न्यासयोगयुक्त।-(१) ब्रह्मयोग
युक्तात्मा। (२) योगयुक्तात्मा। (३) सन्न्यासयोगयुक्तात्मा। 212. युग-(१) युगसहस्र। (२) सहस्रयुग।-(१) युगसहस्रान्ताम् । (२) सहस्र
युगपर्यन्तम्। 213. योग-(१) अभ्यासयोग। (२) आत्मसंयमयोग। (३) ज्ञानयोग। (४) ध्यानयोग ।
(५) योगक्षेम । (१) योगमाया। (७) योगयुक्त । (८) योगेश्वर।-(१) अभ्यासयोगयुक्तेन । (२) आत्मसंयमयोगामी। (३) ज्ञानयोगव्यवस्थितिः। (४) ध्यानयोगपरः। (५) निर्योगक्षेमः। (१) योगमायासमावृतः। (.) योगयुक्तात्मा।
(८) महायोगेश्वरः। 214. योनि-सदसयोनि-सदसद्योनिजन्मसु ।
र
215. रक्षण-गोरक्ष्य-कृषिगोरक्ष्यवाणिज्यम् । 216. रजस्-रजोगुण-रजोगुणसमुद्भवः। 217. राग-(१) कामराग। (२) रागद्वेष । (३) रागभयक्रोध।-(१) कामरागविवर्जितम् ।
(२) अरागद्वेषतः; रागद्वेषवियुक्तैः । ( ३ ) वीतरागभयक्रोधः; वीतरागभयक्रोधाः। 218. राज्य-राज्यसुख-राज्यसुखलोभेन । 219. रात्रि-अहोरात्रि-अहोरात्रिविदः । 220. रूप-अनन्तरूप-सर्वतोऽनन्तरूपम् ।
221. लम-दुर्लभ-सुदुर्लभः । 222. लाभ-(१) अलाभ। (२) यदृच्छालाभ।-(१) लाभालाभौ। (२) यदृच्छालाभ
__संतुष्टः। 223. लोक-(१) त्रैलोक्य। (२) नरलोक। (३) लोकक्षय। (४) सर्वलोक ।-(.)
त्रैलोक्यराज्यस्य। (२) नरलोकवीराः। (३) लोकक्षयकृत् । (४) सर्वलोकमहेश्वरम् ।
317

Page #356

225.
224. लोट —लोष्टाश्मकाञ्चन -- समलोष्टाश्मकाञ्चनः ।
Bhagavadgitā Word - Index Pt. II-B ( a )
व
बक्त्र - (१) बाहूदरवक्त्रनेत्र । (२) वक्त्रनयन । -- ( १ ) अनेक बाहू दरवक्त्रनेत्रम् । (२) अनेकवक्त्रनयनम् ।
226. वर्ण-वर्णसङ्कर - वर्णसङ्करकारकैः ।
227. वाक् वाक्कायमानस — यतवाक्कायमानसः ।
228. वाय्य
वाच्यवाद - अवाच्यवादान् ।
229. वाद - ( १ ) वाच्यवाद । ( २ ) वेदवाद । - ( १ ) अवाच्यवादान् । ( २ ) वेदवादरताः । 230 वादिन् - अहंवादिन् — अनहंवादी ।
231. विज्ञान - ( १ ) ज्ञानविज्ञान । ( २ ) ज्ञानविज्ञानतृप्त । - ( १ ) ज्ञानविज्ञाननाशनम् । ( २ )
ज्ञानविज्ञानतृप्तात्मा ।
232. विद् -- कृत्स्नविद् — अकृत्स्नविदः ।
233. विद्या - विद्याविनय - विद्याविनयसंपन्नं ।
234. विधान - शास्त्रविधान - शास्त्रविधानोक्तम् । 235. विधि - विधिपूर्वक - अविधिपूर्वकम् | 236. विनय - विद्याविनय - विद्याविनयसंपन्ने । 237 विमूढ - विमूढात्मन् - अहङ्कारविमूढात्मा । 238. विरुद्ध — अविरुद्ध — धर्माविरुद्धः ।
239. विरूढ - विरूढमूल - सुविरूढमूलम् ।
240. विविक्त - विविक्त देश - विविक्तदेशसेवित्वम् ।
241. विशेष - ( १ ) क्रियाविशेष । (२) भूतविशेष | --- ( १ ) क्रियाविशेषबहुलाम् । ( २ ) भूतविशेषसङ्गान् ।
242. विहार - आहारविहार - युक्ताहारविहारस्य । 243. विहित - शास्त्रविहित - अशास्त्रविहितम् ।
244. वृत्त — जघन्यगुणवृत्त - जघन्य गुणवृत्तस्थाः ।
245. वृत्ति – जघन्य गुणवृत्ति——जघन्यगुणवृत्तिस्थाः ।
246. वेद (Noun ) - ( १ ) वेदवाद । (२) वेदाध्ययन । (३) वेदान्त । (१) वेदवादरताः । ( २ ) वेदयज्ञाध्ययनैः । ( ३ ) वेदान्तकृत् ।
247. व्यक्त-अव्यक्त-अव्यक्तनिधनानि; अव्यक्तमूर्तिना; अव्यक्तसंज्ञके; अव्यक्तादीनि; अव्यक्तासक्तचेतसाम् ।
248. व्यय - अव्यय - अव्ययात्मा ।
श
249. शरीर - शरीरस्थ - अन्तः शरीरस्थम् ।
318

Page #357

Tertiary Word-Units
250. शस्त्र-नानाशस्त्र-नानाशस्त्रप्रहरणाः । 251. शाश्वत-शाश्वतधर्म-शाश्वतधर्मगोप्ता । 252. शास्त्र-(१) शास्त्रविधान। (२) शास्त्रविहित ।-(१) शास्त्रविधानोक्तम् । (२)
___ अशास्त्रविहितम् । 253. शिरस-अक्षिशिरोमुख-सर्वतोऽक्षिशिरोमुखम् । 254. शिष्ट यज्ञशिष्ट-यज्ञशिष्टाशिनः । 255. शीत-शीतोष्ण-शीतोष्णसुखदुःखेषु । 256. शीतोष्ण-शीतोष्णसुखदुःख-शीतोष्णसुखदुःखदाः । 257. शील-स्वप्नशील-अतिस्वप्नशीलस्य । 258. शुचि-अशुचि-अशुचिव्रताः । 259. शुभ-(१) अशुभ । (२) शुभाशुभ ।-(१) शुभाशुभम् । (२) शुभाशुभपरित्यागी;
शुभाशुभफलैः। 260. शोक-(१) शोकसंविन। (२) हर्षशोक ।-(१) शोकसंविनमानसः। (२) हर्ष
शोकान्वितः।
स
261. सक्त-असक्त-(१) असक्तबुद्धिः; (२) असक्तात्मा । 262. सङ्कर-वर्णसङ्कर-वर्णसङ्करकारकैः । 263. सङ्कल्प-(१) कामसङ्कल्प। (२) सन्न्यस्तसङ्कल्प। (३) सर्वसङ्कल्प ।-(१) काम
___ सङ्कल्पवर्जिताः । ( २ ) असन्न्यस्तसङ्कल्पः । ( ३ ) सर्वसङ्कल्पसन्न्यासी । 264. सङ्ग-(१) असङ्ग। (२) तृष्णासङ्ग। (३) सङ्गदोष ।--(१) असङ्गशस्त्रेण। (२)
तृष्णासङ्गसमुद्भवम् । (३) जितसङ्गदोषाः । 265. सत् (Adj.)-(१) असत् । (२) सदमद्योनि । (३) सदाह ।-( १ ) मदसत् । ( २ )
सदसद्योनिजन्मसु । (३) असाहान् ।। 266. सत्कार-सत्कारमानपूजा-सत्कारमानपूजार्थम् । 267. सव-आयुःसत्त्वबलारोग्यसुखप्रीति ।-आयुःसत्त्वबलारोग्यसुखप्रीतिविवर्धनाः । 268. सन्यस्त-(१) सन्यस्तकर्मन् । (२) सन्न्यस्तसङ्कल्प ।-(१)योगसन्न्यस्तकर्माणम् ।
(२) असन्न्यस्तसङ्कल्पः। 269. सन्न्यासयोग-सन्न्यासयोगयुक्त-सन्न्यासयोगयुक्तात्मा। 270. सम-समदर्शन-सर्वत्रसमदर्शनः । 271. संछिन्न-संछिन्नसंशय-ज्ञानसंछिन्नसंशयम । 272. संप्लुत-संप्लुतोदक-सर्वतःसंप्लुतोदके । 273. संमूढ-संमूढचेतस्-धर्मसंमूढचेताः। 274. संयत-संयतात्मन्-असंयतात्मना।
319

Page #358

Bhagavad gita Word-Index Pt. II-B (a)
275. संविग्न-शोकसंविन-शोकसंविनमानसः । 276. संशय-संछिमसंशय-ज्ञानसंछिन्नसंशयम् । 277. संसार-मृत्युसंसार--मृत्युसंसारवर्त्मनि; मृत्युसंसारसागरात् । 278. संस्तुति-आत्मसंस्तुति-तुल्यनिन्दात्मसंस्तुतिः। 279. सर्व-(१) सर्वगत । (२) सर्वज्ञान । (३) सर्वपरिग्रह। (४) सर्वभूत। (५) सर्वलोक।
(६) सर्वसङ्कल्प। (७) सर्वारम्भ। (८) सर्वेन्द्रिय।-(१) नित्यसर्वगतस्थाणुः । (२) सर्वज्ञानविमूढान्। (३) त्यक्तसर्वपरिग्रहः। (४) सर्वभूतस्थम्; सर्वभूतस्थितम् ; सर्वभूतहिते। (५) सर्वलोकमहेश्वरम्। (६) सर्वसङ्कल्पसन्न्यासी।
(५) सर्वारम्भपरित्यागी। (८) सर्वेन्द्रियगुणाभासम् ; सर्वेन्द्रिय विवर्जितम् । 280. सर्वकर्म-सर्वकर्मफल-सर्वकर्मफलत्यागम् । 281. सर्वभूत-(१) सर्वभूतात्मभूत। (२) सर्वभूताशय।-(१) सर्वभूतात्मभूतात्मा।
(२) सर्वभूताशयस्थितः। 282. सहस्र-(१) युगसहस्र। (२) सहस्रयुग।-(१) युगसहस्रान्ताम्। (२) सहस्र
युगपर्यन्तम्। 283. सिद्धि-असिद्धि-सिद्धयसिद्धयोः । 284. सुख-(१) आयुःसत्त्वबलारोग्यसुखप्रीति। (२) दुःखसुख। (३) राज्यसुख । (४)
सुखदुःख। -(१) आयुःसत्त्वबलारोग्य सुखप्रीतिविवर्धनाः। (२) समदुःखसुखम्;
समदुःखसुखः । (३) राज्यसुखलोभेन । (४) शीतोष्णसुखदुःखेषु; सुखदुःखसंहः । 285. सुखदुःख-शीतोष्णसुखदुःख-शीतोष्णसुखदुःखदाः । 286. सुर-सुरेन्द्र-सुरेन्द्रलोकम् । 287. सुन्छु-सुकृत-सुकृतदुष्कृते । 288. सूष-ब्रह्मसूत्र-ब्रह्मसूत्रपदैः । 289. सृष्ट-सृष्टान-असृष्टान्नम् । 290. स्तुति-निन्दास्तुति-तुल्यनिन्दास्तुतिः । 291. स्थित-(१) मध्यस्थ। (२) शरीरस्थ ।-(१) सुहृन्मित्रायुदासीनमध्यस्थद्वेषष्य
बन्धुषु । (२) अन्तःशरीरस्थम् । 292. स्व-(१) स्वकर्म। (२) खभाव ।-(१) स्वकर्मनिरतः। (२) कार्पण्यदोषोपहत
स्वभावः; स्वभावजम् ; स्वभावजा; स्वभावजेन; स्वभावनियतम्; स्वभावप्रभवः । 293. स्वप्न-(१) स्वप्नशील। (२) स्वप्नावबोध ।-(१) अतिस्वप्नशीलस्य । (२) युक्त
स्वप्नावबोधस्य । 294. स्वाध्याय-स्वाध्यायज्ञान-स्वाध्यायज्ञानयज्ञाः।
295. हर्ष-हर्षशोक-हर्षशोकान्वितः। 296. हुताश- दीप्तहुताश- दीप्तहुताशवक्त्रम् ।
320

Page #359

Tertiary Word-Units
Sub-section (B)-Kasmir Recension
अ . 1. अध्यात्म-(१) अध्यात्मज्ञान'। (२) अध्यात्मविद्या ।-(१) अध्यात्मज्ञाननिष्ठत्वम् ।
(२) अध्यात्मविद्याविनिवृत्तकामाः। 2. अन्त-पाणिपादान्त-सर्वतःपाणिपादान्तम् । 3. अन्तर-अन्तरात्मन-उपहतान्तरात्मा। 4. अशुभ--शुभाशुभफल-शुभाशुभफलत्यागी। 5. असत्-असदाह-असद्भाहाश्रिताः । 6. अस्-इष्वास-महेष्वासः ।
आ 7. आत्मन-अन्तरात्मन्-उपहतान्तरात्मा। 8. माशा-निराशाः-निराशीबन्धनाः । 9. आसक्त-आसक्तचेतस्-सर्वत्रासक्तचेतसाम् ।
10. इषु-इष्वास-महेष्वासः ।
11. ऋषि-महर्षि-महर्षिसङ्काः ।
12. एक-अनेक-अनेकचित्तः।
क
13. कर्मन्-(१) कर्मबन्ध। (२) चिन्त्यकर्मन् ।-(1) कर्मबन्धविनिर्मुक्ताः। (२)
अचिन्त्यकर्मा । 14. कल्मष-निधीतकल्मष-ज्ञाननिधीतकल्मषाः । 15. काम-विनिवृत्तकाम-अध्यात्मविद्याविनिवृत्तकामाः। 16. किञ्चित्-किञ्चित्क ।-अकिञ्चित्कम् । 17. कृ-किश्चित्क-अकिञ्चित्कम् । 18. कृत-हेतुक-अहेतुकम् । 19. कृत्स्न-कृत्स्नवित्-अकृत्स्नवित् । 20. क्रिया-क्रियाविशेष-क्रियाविशेषबहुलाः। 21. क्षत्र-सर्वक्षत्र-सर्वक्षत्रसमागमे ।
1. The dissolution of these compounds will be found in smaller brackets inside that of the primary words, of which they respectively form parts, given in the Index of the secondary units. B.G. I.21
321

Page #360

Bhagavad gita Word-Index Pt. II-B (6)
22. ग्राह--असदाह-असद्भाहाश्रिताः ।
23. संतस्-आसक्तचेतस्-सर्वत्रासक्तचेतसाम् । 24. चिन्ता--(१) चिन्त्यकर्मन् । (२) चिन्त्यरूप ।-(१) अचिन्त्यकर्मा । (२) अचिन्त्य
रूपम् ।
ज
25. जन्मकर्म-जन्मकर्मफल-जन्मकर्मफलेप्सवः । 26. ज्ञान-अध्यात्मज्ञान--अध्यात्मज्ञाननिष्टत्वम् ।
27. त्यज-दुस्त्यज-सुदुस्त्यजान ।
त्वकछरीर-स्वच्छरीरप्रविष्टाः।
28.
ते
29. दुःख-दुस्त्यज-सुदुस्त्यजम् । 30. दुःखसुख-(१) दुःखसुखस्वप्न। (२) दुस्त्यज ।-(१) समदुःखसुखस्वप्नः । (२)
" मुटुस्त्यजान् ।
31. धर्म--परधर्म-परधर्मोदयात् ।
32. न-(1) अनेक। (२) :प्रतिम । (३) अमृष्ट। (४) अव्यक्त ।-(1) अनेकचित्तः ।
(२) अपतिमपभावः । ( ३ ) अमृष्टान्नम् । ( ४ ) व्यक्ताव्यक्तः । ३... नाना-नानासुद्ध----नानायुद्धविशारदाः ।
१. निर्गत-निराशीः-निराशीबन्धनाः। 35. निधीत-निधीतकल्मष-ज्ञाननिधीतकल्मषाः ।
36. पर-परधर्म-परधर्मोदयात् । 37. पाणिपादौ-पाणिपादान्त--सर्वतःपाणिपादान्तम् । 38. प्रतिमा-अपतिम-अप्रतिमभभावः ।
39. फल--(१) जन्मकर्मफल । (२) शुभाशुभफल। (३) सर्वारम्भफल ।-(1) जन्मकर्मा
फलेप्सवः । (२) शुभाशुभफलत्यागी । (३) सर्वारम्भफलत्यागी।
40. बन्ध-कर्मबन्ध-कर्मबन्धविनिर्मुक्ताः।
322

Page #361

Tertiary Word-Units
म
41. महत्-(१) महर्षि। (२) महायोगिन्। (३) महाविभूति ।-(१) महर्षिसङ्काः ।
(२) महायोगीश्वरः । ( ३ ) सर्वमहाविभूते । 42. मृष्ट-अमृष्ट-अमृष्टान्नम्। 43. मोह-विषादमोह-विषादमोहाभिभवात् ।
44. युद्ध-नानायुद्ध-नानायुद्धविशारदाः। 45. युग्मद्-See त्वत् । 46. योगिन-महायोगिन्-महायोगीश्वरः।
47. रूप-चिन्त्यरूप-अचिन्त्यरूपम् ।
48. वाद-वेदवाद-वेदवादपराः । 49. विद् (To know)-कृत्स्नवित्---अकृत्स्नवित् । 50. विद्या-अध्यात्मविद्या-अध्यात्मविद्याविनिवृत्तकामाः । 51. विनिवृत्त-विनिवृत्तकाम-अध्यात्मविद्याविनिवृत्तकामाः । 52. विभूति-महाविभूति-सर्वमहाविभूते। 53. विषाद-विषादमोह-विषादमोहाभिभवात् । 54. विशेष-क्रियाविशेष-क्रियाविशेषबहुलाः । 55. वेद (Noun) वेदवाद-वेदवादपराः । 56. व्यक्त-अव्यक्त-व्यक्ताव्यक्तः ।
श
57. शरीर-त्वच्छरीर-त्वच्छरीरप्रविष्टाः । 58. शुभ--शुभाशुभफल-शुभाशुभफलत्यागी।
59. सर्व-सर्वक्षत्र-सर्वक्षत्रसमागमे । 60. सर्वारम्भ-सर्वारम्भफल-सर्वारम्भफलत्यागी । 61. स्वप्न-दुःखसुखस्वप्न-समदुःखसुखस्वप्नः ।
62. हेतु-हेतुकम्-अहेतुकम् ।
323

