Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૨૫૪
વિવેચન – લોહિતસ્ય વૃદ્ધાપત્યમ્ સ્ત્રી = તૌહિત્યાયની.
:
शकलस्य वृद्धापत्यम् स्त्री - शाकल्यायनी.
આ બંનેની સાનિકા ૨-૪-૬૭ સૂત્રમાં આપેલા ગાર્યાયળી પ્રમાણે થશે.
વિ ગણપાઠમાં લોહિત થી રાત સુધીના શબ્દો છે જ. અને ર્શાવે... ૬–૧–૪૨ થી બધા શબ્દોને યક્ પ્રત્યયની પ્રાપ્તિ પણ છે તેથી યગો... ૨–૪–૬૭ થી ડી અને ડાયન્ બંને થતાં હતાં પણ ડાયન્ વિકલ્પે થતો હતો. જોહિત થી શત્ત સુધીના શબ્દોને લાયન્ નિત્ય કરવો છે તેથી આ સૂત્રનો પ્રારંભ કર્યો છે.
षाऽवटाद्वा
૨-૪-૬૨
અર્થ :— યત્ પ્રત્યયાન્ત એવાં ર્ અન્તવાળા શબ્દોથી અને અવટ શબ્દથી સ્ત્રીલિંગમાં ટ્વ પ્રત્યય વિકલ્પે થાય છે અને ૐ નાં યોગમાં અન્તે ડાયન્ આગમ થાય છે.
સૂત્રસમાસ :– પશ્ચ અવટ્ઝ પતયો: સમાહાર: વિવેચન :– પૂતિમાષસ્થ વૃદ્ધાપત્યમ્ સ્ત્રી પૂતિમાષ ઋષિનું વૃદ્ધાપત્ય સ્ત્રી સંતાન. अवंटस्य वृद्धापत्यम् स्त्री. आवट्यायनी, आवट्या
ગોત્ર સ્ત્રી સંતાન.
—
ષાવૃટમ્, તસ્માત્. (સમા. ૪.) पौतिमाष्यायणी, पौतिमाष्या
-
=
= અવટ ઋષિનું
આ બંનેમાં આ સૂત્રથી ી પ્રત્યય વિક્લ્પ થયો અને ઊના યોગમાં ડાયન્ આગમ થયો છે વિકલ્પપક્ષે ૐ પ્રત્યય ન લાગે ત્યારે આત્ ૨– ૪–૧૮ થી આર્ પ્રત્યય લાગ્યો છે. સાધનિકા ૨-૪-૬૭ માં આપેલા ગાયળી પ્રમાણે થશે.
અહીં વા નો સંબંધ ડી પ્રત્યય સાથે છે પણ ીનાં યોગમાં થતાં ડાયન્ પ્રત્યય સાથે નથી.
कौरव्य - माण्डूकाssसूरेः २-४-७०
અર્થ :- જૌરવ્ય, માહૂ અને મસુરિ શબ્દોથી સ્ત્રીલિંગમાં ઊ પ્રત્યય થાય છે અને ઊનાં યોગમાં અન્તે ડાયન્ આગમ થાય છે.
