Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૩૮ लक्षणवीप्स्येत्थम्भूतेष्वभिना २-२-३६ અર્થ :- લક્ષણ, વીણ્ય અને ઈન્થભૂત આ ત્રણ અર્થના વિષયમાં ક થી
યુક્ત ગૌણ નામથી કિતીયા વિભક્તિ થાય છે. સૂત્રસમાસ - વિશેન શ્યો અને રૂતિ વીણ્યમ્ | નક્ષi વીર્થ્ય ૨
ફર્થપૂતશ તિ નક્ષળવીત્યમૂતા, તેવુ (ઈત. ઢ.) . વિવેચનઃ-લક્ષણ–ત્તસ્થતે ચેન તઋક્ષ = જેના વડે લક્ષ્યભૂત કરાય છે. દા.ત.
વૃક્ષમ વિદ્યુ' = વૃક્ષ તરફ વિજળી. અહીં વૃક્ષ વડે લક્ષ્યભૂત વીજળી જણાય છે. તેથી વૃક્ષ એ લક્ષણ કહેવાય. માટે આ સૂત્રથી વૃક્ષ ને દ્વિતીયા વિભક્તિ થઈ. વિસ્ય - વિશેષેખ રૂછી રૂતિ વીણા તર્મ વીણ્યમ્ = વિશેષ પ્રાપ્ત કરવાની ઇચ્છા તે વીસા અને તેનું કર્મ તે વીસ્ય, “વૃક્ષ વૃક્ષયસેવા' = દરેક વૃક્ષને તું સિંચ. અહીં સિંચન ક્રિયા દ્વારા વૃક્ષને પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છા છે. માટે સિંચન કરવું તે વીણા અને તેનું કર્મ વૃક્ષ તે વીસ્ય કહેવાય. માટે વૃક્ષ ને દ્વિતીયા વિભક્તિ થઈ. અહીં વીણવાનું ૭-૪-૮૦ થી વીસાના વિષયમાં વીસાના વ્યાપ્યને દ્વિત્વ થાય છે. ઈન્દભૂત – નવિ વિક્ષતે વિશેષ માવ: રૂલ્યમાવઃ તષિય રૂખૂd: = કોઈપણ વિવક્ષિત વિશેષણ વડે જે થયું તે સ્થબ્બાવ અને તેનો વિષય તે મૂત. દા.ત. “સાપુત્રો મતિ' = મૈત્ર માતા પ્રત્યે સજ્જન છે. અહીં ‘સાધુ” વિશેષણ વાળો મૈત્ર છે તેથી તે ઇત્યમ્ભાવ. અને તેનો વિષય તેની માતા છે માટે માતૃ ઈત્યભૂત છે. તેથી માતૃ ને
દ્વિતીયા વિભક્તિ થઈ. . પ્રશ્ન :- સૂત્રમાં બહુવચન શા માટે? જવાબ:-થાનિવૃત્યર્થમ્ ! નહીંતર લક્ષણ વિગેરે ત્રણનો એવચન, ( દ્વિવચન અને બહુવચન સાથે અનુક્રમ થઈ જાય.
અહીં મરે માં નૃત્યન્તોડસ ૧-૧-૨૫ સૂત્રથી જ અને સેવા બંને પદસંજ્ઞક થાય છે. અને સેક્સ માં ન પદની આદિમાં છે. માટે હું ને ૬ થતો નથી.