Page #362

SECTION C
QUATERNARY WORD-UNITS Amongst the Tertiary Word-Units contained in the preceding section there are again some which are compound words. The component parts thereof being separated as shown in the last column of Section A, the following Quaternary Word-Units are obtained. As against each of them have been given in order the particular Tertiary Word-Unit or Units from which they are obtained and also the corresponding Secondary and Primary Word-Units. Sub-section (a)--Vulgate with variants.
अ 1. अधि-अध्यात्म-अध्यात्मज्ञान--अध्यात्मज्ञाननित्यत्वम् । 2. अन्त-अनन्त-अनन्तरूप-सर्वतोऽनन्तरूपम् ।
आ 3. आत्मन्-(१) अध्यात्म। (२) आत्मबुद्धि। (३) आत्मभूत। (४) आत्मसंयम ।
(५) आत्मसंस्तुति ।-(१) अ यात्मज्ञान । (२) आत्मबुद्धिप्रसाद। (३) सर्वभूतात्मभूत। (४) आत्मसंयमयोग। (५) निन्दात्मसंस्तुति ।-(१) अध्यात्मज्ञाननित्यत्वम् । (२) आत्मबुद्धिप्रसादजम् । (३) सर्वभूतात्मभूतात्मा। (४) आत्मसंयमयोगाप्तौ । (५) तुल्यनिन्दात्मसंस्तुतिः ।
4. उष्ण-शीतोष्ण-शीतोष्णसुखदुःख-शीतोष्णसुखदुःखदाः ।
5. एक-अनेक-(१) अनेकचित्त। (२) अनेकजन्म ।-(1) अनेकचित्तविभ्रान्ताः ।
निकजन्मसंसिद्धः।
6. कर्मन्-(१) कर्मफल। (२) सर्वकर्म।-(१) जन्मकर्मफल। (२) सर्वकर्मफल ।
(१) जन्मकर्मफलप्रदाम् । ( २ ) सर्वकर्मफलत्यागम् । 7. काम-कामराग-कामरागबल-कामरागबलान्विताः ।
8. गुण-जघन्यगुण-(१) जघन्यगुणवृत्त। (२) जघन्यगुणवृत्ति ।-(1) जघन्यगुण
वृत्तस्थाः । ( २ ) जघन्यगुणवृत्तिस्थाः ।
9. जघन्य-जघन्यगुण-(१) जघन्यगुणवृत्त। (२) जघन्यगुणवृत्ति ।-(१) जघन्यगुणवृत्तस्थाः । (२) जघन्यगुणवृत्तिस्थाः।
324

Page #363

Quaternary Word-Units 10. जन्म-जन्ममृत्युजराव्याधिदुःख-जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोष-जन्ममृत्युजराव्याधिदुःख
दोषानुदर्शनम् । 11. जरा-जन्ममृत्युजराव्याधिदुःख-जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोष-जन्ममृत्युजराव्याधिदुःख
दोषानुदर्शनम्। 12. शान-तत्त्वज्ञान-तत्त्वज्ञानार्थ-तत्त्वज्ञानार्थदर्शनम् ।
13. तत्त्व--तत्त्वज्ञान-तत्त्वज्ञानार्थ-तत्त्वज्ञानार्थदर्शनम् ।
14. दुःख-(१) जन्ममृत्युजराव्याधिदुःख । (२) दुःखशोक । (३) सुखदुःख-(१) जन्ममृत्यु
जराव्याधिदुःखदोष। (२) दुःखशोकामय। (३) शीतोष्णसुखदुःख-(१) जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोषानुदर्शनम् । (२) दुःखशोकामय प्रदाः । ( ३ ) शीतोष्ण
सुखदुःखदाः। 15. द्वि-द्विधा-द्विधाभाव-छिन्नद्वैधाः ।
16. धा (Adv.)-द्विधा-द्विधाभाव-छिन्नद्वैधाः।
17. न-(१) अनन्त। (२) अनेक। (३) अशुभ। (४) असत् । -(१) अनन्तरूप ।
(२) अनेकचित्त; अनेकजन्म। (३) शुभाशुभ। ( ४ ) सदसद्योनि । -(१) सर्वतोऽनन्तरूपम् । ( २ ) अनेकचित्तविभ्रान्ता; अनेकजन्मसंसिद्धः । ( ३ ) शुभाशुभपरित्यागी; शुभाशुभफलैः। (४) सदसद्योनिजन्मसु ।
18. फल-कर्मफल-जन्मकर्मफल-जन्मकर्मफलप्रदाम् ।
19. बुद्धि-आत्मबुद्धि-आत्मबुद्धिप्रसाद-आत्मबुद्धिप्रसादजम् । 20. ब्रह्मन्-ब्रह्मयोग-ब्रह्मयोगयुक्त-ब्रह्मयोगयुक्तात्मा ।
21. भूत-(१) आत्मभूत । (२) सर्वभूत।-(१) सर्वभूतात्मभूत । ( २ ) सर्वभूतात्मभूत;
सर्वभूताशय।-(१) सर्वभूतात्मभूतात्मा। (२) सर्वभूतात्मभूतात्मा; सर्वभूताशयस्थितः ।
22. मृत्यु-जन्ममृत्युजराव्याधिदुःख-जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोष-जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोषानुदर्शनम् ।
325

Page #364

Bhagavad gita Word-Index Pt. II-C.(B)
23. यज्ञ-यज्ञशिष्ट-यज्ञशिष्टामृत-यज्ञशिष्टामृतभुजः । 24. योग-(१) ब्रह्मयोग । (२) सन्न्यासयोग ।-(१) ब्रह्मयोगयुक्त । (२) सन्न्यासयोग
युक्त-(१) ब्रह्मयोगयुक्तात्मा । ( २ ) सन्न्यासयोगयुक्तात्मा।
25. राग-कामराग-कामरागबल-कामरागबलान्विताः।
26. व्याधि-जन्ममृत्युजराव्याधिदुःख- जन्ममृत्युअराव्याधिदुःखदोष- जन्ममृत्युजराव्याधि
दुःखदोषानुदर्शनम् ।
27. शिष्ट-यज्ञशिष्ट-यज्ञशिष्टामृत-यज्ञशिष्टामृतभुजः । 28. शीत-शीतोष्ण-शीतोष्णसुखदुःख-शीतोष्णसुखदुःखदाः। 29. शुभ-अशुभ--शुभाशुभ-शुभाशुभपरित्यागी; शुभाशुभफलैः । 30. शोक-दुःखशोक-दुःखशोकामय-दुःखशोकामयप्रदाः।
31. सत् (Adj.)-असत्-सदसद्योनि-सदसद्योनिजन्मसु । 32. सन्न्यास-सन्न्यासयोग-सन्न्यासयोगयुक्त–सन्न्यासयोगयुक्तात्मा। 33. संयम-आत्मसंयम-आत्मसंयमयोग-आत्मसंयमयोगानौ । 34. संस्तुति-आत्मसंस्तुति-निन्दात्मसंस्तुतिः-तुल्यनिन्दात्मसंस्तुतिः । 35. सर्व-(१) सर्वकर्म। (२) सर्वभूत-(१) सर्वकर्मफल। (२) सर्वभूतात्मभूत;
सर्वभूताशय ।-(१) सर्वकर्मफलत्यागम्। (२) सर्वभूतात्मभूतात्मा; सर्वभूता
शयस्थितः। 36. सुख-सुखदुःख-शीतोष्णसुखदुःख-शीतोष्णसुखदुःखदाः।
Sub-section (b)-Kasmir Retension
1. आधि-अध्यात्म-अध्यात्मज्ञान; अध्यात्मविद्या-अध्यात्मज्ञाननिष्ठत्वम् ; अध्यात्मविद्या
विनिबृत्तकामाः।
आ 2. आस्मन्-अध्यात्म-अध्यात्मज्ञान; अध्यात्मविधा-अध्यात्मज्ञाननिष्ठत्वम् ; अध्यात्मविद्याविनिवृत्तकामाः।
326

Page #365

Common Word-Units
3. आरम्भ-सर्वारम्भ-सर्वारम्भफल-सर्वारम्भफलत्यागी।
4. कर्मन्-जन्मकर्म-जन्मकर्मफल-जन्मकर्मफलेप्सवः ।
5. जन्म-जन्मकर्म-जन्मकर्मफल-जन्मकर्मफलेप्सवः ।
6. दुःख-दुःखसुख-दुःखसुखस्वप्न-समदुःखसुखस्वप्नः ।
7. न-(१) अशुभ। (२) असत् ।-(१) शुभाशुभफल। (२) असदाह ।-(1)
शुभाशुभफलत्यागी। (२) असद्राहाधिताः ।
8. पाणि-पाणिपादो-पाणिपादान्तम्-सर्वतःपाणिपादान्तम् ।
9. शुभ-अशुभ-शुभाशुभफल-शुभाशुभफलत्यागी।
स 10. सत्-असत्-असदाह-असद्वाहाश्रिताः । 11. सर्व-सर्वारम्भ-सर्वारम्भफल-सर्वारम्भफलत्यागी। 12. सुख-दुःखसुख-दुःखसुखस्वप्र-समदुःखसुखस्वप्रः ।
SECTION D WORD-UNITS COMMON TO ALL OR ANY TWO OF THE PRECEDING SECTIONS OF THIS PART
भ
11
2
1. अग्नि 2. अति 3. अद्भुत 4. अधि 5. अध्यात्म 6. अनन्त 7. अनेक
Sub-Section (a)-Vulgate with Variants
8. अन्त 53 (A)7 (B) 2 (C)- 9. अन्तर
183 - 10. अन्तर् 56 234 - 11. अन्न 57 285 1 12. अन्य 58 337 - 13. अभ्यास 86
- 14. अमृत 50 10 - 15. अंश 94
13 14 15 16
- -
91
19
327

Page #366

Bhagavadgita Word-Index Pt. II-D (a)
95
20
- 45. ऋषि - 45. ऋषि
233
70
-
१.
46.
एक
234715
। । । । । । । ।
29
135
31
259
16.. अयन 17. अर्थ ____98 22 18. अशुभ ____120 25 19. असत् ____126 28 20. असु 129 21. अस् 134. 30 22. अस्मद् 135 23. अहन् 137
आ 24. आकाक्षिन् 141 25. आचार 147 26. आत्मन् 149-50 35 27. आत्मसंस्तुति 155 39 28. आदि 156 29. आमय 162 30. आयुस् 164 31. आरम्भ 167 32. आवृत्ति 176 50 33. आशा 178 34. आसन
186
53 35. आहार 188
54
। ।
34
29
। । । । । । । । ।
- 47. कर्मन् 250 736 - 48. कर्मफल 48. कर्मफल
251 74 कल्मष 254 50. काम 257
कामराग 52. काय 266
कार्य 270 - 54. काल 27182
55. कीर्ति 276 6. कुल
279 57. कृ
286. कृत (N) 287 - 59. कृत्स्न 294
क्रिया 301 1. क्रोध 303 2. क्षय 308
310 94 + क्षेत्र 313 5. क्षेम 315
।। । । । । । । । । । । । । । । । | 0
52
56
194 195 196
57
। । ।
59
ग
|
66. गत 67. गुण
199
60
318 326 339
।।
100 102
202
8. ग्राह
।
103 105
उद्धव
0. चर्या
213 215 218 -
345 346 347 352
।।। .
-
।। ।।
106
उद्वेग 44. उष्ण
69
- 71. चल 4 72. चित्त 328
107

Page #367

Common Word-Units
73. चिन्त्य
355 357
108 109
- 101. निर्गत - 102. नेत्र
528 543
153
-
155
75. जन्म
371
76.
जय
377
111 113 114
549 552 557
77.
जरा
78. ज्ञान
390
118
566
79. तत्त्व 80. तृप्त 81. तेजस् 82. त्रि
397 411 413 420
120 122 124 125
10 103. पत्र
104. पर 11 105. परिग्रह ___12 106. पाणि
107. पाद 108. . पुनर _109. पूजा 110. पूर्व 111. पूर्वक
112. पृथक् - 113. प्रकृति - 114. प्रसाद
115. प्राण ___116. प्रिय
प्रीति 4 118. प्रेप्स
571 580 585 588 589 590 595 621 624 630 632 633
156 157 158 160 161 165 166 168 169 170 171 173 174 175 176 177
428
85. दिव्य 86. दीप्त
87. दुष्ट 88. दुःख
429 436 442 453 455 460 462
127 128 129 130 132 133 136 137 138 139
89.
दृष्ट
20.
देव
119. फल
635
178
1.
देवता
463
| | + । । । । । । । ।
12.
देश
464
120. बन्ध 121. बल
466
140
-
179 180 181
470
141
478
182
96. द्वेष
484
142 144
124. बुद्धि 125. ब्रह्मन्
ध
125. ब्रह्मन्
638 641 642 646 650 654
भ 663 669 679 687
184
184
20
97. धर्म
489
145
।
499
98. न
99. नर 100. नाना
148 150 151
187 189 191 192
126. भय
127. भाव - 128. भूत - 129. भोग 329
503 508
।
21

Page #368

Bhagavadgita Word-Inder Pt. II-D (a)
232
193 194 195
859
130. मत् 131. मध्य 132. मनस 133. महत् 134. मान 135. मानस 136. माया 137. मुख 138. मूल 139. मृत्यु 140. मोह
695 701 703 710. 717 719 722 727 731
197 198 199
। । । । । । । ।
157. विद् (v) 837 - 158. विद्या 838
159. विधि 843 160. विमूढ 161. विविक्त 869 162. विहार
879 - 163. वेद 887
164. व्यक्त 894 165. व्यय 900
233 235 237 240 242 246 247 248
201 204 205 206 207
740
।
208
141. यज्ञ 744 142. यज्ञशिष्ट 745 143. युक्त
760 144. योग
764 145. योनि 771
209 211 213
। ।
शरीर 915 .. 249 167. शस्त्र 918 250 168. शाश्वत 921 251 169. शास्त्र 923 252 170. शिरस 926 253 171. शिष्ट
254 172. शीत
255 173. शीतोष्ण 927 174. शुचि
258 175. शुभ 932 259 176. शोक - 260
214
।
256
-
930
25
146. रजस् 147. राग 148. राज्य 149. रात्रि 150. रूप
772 781 785 787 792
216 217 218 219
। । ।
265
31
220
267
-
151. लोक
799
223
।
804
152. वक्त्र 153. वाक 154. वाद 155. वादिन् 156. विज्ञान
225 227 229
177. सत् 958 178. सत्व 963 179. सन्न्यास 970 180. सम 974
181. संमूढ 1000 - 182. संयत 1003 - 183. संयम 1005 -- 184. संशय 1008 - 185. सर्व 1019 - 186. सर्वभूत 1026 330
33
816 820 821 830
। । । । ।
270 273 274
- 276 279 281
230
231
-

Page #369

Common Word-Units
291 292 294
।।।
187. सहन 1035 188. सिद्धि 1045 189. सुख 1049 190. सुखदुःख 1050 191. सुर 1053 192. सुष्ठु 1055
282 - 193. स्थित 1070 283
- 194. स्व 1076 284 ___36 195. स्वाध्याय 1084 285 286 - 196. हर्ष 1088 287
295
।
1. भन्त 2. भास्मन् 3. ऋषि 4. कर्मन्
; G ܗ̇ ܗܿ ܇ ܗ̇ ܗ̇ ܀ ܗ̇
6. कृ 7. जन्म
Sub-section (b)-Kasmir Recension (6)7 (B) 2 (8)- 13. नाना 99
287 2 14. निर्गत 104 41 11 -
108 44 13 14 16. महत् 13641 47 15 - 17. योगिन् 148 46 52 17 - 18. रूप 155 4 7 72 - 5 19. विशेष 16354
20. वेद (N) 167 85 28 - 21. व्यक्त 169 56 - 88 29 6 22. शुभ 173589 9331 - 23. सर्व 18559 11 97 32 7 24. सुख 194 - 12
ulailull él
10. दुस 11. धर्म 12. न
2.
सब
331

Page #370

PART III CONSOLIDATED INDEX OF THE PRIMARY AND SUBSIDIARY
WORD-UNITS.
The word units arranged alphabetically in the various sections and sub-sections of Part II are the basic forms of the words which when inflected go to make up the Primary Compound Word-Units occurring in the first two sections of Part I. In order to show which of them are common to the Primary Simple Word-Units occurring in the same sections of the same Part and which not, it was necessary first to reduce the latter to their basic forms. When this was done it was found that there were some of them which were common to several of the Primary Simple Word-Units and that some of them were not easy to be detected owing to their position in the serial order being far removed from the larger number of units derived from the same basic forms. In order that the reader may get a collective idea of all of them from one place, they have been collected together and mentioned together with their common basic forms in an alphabetical order in this part with the initial letter P intended to distinguish them from the Secondary, Tertiary or Quaternary Word-Units, which being basic forms only have been mentioned by their serial numbers preceded by the letter S, Tor Q, as the case may be. It must be borne in mind that although the number of any of the Secondary, Tertiary or Quaternary Word-Units may be one only, it does not mean that such a unit occurs in only one Primary Compound Word-Unit. There may be several in which it may be occurring. In how many of them it occurs will have to be ascertained by the reader by a reference to the particular section or sub-section of Part II. As in the previous Parts, the common basic forms peculiar to the variants in the Käśmir Recension liave been given in a separate subsequent section.
Abbreviations :--- Adj. = Adjective ; Adv. = Adverb; N. = Noun: P. = Primary Word-Unit ; Q. = Quaternary Word-Unit; S. = Secondary WordUnit; T. = Tertiary Word-Unit ; V.-Verb.
Section A-Vulgate with Variants
6. 30—P. Bulatan; 2441):. 1. Hans-P. 37@sh.
7. 378-P. sja:; 342:974. 2. —P. 3f&:; *#*.-.7.-T.2. 8. fate-P. a. 3. 849—P. 3d.-S. 8.
9. 3fa+1—P. 3faazia. 4. 879.-P. 347.-S. 9.
10. bla+ha-P. Bfaitzuà. 5. By-P XIA.-S. 10.
11. sfa+-P. afana. 332

Page #371

Common Basic Forms
12. अत्र-P. अत्र.
38. अनु+शुच-P. अनुशौचन्ति; अनुशो. 13. अथ-P. अथ.
चितुम्; अन्वशोचा. 14. अथो-P. अथो.
39. अनु+श्रु-P. अनुशुश्रुम. 15. अदस्-P. अमी; असौ.
40. अनुसन्तत /अनु+सद्-P. अनुसन्ततानि. 16. अद्भुत-P. अद्भुतम्.-S.23.-.T.4. 41. अनु+स्था-P. अनुतिष्ठन्ति. 17. अद्य-P. अद्य.
42. अनु+स्मृ-P. अनुस्मर; अनुस्मरन् ; अनु18. अधम-P. अधमाम्.-S. 25.
स्मरेत्. 19. अधस् --P. अधः.-S. 27. 43. अन्त-P. अन्तवत् ; अन्तवन्तः; अन्तम्; 20. अधि+ई---P. अध्येष्यते.
अन्तः, अन्ते.-S. 53.-T. 11.21. अधिक--P. अधिकतर; अधिकम् ;
Q. 2. अधिकः,
44. अन्तर-P. अन्तरम् ; अन्तरे.-S.54.22. अधिकार-P. अधिकारः.
T. 12. 23. अधि+गम् (गच्छ)-P. अधिगच्छति.
45. अन्तिक-P. अन्तिके. 24. अधिष्ठान-P. अधिष्ठानम्.
46. अन्न--P. अन्नम्; अन्नात्.-S. 57.25. अधि+स्था-P. अधिष्ठाय.
T. 14. 26. अध्यक्ष-P. अध्यक्षेण.
47. अन्य---P. अन्यया; अन्यम्; अन्यः; 27. अनल-P. अनलः; अनलेन.-T. 9.
अन्यानि; अन्यान् ; अन्याम्; अन्ये; 28. अनु+इच्छ-P. अन्विच्छ.
अन्येभ्यः-S. 58.-T. 15. 29, अनुचिन्तयत् । अनु+चिन्त्-P. अनु
8. अन्यत्र-P. अन्यत्र. चिन्तयन्,
49. अन्यथा-P. अन्यथा. 30. अनु+दृश् (पश्य)-P. अनुपश्यति; अनु. 50. अन्वित अन+इ-P.अन्विताः.-S.64. पश्यन्ति; अनुपश्यामि.
51. अप+नुद्-P. अपनुद्यात्. 31. अनुप्रपन्न अनु+प्र+पत्--P. अनुप्रपन्नाः, 52. अपान-P. अपानम् ; अपाने.-S. 68. 32. अनुबन्ध-P. अनुबन्धम् ; अनुबन्धे.
अपावृत अप+आ+वृत्-P. अपावृतम्. S. 45.
54. अपि-P. अपि.-S. 70. 33. अनुमन्तृ अनु+मन्-P. अनुमन्ता.. 55. अपोहन-P. अपोहनम् . 34. अनु+ररुज-P. अनुरज्यते. 56. अप्-P. आपः. 35. अनु+वृत्-P. अनुवर्तते; अनुवर्तन्ते; 57. अभिजन:-P. अभिजनवान्. अनुवर्तयति.
58. अभि+जन्-P. अभिजायते. 36. अनु+विधा-P. अनुविधीयते. 59. अभिजात अभि+जन्-P. अभिजातः. 37. अनुशास्तृ अनु+शास-P. अनुशासि- 60. अभि+ज्ञा-P. अभिजानन्ति; अभितारम्.
जानाति. 333

