Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03

Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan

Page 261

૨૫૦
भवस्य भार्या
ભવાની = શિવની પત્ની, પાર્વતી.
સર્વસ્વ માર્યાં – શાળી = દુર્ગાદેવી, ભવાની, પાર્વતી.
મૂલ્ય માર્યાં – મૃડાની = દુર્ગાદેવી, પાર્વતી.
અહીં આ શબ્દોને આ સૂત્રથી ી પ્રત્યય થયો છે અને ી ના યોગમાં અન્તે આર્ આગમ થયો છે.
-
अन्त
સૂત્રમાં અન્ત નું ગ્રહણ કરેલ છે તેથી આત્ આગમભૂત થાય છે. નું ગ્રહણ સૂત્રમાં ન કર્યું હોત તો જ્ઞાન્ પ્રત્યય મનાત અને ‘‘અને વળ સર્વક્ષ્ય' થી અનેકવર્ણી આદેશ સર્વનો થાય તેથી શબ્દ રહેત જ નહીં આખા શબ્દનો બત્ આદેશ થઈ જાત આવું ન થાય તેથી સૂત્રમાં બન્ અન્તે થાય એમ કહીને બન્ ને આગમભૂત બનાવ્યો.
થવા... ૨-૪-૫૯ થી કી પ્રયની પ્રાપ્તિ હતી જ પરંતુ અન્તે બન્ આગમ કરવા માટેજ આ સૂત્રની રચના કરી છે.
मातुलाऽऽचार्योपाध्यायाद् वा २-४-६३
આર્દ્ર :- ધવવાચક સંબંધી સ્ત્રીલિંગમાં વર્તતાં માતુલ, આચાર્ય અને ઉપાધ્યાય શબ્દોથી ી પ્રત્યય થાય છે અને ઊ પ્રત્યયના યોગમાં અન્તે બન્ આગમ વિકલ્પે થાય છે.
સૂત્રસમાસ :- માતૃતર્થે આપાર્યશ્ચ ઉપાધ્યાયશ્ચ તેષાં સમાહાર માતુલાચાર્યોપાધ્યાયમ્, તસ્માત્. (સમા. ૬.)
વિવેચન :– માતુલસ્ય ભાર્યાં – માત્તુતાની, માતુતી = મામી.
KINGD
આવાયસ્થ માર્યાં – આવાયળી, આવાર્થી = આચાર્યની પત્ની. રૂપાધ્યાયસ્ય માર્યાં – ઉપાધ્યાયાની, ઉપાધ્યાયી = ઉપાધ્યાયની પત્ની.
-
અહીં આ સૂત્રથી શૈ પ્રત્યય થયો છે. અને ઊ ના યોગમાં ત્રણે શબ્દને અન્ને આન્ આગમ થયો છે. આન્ આગમ વિકલ્પે થતો હોવાથી એકવાર આન્ આગમ વિના છી પ્રત્યય થયો છે.
ક્ષુમ્નાલીનામ્ ૨–૩–૯૬ થી આપાયાંની માં સ્ નાં ગ્નો નિષેધ કરેલો છે. ક્ષુમ્નાતિ ગણપાઠમાં આવાર્ય શબ્દ છે. કોઈક મૈં નો જું માને પણ છે.