Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
કર્મ છે. પરંતુ ક્રિયાપદની સાથે જો અને પય બંનેનું અસમાનાધિકરણ, છે. માટે બંને ગૌણ નામ છે. તેથી બંને કર્મને આ સૂત્રથી દ્વિતીયા વિભક્તિ થઈ છે.
क्रियाविशेषणात् २-२-४१ અર્થ - ક્રિયાનું જે વિશેષણ વાચક નામ તે ગૌણ નામથી તિીયા વિભક્તિ થાય
સૂત્રસમાસ - વિશિષ્યો મનેન તિ વિશેષi | Twયાયા: વિશેષામ તિ
ક્રિયાવિશેષણે,તમતું ! વિવેચન :- ક્રિયામાં જે વિશેષતા બતાવે તેને ક્રિયા વિશેષણ કહેવાય. ક્રિયા
વિશેષણ તે કર્મ ન કહેવાય તેથી તેને દ્વિતીયા વિભક્તિ કરવાની પણ કર્મસંન્નક નહીં માનવાના. કર્મ માનીએ તો જયારે કૃદન્તનો પ્રયોગ કર્યો હોય ત્યારે દત્તના કર્મને ષષ્ઠી આવે. માટે તેને ષષ્ઠી કરવી પડે, પણ અહીં તો દ્વિતીયા વિભક્તિ જ આ સૂત્રથી કરવી છે. માટે કર્મ તરીકે ન માનવા. એટલે આ સૂત્ર કર્મસંન્ના માટે નથી દ્વિતીયા વિભક્તિ માટે છે. ક્રિયા વિશેષણ એ અવ્યય નથી પણ તેમાં કોઈ ફેરફાર થતો નથી. માટે અવ્યયની વ્યુત્પત્તિ તેમાં ઘટતી હોવાથી અવ્યયવત્ મનાય છે.
તો પતિ = થોડું રાંધે છે. અહીં રાંધવા રૂપ ક્રિયાનું તો એ
વિશેષણ છે માટે તો ને આ સૂત્રથી દ્વિતીયા વિભક્તિ થઈ છે. (૨) સુર્વ થાતા = સુખ પૂર્વક ઉભો રહે છે. અહીં ઉભા રહેવાની ક્રિયાનું
વિશેષણ ગુલ છે તેથી સુલ ને આ સૂત્રથી દ્વિતીયા વિભક્તિ થઈ છે. - પ્રથમાના અધિકારમાં આ સૂત્ર બનાવ્યું હોત તો શું વાંધો હતો? પ્રથમ - વડે પણ સર્વ રૂપો સિદ્ધ થશે. જવાબ:- પુખ્યવસ્વમથો પતિ શોખને તે માર્યા - અહીં શોખ તે દ્વિતીયાન્ત
પદ છે. માટે સુખદ્ નો ર-૧-૩૨ સૂત્રથી વનસ્ આદેશ નહીં થાય. પ્રથમાન્ત પદ હોત તો તે અને વિકલ્પ તવ આદેશ પણ થઈ જાત. તેવું ન કરતા ૨-૧-૩૧ થી નિત્ય આદેશ તે જ કરવો છે. માટે આ સુત્રથી દ્વિતીયા વિભક્તિ કરી છે અને તેથી જ દ્વિતીયાનાં અધિકારમાં આ સૂત્ર કરેલું છે.