Page #372

Bhagavad gita Word-Index Pt. 111-A 61. अभितस्-P. अभितः.
87. अर्थ-P. अर्थः; अर्थे.-S. 98.-T.22. 62. अभि+धा-P. अभिधास्यति;अभिधीयते. 88. अर्पण-P. अर्पणम्.-S. 102. 63. अभि+नन्द्-P. अभिनन्दति. 89. अर्यमन्-P. अर्थमा. 64. अभिप्रवृत्त अभि+प्र+वृत्-P. अभि- 90. अर्ह-P. अर्हाः.-S. 104. प्रवृत्तः.
91. अई-P. अर्हति; अर्हसि. 65. अभि+भू-P. अभिभवति; अभिभूय. 92. अलस-P. अलसः. 66. अभिमान-P. अभिमानः.
93. अल्प-P. अल्पम्. 67. अभिमुख-P. अभिमुखाः.
94. अव+गम् ( गच्छ)-P. अवगच्छ. 68. अभि+रक्ष-P. अभिरक्षन्तु.
अव+ज्ञा-P. अवजानन्ति. 69. अभि+रम्-P. अभिरतः
96. अवज्ञात अव+ज्ञा--P. अवशातम् . 70. अभि+वि+ज्वल-P. अभिविज्वलन्ति. 97. अव+शिष्-P. अवशिष्यते. 71. अभि+सं+धा-P. अभिसंधाय. 98. अव+स्तम्भ-P. अवष्टभ्य. 72. अभिहित अभि+धा-P. अभिहिता. 99. अव+सद् --P. अवसादयेत्. 73. अभ्यधिक-P. अभ्यधिकः. 100. अव+स्था ( तिष्ठ)-P. भवतिष्ठति; 74. अभ्यर्च् अभि+अर्च-P. अभ्यर्च्य.
अवतिष्ठते. 75. अभ्यसूयक अभि+असूय-P. अभ्य- 101. अवस्थित अव+स्था (तिष्ठ)-P. भवसूयकाः .
स्थितम् ; अवस्थितः; अवस्थितान्; 76. अभ्यसूय अभि+असूय-P. अभ्य
अवस्थिता:.-S. 111.
___102. अवाप् । अव+आप-P. अवाप्तुम् ; 77. अभ्यसूयत् / अभि+असूय-अभ्यसूयन्तः..
भवाप्नोति; अवाप्य; अवाप्यते; 78. अभि+हन्-P. अभ्यहन्यन्त.
अवाप्स्यथ; भवाप्स्यसि. 79. अभ्यास--P. अभ्यासात् ; अभ्यासे;
103. अवाप्तव्य अव+आप-P. अवाप्तव्यम्. ___अभ्यासेन.-S. 86.-T. 16.
104. अवेक्ष अव+ईक्ष-P. अवेक्षे; अवेश्य. 80. अभ्युत्थान अभि+उत्+स्था-P. अभ्यु
__105. अश्नत् / अश-P. अनन्.-S. 121. स्थानम्.
106. अश्-P. अश्नन्ति; अनामि; अन्नासि; 81. अमुत्र-P. अमुत्र. 82. अम्भस्-P. अम्भसा; अम्भसि.
___अश्रुते. 83. अंश-P. अंशः.-S. 95.-T. 18. 107. अश्व-P. अश्वानाम्. 84. अंशुमत्-P• अंशुमान्,
108. अश्वत्थ-p. अश्वत्थम् अश्वत्थः. 85. अर्च-P. अर्चितुम्.
109. भश्वत्थामन्-P. अश्वत्थामा. 86. अर्जुन-P. अर्जुन; अर्जुनम्; अर्जुनः.- 110. अश्विन्-P. अश्विनौ. S.97.
111. असित-p. असितः. 334.
सूयति.

Page #373

112.
113.
114.
115.
Common Basic Forms
अत् — P. असि; अस्ति; अस्तु; अस्मि; 131.
आसम् स्यात् स्यामः स्याम् ; स्युः. - S. 134.
अस्मदीय - P. अस्मदीयै:.
अस्मद् - P. अस्माकम् अस्माभिः अहम् आवयोः; नः; मत्तः; मन्मया; मम; मया; मयि माम्; मे; वयम् ; वः. - S. 135. - T. 31, 193.
T. 34.
127. आचार्य - P. आचार्य
अस्मान् ; 132.
133.
134
135.
अहङ्कार - P. अहङ्कारम्; अहङ्कारः; अहङ्कारात्. - S. 136.
116. अइन् - P. अहः - S. 137. -T. 32. 117. अहो -- P. अहो.
118. अह् – See ब्रू infra.
आ
आकाश -- P. आकाशम्. - S. 142.
119. 120. आख्यात आ+ख्या - P. आख्यातम्. 121. आ+ख्या - P. आख्याहि.
122.
आ+गम् (गच्छ् ) - P. आगच्छेत्.
123.
आगत / आ + गम् (गच्छ ) - P.
आगताः - S. 145.
124. आचरत् / आ+चर - P. आचरतः;
आचरन्.
125.
आ+चर् — P. आचरति.
126. आचार - P. आचारः. - S. 147 -
आचार्यम्
आचार्यान्; आचार्याः. - S. 148.
128.
आउय - P. आज्यम्.
129. आढ्य -- P. आढ्यः.
130. आततायिन् - P. आततायिनः.
137.
138.
139
140.
1
141.
142.
335
143.
144.
1.45.
146.
147.
148.
149.
150
151
152.
153.
136. आदित्य - P. आदित्यवत् ; आदित्यानाम्; आदित्यान्. - S. 157.
आत्मन् -- P.
आत्मनि;
आत्मनः;
आत्मा;
आत्मानम् ;
आत्मवन्तम् ; आत्मवान्. - S. 150.
-T. 35. - Q. 3.
आदि
आत्यन्तिक -- P. आत्यन्तिकम्.
आ+दा - P. आदते.
आदर्श – P. आदर्शः
आत्मना;
( - P. आदिम् आदिः; आदी. - S. 156.-T. 40.
आद्य - P. आद्यम्.
आ+धा - P. आधस्त्व; आधाय.
आधिपत्य - P. आधिपत्यम्.
आपन्न/आ + पत्— P. आपन्नम् ;
आपन्नाः.
आ+पूर् — P. आपूर्य; आपूर्यमाणम्. आप - P. आप्तुम् आप्नुयाम् आप्नुवन्ति; आप्नोति.
आयुध - P. आयुधानाम्. - T. 45. आ+रम् —— P. आरभते; आरभ्यते.. आरम्भ - P. आरम्भः - S. 167. -
T. 47.
आरुरुक्षु — P. आरुरुक्षोः.
आर्जव - P. आर्जवम्.
आर्त - P. आर्त.
आवर्तिन् - P. आवर्तिनः - S. 173.
आ + विश् – P. आविश्य; आवेश्य. आविष्ट / आ + विश् - P. आविष्टम् ;
आविष्टः - S. 175.
आ+
P. आवृत्य; आप्रियते.
आवृत / आ + वृ - P. आवृतम् ; आवृतः; आवृता; आवृताः.

Page #374

Bhagavad gita Word-Index Pt. III-A 154. आवृनि-P. आवृत्तिम्.-5. 176.- 178. इतर-P. इतराः. T. 50.
179. इतस्-P. इतः. 155. आ+वृत्-P. आवर्तते.
180. इति-P. इति. 156. आशय-P. आशयात्.-T. 51. 181. इदम्-P. अनयोः; अनेन; अयम्; 157. आशु-P. आशु.
अस्मात् ; अस्मिन् ; अस्य; अस्याम्; 158. आश्चर्य-P. आश्चर्यवत् ; आश्चर्याणि.--
इदम् ; इमम् ; इमानि; इमान् ; इमाम: S. 180.
इमा; इमे; इमौ; इयम्. 159. आ+श्रि-P. आश्रयेत् ; आश्रित्य. 182. इदानीम्-P. इदानीम्. 160. आश्रित आ+श्रि-P. आश्रितम् , 183. इन्द्रिय-P. इन्द्रियस्य; इन्द्रियाणाम्; आश्रितः; आश्रिताः.-S. 182.
इन्द्रियाणि; इन्द्रियेभ्यः; इन्द्रियः.161: आ+श्वास-P. आश्वासयामास.
S. 195.-T. 57. 162. आसन-P. आसनम्; आसने.- 184. इन्धन-P. एधांसि. S. 186.-T. 53.
185. इव-P. इव. 163. आ+सद्--P. आसाद्य.
186. इश (इच्छ)-P. इच्छ; इच्छति; 164. आसीन-P. आसीनम्; आसीनः.
__ इच्छसि; इच्छामि. 165. आसुर-P. आसुरम् ; आसुरः; आसुराः; 187. इषु-P. इषुभिः .-T. 58. आसुरी; आसुरीषु; आसुरीम्.
सन् 188. इष्ट/इश-P. इष्टम्; इष्टः; इष्टान् ; S. 187.
___इष्टाः.-S. 196.-T. 59. 166. आस-P. आसीत; आस्ते.
189. इह-P. इह. 167. आस्तिक्य-P. आस्तिक्यम्. 168. आ+स्था(तिष्ठ)-P. आतिष्ठ; आस्थाय.
190. ई-P. एति; एष्यति; एष्यसि. 169. आस्थित / आ+स्था (ति)-P.
191. ईक्ष-P. ईक्षते. __ आस्थितः; आस्थिताः.
192. ईड्य/ ईड्-P. ईज्यम्. 170. आहव-P. आहवे.
193. ईदृश-P. ईदृक्; ईदृशम्. 171. आहार-P. आहारः; आहाराः
194. ईश-P. ईशम्.-S. 201. __S. 188.-T. 54..
195. ईश्वर-P. ईश्वरम्; ईश्वरः.-S.202.172. आहो-P. आहो.
___T. 61.
196. ई-P. ईहते; ईहन्ते. 173. इक्ष्वाकु-P. इक्ष्वाकवे. 174. इङ्ग-P. इगते. 175. इच्छत् / इश-P. इच्छन्तः.-S. 190. 197. उक्त वच-P. उक्तम् ; उक्तः; उक्ताः 176.. इच्छा-P. इच्छा.-T. 55.
-S. 203. 177. इज्या-P. इज्यया.-S. 193. 198. उक्त्वा वच-See वच्.
336

Page #375

Common Basic Forms
उग्र - P. उग्रम्; उप्राः; उप्रै: - S. 204.
उचैः.
199.
200. उच्च P.
201. उच्चैःश्रवस - P. उच्चैः १ 202. उच्छिष्ट - P. उच्छिष्टम्.
203. उच्छोषण / उद् + शुष्- P. उच्छोषणम्.
204. उत - P. उत.
205. उत्क्रामत् / उद् + क्राम् P. उत्का
ःश्रवसम्.
मन्तम्. उत्क्राम्/उद्+काम् P. उत्क्रामति.
206.
207. उत्तम - P. उत्तमम्; उत्तमः - S. 206. 208. उत्तिष्ठ् / उद्+ स्था - P. उत्तिष्ठ.
V
209. उत्थित / उद् + स्था - उत्थिता.
210. उत्सीद् / उद्+ सीद् - P. उत्साद्यन्ते;
उत्सिदेयुः.
211. उत्सृज / उद्+सृज् - P. उत्सृजामि; उत्सृज्य.
B. G. I. 22
214. उदाहृत / उद्+आ+ह् — P. उदाहृतम् ;
उदाहृतः
240.
212. उदार P. उदाराः.
241.
213. उदासीन - P. उदासीनवत्; उदासीनः 242
-S. 214.
243.
215. उद्+आ+हृ— P. उदाहृत्य. 216. उद्+दिश - P. उद्दिश्य.
217. उद्देश – P. उद्देशतः .
218. उद्+हृ— P. उद्धरेत्.
219 उद्भव P. उद्भवः. - S. 215. -T.
64.
220.
उद्यत P. उद्यताः. - T. 65. उद्+यम् — P. उद्यम्य.
221.
222. उद् + विज् - P. उद्विजते; उद्विजेत्.
223. उन्मिषत् / उद् + मिष् - P. उन्मिषन्. 224. उप+जन् (जा) - P. उपजायते; उप
जायन्ते.
225.
1226.
227.
228.
229.
230.
231.
232.
233.
234.
235.
236.
237.
238.
239.
244.
245.
246.
247.
248.
249.
250.
251.
252.
253.
337
उप + जुह् - P. उपजुह्वति.
उप + दिश् — P. उपदेक्ष्यन्ति.
उपष्ट - P. उपद्रष्टा
उप+धृ - P. उपधारय.
उप + पद् - P. उपपद्यते .
उपपन्न / उप + पद्— P. उपपन्नम्.
उपमा - P. उपमा. - S. 222.
उप+या-- P. उपयान्ति.
उपरत / उप+रम्.
P. उपरतम्.
उप + रम् — P. उपरमते; उपरमेत्.
उप+लभ — P. उपलभ्यते.
उप + लिप्—— P. उपलिप्यते.
उप + विश् - P. उपविश्य .
उप+सम् + गम् — P. उपसंगम्य.
उप+सेव् - P. उपसेवते.
उप+छन् - P. उपहन्याम्.
उपाय -- P. उपायतः.
उप + आ + विश्— P. उपाविशत्. उपाश्रित / उप + आ + श्रि - P. उपा
श्रिताः - S. 226.
उप+आ+श्रि - P. उपाश्रित्य.
उपास् / उप + आस् - P. उपासते.
उपेत / उप + ई - P. उपेतः; उपेताः .
उप + ई – P. उपेत्य; उपैति; उपैष्यसि.
उभ - P. उभयोः; उभे; उभौ .
उरग - P. उरगान्.
उल्ब - P. उल्बेन.
उशनस् - P. उशना.
ऊ
ऊर्जित / ऊर्ज़ - P. ऊर्जितम् .
ऊर्ध्व - P. ऊर्ध्वम्. - S. 230.
ॠ
254. ऋ– P. ऋ.

Page #376

Bhagavad gita Word-Index Pt. III-A
255. ऋच्छ-P. ऋच्छति.
276. कतरत्-P. कतरत्. 256. ऋत-P. ऋतम् .
277. कथम्-P. कथम्. 257. ऋतु-P. ऋतूनाम्.
278. कथयत् /कथ-P. कथयतः; कथयन्तः. 258. ऋते-P. ऋते.
279. कथ्-P. कथय; कथयिष्यन्ति; कथ259. ऋद्ध-P. ऋद्धम्.
यिष्यामि. 260. ऋषि-P. ऋषयः; ऋषिभिः; ऋषीन्. 280. कदाचन---P. कदाचन. -S. 233. -T. 70. 281. कदाचित्-P. कदाचित्.
282. कन्दर्प-P. कन्दर्पः. 261. एक-P. एकया; एकस्मिन् ; एकम् ; 283. कपिल-P. कपिलः,
एकः; एका; एकेन; एके.-S. 234. 284. करण-P. करणम्. -T. 71. -Q. 5.
285. करुण-P. करुणः. 262. एकत्व-P. एकत्वम् ; एकत्वेन. 286. कर्ण-P. कर्णम्; कर्णः, 263. एकाकिन् - -P. एकाकी.
287. कर्तव्य /कृ--P. कर्तव्यम् ; कर्तव्यानि. 264. एतद्-P. एतत् ; एतयोः; एतस्य; 288. कर्तृ-P. कर्ता; कर्तारम्.-S. 247.
एतानि; एतान् ; एताम्; एते; एतेन; 289. कर्तृत्व-P. कर्तृत्वम्.-S. 248. एतेषाम् ; एतैः; एनम् ; एनाम्; 290. कर्मन्-P. कर्म; कर्मणः; कर्मणा; एभिः; एभ्यः; एषः; एषा; एषाम्.
कर्मणाम्; कर्मणि; कर्मभिः; कर्मसु; S. 236.
कर्माणि. -S. 250. -T. 72. 265. एतावत्-P. एतावत्.
-Q. 6. 266. एव-P. एव.
291. कर्मिन्-P. कर्मिभ्यः. 267. एवम्-P. एवम्.-S. 237. 292. कर्षयत् । कर्ष-P. कर्षयन्तः.
293. कलयत् / कल्-P. कलयताम्. 268. ऐकान्तिक-P. ऐकान्तिकस्य. 294. कलेवर-P. कलेवरम्. 269. ऐरावत-P. ऐरावतम्.
295. कल्प---P. कल्पते. 270. ऐश्वर-P. ऐश्वरम्.
296. कवि-P. कवयः; कविम्; कविः; ओ 271. ओजस्-P. ओजसा.-S. 239. 297. कश्चन-P. कश्चन. 272. ओषधि-धी-P. ओषधीः. 298. कश्चित्-P. कश्चित्. 273. ओम्--ओम्.-S. 240.
299. कश्मल-P. कश्मलम्. औ
300. काक्षत् / काङ्क्ष-P. काङ्क्षन्तः. 274. औषध-P. औषधम्.
301. काङ्कित काङ्क्ष-P. काङ्क्षितम.
302. काङ्ग---P. काङ्क्षति; काळे. 275. कञ्चित्-P. कञ्चित्.
303. काम-P. कामम् ; कामः; कामात् ; 338
कवीनाम्.
.

