Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________ 268 1. દ્ થયો છે. केवल इत्येव - बन्धोः कुलम् - बन्धुकुलम्, कारीषगन्ध्यायाः વન્યુતમ્ - વીષચ્યવન્યુયુતમ્. અહીં માત્ર વન્યુ શબ્દ અત્તે નથી પણ વન્યુયુત્ત શબ્દ અત્તે છે તેથી પૂર્વે રહેલાં બાપૂ પ્રત્યય સંબંધી આદેશનો આ સૂત્રથી ફુન્ થયો નથી. मुख्यइत्येव - कारीषगन्ध्याम् अतिक्रान्ता - अतिकारीषगन्ध्या, તિજારીપચ્યા વન્યુ: યસ્ય સઃ - તિજારીષ ધ્યાવન્યુ. અહીં વરીષ શબ્દ તwાન્ત શબ્દનું વિશેષણ બનવાથી ગૌણ બને છે તેથી આ સૂત્રથી પ્ય આદેશનો દ્દ ન થયો. માતિ-માતૃ-માવા -4-81 અર્થ - કેવલ માત, માતૃ અને માતૃ નામ પર છતાં પૂર્વે રહેલાં મુખ્ય કાર્યું પ્રત્યયાન્તનાં આદેશનો બદ્રીહિ સમાસમાં ક્વ વિકલ્પ થાય છે. સૂત્રસમાસ - કાતિશ માતા 3 માતૃઢ તેષાં સમાઈંડ - માતા/માતૃમ, તમિ. (સમા. .) વિવેચન - ષીચ્ય માતા : - વાચીમાત:, કાષચ્યામતિ: - कारीषगन्धीमाता, कारीषगन्ध्यामाता कारीषगन्धीमातृकः, कारीषगन्ध्यामातृक = કારીષગન્ધી માતા છે જેને તે. માતુર્માત:... 1-4-40 થી આમ વાચી માતૃ શબ્દનો માતઃ આદેશ થતો હતો પણ અહીં સૂત્ર સામર્થ્યથી આમન્ય વિના પણ માતઃ આદેશ થાય છે તેમજ ઐત્યિતિતઃ 7-3-171 થી ત્રટકારાન્ત નામોને ન્ પ્રત્યય નિત્ય થાય છે. પરંતુ સૂત્રમાં માતૃ અને માતૃ શબ્દનું પૃથક ઉપાદાન કરેલું હોવાથી વિકલ્પ ન્ પ્રત્યય થયો છે તેથી માત, માતૃ અને માતૃ પર છતાં આ સૂત્રથી દ્ વિકલ્પ થતો હોવાથી કુલ છ પ્રયોગો થયા છે. બાહ્ય ક્યાં નુ ર–૪–૮૬ અર્થ :- ર પ્રત્યય પર છતાં પૂર્વનાં 3 નો લોપ થાય છે.
