Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૨૨૬
પ્રવૃ+વિ+જૂન – આ સૂત્રથી સી વિકલ્પ. પ્રવૃવતૂન+ડી – . ૨-૪-૯૬ થી પૂર્વનાં ક નો લોપ. પ્રવૃવિનડી – પ્રવૃત્નિની. વિકલ્પપક્ષે માત્ ૨-૪-૧૮ થી મા. પ્રવૃત્નિન+– સમાનાનાં. ૧–ર–૧ થી મ= આ. પ્રવૃવિસૂના. અહીં ૪ પ્રત્યયાન્ત શબ્દ હોવાથી આ સૂત્રથી કી પ્રત્યય વિલ્વે થયો. વિકલ્પપક્ષે મા પ્રત્યય થયો. केवलमामकभागधेयपापाऽपर समानाऽऽर्यकृत
सुमङ्गलभेषजात् २-४-२९ અર્થ – સંજ્ઞાના વિષયમાં વન, માન, પાધેિય, પાપ, અપ, સમાન,
વાર્થવૃત, સુમન અને જેવા શબ્દોથી સ્ત્રીલિંગમાં સી પ્રત્યય થાય છે. સૂત્રસમાસ - વત્ત મામલે પાથેયશ પાપ અપચ્છ સમાન માર્યવૃતશ
सुमङ्गलश्च भेषजश्च एतेषां समाहारः – केवलमामकभागधेयपापाऽपर
સમાનાર્થવૃતસુમબેન, તમાત. (સમા. .) વિવેચન – વતી = જ્યોતિ, મામી = મામી, માધેયી = બલિ, પી –
કપરી = ઔષધિવિશેષ, સમાની = છન્દ, ગાતી = ક્રિયાવિશેષ, સુમતી = છન્દ અથવા ઔષધિ, બેવળી = ઔષધિ. આ બધા શબ્દોને આ સૂત્રથી ડી પ્રત્યય લાગ્યો અને ડી પ્રત્યય પર છતાં પૂર્વનાં ૩નો આય. ૨-૪-૮૬ થી લોપ થયો છે. નાનીચેવ – વત્તા = નિશ્ચયપૂર્વક, ખરેખર. અહીં સંજ્ઞાનો વિષય નથી માટે આ સૂત્રથી ડી પ્રત્યય ન થતાં માત્ ૨-૪-૧૮ થી |
પ્રત્યય થયો છે. પ્રશ્ન : –મામ શબ્દ અન્ અન્તવાળો હોવાથી અને... ર–૪–૨૦ થી ડી
પ્રત્યય સિદ્ધ જ હતો. છતાં આ સૂત્રમાં શા માટે ફરી ગ્રહણ કર્યો? જવાબ :- સિદ્ધ હોવા છતાં અહીં ગ્રહણ કરવાથી નિયમ થયો કે સંજ્ઞાનાં
વિષયમાં જડી પ્રત્યય થશે. અસંજ્ઞાના વિષયમાં હવે સળગે... ર–૪– ૨૦ થી સન્ પ્રત્યયાન્ત શબ્દને સી ની પ્રાપ્તિ હોવા છતાં પણ નહીં થાય. દા. ત. મમિ વૃદ્ધિ અહીં સંજ્ઞાનો વિષય નથી તેથી