Page #377

Common Basic Forms
कामान् ; कामाः; कामैः.-S.257.
कार्यते; कुरु; कुरुते; कुरुष्व; कुर्यात् ; -T. 77.-Q.7.
कुर्याम् ; कुर्वन्ति; कुर्वाणः; कृत्वा; 304. काम्य काम्-P. काम्यानाम्.
क्रियते; क्रियन्ते; चिकीर्षुः -S. 305. काय-P. कायम् ; कायेन.-S.266.
286. -T. 85. ___T. 79.
326. कृत (N.)-P. कृतम्; कृतेन. -S. 306. कारण-P. कारणम् ; कारणानि.
287. -T. 87. S. 268.
327. कृत्स्न-P. कृत्स्नवत् : कृत्स्नवित् : 307. कारयत् / कृ-P. कारयन्.
___कृत्स्नस्य.-S. 294. -T. 88. 308. कार्य-P. कार्यम् ; कार्ये.-S. 270. 328. कृपण-P. कृपणाः -T. 81.
329. कृप-P. कृपः. 309. काल-P. कालम् ; कालः; काले; 330. कृपा-P. कृपया.
कालेन; कालेषु.-S.271.-T.82. 331. कृष्-P. कर्षति. 310. काश्य-P: काश्यः.
332. कृष्ण-P. कृष्ण, कृष्णम् ; कृष्णः; 311. किञ्चन--P. किञ्चन.
कृष्णात्. 312. किञ्चित्-P. किञ्चित्.
333. केवल-P. केवलम्; केवलैः. 313. किम्-P. कम्; कस्मात् ; कस्यचित; 334. केशव-P. केशव; केशवस्य.-S. 299. ___ कः; का; काम्; किम् ; के; केचित् ; 335. कौन्तेय-P. कौन्तेय; कौन्तेयः.
केन; केषु; कैः.-S. 274. 336. कौमार-P. कौमारम्. 314. किरीटिन्-P. किरीटी; किरीटिनम्. 337. कौशल-P. कौशलम् . 315. किल्बिषम्-P. किल्बिषम्.-S. 275. 338. क्रतु-P. क्रतुः. 316. कीर्तयत् / की.-कीर्तयन्तः. 339. क्रियगाण /कृ-P. क्रियमाणानि. 317. कीर्ति-P. कीर्तिम् ; कीर्तिः.-S.276. 340. क्रिया-P. क्रियाभिः. -S. 301. -T. 83.
-T.89. 318. कुतस्-P. कुतः
341. क्रूर-P. क्रूरान्. 319. कुन्तिभोज-P. कुन्तिभोजः. 342. क्रोध-P. क्रोधम् ; क्रोधः, क्रोधात्. 320. कुरु (N.)-P. कुरून्.-S. 278. . -S. 303. -T. 90. 321. कुर्वत् /-P. कुर्वन्.
- 343. क्लिद्-P. क्लेदयन्ति. 322. कुल-P. कुलस्य; कुलम् ; कुले. 344. क्लेश-P. क्लेशः.-T. 91. -S. 279. -T. 84.
345. क्लैब्य-P. क्लैब्यम्. 323. कुशल-P. कुशले.-S. 283. 346. क्वचित्-P. क्वचित्. 324. कूर्म-P. कूर्मः.
347. क्षण-P. क्षणम् . 325. कृ-P. करिष्यति; करिष्यसि; करिष्ये; 348. क्षत्रिय-P. क्षत्रियस्य; क्षत्रियाः करोति, करोमि; करोषि; कर्तुम् ;
-S. 306. 339

Page #378

Bhagavadgita Word-Index Pt. III-A
349. क्षमा-P. क्षमा.
373. गाण्डिव-P. गाण्डिवम्. 350. क्षमिन्-P. क्षमी.
374. गात्र-P. गात्राणि. 351. क्षम्-P. क्षामये.
375. गायत्री-P. गायत्री. 352. क्षय-P. क्षयम्; क्षयाय.-S. 308. 376. गिर्-P. गिराम्. -T. 93..
377. गीत-P. गीतम्. 353. क्षर-P. क्षरम; क्षरः. -S. 310. 378. गुण-P. गुणान् ; गुणाः; गुणेभ्यः; _ -T. 94.
गुणेषु; गुणैः; गुणतः.-S. 326.354. क्षात्र-P. क्षात्रम्.
T. 100. -Q. 8. 355. क्षान्ति-P. क्षान्तिः.
379. गुरु (Adj.)-P. गरीयसे; गरीयः; 356. क्षिप्-P. क्षिपामि.
___ गरीयान् ; गुरुणा. 357. क्षिप्रम्-P. क्षिप्रम्.
380. गुरु (N.)-P. गुरुः; गुरून्.-S.329. 358. क्षीण---P. क्षीणे.-S. 312. 381. गुह्य-P. गुह्यतमम्; गुह्यतरम् ; गुह्यम्; 359. क्षुद्र-P. क्षुद्रम्.
गुह्यात् ; गुह्यानाम्.-S. 330. 360. क्षेत्र-P. क्षेत्रम्.-S. 313.-T. 95. 382. गृण-P. गृणन्ति. 361. क्षेत्रिन्-P. क्षेत्री.
383. गृह-P. गृह्णाति; गृहित्वा; गृह्यते. 362. क्षेम-P. क्षेमतरम्. -S. 315. 384. गृह्णत्-P. गृह्णन्. -T. 96.
385. गेह-P. गेहे.
386. गो-P. गवि; गाम्.-T. 101. 363. ख-P. खम् ; खे.
387. गोविन्द-P. गोविन्द; गोविन्दम्.
388. प्रस्-P. प्रसमानः; प्रसिष्णु. 364. गच्छत् / गम् (गच्छ)-P. गच्छन्. 389. ग्लानि-P. ग्लानिः. 365. गत गम् (गच्छ्)-P. गतः गताः.
___-S. 318.-T. 97. 390. घोर-P. घोरम्; घोरे. 366. गति-P. गतिम् ; गतिः; गती.- 391. घोष-P. घोषः. S. 320.
392. प्रत्/हन्-P. नतः 367. गदिन्-P. गदिनम् .
393. घ्राण-P. घ्राणम् . 368. गन्ध-P. गन्धः; गन्धान्.-T. 98. 369. गन्धर्व-P. गन्धर्वाणाम्.-S. 323. 394. च-P. च. 370. गम् (गच्छ)---P. गच्छ; गच्छति; 395. चक्र-P. चक्रम्.-S. 342.
गच्छन्ति; गत्वा; गन्तव्यम्; गमः; 396. चक्रिन्-P. चक्रिणम्. गम्यते.
397. चक्षुस-P. चक्षुः.-S. 343. 371. गर्भ-P. गर्भम् ; गर्भः.
398. चञ्चल-P. चञ्चलम् . 372. गहन-P. गहना.
399. चञ्चलत्व-P. चञ्चलत्वात्. 340

Page #379

Common Basic Forms
400. चतुस्--P. चत्वारः.-S. 344. 428. छेत्तृ छिद्--P. छेत्ता. 401. चन्द्रमस्-P. चन्द्रमसि. 402. चमू-P. चमूम्.
429. जगत्-P. जगतः; जगत्. -S. 365. 403. चर-P. चरम्.-S.345.-T.103. 430. जन-P. जनः; जनानाम् ; जनाः. 404. चरत् / चर्-P. चरताम्; चरन्.
-S.369. 405. चर्-P. चरति; चरन्ति.
431. जन् (जा)-P. जनयेत् ; जायते; 406. चल-P. चलम्.-S. 347,
जायन्ते. 407. चल-P. चलति.
432. जन्तु-P. जन्तवः. 408. चान्द्रमस-P. चान्द्रमसम्.
433. जन्म-P. जन्म; जन्मनाम् ; जन्मनि; 409. चाप-P. चापम्.
जन्मानि.-S. 371. -T. 111. 410. चित्त-P. चित्तम्.-S. 348.
Q. 10. -T. 107.
434. जय-P. जयः. -S. 377. -T. 411. चित्ररथ-P. चित्ररथः.
___ 113. 412. चिन्तयत् चिन्त-P. चिन्तयतः, 435. जयद्रथ-P. जयद्रथम् ; जयद्रथः. 413. चिन्ता-P. चिन्ताम्.
1436. जरा-P. जरा.-T. 114.-Q. 11. 414. चिन्त्-P. चिन्तयेत्.
437. जागृ-P. जागर्ति; जाग्रति. 415. चिन्त्य/चिन्त्-P. चिन्त्यः. -S. 438. जात जन् (जा)-P.जातस्य; जाताः. 355. -T. 108.
-S. 380. 416. चिर-P. चिरात् ; चिरेण.-S. 356. 439. जातु-P. जातु. 417. चूर्णित चूर्ण-P. चूर्णितः. 440. जानत् / ज्ञा-P. जानन् -S. 382. 418. चेकितान-P. चेकितानः.
441. जाह्नवी-P. जाह्नवी. 419. चेतना-P. चेतना.
442. जि (जय)-P. जयेम; जयेयुः; जित्वा. 420. चेतस्-P. चेतसा.-S. 357. -T. 443. जिगीषत् / जि (जय)-P. जिगीषताम् . 109.
444. जिघ्रत् / घ्रा-P. जिघ्रन्. 421. चेत्-P. चेत्.
445. जिज्ञासु-P. जिज्ञासुः. 422. चेष्टा-P. चेष्टाः.-S. 358. 446. जित/जि (जय)-जितः. 423. चेष्ट-P. चेष्टते.
447. जीर्ण-P. जीर्णानि. 424. च्यु-P. च्यवन्ति.
448. जीव-P. जिजीविषामः; जीवति.
449. जीवन-P. जीवनम्. 425. छन्दस्-P. छन्दसाम्; छन्दांसि; 450. जीवित-P. जीवितेन.-S. 386. छन्दोभिः.
451. जुष-P. जोषयेत्. 426. छलयत् । छल्-P. छलयताम्. 452. ज्ञा-P. जानाति; जाने; ज्ञातुम् ; 427. छिद्-P. छित्वा; छिन्दन्ति; छेत्तुम्.
ज्ञात्वा; ज्ञास्यसि,-T. 117.
341

Page #380

Bhagavad gitā Word-Index Pt. III-A
453. ज्ञातव्य ज्ञा-P. ज्ञातव्यम्.
472. तपस्विन्-P. तपस्विभ्यः; तपस्विसु. 454. ज्ञात/ज्ञा-P. ज्ञातेन.
473. तप्-P. तपस्यसि; तपामि; तप्यन्ते. 455. ज्ञान-P. ज्ञानवताम् ; ज्ञानवान् ;
-s. 406. ज्ञानस्य; ज्ञानम् ; ज्ञानात् ; ज्ञाना- 474. तप्त तप्--P. तप्तम्. नाम् ; ज्ञाने; ज्ञानेन.-S. 390. 475. तमस्-P. तमसा; तमसि; तमसः; -T. 118. -Q. 12.
___ तमः.-S. 407. 456. ज्ञानिन्-P. ज्ञानिनः; ज्ञानिभ्यः; 476. तात-P. तात. ज्ञानी.
477. तामस-P. तामसम्; तामसः; तामसार; 457. ज्ञेय-P. ज्ञेयम् ; ज्ञेयः.
तामसी.-S. 408. 458. ज्योतिस-P. ज्योतिषाम् ; ज्योतिः. 478. तावत्-P. तावान्. -S. 395.
479. तितिक्ष---P. तितिक्षस्व. 459. ज्वलत् । ज्वल्-P. ज्वलद्भिः. 480. तिष्ठ-See स्था. 460. ज्वलन-P. ज्वलनम्.
481. तिष्टत् स्था (तिष्ठ)-P. तिष्ठन्तम्.
482. तु-P. तु. 461. झष-P. झषाणाम्.
483. तुमुल-P. तुमुलः.
484. तुल्य-P. तुल्यः.-S. 410. 462. तत तन्-P. ततम्.
485. तुष्ट/ तुष-P. तुष्टः, 463. ततस-P. ततः.
486. तुष्टि-P. तुष्टिः. 464. तत्त्व-P. तत्त्वतः; तत्त्वम् ; तत्त्वेन. 1 487. तुष्-P. तुष्यति; तुष्यन्ति.
___-S. 397. -T. 120.-Q. 13. 488. तूष्णीम्-P. तूष्णीम्. 465. तत्र-P. तत्र.
489. तृप्ति-P. तृप्तिः, 466. तथा-P. तथा.-S. 400. 490. तेजस्-P. तेजः; तेजोभिः; तेजोमयम्. 467. तदा-P. तदा.
-. 413.-T. 124. 468. तद्-P. तत् ; तद्वत् ; तम् ; तया; 491. तेजस्विन्-P. तेजस्विनाम्.
तयोः; तस्मात् ; तस्मिन् ; तस्य; 492. तोय-P. तोयम्. तस्याम् ; तस्याः; तानि; तान् ; 493. त्यजत् त्यज्-P. त्यजन्. तासाम् ; ताम्; ते; तेन; तेषाम् ; 494. त्यज्-P. त्यक्तुम्; त्यक्त्वा; त्यजति; तेषु; तैः; तौ; सः; सा. -S. 401.
त्यजेत्. -T. 119.
495. त्याग-P. त्यागस्य; त्यागम्; त्यागः; 469. तनु-P. तनुम्.
त्यागात् ; त्यागे.-S. 416. 470. तपत् । तप-P. तपन्तम्.
496. त्यागिन्-P. त्यागी.-S. 417. 471. तपस्-P. तपसा; तपसि; तपः; 497. त्याज्य त्यज्-P. त्याज्यम्. तपःस; तपोभिः-S. 404. 498. त्रय-P. त्रयम्.-5.418.
342

Page #381

Common Basic Forms
499. त्रा-P. त्रायते.
____525. दुःख-P. दुःखतरम् ; दुःखम् ; दुःखेन; 500. त्रि-P. त्रिभिः; त्रिषु; श्रीन्.
दुःखेषु.-S. 455.-T. 133.S. 420.-T. 125.
Q. 14. 501. त्वम्-P. त्वक्.
526. दूर-P. दूरेण. 502. त्वरमाण वर्-P. स्वरमाणाः. 527. दृढ--P. दृढम् ; दृढेन.-S. 458.
528. हा (पश्य)-P. अपश्यत् ; दर्शय; 503. दक्ष-P. दक्षः.
दर्शयामास; दृष्ट्वा; दृश्यसि; द्रष्टुम्; 504. दण्ड-P. दण्डः.
पश्य; पश्यति; पश्यन्ति; पश्यामि; 505. दत्त/दा-P. दत्तम्; दत्तान्.
पश्येत्.-S. 459.-T. 135. 506. दमयत् / दम्-P. दमयताम्. 529. दृष्ट-दृश् (पश्य)-P. दृष्टः-S. 460. 507. दम-P. दमः.
-T. 136. 508. दम्भ-P. दम्भः; दम्भेन.-S. 426. 530. दृष्टवत् दृश् (पश्य)-P. दृष्टवान्. 509. दया-P. दया.
531. दृष्टि-P. दृष्टिम्. 510. दर्प-P. दर्पम्; दर्पः.
532. देव-P. देव; देवम् ; देवान् ; देवा. 511. दर्शित दृश् (पश्य)-P. दर्शितम्. । नाम्; देवाः.-S.462.-T.137. 512. दश-P. दश.
533. देवता-P. देवताः. -s. 463. 513. दह-P. दहति.
___ -T. 138. 514. दा-P. ददामि; ददासि; दास्यन्ते; 534. देवदत्त-P. देवदत्तम्.
__दास्यामि; दीयते.-S. 432. 535. देवल-P. देवलः. 515. दाक्ष्प-P. दाक्ष्यम् .
536. देश-P. देशे.-S. 464.-T. 139. 516. दातव्य दा-P. दातव्यम्. 537. देह-P. देहम् ; देहवद्भिः ; देहाः ; देहे; 517. दान-P. दानम् ; दाने दानेन; दानेषु;
-. 466.-T. 140. दानैः.-S. 433.
538. देहिन्-P. देहिनम् ; देहिनः; देहि518. दानव-P. दानवाः.
नाम्; देही.-S. 469. 519. दिक्-P. दिशः.
539. दैत्य-P. दैत्यानाम्. 520. दिव्य-P. दिव्यम्; दिव्यान् : दिव्या- 540. दैव-P. देवम् ; देवः; दैवी; दैवीम्.
नाम; दिव्यानि; दिव्याः; दिव्यौ.- 541. दोष-P. दोषवत् ; दोषम् ; दोषेण; S. 436.-T. 129.
दोषैः-S. 470.-T. 141. 521. दीप-P. दीप:.-S. 440. 542. धूत-P. धूतम्. 522. दीप्त- दीप-P. दीप्तम्.-s. 442. 543. द्यौ-P. दिवि.-S. 473. -T. 130.
544. द्रव्य-P. द्रव्यमयात्.-S. 474. 523. दीप्तिमत्-P. दीप्तिमन्तम्.-S. 445. 545. द्रष्ट-P. द्रष्टा. 524. दुE-P. दुष्टासु.-S.453.-T.132. 546. दु-P. द्रवन्ति,
343

Page #382

547. 548.
549.
550
द्रुपद - P. द्रुपदः. - S. 475.
द्रोण -- P. द्रोणम्; द्रोण:. - S. 476. द्रौपदेय - P. द्रौपदेयाः.
द्वन्द्व -- P. द्वन्द्वः; द्वन्द्वैः - S. 478
T. 142.
551. द्वार - P. द्वारम्. - S. 480. 552.
553.
द्वि - P. द्वौ . - S. 481. - Q. 15. द्विषत् द्विष - P. द्विषतः . द्विष - P. द्वेष्टि.
554.
555. द्वेष - P. द्वेषः - S. 484. - T. 144. 556. द्वेष्य / द्विष - P. द्वेष्यः. - S. 486.
Bhagavadgita Word-Index Pt. III-A
573.
574.
ध
557.
धन - P. धनम् ; धनानि . - S. 487. 558. धर्म - P. धर्मस्य धर्मम्; धर्मे.
565.
570.
571
566 .
धीमतू - P. धीमता; धीमताम् .
567.
धीर - P. धीरम् ; धीरः.
568. धूम - P. धूमः; धूमेन.
569.
णाम्; धार्तराष्ट्रान्.
धिष्ठित / ( अधि ) + स्था - P.
धिष्ठितम्.
S. 489.-T. 145.
583.
559. धर्म्य – P. धर्म्यम् ; धर्म्यात्. - S. 490. 584.
560.
धा (v.) P. दधामि .
561.
धातृ - P. धाता; धातारम्.
562.
धामन् — P. धाम.
563.
धारयत् धु - P. धारयन्.
503.-T. 150.
564. धार्तराष्ट्र - P. धार्तराष्ट्रस्य धार्तराष्ट्रा- 587. नरक - P. नरकस्य; नरकाय; नरके .
588.
नव ( = नूतन ) - P. नवांनि.
589.
नश् - P. नश्यति ; नाशयामि.
590.
नश्यत् नश - P. नश्यत्सु.
591.
नष्ट/नश - P. नष्टः; नष्टान् ; नष्टे. -
S. 506.
धृतराष्ट्र - P. धृतराष्ट्रस्य; धृतराष्ट्रः. धृति - P. धृतिम् ; धृतिः, धृतेः; धृत्या .
-S. 495.
572 धृष्टकेतु - P. धृष्टकेतुः .
धृष्टद्युम्न - P. धृष्टद्युम्नः.
धेनु - P. धेनूनाम्.
575.
मा - P. दध्मुः; दध्मौ.
576. ध्यान - P. ध्यानम् ; ध्यानात् ; ध्यानेन.
-T. 147.
577.
ध्यायत् / ध्या - P. ध्यायतः; ध्यायन्तः
578 ध्रुव - P. ध्रुवम्; ध्रुवः; ध्रुवा. - S.
498.
579.
344
580.
581
582.
592.
धृ – P. धारयते; धारयामि; धार्यते. 593.
-S. 494.
594.
595.
596.
597.
598.
585.
586.
न
न - P. न. - S. 499. -T. 148. -Q. 17.
नकुल — P. नकुलः .
नक्षत्र - P. नक्षत्राणाम्.
नदी - P. नदीनाम्.
नभस् - P. नभः. - S. 501.
नमस् (V. ) - P . नमस्यन्तः; नमस्यन्ति; नमेरन्.
नमस् ( N . ) - P. नम:. - S. 502. नर – P. नरः; नराणाम्; नरैः. - S.
नाग - P. नागानाम्.
नायक - P. नायकाः.
नारद - P. नारदः .
नारी - P. नारीणाम्.
नाव - P. नावम्.
नाश - P. नाशाय. - S. 511.
नाशन - P. नाशनम्. - S. 512.

