Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૧૭પ शिरीषाणाम् वनम् - शिरीषवणम्, शिरीषवनम् । રિદ્ધિ વન લિમ્ ? રિક્ષાવનમ્ – આ સૂત્રમાં ના આદિનું વર્જન કર્યું છે તેથી 7 નો [ ન થયો.
औषध्यः फलपाकान्ता, लता गुल्माश्च वीरुधः । फली वनस्पति यो, वृक्षाः पुष्पं फलोपगाः ॥
ઔષધિ = ફળ પાક્યા પછી જેનો વિનાશ થાય તે દા.ત. ઘઉં, મગ વિગેરે. વિરુધ = લતા, માલતી, ગુલ્મ, વાંસ, ઇસુ વગેરે. વનસ્પતિ = પુષ્પ વિના પણ ફળવાળી જે હોય તેવી વનસ્પતિ. વૃક્ષ = પુષ્પ અને ફળયુક્ત જે હોય તે, પોતપોતાની ઋતુમાં પુષ્પ અને ફળ આપે છે. તે આ પ્રમાણે ભેદ હોવા છતાં પણ સૂત્રમાં વૃક્ષેગ્ય:' એમ બ.વ. મૂકયું . છે તેથી વનસ્પતિનું પણ અહીં ગ્રહણ કરવું. બહુવચનના સામર્થ્યથી જ અહીં યથાસંખ્ય થઈ શકતું નથી, તેમ જ અહીં પણ સંજ્ઞામાં અને અસંજ્ઞામાં બંનેમાં આ સૂત્ર લાગે છે. વૃક્ષ શબ્દથી અહીં વૃક્ષવિશેષ લેવાના છે પણ વૃક્ષ' શબ્દ કે વૃક્ષ ના પર્યાયવાળા શબ્દો ગ્રહણ કરવાના નથી. દા.ત. વૃક્ષવન, કુમવનમ્ વગેરે, અહીં નો થતો નથી.
નિતિના ર-રૂ-૬૮ અર્થ - રિનરી વગેરે ગણપાઠમાં જે નામો છે, તે નામના – નો | વિકલ્પ
થાય છે. " સૂત્રસમાસ - રિની ટ્રિક વેપામ્ તે – નિર્ધાઃિ , તેનું બહુ.) વિવેચન :- રણવી, જિરિનરી, સૂર્યમાળ:, સૂર્યમાનઃ |
સૂત્રમાં બહુવચન કર્યું છે તેથી અન્યમાં પણ આ સૂત્ર લાગે. સૂર્યમાળ: - ત્ર્યમ્ માનમ્ | અહીં નિમિત્ત અને નિમિત્તી એ બંનેનો એક. જ પદમાં અભાવ હોવાથી 7 નો જૂ થવાની પ્રાપ્તિ જ ન હતી પણ આ સૂત્રથી વિકલ્પ પ્રાપ્તિ થઈ.