Page #383

Common Basic Forms
599. नाशित /नश्-P. नाशितम्. 627. नि+वस्-P. निवसिष्यसि. 600. नि (नय)-P. नयेत्.
628. निवास-P. निवासः.-S. 535. 601. नि+गम् (गच्छ)-P. निगच्छति. 629. नि+विश्-P. निवेशय. 602. निगृहीत नि+गृह-P. निगृहीतानि. 630. निवृत्त नि+वृत्-P. निवृत्तानि. 603. नि+गृह-P. निगृह्णामि.
631. निवृत्ति-P. निवृत्तिम्. 604. निग्रह-P. निग्रहम्; निग्रहः-S. 517. 632. निशा-P. निशा. 605. नित्य-P. नित्यशः; नित्यस्य; नित्यम् ; 633. निश्चय-P. निश्चयम्; निश्चयेन. -S. नित्यः.-S. 518.
536. 606. निधन-P. निधनम्.-S. 521. 634. निश्चर् (निस्+चर्)-P. निश्चरति. 607. निधान-P. निधानम्.
635. निश्चल-P. निश्चला. 608. निन्दत / निन्द्-P. निन्दन्तः. 636. निश्चल (निस्+चल्)-P. निश्चलति. 609. निबद्ध/नि+बन्ध-निबद्धः. 637. निश्चि (निस्+चि)-निश्चित्य. 610. नि+बन्ध-P. निबध्नन्ति; निबध्नाति; 638. निश्चित निस+चि-P. निश्चितम्; निबध्यते.
निश्चिताः.-S. 537. 611. निबन्ध-P. निबन्धाय.
639. निष्ठा-P. निष्ठा. 612. नि+बुध-P. निबोध.
640. निहत नि+हन्-P. निहताः. 613. निमित्त-P. निमित्तानि.-S. 524. 641. नि+हन्- -P. निहत्य. 614. निमिषत् / नि+मिष-निमिषन्. 042. नीति-P. नीतिः. 615. नियत (Adv.)-P. नियतम्. 643. नु-P. नु. 616. नियत (Adj.)-P. नियतस्य; नियताः 644. नृ-P. नृषु.-S. 542. S. 525.
645. नैष्कर्म्य-P. नैष्कर्म्यम्.-S. 544. 617. नियम-P. नियमम्.
646. नैष्कृतिक-P. नैष्कृतिका 618. नि+यम्-P. नियम्य.
647. नैष्टिक-P. नैष्टिकी. 619. नि+युज-P. नियोक्ष्यति; नियोजयसि. 648. नो-P. नो. 620. नियोजित नि+युज-P. नियोजितः. 649. न्याय्य-P. न्याय्यम्. 621. निरीक्ष/ नि+ईश्-P. निराक्षे. -s. 650. न्यास-P. न्यासम्.
527. 622. निरुद्ध नि+ध-P. निरुद्धम्. 651. पक्षिन्-P. पक्षिणाम् . 623. नि+ध-P. निरूद्धय.
652. पच-P. पचन्ति; पचामि. 624. निर्देश-P. निर्देशः.
653. पञ्च-P. पञ्च; पञ्चमम्. 625. निर्वेद-P. निर्वेदम्.
654. पण्डित-P. पण्डितम् ; पण्डिताः. 626. नि+कृत् (वर्त)-P. निवर्तते; निवर्तन्ति; 655. पतङ्ग-P. पतङ्गाः. निवर्तन्ते; निवर्तितुम्.
656. पत्-P. पतन्ति .
345

Page #384

Bhagavadgita Word-Index Pt. III-A
657. पत्र-P. पत्रम्.-S. 549.-156. 683. परि+अव+स्था (तिष्ठ)-P. पर्यव658. पथिन्---P. पथि.
तिष्ठते. 659. पद-P. पदम्.-S. 550. 684. परि+उप+आस्-P. पर्युपासते. 660. पर-P. परतरम् ; परतः; परम् ; परया; 685. पर्युषित-P. पर्युषितम्.
परस्य; परः; परा; पराणि; पराम्. 686. पवत् / पू-P. पवताम्.
-S. 552. -T. 157. 687. पवन-P. पवनः. 661. परम-P. परमम् ; परमः; परमाम्.- 688. पवित्र-P. पवित्रम्. S.553.
689. पश्य-See दृश. 662. परस्तात्-P. परस्तात्.
690. पश्यत् / दृश् (पश्य)-P. पश्यतः; 663. परस्परम्-P. परस्परम्.
पश्यन्. 664. परि+क्लिष्ट परि+क्लिष्-P. परिक्लिष्टम्. 691. पाञ्चजन्य-P. पाञ्चजन्यम्. 665. परिकीर्तित परि+कीर्त-P. परि- 692. पाण्डव-P. पाण्डव; पाण्डवः; पाण्डकीर्तितः.
वानाम् ; पाण्डवाः.-S. 568. 666. परिग्रह-P. परिग्रहम्. -S. 557. 693. पातक-P. पातकम्. -T. 158.
694. पात्र-P. पात्रे.-S. 570. 667. परि+चक्ष-P. परिचक्षते. 695. पाप-P.- (Mas.) पापाः; पापेम्पः; 668. परिचिन्तयत् / परि+चिन्त्-P. परि
पापेषु.-(Neu.) पापम् ; पापात् ; चिन्तयन्.
पापेन.-S. 573. 669. परिज्ञातृ-P. परिज्ञाता.
696. पाप्मन्-P. पाप्मानम्.-S. 574. 670. परिणाम-P. परिणामे.
697. पारुष्य-P. पारुष्यम्. 671. परि+त्यज-P. परित्यज्य. 698. पार्थ-P. पार्थः पार्थस्य; पार्थः; 672. परित्याग-P. परित्यागः.
पार्थाय. 673. परित्राण-P. परित्राणाय. 699. पावक-P. पावकः. 674. परि+दह-P. परिदाते.
700. पावन-P. पावनानि. 675. परिदेवना-P. परिदेवना. 701. पितामह-P. पितामहः; पितामहान् ; 676. परिपन्थिन्-P. परिपन्धिनौ.
पितामहाः. 677. परिप्रश्न-P. परिप्रश्नेन.
702. पितृ-P. पितरः; पिता; पितृणाम्; 678. परिमार्गितव्य । परि+मार्ग-P. परि-
पितृन्.-S. 576. मानितव्यम्.
703. पीडा-P. पीड्या. . 679. परि+शुष्-P. परिशुष्यति. 704. पुण्य-P. पुण्यम् ; पुण्यः; पुण्याः; 680. परि+सं+आप-P. परिसमाप्यते.
पुण्ये.-8.577. 681. पर्जन्य-P. पर्जन्यः; पर्जन्यात्. 705. पुत्र-P. पुत्रस्य; पुत्रान् ; पुत्राः 682. पर्ण-P. पर्णानि.
-S.578. 346

Page #385

Common Basic Forms
706. पुनर्-P. पुनः.-S. 580.-T. 733. प्रकीर्ति-P. प्रकीर्त्या. 162.
734. प्रकृति-P. प्रकृतिम्; प्रकृतिः; प्रकृतेः; 707. पुंस्-P. पुमान् ; पुंसः.
प्रकृत्या.-S. 595.-T. 171. 708. पुर-P. पुरे.
735. प्रजन-P. प्रजनः. 709. पुरस्तात्-P. पुरस्तात्.
736. प्रजा-P. प्रजाः. 710. पुरा-P. पुरा.
737. प्रजापति-P. प्रजापतिः. 711. पुराण-P. पुराणम् ; पुराणः; पुराणी. 738. प्र+ज्ञा (v.)-P. प्रजानाति:प्रजानामि. 712. पुरातन-P. पुरातनः,
739. प्रज्ञा (N.)-P. प्रज्ञा; प्रज्ञाम्.713. पुरुष-P. पुरुषस्य; पुरुषम्; पुरुषः,
S.597. पुरुषाः; पुरुषो; पूरुषः-S. 583.
740. पणय-P. प्रणयेन. 714. पुरोधस्-P. पुरोधसाम्.
741. प्रणव-P. प्रणवः, 715. पुष-P. पुष्णामि.
742. प्रणिधा /प्र+नि+धा-P. प्रणिधाय. 716. पुष्कल-P. पुष्कलाभिः.
743. प्रणिपात-P. प्रणिपातेन. 717. पुष्प-P. पुष्पम्.
1744. प्र+तप्-P. प्रतपन्ति. 718. पुष्पित /पुष्प-P. पुष्पिताम्.
745. प्रताप-P. प्रतापवान्, 719. पूज्य/पूज-P. पूज्यः .
746. प्रति-P. प्रति. 720. पूति-P. पूति. 721. पूर्व-P. पूर्वतरम् ; पूर्वम् : पूर्वेः पूर्वैः 747. प्रति+ज्ञा (v.)-P. प्रतिजानीहिः -S. 588.-T. 168.
प्रतिजाने. 722. पृच्छ-P. पृच्छामि.
748. प्रति+पद्-P. प्रतिपद्यते. 723. पृथक्-P. पृथक. -S. 590. 749. प्रति+युध-P. प्रतियोत्स्यामिः -T. 170.
750. प्रतिष्टा-P. प्रतिष्ठा.-. 599. 724. पृथक्त्व-P. पृथक्त्वेन.
751. प्रति+स्थाप्--P. प्रतिष्ठाप्य. 725. पृथिवी-P. पृथिवीम् । पृथिव्याम्. 752. प्रतिष्ठित /प्रति+स्था (तिष्ठ)-P. -S. 592.
प्रतिष्ठितम् ; प्रतिष्ठिता. 726. पृष्ट-P. पृष्टता.
753. प्रत्यवाय-P. प्रत्यवायः. 727. पौण्ड-P. पौण्डम्.
754. प्रथित /प्रथ-P. प्रथितः. 728. पीत्र-P. पौत्रान् ; पात्राः. 755. प्रदिष्ट प्र+दिश-P. प्रदिष्टम्. 729. पौरुष-P. पौरुषम्.
756. प्रदीप्त /प्र+दीप-P. प्रदीप्तम्. 730. प्रकाश-P. प्रकाशम्; प्रकाशः -S. 757. प्र+दुष-P. प्रदुष्यन्ति. 594.
758. प्रद्विषत् /प्र+द्विष्-P. प्रद्विषन्तः. 731. प्रकाशक-P. प्रकाशकम्.
759. प्र+ध्मा-P. प्रदध्मतुः. 732. प्र+काश-P. प्रकाशयति.
760. प्र+नम्-P. प्रणम्य. 347
P. पृच्छामि.

Page #386

Bhagavadgita Word-Index Pt. III-A
761. प्र+नश-P. प्रणश्यति; प्रणश्यन्ति; 787. प्र+ली-P. प्रलीयते; प्रलीयन्ते. प्रणश्यामि.
788. प्रलीन/प्र+ली-P. प्रलीनः. 762. प्रनष्ट /प्र+नश-P. प्रनष्टः. 789. प्र+वच-P. प्रवक्ष्यामि; प्रवक्ष्ये. 763. प्र+पद्-P. प्रपद्यते; प्रपद्यन्ते; प्रपद्ये; 790. प्रवदत् / प्र+वद्-P. प्रवदताम्. प्रपद्येत.
791. प्र+वद्-P. प्रवदन्ति. 764. प्रपन्न /प्र+पद्-P. प्रपनम्. 792. प्र+कृत् (वर्त )-P. प्रवर्तते; प्रवर्तन्ते. 765. प्र+(दृश्) पश्य्--P. प्रपश्य; प्रपश्यामि. 793. प्रवर्तित / प्र+वृत् (व )- P. प्रव766. प्रपश्यत् / प्र + (दृश्) पश्य्- P.
तितम्. प्रपश्यद्भिः.
794. प्रविभक्त / प्र + वि + भज्-P. प्रवि767. प्रपितामह-P. प्रपितामहः.
भक्तम् ; प्रविभक्तानि. 768. प्रभव (N.)-P. प्रभवम् ; प्रभवः- 795. प्र+वि+ली-P. प्रविलीयते. S.605.
796. प्र+विश्-P. प्रविशन्ति; प्रवेशुम्. 769. प्र+(भू) भव्-P.प्रभवति; प्रभवन्ति. 797. प्रवृत्त / प्र+वृत् (व) P. प्रवृत्तः; 770. प्रभविष्णु / प्र + (भू ) भव-P. प्रभ
प्रवृत्ते. विष्णु.
798. प्रवृत्ति-P. प्रवृत्तिम्; प्रवृत्तिः. -S. 771. प्रभा-P. प्रभा.
615. 772. प्र+भाष-P. प्रभाषेत.
799. प्रवृद्ध/ प्र+ध (वर्ध)-P. प्रवृद्धः; 773.. प्रभु-P. प्रभुः; प्रभो.
प्रवृद्ध.-S. 616. 774. प्रमाण-P. प्रमाणम्. 775. प्रमाथिन्-P. प्रमाथि; प्रमाथीनि.
800. प्रव्यथित / प्र+व्यथ-P. प्रव्यथितम् ;
प्रव्यथिता:.-S. 617. 776. प्रमाद-P. प्रमादः; प्रमादात् , प्रमादे. -S. 607.
801. प्रशस्त / प्र+शंस्-P. प्रशस्ते. 777. प्रमुख-P. प्रमुखे.-5.608.
802. प्रशस्य-P. श्रेयः; श्रेयान् ; श्रेष्ठः778. +मुच (मुञ्च)-P. प्रमुच्यते.
S.944. For श्रेयस् as a noun 779. प्र+ (दा) यच्छ्-P. प्रयच्छति.
___see that word itself. 780. प्रयत्न-P. प्रयत्नात्.
803. प्रशान्त-P. प्रशान्तस्य.-S. 618. 781. प्र+या---P. प्रयाति.
804. प्रसक्त/प्र+सञ्ज-P. प्रसक्ताः . -S. 782. प्रयात / प्र+या-प्रयाताः.
619. 783. प्रयुक्त /प्र+युज-P. प्रयुक्तः.
805. प्रसंग-P. प्रसन. 784. प्र+युज-P. प्रयुज्यते.
806. प्रसन्न / प्र+सद्-P. प्रसन्नेन. -S. 785. प्रलपत् / प्र+लप्-P. प्रलपन्.
620. 786. प्रलय--P. प्रलयम् ; प्रलयः; प्रलये.- 807. प्रसभम्-P. प्रसभम्. s. 612.
808. प्र+सद्-P. प्रसादये; प्रसीद. 348

Page #387

Common Basic Forms
809. प्रसाद-P. प्रसादम् ; प्रसादे. -s. 832. प्रेत-P. प्रेतान्. 621. -T. 173.
833. प्रोक्त /प्र+वच-P. प्रोक्तम् ; प्रोक्तः; 810. प्र+सिध-P. प्रसिद्धयेत्.
प्रोक्ता; प्रोक्तानि. 811. प्र+सू-P. प्रसविष्यध्वम् .
834. प्रोक्तवत्--P. प्रोक्तवान्. 812 प्रसृत / प्र+स-P. प्रसृता; प्रसृताः. 835. प्रोच (प्र+वच्)-P. प्रोच्यते. 813. प्रहसत् / प्र+हस्-P. प्रहसन्. 836. प्रोच्यमान /प्र+वच-P. प्रोच्यमानम्. 814. प्र+हा-P. प्रजहाति; प्रजहि; प्रहा- 837. प्रोत/प्र+वे-P. प्रोतम्.
स्यसि. 815. प्र+हृष्-P. प्रहृष्यति; प्रहृष्येत्. 838. फल-P. फलम् ; फलानि; फले; फलेषु. 816. प्रहाद-P. प्रहादः.
-. 635.-T. 178.-Q. 18. 817. प्राकृत-P. प्राकृतः. 818. प्राक-P. प्राक्.
839. बत-P. बत. 819. प्राञ्जलि-P. प्राञ्जलयः.
840. बद्ध /बन्ध-P. बद्धाः. 820. प्राण-P. प्राणम् ; प्राणान् ; प्राणे; 841. बन्ध-P. बन्धम् ; बन्धात्.-S. 638. माणेषु.-S. 624. -T. 174.
-T. 179. 821. प्राणिन्-P. प्राणिनाम्.
842. बन्ध-P. बध्नाति; बध्यते. 822. प्राधान्य-P. प्राधान्यतः. 843. बन्धु-P. बन्धुः; बन्धून्.-S. 640. 823. प्राप्त / प्र+आप-P. प्राप्तः. 844. बल-P. बलम्; बलवताम् ; बलवत् ; 824. प्राप् (प्र+आप )- P. प्राप्नुयात् ;
बलवान् ; बलात्.-s. 641.प्राप्नुवन्ति; प्राप्य; प्राप्यते;
T. 180. प्राप्स्यसि; प्राप्स्यसे; प्राप्स्ये. -S. 845. बहिस्-P. बहिः. 626.
846. बहु-P. बहवः; बहुना; बहूनाम् ; 825. प्रारभ (प+आरभ)-P. प्रारभते.
बहूनि; बहून्.-5.642.-T.181. 826. प्रार्थ-प्रार्थयन्ते.
847. बाल-P. बाला.. 827. प्राह् (प्र + अह् or ब्रू)-P. प्राह; 848. बाह्य-P. बाह्यान्.-S. 648. प्राहुः.
849. बीज-P. बीजम्.-S. 649. 828. प्रिय-P. प्रियतरः; प्रियम् ; प्रियः; 850. बुद्धि-P. बुद्धयः; बुद्धिमताम; बुद्धिप्रियायाः; प्रियाः. -S. 630.-T.
मान् ; बुद्धिम् ; बुद्धिः; बुद्धेः; _175.
बुद्धौ; बुद्धया.-S. 650.-Q. 19. 829. प्रीति-P. प्रीति.. -S. 632. -T. 851. बुध-P. बुधः; बुधाः. 176.
852. बुध-P. बुधवा. 830. प्रीयमाण-P. प्रीयमाणाय. 853. बृहस्पति-P. बृहस्पतिम्. 831. प्रे (प्र+ई)-P. प्रेत्य.
854. बोद्धव्य / बुध (बोध)-P. बोद्धव्यम्.
349

Page #388

855. बोधयत् / बुध् (बोध) - P. बोधयन्तः.
856. ब्रह्मन् (Neu. ) - P.
ब्रह्म; ब्रह्मणः; 654.
ब्रह्मणा; ब्रह्मणि. - S. T. 184.-Q. 20.
857. ब्रह्मन् (mas.) P. ब्रह्माणम्.
S. 654.-T. 184.
858 ब्राह्मण - P.
859 ब्राह्मी - P. ब्राह्मी.
Bhagavadgita Word Index Pt. III - A
877.
ब्राह्मणस्य ब्राह्मणाः; 878. ब्राह्मणे. - S. 659. 879.
880.
860.ब्रू (Irregular) or अह् - P. आत्थ; 881.
882.
864.
865.
866.
आह; आहुः.
861. ब्रू (Regular) - P. अब्रवीत् ; ब्रवीमि ब्रवीषि ब्रूही.
भ
862. भक्त — P. भक्तः; भक्ताः. - S. 660. 863. भक्ति - P. भक्तिमान्; भक्तिम् ; भक्तिः;
भक्त्या. - S. 661.
867.
868.
869.
870.
भगवत् – P. भगवन्. - S. 662.
भजत् / भज् - P. भजताम्.
भज - P. भजति; भजते; भजन्ति;
भजन्ते; भजख; भजामि . - T. 186.
भय --- P. भयम् भयात्; -S. 663.-T. 187.
भस्मसातू - P. भस्मसात्.
872.
873. भारत - P. भारत.
भयेन.
874.
875.
876.
भयानक - P. भयानकानि. - S. 666.
भव - P. भवः.
भवत् - P. भवतः भवन्तम् भवन्तः;
891.
भवान्. 871 भविष्यत् / भू ( भव् ) – P. भविष्यताम् 892.
भविष्याणि.
883.
884.
885.
886.
887.
888.
350
889
890
893.
894.
895.
भाव - P. भावम्
भावः भावाः;
भावेषु. - S. 669. - T. 189.
भावना -- P. भावना.
भावयत् / भू ( भव् ) – P. भावयन्तः.
-S. 671.
भाष- P. अभाषत; भाषसे.
भाषा - P. भाषा.
भास् (N.) – P. भासः; भाः.
भास्वत् / भास् (V. ) - P. भास्वता. भिन्न / भिद् – P . भिन्ना.
भीत / भी - P.
भीतम् भीतानि
भीताः. - S. 674.
भीष्म - P. भीष्मम्; भीष्मः . - S.676.
भुञ्जत्/भुज् — P. भुञ्जानम्. भुज् - P. भुक्त्वा भुङ्क्ते भुङ्क्ष्व, भुञ्जते; भुञ्जीय; भोक्तम्; भोक्ष्यसे. -S. 678.
भू ( भव् ) - P. अभवत् अभविता; बभूव भव भवति भवन्ति; भवामि ; भविता भविष्यति भविष्यन्ति; भविष्यामः भवेत् ; भावयत; भाव
;
यन्तु; भूत्वा; भूः.
भू (N. ) – P. भुवि .
भूत - P. भूतम् भूतानाम् भूतानि;
भूतेषु. - S. 679 - T. 191.
-Q. 21.
भूति - P. भूतिः.
भूमि – P. भूमिः; भूमौ .
भूयस् — P. भूयः.
भू— P. बिभर्ति .
भृगु -- P. मृगुः.
भेद – P. भेदम्. - S. 685,
भेरि — P. भेर्यः.

Page #389

Common Basic Forms
म
896. भक्ष्य-P. भक्ष्यम्.
922. महत्-P. मत्तः; मस्ताम्. 897. भोक्तृ-P. भोक्ता; भोक्तारम्. 923. मर्त्य-P. मत्र्येषु.-S. 708. 898. भोक्तृत्व-P. भोक्तृत्वे.
924. मल-P. मलेन.-S. 709. 899. भोग-P. भोगान् ; भोगाः; भोगैः- 925. महत्-P. महतः; महता; महति; 5.687. -T. 192.
महतीम् ; महत् ; महान. -S. 900. भोगिन्-P. भोगी.
710. -T. 197. । 901. भोजन-P. भोजनम्.-S. 688. 926. महिमान-P. महिमानम्. 902. भ्रम्-P. भ्रमति.
927. मही-P. महीम्.-S. 712. 903. भ्रातृ-P. भ्रातृन्.
928. मा (Adv.)-P. मा. 904. भ्रामयत् / भ्रम्-भ्रामयन्.
929. मातुल-P. मातुलान् ; मातुलाः. 905. भ्रू-P. भूवोः.
930. मातृ-P. माता.
931. मानव-P. मानवः; मानवाः. 906. मकर-P. मकरः.
932. मानस-P. मानसम् ; मानसाः -S. 907. मत-P. मतम् ; मतः, मता; मताः;
719. -T. 199. मते.-S. 693.
_933. मानुष-P. मानुषम्; मानुषीम्; मानुषे. 908. मति-P. मतिः.-S. 694. 934. मामक-P. मामकम्; मामकाः; 909. मद-मदम्.-S. 698.
मामिकाम्. 910. मध्य-P. मध्यम्; मध्ये. -S. 701. 935. माया-P. मायया; माया; मायाम्. -T. 194.
-S.722. -T. 201. 911. मनस्--P. मनसः; मनसा; मनः, -S. 936. मारुत--P. मास्तः. ____703. -T. 195.
937. मार्गशीर्ष-P. मार्गशीर्षः. 912. मनीषिन्-P. मनीषिणः; मनीषिणाम्. 938. मार्दव-P. मार्दवम्. 913. मनु-P. मनवः; मनवे; मनुः. . 939. मास--P. मासानाम्.-S. 723. 914. मनुष्य-P. मनुष्याणाम्; मनुष्या.; 940. माहात्म्य-P. माहात्म्यम्. मनुष्येषु.-S. 704.
941. मित्र-P मित्रे.-S.724. 915. मनोरथ-P. मनोरथम्.
942. मिथ्या-P. मिथ्या.-S. 725. 916. मन्-P. मत्वा; मन्यते; मन्यन्ते; 943. मिश्र-P. मिश्रम्.
मन्यसे; भन्ये; मन्येत; मन्स्यन्ते. 944. मुक्त / मुच (मुञ्च)-P. मुक्तस्य; 917. मन्तव्य / मन्-P. मन्तव्यः.
मुक्तम्; मुक्तः.-S. 726. 918. मन्त्र-P. मन्त्रः-S. 705 945. मुच (मुञ्च्)-P. भुक्त्वा; मुच्यन्ते; 919. मन्द-P. मन्दान् .
मोक्षयिष्यामि; मोक्ष्यसे. 920. मरण-P. मरणात्.-T. 196. 946. मुख-P. मुखम् ; मुखानि; मुखे. -S. 921. मरीचि-P. मर्राचिः.
727.-T. 204.
351

Page #390

947.
मुख्य - P. मुख्यम्. - S. 728. मुद् ( मोद् ) - P. मोदिष्ये.
948.
949. मुनि - P. मुनयः; मुनिः मुनीनाम् ;
मुने: .
950. मुमुक्षु — P. मुमुक्षुभिः.
951 मुहुस् - P. मुहुर्मुहुः
Bhagavadgita Word-Index Pt. III-A
यजुस् - P. यजुः .
यज् - P. इज्यते; इष्ट्वा; यक्ष्ये; यजन्ति; यजन्ते. - S. 743.
957.
958.
959.
952. मुह् - P. मुह्यति ; मुह्यन्ति; मोहयसि.
953. मूढ - P. मूढः; मूढाः. - S. 729. 954. मूर्ति - P. मूर्तयः. - S. 730. 955. मूर्धन् - P. मूर्ध्नि.
956.
मूल — P. मूलानि. - S. 731. - T.
205.
मृ - P. म्रियते.
मृग - P. मृगाणाम्. - S. 732.
मृत / मृ - P. मृतस्य मृतम् - S. 983.
733.
960. मृत्यु - P. मृत्युम् ; मृत्यु: - T. 206. -Q. 22.
961. मेधा - P. मेघा. - S. 736. 962. मेधाविन् - P. मेधावी.
963. मेरु – P. मेरुः .
964. मैत्र – P. मैत्रः.
965. मोक्ष - P. मोक्षम्. - S. 738.
966. मोघम् - P. मोघम्. - S. 739.
967. मोह - P. मोहम्; मोहः; मोहात्. - S.
740.-T. 207.
968. मोहन / मुह् - P. मोहनम् .
969. मोहित / मुह् — P. मोहितम् ; मोहिताः 1970. मोहिनी - P. मोहिनीम्.
971. मौन – P. मौनम् .
972. मौनिन् - P. मौनी.
य 973. यजत् । यज् - P. यजन्तः .
974.
975.
976.
977.
978.
979.
980.
981.
982.
984.
985.
986.
987.
988.
989.
990.
991.
992.
993.
352
यज्ञ -- P. यज्ञम् ; यज्ञः; यज्ञात्; यज्ञानाम्; यज्ञाय; यज्ञाः; यज्ञे; यज्ञेन; यज्ञेषु यज्ञैः - S. 744. T. 208.-Q. 23.
यतत् / यत् — P. यततः; यतता; यत
ताम्; यतन्तः.
यतमान / यत् -- P. यतमानः.
यति - P. यतयः; यतीनाम्. - S. 749.
यतस् — यतः.
यत् — P. यतति; यतते; यतन्ति.
यत्र – P. यत्र.
यथा - P. यथा. - S. 750.
यथावत् - P. यथावत्. - S. 751.
यदा - P. यदा.
यदि - P. यदि .
यद् - P. यत्; यद्वत्; यम्; यया; यस्मात् ; यस्मिन् ; यस्य यस्याम्; यः; या; यान्; याभिः; याम् ; या; ये; येन; येषाम्. - S.
752.
यदृच्छा -- P. यदृच्छया. - T. 210. यम - P. यमः.
यश P. यशः. - S. 755.
यष्टव्य / यज् - P. यष्टव्यम्.
या ( v . ) – P. याति; यान्ति; यास्यसि.
यादव - P. यादव.
994.
995. यादृक् — P. यादृकू.
996. यावत् (Adv. ) - P. यावत्.
997
यावत् (Adj.) - P. यावान्.
यादस् P. यादसाम्.

Page #391

Common Basic Forms
998. युक्त युज-P. युक्ततमः; युक्ततमाः;
युक्तः, युक्त; युक्तः.-S. 760.- 1020. रक्षस्-P. रक्षासि.-S. 772. ___T. 211.
1021. रजस्-P. रजसः; रजसि; रजा.999. युग-P. युगे.-S. 212.
S.773.-T. 216. 1000. युगपत्-P. युगपत्.
1022. रण-P. रणात्; रणे.-S. 775. 1001. युज-P. युक्त्वा; युज्यते; युज्यस्व; 1023. रत रम्--P. रताः.-S. 776. युजीत; युज्यात्.
1024. रथ-P. रथम्.-S. 778. 1002. युञ्जत् / युज-P. युअतः; युजन्. 1025. रम्-P. रमते; रमन्ति . 1003. युद्ध-P. युद्धम् ; युद्धात्; युद्धाय; 1026. रवि-P. रविः. युद्धे.-S. 762.
1027. रस-P. रसः.-S. 779. 1004. युधामन्यु-P. युधामन्यु:.
1028. रसन-P. रसनम्. 1005. युधिष्ठिर-P. युधिष्ठिरः.
1029. रस्य-P. रस्या:. 1006. युध् (N.)-P. युधि.
1030. रहस्-P. रहसि. 1007. युध (v.)-P. युध्य; युध्यस्व; 1031. रहस्य-P. रहस्यम्. योत्स्ये.-S. 763.
1032. राक्षसी--P. राक्षसीम्. 1008. युयुत्सु युध-P. युयुत्सवः; युयुत्सुम्.
1033. रागिन्-P. रागी. 1009. युयुधान-P. युयुधानः.
1034. राजन्-P. राजन्; राजा. 1010. युष्मद्-P. तव; त्वत्तः; त्वम्; त्वया;
1035. राजस-P. राजसस्य; राजसम्; त्वयि; स्वा; त्वाम्.
राजसः; राजसाः; राजसी. 1011. येनकेन-P. येनकेनचित्..
____1036. राज्य-P. राज्यम्; राज्येन.1012. योक्तव्य /युज़-P. योक्तव्यः.
S.785. 1013. योग--P. योगस्य; योगम्; योगः;
1037. रात्रि-P. रात्रिम् ; रात्रिः.-S.787. योगात्; योगाय; योगे; योगेन;
-T. 219. योगैः.-S. 764.-T. 213.Q. 24.
1038 राधन-P. राधनम्. 1014. योगिन्-P. योगिनम: योगिनः: 1039. राम-P. रामः.
योगिनाम् ; योगिन् : योगी. 1040. रिपु-P. रिपुः. 1015. योत्स्यमान युध-P. योत्स्यमानान. 1041. रुद्र-P. रुद्राणाम् ; रुद्रान्.-S.789. 1016. योद्धव्य युध-P. योद्धव्यम. 1042. ध-P. रुध्वा. 1017. योध-P. योधाः.-S. 769. 1043. रूप-P. रूपस्य; रूपम्; रूपाणि: 1018. योनि-P. योनिम् ; योनिषु; योनिः.
रूपेण.-S. 792.-T. 220. ___-S. 771.-T. 214. 1019. यौवन-P. यौवनम्. ____1044. लब्ध/लभ-P. लब्धम् ; लब्धा. B.G.I.23
353

Page #392

Bhagavad gita Word-Index Pt. III-A
1045. लभ-P. लब्ध्वा ; लभते; लभन्ते; 1068. वसु-P. वसवः; वसूनाम् ; वसून.
___ लभस्व; लभे; लभेत्.-T. 221. 1069. वस्-P. उषित्वा. 1046. लभ्य लभ-P. लभ्यः .-S. 795. 1070. वह-P. वहामि. 1047. लाघव-P. लाघवम्.
1071. वहि-P. वहिः. 1048. लाभ-P. लाभम्.-S. 797.- 1072. वा-P. वा. T. 222.
1073. वाक्-P. वाक् वाड्मयम् ; वाचम्. 1549. लिङ्ग-P. लिङ्गः.
-S. 816.-T. 227. 1050. लिप-P. लिप्यते; लिम्पन्ति. 1074. वाक्य-P. वाक्यम् ; वाक्येन. 1051. लिह-P. लेलिह्यसे.
1075. वाद-P. वादः.-S. 820.1052. लोक-P. लोकस्य; लोकम्; लोकः;
T. 229. लोकात् ; लोकान् ; लोकाः; लोके; 1076. वादिन्-P. वादिनः-s. 821.लोकेषु.-S.,799.-T. 223.
T. 230. 1053. लोभ-P. लोभः-S. 801. 1077. वायु-P. वायुः; वायोः.
1078. वार्ष्णेय-P. वार्ष्णेय. 1054. वक्त्र-P. वक्त्राणि.-S. 804.- 1079. वासव-P. वासवः ___T. 225.
1080. वाससू-P. वासः; वासांसि. 1055. वचन-P. वचनम्.
1081. वासुकि-P. वासुकिः. 1056. वचस्-P. वचः.
1082. वासुदेव-P. वासुदेवस्य; वासुदेवः, 1057. वच-P. उक्त्वा; उच्यते; उवाच; 1083. वि+कम्प्-P. विकम्पितुम्.वक्तुम् ; वक्ष्यामि.
S. 822. 1058. वज्र-P. वज्रम्.
1084. विकर्ण-P. विकर्णः. 1059. वदन-P. वदनैः.
1085. विकर्मन्-P. विकर्मणः. 1060. वद्-P. वद; वदति; वदन्ति; वदसि; 1086. विकार-P. विकारान्.-S. 823. वदिष्यन्ति.
1087. विक्रान्त/वि+क्रम्-P. विक्रान्तः. 1061. वर-P. वर.-S. 808.
1088. विगत/वि+गम्-P. विगतः.1062. वरुण-P. वरुणः.
S. 827. 1063. वर्तमान वृत् (व)-P. वर्तमानः; 1089. विचक्षण-P. विचक्षणाः. वर्तमानानि.
1090. वि+चल्-P. विचालयेत् ; विचा1064. वर्म-P. वर्म.-S. 813.
ल्यते. 1065. वर्ष--P. वर्षम्.
1091. विजय-P. विजयम् ; विजयः:1066. वश-P. वशम्; वशात् ; वशे.
S. 828. S. 814.
__1092. विजानत् / वि+ज्ञा-P. विजानतः; 1067. वशिन्-P. वशी.
विजानीतः. 354

Page #393

Common Basic Forms
1093. वि+शा-P. विजानीयाम् ; विज्ञातुम्; 1114. विभक्त/वि+भज-P. विभक्तम् ; विशाय.
विभक्तेषु.-S. 853. 1094. वितत/वि+तन्-P. वितताः. 1115. विभावसु-P. विभावसौ. 1095. विद् (To know)-P. विदित्वा; 1116. विभु-P. विभुम्; विभुः.
विदुः; विद्धि; विद्मः, विद्यात् ; वेत्ति; 1117. विभूति-P. विभूतिभिः; विभूतिमत्; वेत्थ; वेद; वेदितुम्.-S. 837.- . विभूतिम् ; विभूती; विभूतीनाम्; T. 232.
विभूते:.-S. 855. 1096. विद् (To be)-P. विद्यते.
1118. विमुक्त वि + मुच् (मुञ्च )-P. 1097. विद्या-P. विद्यानाम्; विद्याम्.
विमुक्तः; विमुक्ताः. S. 838.-T. 233.
1119. वि+मुच (मुञ्च)-P. विमुच्य; 1098. वि+ह-P. व्यदारयत्.
विमुञ्चति; विमोक्ष्यसे. 1099. विद्वस्-P. विद्वान्.-S. 840.
____1120. वि+मुह--P. विमुह्यति; विमोहयति. 1100. वि+धा-P. विदधामिः विधीयते.
1121. विमूढ-P. विमूढः; विमूढाः1101. वि+नद्-P. विनद्य.
S. 859.-T. 237. 1102. वि+नश-P. विनक्ष्यसि; विनश्यति. 1103. - विनश्यत् / वि+नश-P. विनश्यत्सु.
1122. वि+मृश्-P. विमृश्य. S. 846.
1123. विमोक्ष-P. विमोक्षाय. 1104. विना-P. विना.
1124. विराट-P. विराटः. 1105. विनाश-P. विनाशम्; विनाशः;
1125. विलम/ वि+लग-P. विलमाः. विनाशाय.
1126. विवस्वत्-P. विवस्वतः; विवस्वते; 1106. विनियत /वि+नि+यम्-P. विनि
विवस्वान्. यतम्.
1127. विविध-P. विविधाः; विविधः. 1107. वि+नि+यम्-P. विनियम्य. 1128. विवृद्ध विधि (वर्ध)-P. विवृद्धम्: 1108. वि+नि+कृत् (वर्त )-P. विनि
विनि
विवृद्धे. वर्तन्ते.
1129. विशाल-P. विशालम्. 1109. विनिश्चित /वि+निस्+चि-P. विनि- 1130. वि+शिष्-P. विशिष्यते. श्चितैः.
1131. विशिष्ट वि+शिष्-P. विशिष्टाः. 1110. विन्दू-P. विन्दति; विन्दते; 1132. विशुद्ध-P. विशुद्धथा.-s. 873. विन्दामि.
1133. विशु-P. विशते; विशन्ति. 1111. वि+परि+वृत् (वर्त)-P. विपरिवर्तते. 1134. विश्व-P.विश्वस्य; विश्वम्,-5.875. 1112. विपरीत /वि+परि+ई-P. विपरीतम्; 1135. विश्वे(-देवाः)-P. विश्वे(-देवाः).
विपरीतानि, विपरीतान्. 1136. विष-P. विषम्. 1113. विपवित्-P. विपश्चितः.-S. 851. 1137. विषम-P. विषमे.
ultililli
355

Page #394

Bhagavadgitā Word-Index Pt. III - A
1163.
1138. विषय - P. विषयान् ; विषयाः. -
S. 877.
1139 विषाद P. विषादम्.
1140. विषादिन् - P. विषादी. 1141. विषीदत्/वि+सिद् - P. विषदन्तम्.
1142. विष्ठित/वि + स्था - P. विष्ठितम् .
1143 विष्णु - P. विष्णुः विष्णो.
1144. विसर्ग - P. विसर्गः .
•
1145. विसृजत् /वि+सृज् - P. विसृजन् . 1146. वि + सृज् - P. विसृजाभि; विसृज्य. 1147. वि + स्तम्भ - P. विष्टभ्य. 1148. विस्तर- P. विस्तरशः विस्तरस्य; विस्तरः ; विस्तरेण.
1149 विस्तार - P. विस्तारम्.
1150. विस्मय - P. विस्मयः - S. 878. 1151. विस्मित / वि + स्मि - P. विस्मिताः. 1152 वि+हा - P. विहाय.
1153 विहित /वि+धा — P. विहितान् ; विहिताः . - T. 243.
1
1154. वीक्ष (वि + ईक्ष ) - P. वीक्षन्ते. 1155. वीर्यवत् - P. वीर्यवान्. - S. 882. 1156. वृजिन - P. वृजिनम् . 1157.
ऋतू ( वर्त) - P. वर्ते; वर्तेत; वर्तेय; वर्तेयम.
1158. वृष्णि - P. वृष्णीनाम्.
1159. वेग --- P. वेगम्. - S. 886.
1160 वेतृ विद् (To know ) - P. वेत्ता. 1161. वेद ( N. ) - P. वेदानाम् वेदा:; वेदेषु; वेदे; वेदैः. - S. 887.-T. 246.
1162 वेदितव्य /विद् (To know ) - P.
वेदितव्यम.
1164
1165.
1166.
1167.
1168
1169.
1170
1171
1172
1173
1176
356
1177
1178
1179
1174.
1175. व्यथ् - P.
व्यथिष्ठाः.
व्यनुनादयत् / वि + अनु + नद् P.
1181.
1182.
1183.
1184.
1185
1186
1187
वेद्य / विद् (To know ) - P. वेद्यम् ; वैद्यः.
वेपथु - P. वेपथुः .
वेपमान /वेप - P. वेपमानः.
वैनतेय - P. वैनतेयः.
वैराग्य - P. वैराग्यम् ; वैराग्येण.
वैरिन् P. वैरिणम्. - S. 892.
वैश्य – P. वैश्याः. - S. 893.
वैश्वानर - P. वैश्वानरः .
व्यक्ति – P. व्यक्तयः; व्यक्तिम्.
व्यतीत / वि + अति + ई - P. व्यती
तानि.
व्यतितृ (वि + अति +तृ ) - P. व्यतितरिष्यति.
व्यथा - P. व्यथा.
सितः; व्यवसिताः.
1180. व्यवस्थित / वि+अव+स्था - P. व्यवस्थितान् ; व्यवस्थितौ . व्याप् (वि+आप् ) - P. व्याप्य.
व्याप्त / वि + आप - P. व्याप्तम्. व्यामिश्र - P. व्यामिश्रेण.
व्यथन्ति; व्यथयन्ति;
व्यनुनादयन्.
व्यपाश्रि / वि + अप + आ+श्रि - P. व्यपाश्रित्य.
व्यवसाय - P. व्यवसायः. - S. 901. व्यवसित / वि + अव + सो - P.
व्यव
व्यास - P. व्यासः. - S. 906. व्याहरत् / वि + आ + हृ - P. व्याहरन्. व्युदस् (वि + उद् +अस् ) — P. व्युदस्य. व्यूढ / व्यूह - P. व्यूढम् ; व्यूढाम्.

Page #395

1188. - P. व्रज; व्रजेत.
श
1190.
1191.
1192.
1193
1194.
Common Basic Forms
1189. शक् — P. शक्नोति; शक्नोमि ; शक्नोषि ; शक्य से.
शक्य शक् - P. शक्यम्; शक्यः.
1216.
शङ्कर- P. शङ्करः.
1217.
शङ्ख—P. शङ्खम्; शङ्खा:; शङ्खान्; 1218.
शङ्खौ. - S. 909.
शठ—P. शठः.
शत - P. शतशः. - S. 910.
1195 शत्रु - P. शत्रुवत्; शत्रुम्; शत्रुः; शत्रून्; शत्रौ.
1196. शत्रुत्व - P. शत्रुत्वे.
1197 शनैस् - P. शनै:.
1198. शब्द - P. शब्दः - S. 911. 1199. शम -- P. शमम् ; शमः. - S. 912. 1200. शंस - P. शंससि.
शरण - P. शरणम्.
1201. 1202. शरीर - P. शरीरम् ; शरीराणि; शरीरे.
- S. 915. -T. 249.
1203. शरीरिन् - P. शरीरिणः.
1204. शर्मन् - P. शर्म.
1205. शशाङ्क - P. शशाङ्कः. 1206. शशिन् - P. शशी. - S. 917. 1207. शश्वत् P. शश्वत्. 1208.
शस्त्र - P. शस्त्राणि. - S. 918. - T. 250.
1214.
1215.
1209. शाखा - P. शाखाः. - S. 919. 1210. शान्त - P. शान्तः. - S. 920. 1211. शान्ति - P. शान्तिम् ; शान्तिः. 1212. शारीर -- P. शारीरम्. 1213.
1219.
शिष्य - P. शिष्यः; शिष्येण.
1220.
शुक्र - P. शुक्लः. - S. 929.
1221. शुचि - P. शुचिः शुचीनाम् शुचौ .
-S. 930.-T. 258.
1226.
1227.
शाश्वते. - S. 921. - T. 251.
शास् — P. शाधि.
शास्त्र - P. शास्त्रम्. - S. 923 - T.
252.
1222. शुच - P. शुचः; शोचति; शोचितुम्. 11223. शुभ - P. शुभान् ; शुभाः. - S. 932. -T. 259. - Q. 29.
शिखण्डिन् - P. शिखण्डी.
शिखरिन् - P. शिखरिणाम्.
शिरस् - P. शिरसा. - S. 926. -T.253.
1224. शुषु - P. शोषयति.
1225.
1231
1232.
1233.
1234.
1235.
शाश्वत - P. शाश्वतस्य; शाश्वतम्; शाश्वताः; शाश्वतीः 1236 357
शाश्वतः;
1228. शृण्वत् श्रु - P. शण्वतः शृण्वन्. 1229. शैब्य – P. शैब्यः .
-
1230.
शोक - P. शोकम्. - T. 260
Q. 30.
शौच - P. शौचम्.
शौर्य - P. शौर्यम्.
शूद्र -- P. शूद्रस्य; शूद्राणाम् शूद्राः शूर - P. शूराः.
श्रु - P. अश्रौषम् शृणु; शृणुयात्; शृणोति श्रुत्वा श्रोष्यसि .
श्याल - P. श्यालाः.
श्रद्दधत् श्रद्धू – P. श्रद्दधानाः. श्रद्धा -- P. श्रद्धया; श्रद्धा; श्रद्धामयः; श्रद्धावन्तः; श्रद्धावान् ; श्रद्धाम्. -S. 940.
श्रित / श्रि - P. श्रिताः.

Page #396

1237.
सत् / अस् (To be ) - P. सत् ; सतः; सति; सन्.
1238. श्रुत√श्रु-P. श्रुतस्य श्रुतम् श्रुतौ 1262. सत् ( Adj. used as a noun)—
1239. श्रुतवत् P. श्रुतवान्.
P. सन्तः. - S. 958. -T. 265. -Q. 31.
1240.
सत्य - P. सत्यम्. - S. 962.
सत्त्व - P. सत्त्ववताम् सत्त्वम् ; सत्त्वात् सत्वे. - S. 963. - T. 267.
1248.
श्रेयस् ( N . ) - P. श्रेय:, For श्रेयस्
as an adj. see प्रशस्य. श्रोतव्यश्रु-- P. श्रोतव्यस्य.
1241.
1242. श्रोत्र - P. श्रोत्रम्. - S. 945. श्वन् – P. शुनि.
1243.
1244.
श्वपाक -- P. श्वपाके.
1245. श्वसत् श्वस् - P. श्वसन्. 1246. श्वसुर - P. श्वसुरान् श्वसुराः 1247. श्वेत - P. श्वेतः,
;
स
1250.
Bhagavadgita Word-Index Pt. III- A
1258.
1259.
श्री - P. श्रीमत् ; श्रीमताम्; श्रीः . -S. 941.
1260.
सक्त/सज्--P.
सताः. - S. 948. -T. 261.
सक्तम्; सक्तः;
सङ्ग ---- P. सङ्गमू; सङ्गः; सङ्गात्. - S. 953. T. 264.
1253. सङ्ग्रह - P. सङ्ग्रहेण. - S. 955. 1254. सङ्ग्राम - P. सङ्ग्रामम्. 1255. सङ्गात -- P. सङ्घातः.
1256. सज्ज - P. सञ्जते; सज्जन्ते; सञ्जयति.
1257.
सञ्जनयत् सम्+जन् ( जा ) - P. सञ्ज
नयन्
सञ्जय - P. सञ्जयः सञ्जयः.
सञ्जन् [ सम् + जन् ( जा ) ] - P. सजायते.
सतत -- P. सततम्. - S. 957.
1269.
1270.
1249. सखि - P. सखा सखीन् सखे ; 1271
सख्युः.
1272.
सङ्कर- P. सङ्करस्य; सङ्करः - S.950.
-T. 262.
1251 सङ्घय - P. सङ्घथे.
1252.
1
1261.
1263.
1264.
1265. सद् - P. सीदन्ति; सीदमानम्.
1266.
सदा - P. सदा.
सदृश - P. सदृशम् ; सदृशः; सहशी. सनातन --- P. सनातनम्; सनातनः;
1267.
1268.
1273.
1274.
1275.
1276.
358
सनातनाः.
संतुष्ट - P. संतुष्टः .
संतृ (सम्+तृ ) - P. सन्तरिष्यसि.
संदृश (सम्+दृश् ) - P. सन्दृश्यन्ते. सन्नियम् (सम्+नि+यम्) - P. संनियम्य.
सन्निविष्ट/सम् + नि + विश् P. सन्निविष्टः .
सन्न्यसन / सम् + न्यस् - P. सन्न्य सनात्.
सम्भ्यम् (सम्+ न्यस ) - P. सन्न्यस्य. सन्न्यास - P. सन्न्यासस्य सन्ध्यासम् ; सन्न्यासः; सन्न्यासेन. - S. 970.-Q. 32.
1277. सन्न्यासिन् - P.
सन्न्यासी. - S. 972.
1278.
सपत्न - P. सपत्नान्. - S. 973.
1279.
सप्त - P. सप्त.
1280. सम - P. समम्; समः समे; समो.
S. 974.-T. 270.
सन्न्यासिनाम् ;

Page #397

Common Basic Forms
1281. समग्र-P. समग्रम्; समग्रान्. 1305. सम्झ्या -P. संयाति. 1282. समता-P. समता.
1306. संवाद-P. संवादम्. 1283. समतीत /सम्+अति+ई-P. समती- 1307. संवृत्त/सम्व त् (वर्त)P. संवृत्तः. तानि.
1308. संशय-P. संशयस्य; संशयम्; संशया. 1284. सम्+अति+ई-P. समतीत्य.
-S. 1008.-T. 276. 1285. समत्व-P. समत्वम्.
1309. संश्रित/सम्+श्रि-P. संश्रिताः. 1286. सम्+अधि+गम् (गच्छ)-P. समधि- 1310. संसार-P. संसारेषु.-T. 277. गच्छति.
___1311. संसिद्धि-P. संसिद्धिम; संसिद्धौ.1287. समन्त-P. समन्ततः; समन्तात्.
S. 1014. 1288. समवस्थित /सम् + अव + स्था-P. 1312. सम्+स्तम्भ-P. संस्तभ्य. समवस्थितम्.
1313: सम्यक्-P. सम्यक. 1289. समवेत-P. समवेतान् ; समवेताः. 1314. समा (N.)-P. समाः. 1290. सम्पत् (N.)-P. सम्पत् ; सम्पदम्. 1315. समागत/सम्+आ+गम् (गच्छ)-P. 1291. सम्+पत् (v.)-P. सम्पद्यते.
समागताः 1292. सम्पश्यत् /सम् + दृश् (पश्य)-P. 1316. सम्+आ+चर्-P. समाचर. सम्पश्यन्,
1317. समाचरत् सम्+आ+चर्-P. समा1293. सम्प्रकीर्तित /सम् + प्र + कति-P.
चरन्. सम्प्रकीर्तितः.
1318. सम् + आ + धा-P. समाधातुमः 1294. सम्प्रतिष्ठा-P. सम्प्रतिष्ठा.
समाधाय. 1295. सम्प्रवृत्त /सम्+प्र+वृत् (वर्त)-P. सम्प्रवृत्तानि.
1319. समाधि-P. समाधौ. 1296. सम्प्रेक्ष (सम्+प्र ईक्ष)-P. सम्प्रेक्ष्य. 1320. सम्+आप-P. समाप्नोषि. 1297. सम्बन्धिन्--P. सम्बन्धिनः.
1321. समारम्भ-P. समारम्भाः . 1298. सम्भव--P. सम्भव:-S. 997.
1322. समास-P. समासतः; समासेन. 1299. सम्भव [सम्+भू(भव)]---P. सम्भ- 1323. समाहित सम् + आ + धा-P. वन्ति; सम्भवामि.
समाहितः. 1300. सम्भावित /सम् + भू ( भव् )- P. 1324. सम्+आ+ह-P. समाहर्तुम्.
सम्भावितस्य --S. 998. 1325. समिद्ध/सम्+इन्ध-P. समिद्धः. 1301. सम्मोह-P. सम्मोहम्; सम्मोहः; 1326. समीक्ष (सम्+ईक्ष)-P. समीक्ष्य.
सम्मोहात्.-S. 1002. 1327. समुद्र-P. समुद्रम्, 1302. संयमतू /सम्+यम्-P. संयमताम्. 1328. समुद्धर्तृ-P. समुद्धर्ता. 1303. संयमिन्-P. संयमी.
1329. समुपस्थित सम् + उप + स्था-P 1304. सम्+यम्-P. संयभ्य, ..
समुपस्थितम्. 359

Page #398

Bhagavad gita Word-Index Pt. III-A
1330.. समुपाश्रित /सम्+उप+आ+श्रि- P. 1353. सांख्य (Neu.)-P. साख्यम्। समुपाश्रितः.
सांख्ये; सांख्येन; सांख्या-S. 1331. समृद्ध-P. समृद्धम्.
1043. 1332. सरस्-P. सरसाम्.
__1354. सांख्य (Mas.)-P. सांख्यानाम्. 1333. सर्ग-P. सर्गः: सर्गाणाम्; सर्गे.- 1355. सिद्ध-P. सिद्धः; सिद्धानाम्.-S. S. 1018.
___ 1044. 1334. सर्प-P. सर्पाणाम.
1356. सिद्धि-P. सिद्धये; सिद्धिमः सिद्धिा 1335. सर्व--P. सर्व; सर्वतः; सर्वशः; सर्वस्य;
सिद्धौ.-S. 1045.-T. 283. सर्वम्; सर्वः; सर्वाणि; सर्वान् ;
1357. सुख-P. सुखस्य; सुखम्; सुखानि; सर्वाः; सर्वे; सर्वेभ्यः; सर्वेषाम्;
सुखे; सुखेन; सुखेषु.-S. 1049.सर्वेषुः; सर्वैः.-S. 1019.-T.
T. 284.-0.36. 279;-Q. 35.
1358. सुखिन्-P. सुखिनः; सुखी. 1336. सर्वत्र-P. सर्वत्र.-S. 1024.
1359. सुर-P. सुराणाम्.-S. 1053.
T. 286. 1337. सर्वथा-P. सर्वथा.
1360. सुहृत्-P. सुहृत् ; सुहृदम् ; सुहृदः. 1338. सह-P. सह.
-S. 1056. 1339. सहदेव-P. सहदेवः.
1361. सू-P. सूयते. 1340. सहसा-P. सहसा. 1341. सहस्र-P. सहस्रशः; सहस्रेषु.
1362. सूक्ष्मत्व-P. सूक्ष्मत्वात्.
1363. सूत्र-P. सूत्रे.-T. 288. S. 1035.-T. 282.
1364. सूर्य-P. मूर्यः.-S. 1060. 1342. सह-P. सोढुम्.
1365. सृज-P. सृजति; सृजामि; सृष्ट्वा. 1343. साक्षात्-P. साक्षात्.
1366. सृति-P. सृती. 1344. साक्षिन्-P. साक्षी.
1367. सृष्टम्-P. सृष्टम्.-T. 289. 1345. सागर-P. सागरः.-S. 1038.
____1368. सेना-P. सेनयोः. 1346. सात्त्विक-P. सात्त्विकम् ; सात्त्विकः;
1369. सेनानी-P. सेनानीनाम्. . सात्त्विकाः; सात्त्विकी.-S. 1040.
1370. सेक्-P. सेवते. 1347. सात्यकि-P. सात्यकिः.
1371. सेवा-P. सेवया.-S. 1062. 1348. साधु-P. साधुषु; साधुः; साधूनाम्. 1372. सैन्य-P. सैन्यस्य. -S. 1041.
1373. सोम-P. सोमः-S. 1065. 1349. साध्य-साध्याः.
1374. सौक्ष्म्य-P. सौक्ष्म्यात्. 1350. सामन्-P. साम; साम्नाम्. 1375. सौभद्र--P. सौभद्रः. 1351. सामर्थ्य-P. सामर्थ्यम्. 1376. सौमदत्ति-P. सौमदत्तिः. 1352. सामासिक-P. सामासिकस्य ____1377. सौम्य-P. सौम्यम्. -S. 1066.
360

Page #399

Common Basic Forms
1378, सौम्यत्व-P. सौम्यत्वम्. 1406. स्व-P. स्वया; स्वस्याः ; स्वम् ; 1379. स्कन्द-P. स्कन्दः.
स्वाम् ; स्वे; स्वेन. -S. 1076. 1380. स्तब्ध स्तम्भ-P. स्तब्धः; स्तब्धाः.
-T. 292. 1381. स्तु-P. स्तुवन्ति.
1407. स्वक-P. स्वकम्. 1382. स्तुति-P. स्तुतिभि:.-T. 290. 1408. स्वधा-P. स्वधा. 1383. स्तेन-P. स्तेनः.
1409. स्वपत् / स्व-स्वपन्, 1384. स्त्री-P. स्त्रियः; स्त्रीषु. -S. 1067. 1410. स्वप्न-स्वप्नम्.-T. 293. 1385. स्था (तिष्ठ)-P. तिष्ठति; तिष्ठन्ति; 1411. स्वभाव-P. स्वभावः.-S. 1080.
तिष्ठसि; स्थापय; स्थापयित्वा. 1412. स्वयम्-P. स्वयम्. 1386. स्थाणु-P. स्थाणुः.
1413. स्वर्ग-P. स्वर्गम.-S. 1082. 1387. स्थान-P. स्थानम्; स्थाने. 1414. स्वस्ति-P. स्वस्ति. 1388. स्थावर-P. स्थावराणाम्. -S. 1415. स्वाध्याय-P. स्वाध्यायः. -S. __ 1069.
- 1084.-T.294. 1389. स्थित स्था (तिष्ठ)-P. स्थितम् ;
स्थितः; स्थितान् ; स्थिताः. -s. 1416. ह-P. ह. __1070. -T. 291.
1417. हत/हन्-P. हतम् ; हतः; हतान्. 1390. स्थिति-P. स्थितिम्; स्थितिः; स्थितौ. 1418. हन्-P. धातयति; हत्वा; हनिष्ये; 1391. स्थिर-P. स्थिरम् ; स्थिराम्; स्थिराः.
हन्ति; हन्तुम् ; हन्यते; हन्युः; -S. 1071.
हिनस्ति.-S. 1086. 1392. स्थैर्य-P. स्थैर्यम्.
1419. हन्त-P. हन्त. 1393. स्निग्ध-P. स्निग्धाः.
1420. हन्त-P. हन्तारम्. 1394. स्पर्श-P. स्पर्शान्.-S. 1062. 1421. हन्यमान हन्-P. हन्यमाने. 1395. स्पर्शन-P. स्पर्शनम्.
1422. हय-P. हयैः. 1396. स्पृशत्/स्पृश-P. स्पृशन्, 1423. हरि-P. हरिः; हरेः. 1397. स्पृहा-P. स्पृहा.-S. 1074. 1424. हर्ष-P. हर्षम्. -S. 1088. -T. 1398. स्म-P. स्म.
295. 1399. स्मरत् / स्मृ-P. स्मरन्. 1425. हविस-P. हविः. 1400. स्मृ-P. स्मरति.
1426. हस्त-P. हस्तात्.-S. 1091. 1401. स्मृत स्मृ-P.स्मृतम् स्मृतः; स्मृता. 1427. हस्तिन्-P. हस्तिनि. 1402. स्मृति-P. स्मृतिः.-S. 1075. 1428. हा-P. जहाति; जहि; हित्वा. 1403. स्यन्दन-P. स्यन्दने.
1429. हानि-P. हानिः. 1404. संस्-P. स्त्रंसते.
1430. हि-P. हि. 1405. स्रोतस्-P. स्रोतसाम्.
1431. हित (N.)-P. हितम्.-S. 1092.
361

Page #400

Bhagavadgita Word-Index Pt. III-B
1432. हिंसा-P. हिंसाम्.-S. 1094. 1433. हु-P. जुहोति; जुह्वति. 1434. हुत/हु---P. हुतम् . 1435. ह-P. हरति; हरन्ति; ह्रियते. 1436. हृदय-P. हृदयानि.-S. 1097. 1437. हृद् (N.)-P. हृदि.-S. 1098. 1438. हृद्य हृद् (v.)-P. हृद्याः .
1439. हृषित / दृष्-P. हृषितः. 1440. हृष्-P. हृष्यति; हृष्यामि. 1441. हे-P. हे. 1442. हेतु-P. हेतवः; हेतुना; हेतुमद्भिः;
हेतुः; हेतोः.-S. 1101. 1443. ही-P. ह्री:.
D.
..
Section B-Kašmir Recension
19. अर्जुन-P. अर्जुन; अर्जुनः. 1. अत्र-P. अत्र. .
20. अव+गम् (गच्छ)-P. अवगच्छेः 2. अथ-P. अथ.
21. अस् (To be)-P. असि; अस्ति; 3. अदस्-P. अमी.
अस्तु; अस्मि. 4. अद्भुत-P. अद्भुतम् ; अद्भुतानि. 22. अस्मद्-P. अहम् ; नः; मम; माम्. S.3.
23. अहकार-P. अहङ्कारः. 5. अधि+गम् (गच्छ)-P. अधिगच्छति.
था . 6. अध्यवसाय-P. अध्यवसायः.
24. आ+क्रम्-P. आक्रम्य. 7. अनु+गम् (गच्छ )-P. अनुगम्यते. 25. आ+चक्ष-P. आचक्ष्व. 8. अनु+वृत् (वर्त )-P. अनुवर्तन्ति; अनु- 26. आत्मन्-P. आत्मनि; आत्मनः-S.28. वर्तेरन्.
___ -T. 7. -Q. 2. 9. अनुशोचत् / अनु+शु-8. अनुशोचन्. 27. आरभत् / आ+रभ-P. आरभतः. 10. अन्त-P. अन्तम्.-S. 7. -T. 2. 28. आ+रभ-P. आरभते. 11. अन्तक-P. अन्तकस्य.
29. आ+विश्-P. आवेशयितुम् . 12. अन्य-P. अन्यः.-S. 11.
30. आवृत/आ+वृत् (वत्)-P. आवृतः. 13. अपि-P. अपि.
31. आसीन / आस्-P. आसीनः. 14. अभितस्-P. अभितः.
32. आ+स्था-P. आस्थाय. 15. अभि+धा-P. अभिधास्ये.
33. आस्थित / आस्था-P. भास्थितम् ; 16. अभिप्रपन्न अभि+प्र पद्-P. अभि
आस्थितः. प्रपन्नान्. 17. अभि+भाष्-P. अभिभाषसे. 34. इति-P. इति. 18. अर्च-P. अW.
35. इतः परम्-P. इतः परम्.
362

Page #401

37.
38.
39.
40.
36. इदम् - P. अनयोः अयम्; अस्य; इदम्
इमम् इमानि इमान्; इमे;
;
एषाम्.
इन्द्रिय – P. इन्द्रियैः .
इव - P. इव.
इब् (इच्छ् ) ~~ P. इच्छामि.
इह – P. इह.
ई
41. ईदृक् - P. ईदृक्.
Common Basic Forms
59
60
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
उ
42.
उक्त / वच् - P. उक्तः.
43. उत्तम – P. उत्तमम्. - S. 37.
44. उत्सृज् (उद्+सृज् ) - P. उत्सृज्य
45. उपद्रव - P. उपद्रवः.
46. उपास ( उप+आस्) - P. उपासते.
ए
49. एक P. एकः . - T. 12.
50. एतद् - P. एतत् एषः.
51.
एव - P. एव.
52.
एवम् - P. एवम्.
ऐ
53. ऐरावण - P. ऐरावणम्.
47. ऋद्धि - P. ऋद्धेः.
48. ऋषि – P. ऋषयः - S. 41. -T. 11.
क
54. कथम् -- P. कथम्.
55.
कर्तृ - P. कर्ता.
56. कर्मन् - P. कर्म; कर्माणि - S. 44. -T. 13.-Q. 4.
57. कश्चित् - P. कश्चित्.
58. काम -- P.
कामः कामान्. - S. 47. -T. 15.
1
70.
71.
72.
73.
74.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
गुण — P. गुणानाम्. - S. 62.
गुह्य - P. गुह्यतरम्.
घ
75. घोर - P. घोरः.
363
किञ्चित् – P. किञ्चित्.
किम् – P. कः; किम्.
किंवा P. किंवा.
कीर्त — P. कीर्तयिष्ये.
कृ - P. करोति. - S. 52.
कृत्त / कृत् - P. कृत्ताः .
कृष्ण - P. कृष्ण.
केशव - P. केशव .
कौन्तेय - P. कौन्तेय.
क्रूर - P. कुरा:.
क्षेत्र - P. क्षेत्रम्. - S. 58.
ग
गत / गम् (गच्छ ) - P. गतम् ; गतः;
गताः.
गम् (गच्छ ) – P. गच्छ गच्छति
गा - P. गीयते.
च
च -- P. च.
चर् - P. चरामि .
चल - P. चलम्. - S. 65.
च्यु - P. व्यवति.
ज
जगत्-- P. जगतः .
जनू ( जा ) - P. जावते; जायेते.
जयद्रथ - P. जयद्रथः.
ज्ञान - P. ज्ञानम्. - S. 78. - T. 22.
ज्ञेय / ज्ञा - P. ज्ञेयम्.
ज्वल्— P. ज्वलन्ति.

Page #402

Bhagavad gita Word-Index Pt. III-B
86. ततस्-P. ततः.
113. पङ्क-P. पके. 87. तथा हि-P. तथा हि.
114. पञ्च-P. पश्च. 88. तदा-P. तदा.
115. पथिन्-P. पथि. 89. तदात्व-P. तदात्वे.
116. पर-P. पर:.-S.108.-T.31. 90. तद्-P. तत् ; तस्य; तानि; ताः; 117. परतस्-P. परतः. ते; सः.
118. परम-P. परमम्.-S. 110. 91. तु-P. तु.
119. परिमाण-P. परिमाणम् . 92. तुष्टि-P. तुष्टिः.
120. पाञ्चाल-P. पाञ्चालः. 93. तेजस्-P. तेजसः.-S. 81. 121. पाण्डव-P. पाण्डव. 94. त्याग-P. त्यागे.
122. पापिन्-P. पापिभ्यः. 95. त्यागिन्-P. त्यागी.-S. 82. 123. पार्थ-P. पार्थ.
124. पुनर्-P. पुनः.-S. 116. 96. दा-P. ददाति.
125. पुरुष-P. पुरुषम्; पुरुषैः. 97. दिव्य-P. दिव्यानि.-S. 86. 126. पूर्व-P. पूर्वाणि; पूर्वाः. 98. दृश् (पश्य्)-P. दृश्यते; पश्यति.
127. पृच्छत् (पृच्छ)-P. पृच्छतः. 99. देव-P. देव.
128. प्रकृति-P. प्रकृतिम्.-S. 117. 100. देहिन्-P. देहिनः; देहिनाम्. 129. प्र+चर्-P. प्रचरन्ति.
130. प्रज्ञा-P. प्रज्ञावान्.-S. 118.
131. प्रतिष्ठित प्रति + स्थः (तिष्ठ)- P. 101. धातृ-P. धाता.
प्रतिष्ठितम्. 102. धार्तराष्ट्र-P. धार्तराष्ट्राः.
132. प्रमूढ-P. प्रमूढः.
133. प्र+वृत् (वत् )-P. प्रवते. 103. न-P. न.-S. 97.-T. 27.-Q.7. 134. प्रशस्य-P. श्रेयः. 104. नम्-P. नमेयुः.
135. प्र+हृष्-P. प्रहृष्ये. 105. नायक-P. नायकान्.
136. प्राप् (प्र+आप्)-P. प्राप्नोति. 106. नित्य-P. नित्यम्.
137. प्रिय-P. प्रियस्य. 107. निधन-P. निधनम्. 108. निरय-P. निरये.
138. फल-P. फलेपु.-T. 35. 109. नि+वृत् (व)-P. निवर्तते; निवर्त्य. 110. नि+हन्-P. निहत्य.
139. बन्धु-P. बन्धून्. 111. नु-P. नु.
140. बल-P. बलस्य. 112. नूनम्-P. नूनम् .
141. बुद्धि-P. बुद्धिमत्. 364

Page #403

142. ब्रह्मन् — P.
127.
143.
144.
145
146.
147.
ब्रह्मणः;
Common Basic Forms
ब्रह्मणा. - S.
भ
भय - P. भयम्. - S. 130.
भव ( N. ) – P. भवः.
भविष्यत् / भू ( भव् ) - P. भविष्यन्ति.
भाग --- P. भागशः.
भू (भव् ) - P. भवति भवेत्.
म
148 मत (P. P. ) - P. मतः; मता. 149. मति - मतिः.
150. मनसू – P. मनसा.
151. मनुष्य P. मनुष्याणाम्.
152. महत् — P. महत्. - S. 136. - T. 37.
153. मानुष्य - P. मानुष्येण . 154. मामकी - P. मामकीम्. 155. मार्ग - P. मार्गम्.
156. मुख - P. मुखम् .
157 मुहुस् P. मुहु:. - S. 143. 158. मोह -- P. मोहस्य. - S. 144. 159. मोहयत् / मुह् (मोह्) -
- P. मोहयन्.
ग्र
160. यतस् P. यतः
161. यत्र - P. यत्र. 162. यद् - P. यत् ; यस्य; यः; 163. युध - P. योद्धुम.
164. युष्मद् - P. तव; लभः वा. 165. योग - P. योगम्. - S. 147. 166. योगिन् — P. योगिनः;
ये.
योगी. - S.
148.-T. 40.
167. योध -- P. योधाः. - S. 149.
168. योग्यमान / युध् - P. योध्यमानाः . 169. यौधिष्टिर - P. यौधिष्ठिरा:.
र
170. रात्रि - P. रात्रिः .
171.
172.
173.
181.
182.
183.
184.
185
186.
187.
188
189.
190
191.
192.
193.
194.
365
व
174.
वक्त्र - P. वक्त्रम्.
175. वच् - P. उच्यते; उवाच.
176.
177.
178
179.
180
196.
197.
ळ
लभ - P. लभन्ते.
लिप् - P. लिप्समान:.
लीन / ली - P. लीनः .
वश -- P. वशम्.
वसु - P. वसते.
वा P. वा.
विद् (To be ) - P. विद्यते .
विदु (To Know ) - P. विद्यात्;
वेदितुम्. - T. 43.
विधातृ - P. विधाता.
विनष्ट / वि+नश्— P. विनष्टान्
विना - P. विना.
विनाश - P. विनाशम्.
विभु - P. विभुः ; विभो
विभूति - P. विभूती:. - T. 46.
विभ्रान्त / वि + भ्रम् — P. विभ्रान्तः.
वि + मुच (मुञ्च ) - P. विमुच्यते -S.
वीर्य – P. वीर्यवान्.
195.छत् ( वर्त ) – P. वर्तन्ते.
161.
विविध – P. विविधैः.
वि + ऋ ( 7 ) - P. विवर्धते.
विश् - P. विशन्ति.
विश्व - P. विश्वस्य; विश्वम्. - S. 164.
विष्णु - P. विष्णोः
वृध् ( वर्ष् )—P. वर्धन्ते. वेष्टित / वेट - P. वेष्टितम्.

Page #404

Bhagavad gita Word-Index Pt. III-B 198. वै-P. वै.
219. समाश्रि (सम् + आ + श्रि)--P. 199. ब्रज-P. प्रजेत्.
समाश्रित्य.
220. समुपास् [सम्+उपास् (उप+आस्)]200. शक-P. शक्ष्यसि.
समुपासते. 201. शक्य / शक्-P. शक्यम्. 221. संपश्यत् । सम्+दृश (पश्य)-P. संप202. शत्रु-P. शत्रुः.
श्यद्भिः; संपश्यन्. 203. शल्य-P. शल्यः.
222. सर्व-P. सर्वस्य; सर्वे; सर्वैः; सर्वम्.204. शस्त्र-P. शस्त्रैः.
S. 185.-T. 11. 205. शित-P. शितेन.
223. सह-P. सह.-S. 190. 206. शुभ-P. शुभाः.-S. 173. -T. 224. सिद्ध-P. सिद्धान्.-S. 192. 51. -Q. 9.
225. सिद्धि-P. सिद्धये.-S. 193. 207, शोक-P. शोकम्.
226. सूक्ष्म-P. सूक्ष्मः. 208. श्रेयस्-See प्रशस्य.
227. स्था (तिष्ठ)-P. तिष्ठति.
228. स्थित /स्था (तिष्ठ)- P. स्थितः; 209. सक्त / सज्ज-P. सक्ताः.
स्थिताः. 210. सञ्ज-P. सअन्ति.
229. स्पृशत् /स्पृश-P. स्पृशन्तः. 211. सत् (Adj. used as a noun)- 230. स्मरत् /स्मृ-P. स्मरन्तः. P. सताम्.
231. स्मृ-P. स्मरन्ति. 212. सत् / अस्-P. सन्.-Q. 10. 232. स्मृत-/स्मृ-P. स्मृतम्. 213. सत्त्व-P. सत्त्वेन.
233. स्वयम्-P. स्वयम्. 214. सद्-P. सीदमानम् ; सीदमानः. 215. समवेक्ष् (सम् + अव + ईक्ष)-P. 234. हन्-P. हन्यते. समवेक्ष्य.
235. हर्ष-P. हर्षम्.-S. 202. 216. समवस्थित /सम्+अव+स्था (तिष्ठ)- 236. हुत हु-P. हुतम्. ____P. समवस्थितान्.
237. हृत्-P. हृदि. 217. सम-P. समा.-S. 179. 238. हृष्-P. हृष्यति. 218. समारम्भ-P. समारम्भाः .
366

Page #405

LIST OF PUBLICATIONS
Name of the Book
of
Rao Bahadur P. C. Divanji, M.A., LL.M. (a) Books
3. Siddhantabindu
1. Guide to the Bombay Pre- Travels sidency excluding Sindh.
2. Charitable and Religious Law Trusts Act. 1920.
with notes, translation, introduction etc.; G. O. Series No. 64).
4. Prasthanabheda (Text with notes, translation, introduction etc.)
5. Vaiśali-ni Vanita.
6. Rasmikalāpa, Part I.
Subject
7. Bombay Agricultural Debtors' Relief Act, 1939.
8. Indian Political Riddle.
Tasgaon, Dist. Satara, 1920. Jalgaon, Dist. E. Khandesh, 1923.
( Text Advaita Vedanta Sanskrit & Baroda, 1933. English
Collection of
papers on Gujarati literature, Indian culture etc.,
Law
Language
Indian Constitution
Sanskrit religiophilosophical literature generally.
Social Drama ba- Gujarati sed on historical
& sociological facts.
English
53
"
Sanskrit & Jalgaon, Dist. Gujarati E. Khandesh, 1935.
Place and Year of
publication
English
..
New Book Company, Bombay, 1942.
9. Critical Word-Index to Indian Philoso- Sanskrit & Bombay, 1945. the Bhagavadgita with an phy introduction.
English
Ahmedabad, 1938.
Bombay, 1940.
N. M. Tripathi & Co., Bombay, 1942.

Page #406

List of Publications
(6) Papers
Title
Subject
Language
When & how published
English
Indian Review, 1915.
» 1920. Annals of the B. O. R. Institute, Poona, 1926.
»
» "
» "
1928. 1931.
1. Judicial Administra- Ancient tion in Ancient India. Indian
Law 2. Law of Evidence in
Ancient India. 3. Madhusūdana Sara- Indology
swati : His Life and
Works. 4. Reply to Criticisms. 5. Krsna-kutūhala
Nāțaka. 6. Date and Place of
Origin of the Yoga
vāsiştha. 7. Nāgara Apabhraíša
and Nāgari Script. 8. Influence of the Ve
dānta Philosopliy on
Gujarati Literature. 9. Samuccayavāda ; Its
Origin and Develop
ment. 10. Can God be Seen?
Oriental Conference, Baroda, and Calcutta Law Journal, 1933.
Annals of the B. O. R. Institute, Poona, 1933.
K. B.' Pathak Comm. Volume, 1934.
Volun B Perona, ioz. R.
Indian Philosophical Congress, Poona, 1934.
11. Practical side of the
Advaita Doctrine. 12. Problem of Freedom
in Indian Philosophy. 13. Yogavāsiştha and Bha
gavadgitā. 14. Source of Legal Oblic Law
gation (Hindu Law). 15. Further Light on the Indology
Date of the Yoga
vāsistha. 16. Ms. No.623 Vishram i
at the B. O. R. I.,
Poona. 17. Problems of Pañca
dasi. 18. Yogavāsistha on the
Means of Proof.
Indian Philosophical Congress, Waltair, 1934.
Review of Philosophy and Religion, 1934.
Oriental Conference, Mysore, 1935.
Indian Philosophical Congress, Delhi, 1936.
Indian Philosophical Congress, Nagpur, 1937.. Poona Orientalist, 1938.
New Indian Antiquary, 1938.
Annals of the B. 0. R. Institute, 1938.
Ross Comm. Volume, 1938-39.

Page #407

Title
on
19. Lankavatärasūtra Non-vegetarian Diet.
20. Text of the Laghuyogavāsiṣṭha.
21. Resurrection of the Jain Bhanḍārs, Patan. 22. Historical Value of Paurāņic Works.
23. Asparśa Yoga of Gaudapada and Sankara's Jñānavāda.
24. Madhusudanānanda.
P. C. Divanji
Subject Language
32
""
""
دو
""
25. Ancient Indian History and Research Work.
26. Ms. No. 8771 at the Indology S. P. P. Library, Srinagar.
27. Yogavasiṣṭha on the Origin of Indian
Philosophy.
28. Materials for the History of Gujarat of the Pre-Valabhi Period.
29. Probable Dates of Two Pre-historic Tirthankaras.
..
22
""
23
History
30. Three Gujarati Legal Documents of the Moghul Period.
31. Origin of the Bhaga- Indology vata and Jaina Religions.
32. Codification of Hindu
Law
Law.
33. Puruṣārtha, Daiva and Niyati. 34. Brahma-Akāśa Equa- Vedanta
Philosophy in general
tion.
33
""
""
""
""
23
""
""
"
""
..
When & how published
Indian Philosophical Congress, Allahabad, 1938 and Annals of B. O. R. Institute, Poona, 1940.
New Indian Antiquary, 1939.
New Indian Antiquary. 1939.
Journal, Gujarat Research Society, Bhagawanlal Indraji Comm. Volume, Bombay, 1939. Poona Orientalist, 1940.
New Indian Antiquary, 1940.
Oriental Conference, Tirupati, and New Indian Antiquary, 1940. Bharatiya Vidya, 1940.
Poona Orientalist, 1941.
Kane Comm. Volume, 1941.
Mahavir Jaina Vidyalaya Silver Jubilee Volume, 1942.
Journal, Gujarat Research Society, 1942.
Annals, B. O. R. Institute, Silver Jubilee Volume, 1943.
Journal, Bombay Law Reporter, 1943. Öriental Benares, 1944.
Conference,
Poona Orientalist, 1945.

Page #408

List of Publications
The number of Gujarati papers read before the Gujarāti Sāhitya Parişad and Sāhitya Sabhās at several towns in Gujarat or contributed to literary journals like the “Samälocak”, “Vasant", "Bhāgyodaya”, “ Kaumudi", "Sahitya", Forbes Sabhā Quarterly etc. is so large that those on Gujarati literature and Indian culture alone made up a volume of 450 pages and printed copies of a number of those on Religion and Philosophy and Travels, lying preserved for being reprinted in a book from at a convenient time, are likely to make up another similar volume.

Page #409

Page #410

ISBN 81-215-0545-3 Jacket by Vishwas M. Akde

Page #411
Also published by us N.V. Banerjee The Srimad Bhagavadgita Sanskrit text, English translation and commentary Madhukar M. Patkar History of Sanskrit Lexicography Arthur A. Macdonell A History of Sanskrit Literature Paul Deussen The Philosophy of the Upanishads N.V. Thadani The Bhagavadgita translated into English verse W.L. Sastri Paniskar Srimadbhagavadgita in Sanskrit with eight commentaries Serving Jin Shasan 042978 gyanmandir@kobatirth.org MUNSHIRAM MANOHARLAL PUBLISHERS PVT. LTD., NEW DELHI For Private and Personal Use Only